1. Marta akhali na cinyindiro cipi thangwi ya m’bale wace? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)

MARTA wakuti akhali xamwali na nyakupfundza wa Yezu, atsukwala kakamwe pidafa m’bale wace Lazaro. Kodi pakhali na cinthu cinango cakuti mbacidambalangaza? Inde. Yezu alonga: ‘M’bale wako anadzalamuka.’ Mafala anewa nee akwanisa kumalisa kutsukwala kwace. Mbwenye Marta akakhulupira pidalonga Yezu. Ndi thangwi yace alonga: ‘Ndisadziwa kuti iye anadzalamuka pa kulamuswa kwa anthu pa ntsiku yakumalisa.’ (Jwau 11:20-24) Iye akakhulupira kuti kunadzaoneka kulamuka muli akufa ntsogolo. Mbwenye mu ndzidzi ubodzi ene Yezu acita cirengo cakudzumatirisa. Iye alamusa Lazaro muli akufa.

2. Thangwi yanji musafunika kukhala na cinyindiro ninga cikhali na Marta?

² Ife nee tisafunika kudikhira kuti Yezu peno Pai wace alamuse cincino anyakufunika athu adafa. Mphapo muli na cinyindiro ninga cikhali na Marta cakuti ntsogolo anyakufunika anu adafa anadzalamuswa muli akufa? Panango imwe mwaferwa na mamunanu peno nkazanu, mai wanu, pai wanu,  yavu wanu peno mwananu. Mwandimomwene, imwe musafuna kakamwe kukhala pontho pabodzi na anthu anewa mbamucedza nawo mwakutsandzaya. Ninga Marta, imwe muli na mathangwi adidi toera kulonga: ‘Ndisadziwa kuti nyakufunika wanga adafa anadzalamuka muli akufa.’ Mbwenye, ndi pyakufunika kakamwe kwa Nkristu onsene kubvundzika kuti thangwi yanji tisakhulupira pyenepi.

3, 4. Kodi Yezu akhadalamusa anthu angasi muli akufa, pontho pyenepi pyawangisa tani cinyindiro ca Marta?

³ Marta akakhala cifupi na Yerusalemu, natenepa iye nee akhadaona Yezu mbakalamusa muli akufa mwana wa nzice akakhala cifupi na Nayini, ku Galileya. Mbwenye, panango iye akhadabva mphangwa zenezi. Panango akhadabvambo kuti Yezu akhadalamusa mwana wankazi wa Jairo. Anthu onsene akhali pa nyumba ya Jairo akhadziwa kuti ‘ntsikana akhadafadi.’ Mbwenye Yezu aphata djanja yace mbalonga: ‘Ntsikana, lamuka!’ Mu ndzidzi ubodzi ene iye alamuka. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Marta na Mariya akhadziwa kuti Yezu anakwanisa kuwangisa anyakuduwala. Natenepa, akhakhulupira kuti Yezu mbadakhala kweneko, Lazaro nee mbadafa. Mbwenye cincino iye afa, Marta akhadikhiranji pontho? Onani iye alonga kuti Lazaro anadzalamuswa muli akufa ntsogolo, “pa ntsiku yakumalisa.” Thangwi yanji iye akhakhulupira pyenepi? Pontho thangwi yanji musakhulupira kuti ntsogolo kunadzaoneka kulamuka muli akufa kwakuti panango kunadzaphatanizambo anyakufunika anu?

⁴ Pana mathangwi mazinji toera kukhulupira kuti kunadzaoneka kulamuka muli akufa. Tendeni tidinge mathangwi mangasi m’Bhibhlya akuti anathimizira kuwangisa cidikhiro cathu ca kudzakhala pontho na axamwali na acibale athu adafa.

5. Thangwi yanji Marta akhanyindira kuti Lazaro anadzalamuswa muli akufa?

⁵ Onani kuti Marta nee alonga: ‘Ndisakhulupira kuti m’bale wanga anadzalamuka.’ Mbwenye iye alonga: “Ndisadziwa kuti iye anadzalamuka.” Thangwi yanji Marta akhali na cinyindiro ceneci? Thangwi iye akhadziwa pya anthu adalamuswa muli akufa nduli. Panango apfundza pya iwo panyumba pawo na ku sinagoga pikhali iye mwana. Cincino tendeni tidinge kulamuswa muli akufa kwa anthu atatu adalembwa m’Bhibhlya.

