Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

‘Umambo Wanga Nkhabe Kucita Khundu ya Dziko Ino’

‘Umambo Wanga Nkhabe Kucita Khundu ya Dziko Ino’

‘Na thangwi ineyi ndabwera pa dziko yapantsi toera ndipereke umboni wa undimomwene.’—JWAU 18:37.

NYIMBO: 15, 74

1, 2. (a) Ninji pinapangiza kuti dziko ino ikugawika kakamwe? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kutawira mu nsolo uno?

MULONGO m’bodzi wa ku sul da Europa alonga: “Kutomera uwana wanga, ndikhaona pinthu pyakusowa ulungami basi. Natenepa ndakhonda pinthu pya ndale n’dziko yanga, mbandiphedzera maonero a anthu azinji akuti akhaoneka ninga adidi. Pontho, mu pyaka pizinji ndabanyirana na m’phale wakuti akhali phanga.” M’bale wa ku sul da África afokotoza kuti thangwi yanji akhali phanga: “Ine ndikhakhulupira kuti dzindza yanga ikhali yakufunika kakamwe kupiringana madzindza onsene, pontho ndikhacita khundu ya ndale za dziko. Ife tikhapfundziswa kupha anyamalwa athu na mapswimo, ngakhale anthu a dzindza yathu akuti akhatsidzikiza ndale zinango za dziko.” Mulongo unango anakhala pakati pa dziko ya Europa alonga: “Ine ndikhaida munthu onsene wa dziko inango na munthu wakuti akhali na uphemberi wakusiyana na wanga.”

2 Lero, anthu azinji kakamwe ali na makhaliro ninga a anthu anewa atatu. Misoka mizinji ya ndale za dziko isacita pyauphanga toera kugumana ufulu wa dziko. Kazinji kene anthu nee asakhala mwantendere thangwi ya ndale za dziko. Pontho m’madziko mazinji, anthu atsalakana mwakuipa anthu anabuluka madziko anango. Ninga pidalonga Bhibhlya, mu ntsiku zakumalisa anthu ‘anadzakhonda funa kukhazikisa cibverano na anango.’ (2 Timoti 3:1, 3) Mphapo Akristu anakhala tani akuphatana n’dziko yakuti ikugawika kakamwe? Tinapfundza pizinji mu citsandzo ca Yezu. Anthu a mu ntsiku za Yezu akhalimbo akugawika thangwi ya pinthu pya ndale. Mu nsolo uno, tinadzatawira mibvundzo mitatu: Thangwi yanji Yezu akhonda kucita khundu mu ndale za dziko? Yezu apangiza tani kuti atumiki a Mulungu nee asafunika kucita khundu mu ndale za dziko? Pontho Yezu asatipfundzisa tani toera kucalira uphanga?

KODI YEZU APHEDZERA ALE AKHAFUNA KUKHALA NA UFULU WA DZIKO YAWO?

3, 4. (a) Ninji pikhafuna Ayuda azinji mu ntsiku za Yezu? (b) Kodi anyakupfundza a Yezu akhuyiwa tani na mabvero anewa?

3 Ayuda azinji adamwazirwa mphangwa na Yezu akhafuna kakamwe kukhala aufulu n’dziko Yaciroma. Azeloti Aciyuda, nsoka wa ndale waphinga, akhacita pyonsene pikhakwanisa iwo toera mabvero anewa akhale akuwanga. Azeloti azinji akhatowerera mamuna akhacemerwa Yuda wa ku Galileya, adakhala maso cifupi na mu ntsiku za Yezu. Yuda akhali mesiya wauthambi wakuti akhanyengeza anthu azinji. Nyakulemba mbiri Waciyuda anacemerwa Josefo alonga kuti Yuda akhakulumiza anthu toera kusandukira Aroma, pontho akhacemera Ayuda ninga ‘anyakusowa cipapo’ thangwi akhalipa misonkho kuna Aroma. Mukupita kwa n’dzidzi Aroma apha mamuna unoyu. (Machitiro 5:37) Azeloti anango adzakhala mapanga toera kukwanirisa pifuno pyawo.

