Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 3

Munatsidzikiza Tani Ntimanu?

Munatsidzikiza Tani Ntimanu?

‘Kupiringana pinthu pyonsene pinafunika imwe kutsidzikiza, tsidzikizani ntimanu.’—MIS. 4:23.

NYIMBO 36 Titsidzikize Ntimathu

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA *

1-3. (a) Thangwi yanji Yahova akhafuna kakamwe Salomoni, pontho ndi nkhombo zipi zidakhala na iye? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kutawira mu nsolo uno?

SALOMONI akhazikiswa ninga mambo wa Izraeli pikhali iye m’phale wang’ono. Pikhatoma iye kwene kutonga, Yahova aonekera kuna iye mu ndoto mbampanga: “Ndiphembe pinafuna iwe, Ine ndinadzakupasa.” Salomoni atawira: ‘Ine ndine m’phale wang’ono, pontho nkhabe maluso akutonga. Natenepa ndipaseni udziwisi toera ndikwanise kutonga mbumba yanu.’ (1 Ama. 3:5-10) Kuphemba kwace “udziwisi” kukhapangiza kuti iye akhali wakucepeseka, ndi thangwi yace Yahova akhafuna kakamwe Salomoni. (2 Sam. 12:24) Mulungu akomerwa kakamwe na phembo idacita mambo unoyu wa m’phale mbampasa ntima wa ‘udziwisi na ndzeru.’—1 Ama. 3:12.

2 Mu ndzidzi ukhapitiriza iye kukhala wakukhulupirika, Salomoni atambira nkhombo zizinji. Iye akhali na mwai wakumanga templo ya dzina ya ‘Yahova, Mulungu wa Izraeli.’ (1 Ama. 8:20) Iye adzakhala wakubvekera kakamwe thangwi ya udziwisi udapaswa iye na Mulungu. Pontho Mulungu aphatisira Salomoni toera kulemba mabukhu matatu a m’Bhibhlya. Ibodzi mwa iyo ndi bukhu ya Misangani.

3 Bukhu ya Misangani isaphatisira fala yakuti ntima m’maulendo cifupi na dzana. Mwacitsandzo, Misangani 4:23 isalonga: ‘Kupiringana pinthu pyonsene pinafunika imwe kutsidzikiza, tsidzikizani ntimanu.’ Kodi fala yakuti “ntima” isabvekanji pa vesi ineyi? Tinatawira mbvundzo unoyu mu nsolo uno. Tinatawirambo mibvundzo miwiri yakuti: Sathani asacitisa tani ntimathu kunyerezera pinthu pyakuipa? Pontho tinautsidzikiza tani? Toera kupitiriza kukhala akukhulupirika kuna Mulungu, tisafunika kubvesesa mitawiro ya mibvundzo ineyi yakufunika kakamwe.

KODI FALA YAKUTI ‘NTIMANU’ ISABVEKANJI?

4-5. (a) Lemba ya Masalmo 51:6 isatiphedza tani toera kubvesesa mabvekero a fala yakuti “ntima”? (b) Pinacitika na manungo athu aunyama, pyalandana tani na pinacitika na makhaliro athu auzimu?

4 Pa Misangani 4:23, fala yakuti “ntima” yaphatisirwa toera kulonga pya ‘uunthu wankati’ peno ‘makhaliro athu a nkati.’ (Lerini Masalmo 51:6, Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada na cidzindikiro capantsi.) Munjira inango, fala yakuti “ntima” isalonga pya manyerezero athu, mabvero na pifuno pyathu. Fala ineyi isapangiza makhaliro athu ankati, tayu akunja anaona anthu.

