Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

Mibvundzo Inacitwa Na Anyakuleri

Mibvundzo Inacitwa Na Anyakuleri

Kodi atumiki a Mulungu aendeswa lini ku ubitcu mu Bhabhilonya Wankulu?

Ubitcu unoyu wauzimu watoma mu pyaka madzana mawiri N.W., mpaka mu caka 1919. Thangwi yanji macinjo anewa akubvesesa kwathu ndi akufunika?

Undimomwene onsene usapangiza kuti mu caka 1919, Akristu akudzodzwa asudzulwa mu ubitcu mu Bhabhilonya Wankulu mbagumanyizwa m’mpingo wakuceneswa. Nyerezerani: Atumiki a Mulungu ayeserwa, mbaceneswa mu pyaka pidatowerera pakumala kukhazikiswa kwa Umambo wa Mulungu kudzulu mu caka 1914. * (Mal. 3:1-4) Buluka penepo, mu caka 1919, Yezu akhazikisa ‘m’bandazi wakukhulupirika na wandzeru’ toera kupereka ‘cakudya pa ndzidzi wakuthema’ kuna atumiki akuceneswa a Mulungu. (Mat. 24:45-47) Ndi mu caka ceneci cidatoma atumiki a Mulungu kukhala pontho na makhaliro akuthema auzimu. Mu caka cibodzi cene, atumiki a Mulungu asudzulwa mu ubitcu wakuphiphirisa mu Bhabhilonya Wankulu. (Apok. 18:4) Kodi ubitcu unoyu watoma lini?

Kale, tikhalonga kuti ubitcu unoyu watoma mu caka 1918, pontho ukhali ndzidzi wakucepa wakuti atumiki a Mulungu akhali pantsi pa utongi wa Bhabhilonya Wankulu. Mwacitsandzo, A Sentinela ya 15 de Março de 1992, yalonga: “Ninga atumiki a Mulungu akale akhadaendeswa ku ubitcu ku Bhabhilonya, mu caka 1918, atumiki a Yahova akhalimbo mu ubitcu mu Bhabhilonya Wankulu.” Mbwenye kufufudza kwakuthimizirika kudacitwa, kusapangiza kuti ubitcu unoyu watoma kale kakamwe mbacidzati kufika caka 1918.

Mwacitsandzo, tendeni tidinge profesiya inagumanika pa Ezekyele 37:1-14 idalonga mwanyapantsi pya ubitcu wa atumiki a Mulungu na kusudzulwa kwawo. M’masomphenya, Ezekyele aona gowa yakudzala na magogodo. Yahova afokotozera Ezekyele kuti magogodo anewa asaphiphirisa ‘mbumba yonsene ya Israele.’ Kukwanirisika kukulu kwa profesiya ineyi kusaimirira “Israele wa Mulungu.” (Agal. 6:16; Mach. 3:21) Buluka penepo, Ezekyele aona kuti magogodo anewa adzakhala na umaso, mbakhalambo nsoka ukulu wa anyankhondo. Pyenepi pisabvekesa mwadidi kakamwe makhaliro mapswa auzimu a atumiki a Mulungu pidasudzulwa iwo mu ubitcu mu Bhabhilonya Wankulu mu caka 1919! Kodi masomphenya anewa asapangiza tani kuti iwo akhala mu ubitcu mu ndzidzi uzinji?

Cakutoma, tisaleri kuti magogodo anewa akhali “akuuma” peno ‘akuuma kakamwe.’ (Ezek. 37:2, 11) Pyenepi pisapangiza kuti anaciro magogodo anewa akhadafa kale kakamwe. Caciwiri, kulamuswa kwa magogodo anewa kusapangiza kuti kwacitika mwapang’ono-pang’ono, tayu mwakucimbiza. Pakutoma, kwabveka dzumbi, dzumbi ninga ya nkhoco, buluka penepo, ‘magogodo atoma kuphatana ibodzi na ibodzi.’ Thimize pang’ono, ‘uzingo na nyama’ pyaikhwa pa magogodo. Patsogolo pace, magogodo, uzingo na nyama pyaphimbirwa na khanda. Buluka penepo, ‘atoma kupuma, mbakhala na umaso.’ Pakumalisa, anthu anewa adalamuswa muli akufa, Yahova aaikha mu dziko yawo. Basa ineyi yonsene mbidaphemba ndzidzi uzinji.​—Ezek. 37:7-10, 14.