4 Ayuda azinji akhadikhira mwakupirira kubwera kwa Mesiya. Iwo akhanyerezera kuti Mesiya mbadaasudzula mu utongi Waciroma na kucitisa Aizraeli kukhala pontho mbumba ikulu. (Luka 2:38; 3:15) Azinji akakhulupira kuti Mesiya mbadakhazikisa umambo mu dziko ya Izraeli. Natenepa Ayuda onsene akakhala m’mbuto zakusiyana za dziko ineyi mbadabwerera ku Izraeli. Ngakhale Juwau Mbatizi abvundzambo Yezu: ‘Kodi ndimwe adalongwa kuti Anabwera, peno tisafunika kudikhira unango?’ (Mateo 11:2, 3) Panango Juwau akhabvundzika khala mbadabwera munthu unango toera kusudzula Ayuda. Mukupita kwa ndzidzi, anyakupfundza awiri agumanikana na Yezu panjira ya kuenda ku Emausi pidamala iye kulamuswa muli akufa. Iwo alonga kuti akhadikhira Yezu wakuti mbadasudzula Aizraeli. (Lerini Luka 24:21.) Buluka penepo, apostolo abvundza Yezu: ‘Mbuya, ndi ndzidzi uno unafuna imwe kubwezera umambo kuna Izraeli?’—Machitiro 1:6.

5. (a) Thangwi yanji anthu a ku Galileya akhafuna Yezu toera akhale mambo wawo? (b) Yezu aaphedza tani kucinja manyerezero awo?

5 Ayuda akhadikhira kuti Mesiya mbadamalisa nyatwa zawo. Panango ndi thangwi ineyi idacitisa anthu a mu Galileya kufuna kuti Yezu akhale mambo wawo. Iwo akhanyerezera kuti Yezu mbadakhala ntsogoleri wadidi. Iye akhali mpfundzisi wadidi, akhawangisa mautenda, pontho akhapasa cakudya ale akhali na njala. Pidamala Yezu kudyesa amuna akukwana 5.000, anthu adzumatirwa. Yezu adzindikira pikhafuna iwo kucita. Bhibhlya isalonga: ‘Pidadziwa Yezu kuti anthu akhafuna kudzamphata toera ankhazikise ninga mambo wawo, iye abuluka pontho mbaenda kakhala ekha kuphiri.’ (Jwau 6:10-15) Mangwana mwace, panango anthu akhadakhurudzika pang’ono. Buluka penepo Yezu aafokotozera kuti iye nee abwera toera kutsalakana pya mpfuma zawo mbwenye toera kuapfundzisa pya Umambo wa Mulungu. Iye aapanga: ‘Lekani kuphata basa thangwi ya cakudya cakuti cisamala, mbwenye phatani basa thangwi ya cakudya cakukhonda mala cinatsogolera ku umaso wakukhonda mala.’—Jwau 6:25-27.

6. Yezu apangiza tani pakweca kuti nee akhafuna kucita khundu mu ndale za dziko? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)

6 Ntsiku zingasi mbadzati kufa, Yezu adzindikira kuti atowereri ace anango akhakhulupira kuti iye mbadatoma kutonga ninga mambo mu Yerusalemu. Yezu aapanga pya nsangani wa kobiri toera kuaphedza kubvesesa kuti pyenepi nee mbipidacitika. Nsangani unoyu ukhalonga pya ‘mamuna unango wakuti ndi mwana wa mambo,’ Yezu, wakuti mbadacita ulendo mbakhala ndzidzi uzinji. (Luka 19:11-13, 15) Yezu apanga pakweca Ponsyo Pilato, Ntongi Waciroma kuti iye nee asacita khundu mu ndale za dziko. Pilato abvundza Yezu: ‘Kodi iwe ndiwe Mambo wa Ayuda?’ (Jwau 18:33) Panango Pilato akhagopa kuti Yezu mbadacitisa anthu kusandukira Aroma. Mbwenye Yezu atawira: ‘Umambo wanga nkhabe kucita khundu ya dziko ino.’ (Jwau 18:36) Yezu akhonda kucita khundu mu pinthu pya ndale, thangwi Umambo wace mbudakhala kudzulu. Iye alonga kuti basa yace pa dziko yapantsi ikhali ‘kupereka umboni wa undimomwene.’—Lerini Jwau 18:37.