6. Ndi cirengo cipi cikhadapfundza Marta?

⁶ Kulamuswa muli akufa kwakutoma kwacitika mu ndzidzi udapaswa mphambvu mprofeta Eliya na Mulungu toera kucita pirengo. Nzice m’bodzi wakutcerenga akakhala ku Fenisya, nzinda ukhacemerwa Zarefati, atambira mwadidi mprofeta unoyu. Buluka penepo, Yahova acita cirengo. Iye acitisa kuti ufa na mafuta a nkazi pikhonde kumala toera iye na mwanace akhonde kufa na njala. (1 Amambo 17:8-16) Mukupita kwa ndzidzi, mwanace aphatwa na utenda mbafa. Mbwenye Eliya amphedza. Iye aphembera kwa Yahova: ‘Mulungu wanga, ndaphata miyendo, citisani kuti umaso wa mwana uyu ubwerere mwa iye.’ Mulungu abvesera phembero ya Eliya, mwana mbalamuka muli akufa. Kweneku kukhali kulamuka muli akufa kwakutoma kudalembwa m’Bhibhlya. (Lerini 1 Amambo 17:17-24.) Mwakukhonda penula, Marta akhadapfundza pyenepi.

7, 8. (a) Kodi Elizeu abalangaza tani nkazi wakuferwa na mwana? (b) Kodi cirengo cidacita Elizeu cisapangizanji thangwi ya Yahova?

 ⁷ Kulamuswa muli akufa kwaciwiri kudalembwa m’Bhibhlya kwacitwa na mprofeta Elizeu. Nkazi m’bodzi wakupfuma wa ku Sunemu atambira mwadidi kakamwe Elizeu. Nkazi unoyu pabodzi na mamunace wakukalamba apaswa nkhombo na Yahova yakubala mwana. Mbwenye pakupita pyaka pingasi, mwana unoyu alowa. Mai wace atsukwala kakamwe. Natenepa acita ulendo wa makilometru 30 kuenda kuna Elizeu ku Phiri ya Karmelo. Elizeu atuma nyabasace Gehazi kuti aende ku Sunemu toera kalamusa mwana unoyu muli akufa. Mbwenye Gehazi nee akwanisa kumulamusa muli akufa. Buluka penepo afikambo Elizeu pabodzi na mai wace mwana.—2 Amambo 4:8-31.

⁸ Elizeu apita n’nyumba mukhadagoneswa mwana wakufa, mbaphembera. Yahova atawira phembero ya Elizeu, mwana mbakhala pontho maso. Pidaona nkazi unoyu kuti mwanace alamuswa, atsandzaya kakamwe! (Lerini 2 Amambo 4:32-37.) Panango iye akumbuka mafala a phembero ya Yana wakuti nee akhabala, mpaka ndzidzi udapaswa iye nkhombo na Yahova mbabala Samweli. Buluka penepo Yana asimba Yahova thangwi iye ‘asaendesa anthu Kumasiye, mbaalamusa pontho.’ (1 Samwele 2:6) Mukulamusa mwana unoyu ku Sunemu, Mulungu apangiza pakweca kuti ali na mphambvu za kulamusa munthu muli akufa.

9. Fokotozani kulamuswa muli akufa kwacitatu kudalembwa m’Bhibhlya.

⁹ Cirengo cinango cakudzumatirisa kakamwe cacitika pidamala kufa Elizeu. Iye atumikira ninga mprofeta mu pyaka 50, buluka penepo ‘aphatwa na utenda mbafa.’ Mukupita kwa pyaka, Aisraeli anango akhaenda kaikha munthu ku masiye, mbwenye pidaona iwo anyamalwa mbakabwera, aponya munthu wakufa mu nthumbi ya Elizeu mbathawa mwakucimbiza. Bhibhlya isalonga: ‘Pidakhuya mamuna wakufa magogodo a Elizeu alamuka pontho.’ (2 Amambo 13:14, 20, 21) Pinthu pyenepi pidadinga ife pyacitisa Marta kuona kuti Mulungu ndi wamphambvu kupiringana kufa. Iwo akhalambo na cinyindiro cakuti mphambvu za Mulungu ndi zakupiringana madire.

10. Kodi Pedhru acitanji pidalowa Dhorka?

¹⁰ Malemba Acigrego Acikristu asalongambo pya anthu adalamuswa muli akufa na atumiki akukhulupirika a Mulungu. Ninga pidalonga ife, kulamuswa muli akufa kwakutoma kwacitwa na Yezu cifupi na nzinda wa Nayini na pa nyumba ya Jairo. Mukupita kwa ndzidzi, mpostolo Pedhru alamusambo muli akufa Dhorka, akhacemerwa Tabhita. Pedhru apita nkwartu mukhadagoneswa Dhorka, aphembera, buluka penepo alonga: ‘Tabhita, lamuka!’ Mu ndzidzi ubodzi ene iye alamuka, pontho Pedhru ‘apangiza Tabhita wa m’maso’ kuna Akristu anango  akhali penepo. Mphangwa zenezi zacitisa anthu azinji mu nzinda unoyu ‘kutoma kukhulupira Mbuya.’ Anyakupfundza apswa anewa mbadakwanisa kumwaza mphangwa zadidi zinalonga pya Yezu mbapangambo munthu onsene pya mphambvu za Yahova za kulamusa anthu muli akufa.—Machitiro 9:36-42.

