MU PYAKA pizinji, Aizraeli akhapereka kobiri toera kuphedzera ulambiri wandimomwene. Mbwenye mu ndzidzi wa Yezu, Ayuda akhalipa misonkho mizinji, pontho pyenepi pikhali pyakunentsa kakamwe kuna iwo.

Toera kuphedzera basa ya pa tabhernakulo na pa templo amuna Aciyuda akhalipa hafu ya siklo (yakuti ikhali madhrakima mawiri). Mu ntsiku za Yezu, kobiri ineyi ikhaphatisirwa toera kutsalakana ntsembe za pa templo idamanga Herodhi. Ayuda anango abvundza Pedhru khala Yezu akhalipa nsonkho, pontho Yezu alonga kuti nee pikhali pyakuipa kulipa nsonkho. Natenepa, iye apanga Pedhru mbuto ikhafuna kugumana iye kobiri toera kulipa nsonkho unoyu.—Mat. 17:24-27.

Mbudzati fika ndzidzi wa Yezu, Aizraeli akhaperekambo nsonkho unango wakuti ukhali khundu yacikhumi ya pinthu pikhalima iwo peno ya pinthu pinango. (Lev. 27:30-32; Num. 18:26-28) Atsogoleri a mauphemberi akhakakamiza anthu toera apereke nsonkho wa pinthu pyonsene pikhalima iwo, kuphataniza “menta, endro na kumeni.” Yezu nee akhakhondesa anthu toera kulipa nsonkho, mbwenye iye alonga pakweca umpfakafaka ukhacita alembi na Afarisi.—Mat. 23:23.

Mu ndzidzi unoyu, Ayuda akhalipambo misonkho mizinji kuna Aroma akuti akhatonga pa ndzidzi unoyu. Mwacitsandzo, ale akhali na minda akhafunika kulipa nsonkho unoyu na kobiri peno na pinthu pikhalima iwo. Khala munthu abulusa masakha manai a pinthu pikhalima iye, sakha ibodzi akhafunika kuipereka kuna Aroma ninga nsonkho. Kusiyapo pyenepi, pakhali nsonkho unango wakuti Ayuda akhafunika kuulipa. Ndi nsonkho unoyu udacitisa Afarisi kubvundza Yezu. Mbwenye Yezu apangiza maonero asafunika kukhala na ife thangwi yakulipa nsonkho pidalonga iye kuti: “Perekani kuna Sezari pinthu pya Sezari, mbwenye pya Mulungu perekani kuna Mulungu.”—Mat. 22:15-22.

Mu ndzidzi unoyu, anthu akhalipambo nsonkho wa pinthu pikhagula iwo mu dziko inango mbapibweresa mu dziko yawo. Misonkho ineyi ikhalipwa m’maporto, m’maponti, m’makruzamento, pa misuwo ya mizinda na m’misika.

Nsonkho unoyu ukhaphemba utongi Waciroma ukhali wakunentsa kakamwe kuna anthu. Nyakulemba mbiri Waciroma anacemerwa Tacitus alonga kuti mu ndzidzi ukhatonga Tibheryo, “Asirya na Ayuda akhathabuka kakamwe na ntengo wa nsonkho ukhalipa iwo na thangwi ineyi iwo aphemba toera kubweza ntengo.”

Njira ikhaphatisirwa toera kulipa misonkho ineyi ikhali yakunentsa kakamwe kuna anthu. Pontho toera munthu apite basa ineyi akhafunika kulipa kobiri izinji kakamwe. Angapita basa ineyi yakulipisa misonkho, iye akhathimizira ntengo toera akwanise kobiri izinji. Pisaoneka kuti Zakeu akhali nkulu wa anyakulipisa misonkho. (Luka 19:1, 2) Na thangwi ineyi anthu akhaida anyakulipisa misonkho.