5 Ndi pyakufunika kakamwe kutsalakana uunthu wathu wankati. Toera kubvesesa pyenepi, nyerezerani pya ungumi wathu. Tingafuna kukhala na ungumi wadidi, tisafunika kudya cakudya cakupasa ungumi wadidi na kuthathamula manungo (exercícios) mwakukhonda phonya. Munjira ibodzi ene, toera ungumi wathu wauzimu upitirize kukhala mwadidi, tisafunika kudya mwadidi cakudya cauzimu na kuwangisa cikhulupiro cathu kwa Yahova. Kuwangisa cikhulupiro kusaphataniza kuphatisira pinapfundza ife na kulonga thangwi ya pinakhulupira ife. (Aroma 10:8-10; Tiya. 2:26) Caciwiri, pinacitika na manungo athu aunyama, pyalandanambo na pinacitika na makhaliro athu auzimu. M’midzidzi inango anthu anakwanisa kutiona ninga tiri na ungumi wadidi, maseze tiri kuduwala. Munjira ibodzi ene, ife tinakwanisa kuduwala mwauzimu, mbwenye thangwi ya pinacita ife ntsiku na ntsiku anthu anationa ninga tiri na cikhulupiro cakuwanga. (1 Akor. 10:12; Tiya. 1:14, 15) Cinafunika ife kukumbuka ndi cakuti Sathani asafuna kakamwe kuticitisa kunyerezera ninga iye. Kodi iye asacita tani pyenepi? Mphapo tinatsidzikiza tani ntimathu?

SATHANI ASATICITISA TANI KUNYEREZERA PINTHU PYAKUIPA

6. Ndi cipi cifuniro ca Sathani, pontho asacitanji toera kukwanirisa cifuniro ceneci?

6 Sathani asafuna kuti tikhonde kubvera matongero a Yahova ninga pinacita iye. Mbwenye iye nkhabe kwanisa kutikakamiza toera kunyerezera na kucita pinthu ninga iye. Natenepa iye asaphatisira njira zinango toera kukwanirisa pinafuna iye. Mwacitsandzo, ife tazungulirwa na anthu akuti ali na manyerezero ninga a Sathani. (1 Juw. 5:19) Na thangwi ineyi, iye asadikhira kuti ticite uxamwali na anthu anewa, maseze tisadziwa kuti kucita uxamwali na anthu akuipa ‘kusafudza’ makhaliro adidi. (1 Akor. 15:33; cidzindikiro capantsi.) Mambo Salomoni agwera mu nsampha unoyu. Iye amanga banja na akazi azinji akuti nee akhalambira Yahova, pontho ‘mwapang’ono pang’ono iwo ampeusa’ toera akhonde kubvera Yahova.—1 Ama. 11:3, NM cidzindikiro capantsi.

Munatsidzikiza tani ntimanu toera ukhonde kutsogolerwa na manyerezero a Sathani? (Onani ndima 7) *

7. Ndi njira zipi zinango zinaphatisira Sathani toera kuticitisa kunyerezera ninga iye, pontho thangwi yanji tisafunika kucita mphole-mphole?

7 Sathani asacitisambo anthu kunyerezera ninga iye mukuphatisira mafilimu na maprogramu a televizau. Iye asadziwa kuti pinabva ife peno pinaona ife m’maprogramu anewa nee pinatitsandzayisa basi, mbwenye pinakhuyambo njira yathu yakunyerezera. Yezu aphatisira njira ninga ineyi toera kupfundzisa anthu. Mwacitsandzo, nyerezerani nsangani wa Nsamariya wadidi na wa mwana adabuluka panyumba mbaenda kabvunga mpfuma yace. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Natenepa, ale adakhuyiwa na manyerezero a Sathani anakwanisa kutipanga pinthu basi ene toera tinyerezere ninga iwo. Ndi thangwi yace tisafunika kuona mwadidi pinalonga iwo. Mbwenye pana maprogramu anango anapangizwa mu televizau akuti panango anakwanisa kutibalangaza peno kutipfundzisa mbakhonda kuticitisa kunyerezera ninga Sathani. Ngakhale tenepo tisafunika kucita mphole-mphole na maprogramu anewa. Tingafuna kusankhula ubalangazi tisafunika kubvundzika: ‘Kodi filimu peno programu ineyi isapfundzisa kuti mabasa aunyama ndi akufunika kakamwe?’ (Agal. 5:19-21; Aef. 2:1-3) Tinacitanji tingadzindikira kuti maprogramu anewa asaticitisa kunyerezera ninga Sathani? Mwakukhonda penula, tisafunika kuacalira!

