Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 22

Pitirizani Kufamba ‘Munjira Yakucena’

Pitirizani Kufamba ‘Munjira Yakucena’

“Panadzaoneka nseu, . . . Njira Yakucena.”IZA. 35:8.

NYIMBO 31 Fambani na Mulungu!

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA a

1-2. Ndi pisankhulo pipi pyakuti Ayuda akhali m’Bhabhilonya akhafunika kupicita? (Esdhra 1:2-4)

 MAMBO adziwisa kuti Ayuda akhali mu ubitcu mu Bhabhilonya mu pyaka 70, asudzulwa toera abwerere ku dziko yawo. (Lerini Esdhra 1:2-4.) Basi ene ndi Yahova akhafuna kucitisa kuti pyenepi pikwanisike. Thangwi yanji? Thangwi Abhabhilonya kazinji kene nee akhasudzula mabitcu awo. (Iza. 14:4, 17) Mbwenye mambo akhadacinjwa mu dziko ya Bhabhilonya, pontho mambo unoyu mupswa akhadatawirisa Ayuda toera abuluke mu dziko ineyi. Na thangwi ineyi, Ayuda onsene, makamaka misolo ya mabanja, akhafunika kucita cisankhulo: Kubuluka mu Bhabhilonya peno kupitiriza mwenemo. Panango cisankhulo ceneci cikhali cakunentsa kuna iwo. Thangwi yanji?

2 Panango anango akhadakalamba, pontho nee mbadakwanisa kucita ulendo wa nsindzo wakulapha kakamwe. Kusiyapo pyenepi, Ayuda azinji akhadabalwa m’Bhabhilonya, natenepa nee akhadziwa dziko inango kusiyapo Bhabhilonya. Kuna iwo, Izraeli nee ikhali dziko yawo, mbwenye ikhali dziko ya ambuyawo. Anango panango akhali na mpfuma m’Bhabhilonya, natenepa panango mbapidakhala pyakunentsa kuna iwo toera kusiya nyumba zawo zadidi na malonda awo mbaenda ku dziko yakuti nee akhaidziwa.

3. Ndi nkhombo zipi zikhafuna kukhala na Ayuda mbadabwerera ku Izraeli?

3 Ayuda akukhulupirika akhadziwa kuti mbadakhala na nkhombo zizinji kakamwe angawangisira toera kubwerera ku dziko yawo. Iwo mbadakhala na nkhombo yakulambira Yahova munjira yadidi. Thangwi mu Bhabhilonya mukhali na matemplo akupiringana 50 a alungu authambi, mbwenye nee mukhali na templo ya Yahova. Kusiyapo pyenepi, mu Bhabhilonya nee mukhali na guwa toera Aizraeli apereke ntsembe ninga pikhalonga Mwambo wa Mose, pontho nee mukhali na masasanyiro a anyantsembe toera kupereka ntsembe zenezi. Pontho mu dziko ineyi mukhali na anthu azinji kakamwe akhalambira alungu authambi, kupiringana ale akhabvera midida ya Yahova. Natenepa, Ayuda akukhulupirika akhafuna kakamwe kubwerera ku dziko yawo kwakuti mbadatoma pontho kulambira Yahova munjira yadidi.

4. Yahova apikiranji kuna Ayuda akhafuna kubwerera ku Izraeli?

4 Ayuda mbadacita ulendo buluka ku Bhabhilonya kuenda ku Izraeli mu miyezi minai, mbwenye Yahova apikira kuti nee cinthu cibodzi mbicidaapingiza toera kucita ulendo unoyu. Mprofeta Izaiya alemba: “Sasanyirani njira ya Yahova! Sasanyirani Mulungu wathu njira yakulungama n’thando. . . . Mbuto zakukumbika-kumbika mbazifikirwe. Pontho mbuto za magolomondo mbazizerezwe.” (Iza. 40:3, 4) Nyerezerani basi: Njira ya n’thando mbidazerezwa. Anthu akhafuna kucita ulendo mbadakwanisa kucita pyenepi mwakutsandzaya. Natenepa mbapidakhala pyakukhonda nentsa kuna iwo kufamba munjira yadidi, yakusowa magolomondo peno mapiri na magowa. Pyenepi mbapidaaphedza toera afambe mwakucimbiza.

5. Nseu wakuphipirisa wakubuluka ku Bhabhilonya kuenda ku Izraeli ukhacemerwa tani?

5 Lero, miseu mizinji isakhala na dzina peno numero. Nseu wakuphipirisa udalonga Izaiya ukhalimbo na dzina. Bhibhlya isalonga: “Panadzaoneka nseu, inde, njira inacemerwa Njira Yakucena. Nyakudawa nkhabe kudzafamba munjira ineyi.” (Iza. 35:8) Pikiro ineyi ikhabvekanji kuna Aizraeli, pontho isabvekanji kuna ife lero?