Dzindza ya Israele yamala pyaka pizinji mu ubitcu. Ubitcu wawo watoma mu caka 740 M.N.W., pakumala kufudzwa kwa madzindza khumi a umambo wa kunkwiriro. Buluka penepo, mu caka 607 M.N.W., nzinda wa Yerusalemu wafudzwambo, anthu a umambo wakubangwe kwa Yuda mbaendeswa ku ubitcu. Ubitcu unoyu wamala mu caka 537 M.N.W., pa ndzidzi udabwerera Ayuda akusalikira toera kumanga papswa templo na kukhazikisa papswa ulambiri wakucena mu Yerusalemu.

Mwakubverana na mphangwa za Bhibhlya zidamala ife kudinga, pisaoneka pakweca kuti ubitcu wa atumiki a Mulungu mu Bhabhilonya Wankulu, usaphataniza pyaka pizinji, tayu kutomera mu caka 1918 mpaka 1919. Yezu alonga pya ndzidzi unoyu wakulapha wakuti Akristu authambi peno nyakasongole mbadakula pabodzi na ‘ana aumambo’ peno tirigu. (Mat. 13:36-43) Ndzidzi wa kukula usapangiza ndzidzi wakuti anyakupanduka mbadanjipa kakamwe kupiringana Akristu andimomwene. Munjira ineyi, tinakwanisa kulonga kuti mpingo Wacikristu waendeswa ku ubitcu mu Bhabhilonya Wankulu. Ubitcu unoyu watoma mu pyaka dzana yaciwiri N.W., mbupitiriza mpaka pa ndzidzi udaceneswa templo yauzimu mu ntsiku zakumalisa.​—Mach. 20:29, 30; 2 Ates. 2:3, 6; 1 Jwau 2:18, 19.

Mu pyaka pyenepi, atsogoleri a mauphemberi akhali na mphambvu, ngakhale kutonga atsogoleri a ndale, pontho akhafuna kakamwe kutonga anthu. Mwacitsandzo, anthu nee akhatawiriswa kukhala na Bhibhlya. Anango akuti akhaleri Bhibhlya, akhamangirwa pamuti mbapiswa. Munthu onsene akhalonga mwakuipa pipfundziso pya atsogoleri a mauphemberi, akhatcunyuswa, munjira ineyi, iwo akhapingiza anthu toera akhonde kudziwa undimomwene.

M’masomphenya a Ezekyele, tapfundza kuti atumiki a Mulungu mbadakhala pontho maso, iwo mbadabuluswa mwapang’ono pang’ono mu ubitcu wa uphemberi wauthambi. Kodi pyenepi pyacitika lini, mphapo munjira ipi? M’masomphenya anewa, pakutoma kwabveka dzumbi ninga ya “nkhoco.” Pyenepi pyatoma mu pyaka madzana mangasi mbudzati kufika ndzidzi wakumalisa. Mu pyaka pyenepi, akhalipo anthu akukhulupirika akuti akhafuna kudziwa undimomwene na kutumikira Mulungu, maseze akhali pakati pa pipfundziso pyauthambi. Anango a iwo awangisira toera kuthumburuza Bhibhlya mu pilongero pinango, mbadziwisambo anango pya undimomwene udagumana iwo m’Mafala a Mulungu.

Buluka penepo, cifupi na kunkhomo kwa pyaka 1800, Charles Taze Russell na andzace, awangisira kakamwe toera kugumana undimomwene wa Bhibhlya na kutumikira Yahova. Pyenepi pikhali ninga kuti nyama na khanda yakuphiphirisa pikhatoma kuikhwa pa magogodo auzimu adamala kuphatanizwa pabodzi. A Torre de Vigia de Sião na mabukhu anango aphedza anthu azinji a ntima wadidi toera kudzindikira undimomwene wa Bhibhlya. Mukupita kwa ndzidzi, vidyu ya “Foto-Drama da Criação” mu caka 1914 na bukhu O Mistério Consumado mu caka 1917 yawangisambo atumiki a Mulungu. Pakumalisa, mu caka 1919, pikhali ninga kuti atumiki a Mulungu apaswa umaso, mbaikhwa mu dziko yawo yauzimu. Mukupita kwa pyaka, anyakudzodzwa anewa akusalikira agumanyizwa pabodzi na ale anadikhira kukhala pa dziko yapantsi, misoka miwiri ene yadzakhala ‘nsoka ukulu kakamwe wa anyankhondo.’​—Ezek. 37:10; Zak. 8:20-23. *