11. (a) Mwakubverana na Luka, ninji pidacitika na Eutiko? (b) Anthu apibva tani pidaona iwo kuti Eutiko alamuswa muli akufa?

¹¹ Kulamuswa muli akufa kunango kudalembwa m’Bhibhlya kwacitika mu nzinda wa Troade. Mpostolo Paulu akhacita nkhani pa nyumba yacitatu yandzulu mpaka tcititciti. M’phale m’bodzi akhacemerwa Eutiko akakhala pa janela mbabvesera nkhani. Mbwenye atoma kuodzira mbagwa pantsi kubuluka pa nyumba yacitatu yandzulu. Panango Luka ndiye adatoma kufika padagwa Eutiko. Ninga dotoro, adzindikira kuti iye afa. Paulu atcitha na m’maxikada akhumbatira m’phale unoyu mbalamuka muli akufa. Anthu akhali penepo adzumatirwa kakamwe! Pidaona iwo kuti m’phale alamuswa muli akufa, onsene ‘abalangazwa kakamwe.’—Machitiro 20:7-12.

12, 13. Thangwi ya kulamuswa muli akufa kudadinga ife, ndi mibvundzo ipi isafunika ife kucita?

¹² Kulamuswa muli akufa kudadinga ife kunatiphedza toera kukhala na cinyindiro ninga cikhali na Marta. Ife tinakwanisa kunyindira kuti Mulungu wathu, ule anatipasa umaso, anakwanisa kulamusa muli akufa anthu adafa. Kulamuswa muli akufa kunalongwa m’Bhibhlya kwacitwa na atumiki akukhulupirika a Mulungu, ninga Eliya, Yezu na Pedhru. Pontho iwo acita pyenepi mu ndzidzi ukhacita Yahova pirengo. Mphapo, ndiye tani kwa ale adafa kale kakamwe, pirengo pyenepi mbapidzati kucitika? Kodi anthu akukhulupirika akale akhakhulupirambo kuti anyakufa anadzakhala pontho maso ntsogolo? Kodi iwo akhali na cinyindiro ninga cikhali na Marta thangwi ya  m’bale wace mudalonga iye kuti: ‘Ndisadziwa kuti iye anadzalamuka pa kulamuswa kwa anthu pa ntsiku yakumalisa’? Thangwi yanji tisafunika kukhulupira kuti Mulungu anadzalamusa anthu muli akufa ntsogolo?

¹³ Pinthu pizinji pidalembwa m’Bhibhlya pisapangiza kuti atumiki akukhulupirika akhadziwa kuti kunadzaoneka kulamuka muli akufa ntsogolo. Tendeni tidinge pingasi mwa pinthu pyenepi.

14. Kodi Abhrahamu akhakhulupiranji?

¹⁴ Nyerezerani pidaphemba Yahova Abhrahamu toera kucita kuna Izaki, mwana wakuti akhan’dikhira mu pyaka pizinji. Yahova alonga: ‘Kwata mwanako, mwanako m’bodzi basi, anafuna iwe kakamwe, Izaki, mbuenda ku dziko ya Moriya; kweneko unadzandiyikhira ntsembe.’ (Genesi 22:2) Kodi Abhrahamu apibva tani pidapangwa iye mafala anewa? Yahova akhadapikira kuti kubulukira kwa Abhrahamu madzindza onsene mbadapaswa nkhombo. (Genesi 13:14-16; 18:18; Aroma 4:17, 18) Pontho, Yahova alonga kuti nkhombo zenezi mbazidabulukira kwa Izaki. (Genesi 21:12) Mphapo pyenepi mbapidacitika tani khala Abhrahamu apereka mwanace ninga ntsembe? Paulu apumirwa toera kufokotoza kuti Abhrahamu akhakhulupira kuti Mulungu ali na mphambvu za kulamusa Izaki. (Lerini Ahebere 11:17-19.) Kodi Abhrahamu anyerezera kuti Izaki mbadalamuswa muli akufa pakupita midzidzi mingasi peno ntsiku zingasi? Bhibhlya nee isalonga. Mwandimomwene, nee mbadakwanisa kudziwa kuti pyenepi pinacitika lini. Mbwenye iye akhanyindira kuti Yahova mbadalamusa Izaki muli akufa.