“NJIRA YAKUCENA” IKHABVEKANJI KALE, PONTHO ISABVEKANJI LERO?

6. Thangwi yanji nseu unoyu ukhacemerwa wakucena?

6 “Njira Yakucena” ndi dzina yakubalika kakamwe ya nseu! Thangwi yanji nseu unoyu ukhacemerwa wakucena? Thangwi “nyakudawa” peno Muyuda wakuti akhacita ulukwali, akhalambira madzimunthu, peno kucita madawo anango, nee mbadatawiriswa kupita mu Izraeli. Ayuda akhafuna kubwerera ku Izraeli akhafunika kukhala “mbumba yakucena” kuna Mulungu wawo. (Dheu. 7:6) Mbwenye pyenepi nee pikhabveka kuti ale adabuluka ku Bhabhilonya nee akhafunika kucita macinjo toera kukomeresa Yahova.

7. Ndi macinjo api akhafunika kucita Ayuda? Perekani citsandzo.

7 Ninga pidalongwa mu ndima zakutoma, Ayuda azinji abalwa ku Bhabhilonya, pontho akhadamala dzolowera kunyerezera na kucita pinthu ninga Abhabhilonya. Pakupita pyaka 69 pidamala Ayuda akutoma kubwerera ku Izraeli, Esdhra adzindikira kuti Ayuda anango akhadamanga banja na akazi akuti nee akhalambira Yahova. (Eks. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2) Kusiyapo pyenepi, Ntongi Neemiya adzumatirwambo pidadzindikira iye kuti ana anango adabalwa mu Izraeli nee akhadziwa cilongero ca Ayuda. (Dheu. 6:6, 7; Nee. 13:23, 24) Kodi ana anewa mbadakwanisa tani kufuna Yahova na kumulambira, khala iwo nee akhabvesesa Cihebheri, cilongero cidaphatisirwa kakamwe toera kulemba Mafala a Mulungu? (Esd. 10:3, 44) Natenepa, Ayuda anewa akhafunika kucita macinjo makulu, mbwenye mbapidakhala pyakukhonda nentsa kuna iwo toera kucita macinjo anewa mu Izraeli, thangwi anthu akhatoma pontho kulambira Yahova munjira yadidi.—Nee. 8:8, 9.

Mu pyaka pizinji nduli mbacidzati kufika caka ca 1919, anthu akulemedza Mulungu aphedzera basa yakusasanyira njira yakubuluka mu Bhabhilonya Wankulu (Onani ndima 8)

8. Thangwi yanji pinthu pidacitika kale kakamwe ndi pyakufunikambo kuna ife lero? (Onani foto iri patsamba yakutoma.)

8 Anthu anango panango ananyerezera: ‘Pinthu pyenepi ndi pyakudzumatirisa kakamwe, mbwenye pyacitika kale kakamwe kuna Ayuda. Kodi ndi pyakufunikadi kuna ife lero?’ Inde, thangwi ife tiri kucitambo ulendo ‘Munjira Yakucena.’ Mwakukhonda tsalakana khala ndife Akristu akudzodzwa peno “mabira anango,” ife tisafunika kupitiriza kufamba ‘Munjira Yakucena’ yakuti isatiphedza toera tipitirize kulambira Yahova mpaka ndzidzi unafuna ife kutambira nkhombo za Umambo wa Mulungu. b (Juw. 10:16) Kutomera mu caka ca 1919, amuna, akazi na ana azinji kakamwe asabuluka mu Bhabhilonya Wankulu, wakuti ndi uphemberi wauthambi wa pa dziko yonsene yapantsi, mbatoma kufamba munjira ineyi yakuphipirisa. Panango imwe ndimwe m’bodzi mwa iwo. Maseze njira ineyi yafungulwa pyaka 100 nduli, basa ya kuisasanyira yatoma kucitwa pyaka pizinji kakamwe nduli.

BASA YAKUSASANYIRA NJIRA

9. Lemba ya Izaiya 57:14, isalonga kuti “Njira Yakucena” yasasanyirwa tani?

9 Yahova asasanyira njira ikhafuna kufamba na Ayuda akhafuna kubuluka ku Bhabhilonya. (Lerini Izaiya 57:14.) Ndiye tanimbo “Njira Yakucena” inafamba na atumiki a Yahova lero? Pyaka pizinji kakamwe nduli mbacidzati kufika caka ca 1919, Yahova aphatisira anthu anamulemedza toera kuphedzera basa yakusasanyira njira yakubuluka mu Bhabhilonya Wankulu. (Onani Izaiya 40:3.) Iwo aphedzera basa yakusasanyira njira yauzimu toera kuphedza anthu a mitima yadidi kusiya Bhabhilonya Wankulu mbapita mparaizu yauzimu, mwakuti anthu asalambira Yahova munjira yadidi. Mphapo basa ineyi yakusasanyira “njira” isaphatanizanji? Tendeni tione pinthu pingasi pidacitwa m’basa yakusasanyira njira.