Kodi musaikha manyerezero anu ku nyatwa za dziko peno ku Umambo wa Mulungu? (Onani ndima 7)

7. Thangwi yanji tisafunika kuwangisira toera kucalira kuphedzera misoka ya ndale, ngakhale muntima mwathu?

7 Yezu akhadziwa basa yace. Ifembo tingadziwa basa yathu, tinacalira kuphedzera nsoka wa ndale m’makhundu onsene, kuphatanizambo muntima mwathu. Midzidzi inango pyenepi pisanentsa. Muyang’aniri wa cisa m’bodzi alonga kuti makhaliro a anthu mu cisa cace adzatekera kakamwe. Iwo asadzikuza kakamwe thangwi ya dzindza yawo, pontho asanyerezera kuti umaso wawo mbudakhala mwadidi kakamwe mbadatongwa na anthu a dziko yawo. Iye athimiza: “Ndisapereka takhuta kakamwe thangwi abale asatsidzikiza kuphatana kwathu Kwacikristu mukumwaza mphangwa zadidi za Umambo. Iwo asanyindira kuti Mulungu anamalisa kusowa ulungami na nyatwa zinango zinathimbana na ife.”

YEZU APITIRIZA TANI NA UNAKATINAKATI MU PINTHU PYA NDALE?

8. Ndi pinthu pipi pyakusowa ulungami pikhacitirwa Ayuda azinji mu ntsiku za Yezu?

8 Anthu angaona pinthu pyakusowa ulungami pikucitika, kazinji kene iwo asakulumizika toera kuphedzera pinthu pya ndale. Mu ntsiku za Yezu, kulipa misonkho kukhacitisa anthu azinji toera kucita khundu mu pinthu pya ndale. Mwandimomwene, Ayuda a ku Galileya akhapandukira utongi Waciroma thangwi Aroma akhalembera anthu toera akhale na cinyindiro cakuti iwo mbadalipa misonkho. Pontho mukhali na misonkho mizinji, ninga misonkho ya mpfuma, dziko na nyumba. Anyakulipisa misonkho akhaponderera kakamwe anthu, pinthu pyakuti pikhathimizira nyatwa. Midzidzi inango iwo akhalipa akulu a utongi toera kukhala na cidzo, pontho akhaphatisira mphambvu zawo toera kukhala na kobiri izinji. Zakeu, nkulu wa nyakulipisa misonkho ku Yeriko, adzakhala nyakupfuma kakamwe thangwi akhacitisa anthu kulipa kobiri izinji.—Luka 19:2, 8.

9, 10. (a) Yezu ayeserwa tani na anyamalwa ace toera kucita khundu mu pinthu pya ndale? (b) Tisapfundzanji na ntawiro wa Yezu? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)

9 Anyamalwa a Yezu amuyesera toera kuona khala iye mbadalipa nsonkho. Iwo ambvundza pya ‘kulipa nsonkho,’ thangwi Ayuda onsene akhafunika kulipa nsonkho wa denaryo ibodzi. (Lerini Mateo 22:16-18.) Ayuda akhaida kakamwe kulipa nsonkho thangwi pyenepi pikhaakumbusa utongi Waciroma. ‘Anyakuphedzera a Herodhi,’ akuti akhaphedzera utongi wace, akhadikhira kuti Yezu angalonga kuti iwo nkhabe kulipa nsonkho, mbadakhala na mathangwi akumpambizira kuti ndi nyamalwa wa Utongi Waciroma. Pontho Yezu mbadalonga kuti ndi pyakuthema kulipa nsonkho, anthu mbadansiya kuntowerera. Mphapo, Yezu acitanji?

10 Yezu aphatisira maluso adidi toera kupitiriza na unakatinakati mu nkhani ineyi. Iye alonga: ‘Perekani kuna Sezari pinthu pya Sezari, mbwenye pya Mulungu perekani kuna Mulungu.’ (Mateo 22:21) Yezu akhadziwa kuti anyakulipisa misonkho azinji akhaponderera anthu, natenepa iye nee akhafuna kucita khundu mu pinthu pyenepi. Mbwenye iye akhaikha manyerezero ace basi ene ku Umambo wa Mulungu wakuti unadzamalisa nyatwa za anthu. Yezu akhazikisa citsandzo kwa ife. Ife nee tisafunika kucita khundu mu pinthu pya ndale, maseze pioneke ninga ndi pyadidi peno pyakuipa. Akristu asaikha manyerezero awo ku Umambo wa Mulungu na pinalonga Mulungu kuti ndi pyadidi. Na thangwi ineyi, ife tisacalira maonero ali na anthu azinji thangwi ya pinthu pyakusowa ulungami peno kualonga mwakuipa.—Mateo 6:33.