15. Kodi Yobe akhakhulupiranji?

¹⁵ Mamuna wakukhulupirika Yobe akhadziwambo kuti kunadzaoneka kulamuka muli akufa ntsogolo. Iye akhadziwa kuti muti ungagwandwa, usaphukira mbukhala pontho muti. Mbwenye pyenepi nee pisacitika kuna anthu. (Yobe 14:7-12; 19:25-27) Munthu angafa, iye nee anakwanisa  kulamusika ekha muli akufa. (2 Samwele 12:23; Masalmo 89:48) Pyenepi nee pisabveka kuti Mulungu nkhabe kwanisa kulamusa munthu. Mwandimomwene, Yobe akhakhulupira kuti Yahova mbadankumbukira. (Lerini Yobe 14:13-15.) Iye nee akhadziwa kuti ndi ndzidzi upi unafuna kudzacitika pyenepi. Mbwenye, Yobe akhakhulupira kuti Nciti wa umaso wa anthu mbadankumbukira na kumulamusa muli akufa.

16. Kodi anju wa Yahova apanganji Dhanyeli?

¹⁶ Nyerezerani pya mamuna unango wakukhulupirika Dhanyeli. Iye akhali ntumiki wakukhulupirika wa Yahova mu umaso wace onsene, pontho Yahova amphedza. Ntsiku inango, anju m’bodzi acemera Dhanyeli kuti ‘munthu wakufunika kakamwe’ pontho ampanga kuti ‘ntendere ukhale na iwe, pontho khala wacipapo.’—Danyele 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Ndi pikiro ipi idacita Yahova kuna Dhanyeli?

¹⁷ Pikhali Dhanyeli cifupi na pyaka 100 pyakubalwa, cifupi na kufa, pontho panango akhadzudzumika na pinthu pikhafuna kuncitikira. Kodi Dhanyeli akhadikhira kuti mbadakhala pontho maso? Inde! Kunkhomo kwa Bukhu ya Dhanyeli, tisaleri kuti Mulungu apikira Dhanyeli: ‘Ndoko pyako mpaka kunkhomo, mbukapuma.’ (Danyele 12:13) Dhanyeli akhadziwa kuti anyakufa akupuma, thangwi ku Masiye ‘nkhabe basa, manyerezero, cidziwiso na ndzeru.’ (Koelete 9:10) Dhanyeli akhadziwa kuti mbadadzaenda kapuma, mbwenye nee mbidadzakhala kumala kwa pinthu pyonsene. Yahova ampasa cidikhiro cakutsandzayisa kakamwe.

¹⁸ Anju wa Yahova ampanga: ‘Unadzalamuka muli akufa toera kupaswa muoni kunkhomo kwa ntsiku.’ Dhanyeli nee akhadziwa kuti pyenepi mbapidacitika lini. Basi ene cikhadziwa iye ndi cakuti anadzafa, mbapuma. Mbwenye pidabva iye pikiro yakuti, ‘unadzalamuka muli akufa toera kupaswa muoni,’ iye abvesesa kuti anadzalamuswa muli akufa ntsogolo. Mwandimomwene, pyenepi pinadzacitika ‘kunkhomo kwa ntsiku.’ Bhibhlya Linguagem de Hoje isalonga tepa thangwi ya pikiro idacita Mulungu kuna Dhanyeli: ‘Iwe unadzafa, mbwenye unadzalamuswa toera kutambira muoni.’

19, 20. (a) Thangwi yanji Marta akhakhulupira pya kulamuswa muli akufa? (b) Tinadzadinganji mu nsolo unatowera?

¹⁹ Mwandimomwene, Marta akhali na mathangwi adidi toera kukhulupira kuti m’bale wace, Lazaro ‘mbadadzalamuka pa kulamuswa kwa anthu pa ntsiku yakumalisa.’ Pikiro idacita Yahova kuna Dhanyeli na cikhulupiro cakuwanga ca Marta thangwi ya kulamuswa muli akufa kwa ntsogolo, pisawangisa cikhulupiro cathu lero. Mwakukhonda penula, panadzaoneka kulamuka muli akufa.

²⁰ Ife tapfundza kulamuswa muli akufa kudacitwa mu ndzidzi wakale. Pyenepi pisapangiza kuti anyakufa anakwanisa kukhala pontho maso. Tapfundzambo kuti amuna na akazi akhatumikira Mulungu mwakukhulupirika asadikhira kulamuswa muli akufa ntsogolo. Kodi pana umboni unapangiza kukwanirisika kwa kulamuswa muli akufa kukhadapikirwa kale? Khala ndi tenepo, tiri na mathangwi anango toera kukhulupira kulamuswa muli akufa kwa ntsogolo. Mphapo pyenepi pinadzacitika lini? Tinadzadinga ntsonga zenezi mu nsolo unatowera.