Mu pyaka pizinji anthu akulemedza Mulungu aphedzera basa yakusasanyira njira yakubuluka mu Bhabhilonya Wankulu (Onani ndima 10-11)

10-11. Kodi kudhindwa na kuthumburuzwa kwa Bhibhlya kwaphedza tani toera kumwaza undimomwene? (Onanimbo foto.)

10 Kudhindwa kwa Bhibhlya. Mpaka mu caka ca 1450, Bhibhlya ikhakopyariwi na manja. Basa ineyi ikhakwata ndzidzi uzinji; pyenepi pikhacitisa kuti Mabhibhlya akhale akucepa, pontho akhadhula kakamwe. Mbwenye pidatoma kuphatisirwa mitcini toera kukopyari Mabhibhlya, pikhali pyakukhonda nentsa toera kukopyari Mabhibhlya mazinji kakamwe na kuagawira.

11 Kuthumburuzwa kwa Bhibhlya. Pyaka pizinji nduli, Bhibhlya ikhagumanika kazinji kene mu Cilatini, cilongero cakuti cikhabviwa basi ene na anthu akupfundza kakamwe. Mbwenye pidatoma kudhindwa Mabhibhlya mazinji, anthu akulemedza Mulungu atoma kuthumburuza Bhibhlya mu pilongero pikhalongwa na anthu azinji. Natenepa, anyakuleri Bhibhlya mbadakwanisa kulandanisa pinthu pinalonga Bhibhlya na pire pikhapfundzisa atsogoleri a mauphemberi.

Anthu akulemedza Mulungu aphedzera basa yakusasanyira njira yakubuluka mu Bhabhilonya Wankulu (Onani ndima 12-14)  c

12-13. Perekani citsandzo cinapangiza kuti anyakupfundza Bhibhlya mu caka 1835 atoma tani kupangiza kuti mauphemberi authambi akhapfundzisa pinthu pyakuipa.

12 Mabukhu toera kupfundza nawo Bhibhlya. Anthu akhapfundza Bhibhlya mwacidikhodikho, apfundza pizinji na pinthu pikhaleri iwo m’Mafala a Mulungu. Mbwenye atsogoleri a mauphemberi aipirwa kakamwe pidatoma anyakupfundza anewa a Bhibhlya kupanga anango pinthu pikhapfundza iwo. Mwacitsandzo, kutomera mu caka ca 1835, anthu azinji a mitima yadidi atoma kumwaza matratadho akhapangiza kuti atsogoleri a mauphemberi na magereja akhapfundzisa anthu pinthu pyauthambi.

13 Mu caka 1835, mamuna m’bodzi wakulemedza Mulungu akhacemerwa Henry Grew abulusa tratadho ikhalonga thangwi ya pinthu pinacitika munthu angafa. Mu tratadho ineyi, iye alonga kuti Malemba asapangiza kuti munthu anakwanisa kukhala na umaso wakukhonda kufa khala Mulungu ampasa mwai unoyu, tayu kuti iye asabalwa na umaso unoyu ninga pinapfundzisa mauphemberi. Mu caka ca 1837, mamuna m’bodzi akhacemerwa George Storrs agumana tratadho ineyi mu ndzidzi ukhacita iye ulendo na komboyo. Iye aleri tratadho ineyi, pontho akhala na cinyindiro cakuti agumana undimomwene wakufunika kakamwe. Natenepa, iye atonga kupangambo anango pidapfundza iye. Mu caka ca 1842, iye acita nkhani zingasi za nsolo wakuti “Mbvundzo—Kodi Anthu Akuipa Ali na Nzimu Wakuti Nkhabe Kufa?” Pinthu pidalemba George Storrs pyaphedza kakamwe m’phale akhacemerwa Charles Taze Russell.

14. M’bale Russell na andzace aphedzeka tani na basa yakusasanyira njira yauzimu idacitwa kale? (Onanimbo foto.)

14 M’bale Russell na andzace aphedzeka tani na basa yakusasanyira njira yauzimu idacitwa kale? Mu ndzidzi ukhapfundza iwo, akhadinga mafala, kubverana kwa mafala anewa na Mabhibhlya akusiyana-siyana adacitwa mbadzati kutoma basa yawo. Iwo aphedzekambo na mphangwa zidafufudza Henry Grew, George Storrs na anango. M’bale Russell na andzace aphedzera basa yakusasanyira njira yauzimu mukucita mabukhu mazinji na matratadho akhalonga pya Bhibhlya.