8. Anyakubala anaphedza tani anawo toera atsidzikize mitima yawo?

8 Anyakubala, imwe muli na basa ikulu kakamwe yakutsalakana ananu toera akhonde kunyerezera peno kucita pinthu ninga Sathani. Mwakukhonda penula, imwe musacita pyonsene toera ananu akhonde kuthapula utenda. Imwe musatsalakana mwadidi panyumba panu, pontho musataya pinthu pyonsene pyakuti pinacitisa ananu kuthapula utenda. Munjira ibodzi ene, imwe musafunika kuphedza ananu toera akhonde kuona mafilimu, maprogramu a televizau, kubvunga ndzidzi na masendzekero a mu ntokodzi na kupita m’masaiti anango akuti anaacitisa kunyerezera ninga Sathani. Yahova akupasani basa yakuphedza ananu toera akhale axamwali ace. (Mis. 1:8; Aef. 6:1, 4) Natenepa anyakubala, nee musafunika kugopa kukhazikisa mitemo ya m’Bhibhlya kuna ananu. Pangani ananu pinafunika iwo kuona na pinafunika iwo kukhonda kuona, pontho aphedzeni kubvesesa kuti thangwi yanji mwakhazikisa mitemo ineyi. (Mat. 5:37) Mu ndzidzi unakula iwo, apfundziseni kuti anaphatisira tani midida ya Yahova toera akwanise kudzindikira pyadidi na pyakuipa. (Aheb. 5:14) Pontho lekani kuduwala kuti ananu asapfundza pizinji kubulukira ku pinthu pinacita imwe kupiringana pinalonga imwe.—Deut. 6:6, 7; Aroma 2:21.

9. Ndi ipi njira inango inaphatisira Sathani, pontho thangwi yanji ndi yakugopswa?

9 Sathani asayeserambo kuticitisa kunyindira kakamwe udziwisi wa anthu m’mbuto mwakunyindira Yahova. (Akol. 2:8) Njira ibodzi inaphatisira Sathani ndi kuticitisa kufuna kakamwe kukhala na kobiri peno mpfuma. Anango asakhala akupfuma ninga munafunira iwo, anango nkhabe. Mbwenye kazinji kene anyakupfuma asaikha umaso wawo pangozwi. Thangwi yanji? Panango thangwi yakufuna kakamwe kobiri, anathabusa manungo awo, nee asakhalabve na ndzidzi wakucedza na banja yawo, ngakhale kufudza uxamwali wawo na Mulungu, basi ene toera kukwanirisa pifuno pyawo. (1 Tim. 6:10) Mbwenye ife tisapereka takhuta kuna Babathu wakudzulu wakuti asatiphedza kuona kobiri munjira yakulinganira.—Koel. 7:12; Luka 12:15.

TINATSIDZIKIZA TANI NTIMATHU?

Ninga anyakuonera a ndzidzi wakale, lekani kutawirisa kuti Sathani atsogolere ntimanu (Onani ndima 10-11) *

10-11. (a) Kodi tisafunika kucitanji toera kutsidzikiza mitima yathu? (b) Ninji pikhacita anyakuonera a mu ndzidzi wakale, pontho cikumbuntima cathu cinaphata tani basa ninga nyakuonera?

10 Tingafuna kutsidzikiza ntimathu, pakutoma tisafunika kudzindikira ngozwi na kucita pinthu mwakucimbiza. Fala idathumburuzwa pa Misangani 4:23 kuti ‘kubvunulira’ peno kutsidzikiza, isatikumbusa pya basa inacitwa na nyakuonera. Mwacitsandzo, mu ntsiku za Mambo Salomoni, anyakuonera nzinda akhakwira m’mipanda toera aone mwadidi, natenepa angaona kuti anyamalwa akubwera iwo akhadziwisa anango. Pikhacita anyakuonera anewa pisapangiza pinafunika ife kucita toera Sathani akhonde kuticitisa kunyerezera ninga iye.

11 Kusiyapo anyakuonera akhakwira m’mipanda, anyakuonera anango akhaonera misuwo ya nzinda. (2 Sam. 18:24-26) Anyakuonera angaona kuti anyamalwa akubwera, iwo akhafunika kukhala na cinyindiro cakuti misuwo yafungwa mwadidi peno nkhabe. (Neh. 7:1-3) Ife tinakwanisa kulandanisa cikumbuntima * cathu cakupfundziswa na Bhibhlya ninga nyakuonera. Cikumbuntima cisaticenjeza Sathani angafuna kupita muntima mwathu, munjira inango, angafuna kucitisa kuti manyerezero athu, mabvero na pifuno pyathu pikhale ninga iye. Natenepa, cikumbuntima cathu cingatipanga kuti si pyadidi tayu kucita ici, mwakucimbiza tisafunika kufunga misuwo ya mitima yathu.