Natenepa, pisaoneka pakweca kuti atumiki a Mulungu aenda ku ubitcu mu Bhabhilonya Wankulu pakumala kwa pyaka dzana yakutoma N.W. Unoyu ndi ndzidzi udanjipa anyakupanduka thangwi yakutawira pipfundziso pya mauphemberi authambi mbakhonda undimomwene. Mu pyaka pizinji, pikhanentsa kutumikira Yahova ninga mu ndzidzi ukhali Aisraele ku ubitcu. Mbwenye lero, undimomwene usamwazwa kwa anthu onsene. Tiri akutsandzaya kakamwe thangwi yakukhala mu ndzidzi wakuti ‘anthu audziwisi anadzamwinika ninga ceza ca kudzulu,’ pontho ‘anthu azinji anadzatsukika, mbaceneswa’!—Dan. 12:3, 10.

Kodi Sathani akwatadi Yezu mbaenda naye ku templo pa ndzidzi udamuyesera iye?

Nee tisadziwa mwadidi kuti Sathani aonesa tani Yezu templo. Mabukhu athu asapangiza kuti panango amuonesa templo yandimomwene peno m’masomphenya.

Tendeni tidinge pinalonga Bhibhlya. Mateo apumirwa toera kulemba: ‘Dyabo akwata [ Yezu] mbaenda naye mpaka mu nzinda wakucena mbamuikha pantsoi ya templo.’ (Mat. 4:5) Luka alembambo kuti: ‘Dyabo aenda na Yezu ku Yerusalemu mbamuikha pantsoi ya templo.’​—Luka 4:9.

Kale, mabukhu athu akhapangiza kuti panango Sathani nee akwatadi Yezu mbaenda naye ku templo pa ndzidzi udamuyesera iye. Mwacitsandzo, A Sentinela ya 1.° de Março de 1961 yafokotoza: “Nee mphyakulinganira kulonga kuti pyonsene pinalongwa m’mayesero a Yezu n’thando, pyacitikadi. Mwandimomwene, nkhabepo phiri yakuti munthu anakwanisa kuoneswa maumambo onsene a dziko na mbiri yawo.’ Natenepa, tinakwanisa kulonga kuti Sathani nee akwatadi Yezu mbaenda naye mu nzinda wakucena, ‘mbamuikha pantsoi ya templo.’ Pyenepi nee pikhafunika toera mayesero aphate basa.” Mbwenye m’misolo inango ya Ncenjezi, tafokotoza kuti khala Kristu atawira mayesero a Sathani, Yezu mbadaikhika pa ngozwi yakupha ekhene umaso wace.

Nakuti Yezu nee akhali Mulevi, anango asalonga kuti iye nee mbadatawiriswa toera kulimira pa mbuto yakucena ya templo. Natenepa, iwo asalonga kuti Sathani ayesera Yezu mukuphatisira masomphenya. Pyenepi mbapidakhala sawasawa na pidacitika kuna mprofeta Ezekyele mu pyaka madzana mangasi Yezu mbadzati kubwera.​—Ezek. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Mbwenye khala mayesero a Yezu acitika mukuphatisira masomphenya basi, panango munabvundzika:

  • Kodi mayesero anewa akhali andimomwene?

  • Pa ndzidzi unango, Sathani ayesera Yezu mu kumphemba toera kusanduza miyala kudza mikate yandimomwene, pontho Sathani aphemba Yezu toera amulambire. Khala ndi tenepo, kodi Sathani nee akhafunadi kuti Yezu anumphe kubuluka pantsoi ya templo?

Munjira inango, khala Sathani akwatadi Yezu mbaenda naye pantsoi ya templo, anango anabvundzika:

  • Kodi Yezu nee apwaza Mwambo mu kulimira pa mbuto yakucena ya templo?

  • Kodi Yezu abuluka tani ku thando mbaenda ku Yerusalemu?

Kufufudza mwakukwana kusatiphedza toera kugumana mphangwa zakuthimizirika toera kutawira mibvundzo miwiri yakumalisa.