15. Ndi pinthu pipi pyakufunika pidacitika mu caka ca 1919?

15 Mu caka ca 1919, atumiki a Mulungu asiya kubvungazikana na Bhabhilonya Wankulu. Mu caka ceneci, “m’bandazi wakukhulupirika na wandzeru” atoma kuphata basa toera anthu a mitima yadidi atome kufamba ‘Munjira Yakucena.’ (Mat. 24:45-47) Basa idacita anango nduli toera kusasanyira nseu yaphedza anthu adatoma kufamba mu nseu unoyu toera kupfundza pizinji thangwi ya Yahova na cifuniro cace. (Mis. 4:18) Iwo mbadakwanisambo kucinja umaso wawo mbacita pinthu pinakomeresa Yahova. Yahova nee akhadikhira kuti atumiki ace anewa acite macinjo onsene pa ndzidzi ubodzi ene. Mbwenye iye aaphedza toera acinje mwapang’ono na pang’ono. (Onani bokosi ya nsolo wakuti “ Yahova Aphedza Atumiki Ace Toera Acinje Mwapang’ono na Pang’ono.”) Ife tinakhala akutsandzaya kakamwe tingakwanisa kukomeresa Mulungu wathu mu pinthu pyonsene pinacita ife!—Akol. 1:10.

“NJIRA YAKUCENA” ICIRI YAKUFUNGUKA

16. Kutomera mu caka ca 1919, ndi basa ipi inacitwa toera kusasanyira “Njira Yakucena?” (Izaiya 48:17; 60:17)

16 Miseu yonsene isafunika kusasanyirwa toera ipitirize kukhala mwadidi. Kutomera mu caka ca 1919, basa yakusasanyira “Njira Yakucena” isapitiriza kuphedza anthu azinji toera kusiya Bhabhilonya Wankulu. M’bandazi wakukhulupirika na wandzeru adakhazikiswa atoma kuphata basa, pontho mu caka ca 1921, abulusa bukhu toera kuphedza anthu adatoma kupfundza undimomwene wa Bhibhlya. Bukhu ineyi ya nsolo wakuti A Harpa de Deus yadhindwa makopya cifupi na mamiliyau matanthatu, mu pilongero 36, pontho anthu azinji apfundza undimomwene mukuphatisira bukhu ineyi. Pontho cincino tiri na bukhu ipswa toera kucitisa nayo mapfundziro a Bhibhlya ya nsolo wakuti Tsandzayani na Umaso Kwenda na Kwenda! Ngakhale mu ntsiku zino zakumalisa, Yahova asaphatisira gulu yace mbatipasa pitsogolero toera kutiphedza kuti tipitirize kufamba ‘Munjira Yakucena.’—Lerini Izaiya 48:17; 60:17.

17-18. “Njira Yakucena” isatitsogolera kupi?

17 Panango ife tinalonga kuti munthu anatoma kupfundza Bhibhlya, ali na mwai wakupita ‘Munjira Yakucena.’ Anango asafamba pang’ono munjira ineyi, buluka penepo mbaisiya. Mbwenye anango ali akutonga kupitiriza kufamba munjira ineyi mpaka kufika kunaenda iwo. Mphapo ndi kupi kunaenda iwo?

18 Kuna ale ali na cidikhiro cakuenda kudzulu, “Njira Yakucena” isaatsogolera “m’paraizu ya Mulungu” kudzulu. (Apok. 2:7) Kuna ale ali na cidikhiro cakukhala pa dziko yapantsi, njira ineyi isaatsogolera ku umaso waungwiro kunkhomo kwa pyaka 1.000. Khala imwe muli kufamba munjira ineyi lero, lekani kunyerezera pinthu pidasiya imwe nduli. Pontho lekani kubuluka munjira ineyi mpaka kufika mu dziko ipswa! Natenepa, “ulendo wadidi” kuna imwe.

NYIMBO 24 Bwerani pa Phiri ya Yahova

a Yahova alonga kuti nseu wakuphipirisa udaphatisira Ayuda toera kuenda ku Yerusalemu buluka ku Bhabhilonya ndi “Njira Yakucena.” Kodi Yahova acenesambo njira inafamba na atumiki ace m’midzidzi yathu? Inde! Kutomera mu caka ca 1919, anthu azinji kakamwe asasiya Bhabhilonya Wankulu mbatoma kufamba ‘Munjira Yakucena.’ Tonsene tisafunika kupitiriza kufamba munjira ineyi mpaka kufika kunaenda ife.

c FOTO TSAMBA: M’bale Russell pabodzi na andzace ali kuphatisira mabukhu adacitwa kale toera kupfundza Bhibhlya.