12-13. Sathani anatiyesera toera ticitenji, mbwenye ife tisafunika kucitanji?

12 Onani citsandzo cakuti tinatsidzikizika tani ku manyengerero a Sathani. Yahova alonga kuti “ulukwali na ntundu onsene wa macitiro akunyanyasa peno kusirira, nee pisafunika kulongwa pakati [pathu].” (Aef. 5:3) Mphapo tinacitanji khala andzathu akubasa peno akuxikola atoma kulonga pyaulukwali? Ife tisadziwa kuti tisafunika ‘kukhonda pinthu pyakuipa na pifuno pya dziko.’ (Tito 2:12) Nyakuonera wathu wakuti ndi cikumbuntima cinakwanisa kuticenjeza. (Aroma 2:15) Kodi tisafunika kucitanji mu ndzidzi unoyu? Panango tinanyerezera kubvesera pinacedza iwo peno kuona pithundzithundzi pinapangiza iwo. Mbwenye unoyu nee ndi ndzidzi wakucita pyenepi, m’mbuto mwace ndi ndzidzi wakufunga misuwo ya mitima yathu, mukucinja makani peno kubuluka pa mbuto ineyi.

13 Tisafunika kukhala acipapo toera tikhonde kucitambo pyakuipa pinacita andzathu akubasa peno akuxikola. Ife tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti Yahova asaona kuwangisira kunacita ife, pontho iye anatipasa mphambvu na udziwisi toera ticalire manyengerero a Sathani. (2 Pya dziko. 16:9; Iza. 40:29; Tiya. 1:5) Maseze Yahova asatiphedza, mbwenye ife tisafunikambo kupitiriza kucita khundu yathu toera kutsidzikiza mitima yathu. Tinacita tani pyenepi?

KHALANI MASO

14-15. (a) Thangwi yanji tisafunika kufungula mitima yathu, na tinacita tani pyenepi? (b) Mwakubverana na Misangani 4:20-22 tinacitanji toera tiphedzeke kakamwe na kuleri kwathu Bhibhlya? (Onanimbo bokosi yakuti “ Munanyerezera Tani Mwacidikhodikho.”)

14 Toera kutsidzikiza mitima yathu, ife nee tisafunika basi ene kukhonda manyengerero akuipa, mbwenye tisafunikambo kudzadza manyerezero athu na pinthu pyadidi. Nyerezerani pontho citsandzo ca anyakuonera nzinda. Anyakuonera misuwo ya nzinda angaona kuti anyamalwa akubwera, iwo akhafunga mwadidi misuwo, mbwenye angaona kuti ndi anthu anabweresa cakudya peno pinthu pinango, iwo akhafungula misuwo toera apite na pinabweresa iwo kuti anthu mu nzinda akhonde kufa na njala. Munjira ibodzi ene, ife tisafunika kufungula mitima yathu toera itsogolerwe na manyerezero a Mulungu.

15 Manyerezero a Yahova ali m’Bhibhlya. Natenepa, ndzidzi onsene unaileri ife tisatawirisa kuti iye atsogolere manyerezero athu, mabvero na pinacita ife. Mphapo tinacitanji toera tiphedzeke mwadidi na kuleri kwathu Bhibhlya? Phembero ndi yakufunika kakamwe. Mulongo m’bodzi alonga: “Mbandidzati kuleri Bhibhlya, pakutoma ndisaphembera kwa Yahova toera andiphedze ‘kuona pinthu pyakudzumisa’ pidacita iye.” (Masal. 119:18) Pontho tisafunika kunyerezera mwacidikhodikho pinaleri ife. Natenepa, tingacita phembero, tingaleri Mafala a Mulungu na kuanyerezera mwacidikhodikho, manyerezero a Yahova anakhala ‘muntima mwathu,’ pontho ufuni wathu kuna iye unathimizirika.—Lerini Misangani 4:20-22; Masal. 119:97.