11. Tinaphedza tani anango toera agumane ulungami wandimomwene?

11 Mboni za Yahova zizinji zakwanisa kumalisa maonero akuphonyeka akhali na iwo thangwi ya pinthu pya ndale. Mwacitsandzo, mulongo m’bodzi wa ku Grã-Bretanha, mbadzati kupfundza undimomwene apfundza ku universidade mbakhala na maluso mazinji thangwi ya pinthu pya ndale. Iye alonga: “Ndikhafuna kakamwe kuphedza akafiri thangwi tikhathabuka kakamwe na kusowa ulungami. Maseze ndikhapereka maonero adidi thangwi ya pinthu pyenepi, mbwenye ndikhapitiriza kutsukwala. Ine nee ndikhadziwa kuti kusankhulana kwa madzindza kukhafunika kumaliswa m’mitima ya anthu. Mbwenye pidatoma ine kupfundza Bhibhlya, ndadzindikira kuti ine ene ndikhafunika kutoma kumalisa piri muntima mwanga.” Natenepa mulongo unango wa nzungu amphedza toera kucinja mabvero ace. Iye athimiza: “Cincino ndisatumikira ninga mpainiya wa ndzidzi onsene mu mpingo wa cilongero camanja, pontho ndisayesera kumwazira mphangwa anthu a ntundu onsene.”

‘IKHA SUPADA YAKO PA MBUTO YACE’

12. Ndi ntundu wanji wa ‘pyakutupisa’ pidalonga Yezu kuna anyakupfundzace kuti akhafunika kupicalira?

12 Mu ntsiku za Yezu, kazinji kene atsogoleri a mauphemberi akhaphedzera misoka ya ndale. Mwacitsandzo, bukhu ya A Vida Diária nos Tempos de Jesus yalonga kuti Ayuda akhali akugawana m’misoka ya mauphemberi yakuti ikhali yakulandana na misoka ya ndale. Natenepa Yezu acenjeza anyakupfundzace: ‘Fungulani maso anu; citani mphole-mphole na ntombwe wakutupisa mikate wa Afarisi na wa Herodhi.’ (Marko 8:15) Mu ndzidzi udalonga Yezu pya Herodhi, panango iye akhalonga atowereri a Herodhi. Nsoka unango wa Afarisi ukhafuna kuti Ayuda akhonde kucita khundu mu Utongi Waciroma. Mwakubverana na pidalemba Mateu, Yezu acenjezambo anyakupfundzace thangwi ya Asaduki. Asaduki akhafuna kuti Utongi Waciroma upitirize kutonga thangwi pyenepi mbipidaacitisa kukhala na pidzo pikulu. Yezu acenjeza anyakupfundzace toera kucalira ‘pyakutupisa,’ peno pipfundziso pya misoka ineyi mitatu. (Mateo 16:6, 12) Mphyakudzumatirisa kakamwe kuti Yezu apereka cenjezo ineyi pidamala kwene anthu kufuna kunkhazikisa ninga mambo.

Yezu apfundzisa anyakupfundzace toera apitirize na unakatinakati

13, 14. (a) Misoka ya ndale na ya mauphemberi isatsogolera tani ku macitiro auphanga na akusowa ulungami? (b) Thangwi yanji ndi pyakuipa kucita pinthu mwauphanga, maseze titsalakanwe mwakuipa? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)

13 Mauphemberi angacita khundu mu pinthu pya ndale, kazinji kene pisatsogolera ku macitiro auphanga. Yezu apfundzisa anyakupfundzace toera apitirize na unakatinakati. Ineyi ndi thangwi inango idacitisa akulu anyantsembe na Afarisi kufuna kupha Yezu. Iwo akhagopa kuti anthu anatowerera iye mbasiya kutowerera iwo. Pyenepi mbipidacitika, iwo mbadaluza pidzo pyawo pyauphemberi na pya ndale. Iwo alonga: ‘Ife tingansiya mbapitiriza tenepa, anthu onsene anan’khulupira, pontho Aroma anabwera mbatikwatira templo yathu na mbumba yathu.’ (Jwau 11:48) Natenepa Nyantsembe Wankulu Kayifa acita masasanyiro toera kupha Yezu.—Jwau 11:49-53; 18:14.