Pakutoma, Mpfundzisi unango wa Novo Testamento anacemerwa D. A. Carson alemba kuti fala Yacigrego yakuti “templo” idaphatisirwa m’bukhu ya Mateu na Luka “panango isabveka mbuto yonsene ya templo, tayu basi pa mbuto yakucena ya templo.” Natenepa, Yezu nee akhafunika kulimira pantsoi ya mbuto yakucena ya templo. Mwacitsandzo, iye mbadakwanisa kulimira kunkhomo ya kukhundu yakubangwe kwa templo yakuti ikhali mbuto yapadzulu kakamwe pantsoi. Kubulukira pa ntsoi ineyi mpaka pantsi pa Gowa ya Kedroni, pakhali nsindzo wa metru 137. Nyakulemba mbiri wakale anacemerwa Josefo, alonga kuti munthu angalimira pa mbuto ineyi mbayang’ana pantsi, “mbadakhala na mazungu” thangwi ikhali padzulu kakamwe. Maseze Yezu nee akhali Mulevi, iye mbakwanisa kulimira pa mbuto ineyi, pontho nkhabepo munthu akhafuna kunsandika.

Mphapo Yezu mbadabuluka tani ku thando mbaenda ku Yerusalemu? Ntawiro wacigwagwa ndi wakuti ife nkhabe kudziwa pyonsene. Basi ene Bhibhlya isalonga kuti Yezu aendeswa ku Yerusalemu. Iyo nkhabe kulonga kuti Yezu amala ndzidzi ungasi mbakayeserwa na Sathani, nee mbuto ikhali iye n’nthando. Panango Yezu afamba mbabwerera ku Yerusalemu, maseze pyenepi mbapidaphemba ndzidzi. Bhibhlya nee isalonga kuti Yezu akhala n’nthando mpaka kumala kwa mayesero ace. M’mbuto mwace, iyo isalonga kuti Yezu aendeswa ku Yerusalemu.

Ndiye tani mphapo pya mayesero adaoneswa Yezu ‘maumambo onsene a dziko’? Mwandimomwene, Iye nee aonadi maumambo onsene; nkhabepo phiri yandimomwene yakuti munthu anakwanisa kulimira mbaona maumambo onsene. Natenepa, panango Sathani aphatisira masomphenya toera kupangiza Yezu maumambo anewa, ninga munthu anakwanisa kuphatisira ntcini wandzeru toera kupangiza ndzace mafoto a mbuto zinango za dziko. Ngakhale kuti panango Sathani aphatisira masomphenya, ‘phembo idacita iye toera kulambirwa’ ikhali yandimomwene, tayu yakuphiphirisa. (Mat. 4:8, 9) Natenepa, tinakwanisa kulonga kuti mu ndzidzi udakwatwa Yezu kuenda ku templo, Sathani akhafunadi kuti Yezu aikhe pangozwi umaso wace mu kunumpha kubuluka pantsoi ya templo. Mbwenye Yezu akhonda mayesero anewa, pyenepi pisagomezera kuti nee akhali masomphenya, mbwenye akhali mayesero akugopswa.

Natenepa, mphyakulinganira kulonga kuti panango Yezu aendeswa ku Yerusalemu, mbalimira pantsoi ya templo. Mbwenye ninga mudalongera ife pakutoma kwa nsolo uno, nee tinakwanisa kufokotoza pyonsene kuti mwandimomwene Sathani aonesa tani Yezu templo. Mbwenye tinakwanisa kulonga na cinyindiro kuti mayesero a Sathani akhali andimomwene, pontho Yezu akhonda mwakuwanga mayesero onsene.

^ ndima 2 Onani A Sentinela ya 15 de Julho de 2013, tsa. 11-12, ndima 5-8, 12.

^ ndima 1 Malemba a Ezekyele 37:1-14 na Apokalipse 11:7-12 asalonga pidacitika mu caka 1919. Profesiya ya Ezekyele isalonga pidacitika kwa atumiki onsene a Mulungu pakumala kwa ndzidzi uzinji kakamwe wa ubitcu. Mbwenye profesiya ya Apokalipse isalonga pidacitika mu caka 1919 kwa nsoka wakucepa wa abale akudzodzwa akuti asatsogolera basa pakati pa atumiki a Mulungu.