16. Kodi abale azinji asaphedzeka tani na JW Broadcasting?

16 Njira inango yakutawirisa kuti titsogolerwe na manyerezero a Mulungu ndi kuona mavidhyu anagumanika mu JW Broadcasting®. Banja ibodzi yalonga: “Ife tisaona kuti maprogramu anabuluswa miyezi yonsene ndi mitawiro ya maphembero athu! Iwo asatipasa mphambvu na kutibalangaza m’midzidzi inatsukwala ife. Pontho ife tisabvesera nyimbo zinabuluswa m’maprogramu anewa mu ndzidzi unaphika ife, unapswaira ife n’nyumba, peno ndzidzi unamwa ife xaya.” Maprogramu anewa asatiphedza kakamwe toera kutsidzikiza mitima yathu. Iwo asatipfundzisa kunyerezera ninga Yahova mbatikhonda kutawirisa kunyengererwa na macitiro a Sathani.

17-18. (a) Mwakubverana na 1 Amambo 8:61, ninji pinacitika tingaphatisira pinatipfundzisa Yahova? (b) Tinapfundzanji na citsandzo ca Mambo Ezekiya? (c) Mwakubverana na phembero ya Dhavidhi inagumanika pa Masalmo 139:23, 24, tisafunika kuphembanji kuna Mulungu?

17 Ndzidzi onsene unaona ife nkhombo thangwi yakucita pinthu pyadidi, cikhulupiro cathu cisakhala cakuwanga kakamwe. (Tiya. 1:2, 3) Tingadziwa kuti Yahova asationa ninga anace tisakomerwa kakamwe, pontho cifuno cathu cakunkomeresa cisathimizirika. (Mis. 27:11) Mayesero onsene anathimbana na ife asatipasa mwai wakupangiza kuti tisatumikira Babathu na ntima onsene. (Masal. 119:113) Ife tinapangiza kuti tisafuna kutumikira Yahova na ntima onsene, tingabvera matongero ace na kucita cifuno cace.—Lerini 1 Amambo 8:61.

18 Nakuti ndife anthu akusowa ungwiro, m’midzidzi inango tisadodoma. Mbwenye pyenepi pingacitika, tisafunika kukumbuka citsandzo ca Mambo Ezekiya. Iye adodoma mbatcunyuka, buluka penepo mbatoma pontho kutumikira Yahova na ‘ntimace onsene.’ (Iza. 38:3-6; 2 Pya dziko. 29:1, 2; 32:25, 26) Natenepa tendeni ticalire kutsogolerwa na manyerezero a Sathani. M’mbuto mwace, tendeni ticite phembero toera tikhale na “udziwisi” peno ntima wakubvera. (1 Ama. 3:9; lerini Masalmo 139:23, 24.) Inde, ife tingatsidzikiza ntimathu, tinakwanisa kupitiriza kukhala akukhulupirika kuna Yahova.

NYIMBO 54 ‘Njira Ndi Iyi’

^ ndima 5 Kodi ife tinapitiriza kukhala akukhulupirika kuna Yahova, peno tinatawirisa kuti Sathani afudze uxamwali wathu na Mulungu? Pyenepi pinanyindira ife, thangwi tingatsidzikiza mwadidi ntimathu, tinapitiriza kukhala akukhulupirika maseze tithimbane na mayesero mazinji. Kodi fala yakuti “ntima” isabvekanji? Sathani asacitisa tani ntimathu kunyerezera pyakuipa? Pontho tinautsidzikiza tani? Mibvundzo ineyi inatawirwa mu nsolo uno.

^ ndima 11 MABVEKERO A MAFALA ANANGO: Yahova apasa m’bodzi na m’bodzi wa ife luso yakudinga manyerezero ace, mabvero na pinacita iye toera asasanyire pale panafunika. M’Bhibhlya, luso ineyi isacemerwa cikumbuntima. (Aroma 2:15; 9:1) Tingapfundzisa cikumbuntima cathu mwakubverana na Bhibhlya cinatiphedza toera titowezere midida ya Yahova inagumanika m’Bhibhlya, pontho cinatiphedza toera kuona khala pinanyerezera ife, pinacita ife, peno pinalonga ife ndi pyadidi peno nkhabe.

^ ndima 56 PITHUNDZITHUNDZI: M’bale wakubatizwa akuona televizau, mbwenye mwakukhonda dikhira pinthu pyaulukwali pyatoma kupangizwa. Iye asafunika kucita cisankhulo.

^ ndima 58 PITHUNDZITHUNDZI: Nyakuonera wa ndzidzi wakale ali padzulu pa mpanda. Iye aona anyamalwa kunja kwa nzinda mbadziwisa anyakuonera misuwo. Mwakucimbiza iwo akufunga mwadidi misuwo ya nzinda na nkati.