14 Kayifa adikhira mpaka kudoka mbatuma anyankhondo toera kamanga Yezu. Mbwenye Yezu akhadziwa masasanyiro adacita iwo toera kumupha. Pikhadya iye namasiku pabodzi na apostolo ace, iye aapanga toera akwate masupada mangasi. Masupada mawiri mbadakwana toera kuapfundzisa ntsonga yakufunika kakamwe. (Luka 22:36-38) Namasiku anewa, mwinji wa anthu wabwera kudzamanga Yezu, natenepa Pedhru aipirwa kakamwe na kusowa ulungami kweneko mbabulusa supada mbatema mamuna m’bodzi. (Jwau 18:10) Mbwenye Yezu apanga Pedhru: ‘Ikha supada yako pa mbuto yace, thangwi onsene anaphatisira supada anadzafa na supada.’ (Mateo 26:52, 53) Ndi ntsonga ipi yakufunika kakamwe idapfundzisa Yezu anyakupfundzace? Iwo nee akhafunika kucita khundu ya dziko. Pyenepi ndi pidalonga Yezu m’phembero idacita iye ncidodo ca ntsiku ineyi. (Lerini Jwau 17:16.) Basi ene ndi Mulungu adathema kumalisa kusowa ulungami.

15, 16. (a) Mafala a Mulungu asaphedza tani Akristu toera kucalira kukhonda bverana? (b) Ndi kusiyana kupi kunaona Yahova n’dziko lero?

15 Mulongo wa ku sul da Europa adalongwa pa ndima yakutoma apfundzambo ntsonga ibodzi ene. Iye alonga: “Ndaona kuti uphanga nee usabweresa ulungami. Ndaona kuti ale anacita uphanga kazinji kene asamalisira kufa. Pontho anango azinji asakhala akutsukwala. Ndatsandzaya kakamwe pidapfundza ine m’Bhibhlya kuti basi ene Mulungu ndiye anafuna kubweresa ulungami wandimomwene pa dziko yapantsi. Ndisamwaza mphangwa zenezi mu pyaka 25.” M’bale wa ku sul da África asiya dipa yace mbatoma kuphatisira “supada ya nzimu,” yakuti ndi Mafala a Mulungu. (Aefesi 6:17) Cincino iye asamwaza mphangwa za ntendere kuna anthu onsene, mwakukhonda tsalakana dzindza yawo. Pontho nkazi unango anakhala pakati pa dziko ya Europa, pidakhala iye m’bodzi wa Mboni za Yahova, amanga banja na m’bale wa dzindza ikhaida iye. Anthu anewa atatu acita macinjo thangwi akhafuna kukhala ninga Kristu.

16 Ndi pyakufunika kakamwe kucita macinjo anewa! Bhibhlya isalonga kuti anthu ndi ninga mabimbi a m’bara akuti nee asapfulika. (Izaiya 17:12; 57:20, 21; Apokalipse 13:1) Pinthu pya ndale pisacitisa anthu kusankhulana na kuphana. Mbwenye ife tisakhala mwantendere na akuphatana. Yahova asatsandzaya kakamwe angaona kuphatana kwa atumiki ace n’dziko ino yakusankhulana.—Lerini Sofoniya 3:17, Tradução do Novo Mundo.

17. (a) Ndi njira zipi zitatu zinafuna kutiphedza toera kukhala akuphatana? (b) Tinadzapfundzanji mu nsolo unatowera?

17 Mu nsolo uno, ife tapfundza kuti tinakwanisa kukhala akuphatana munjira zitatu: (1) Tisanyindira kuti Umambo wa Mulungu unadzamalisa kusowa ulungami konsene, (2) ife nee tisacita khundu mu pinthu pya ndale na (3) tisakhonda kucita uphanga. Mbwenye cinthu cinango cakuti cinakwanisa kufudza kuphatana kwathu ndi kusankhulana. Mu nsolo unatowera, tinadzapfundza kuti tinakunda tani mabvero akusankhulana ninga pidacita Akristu akutoma.