Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 21

Lekani Kunyengezwa na “Udziwisi wa Dziko Ino”

Lekani Kunyengezwa na “Udziwisi wa Dziko Ino”

“Udziwisi wa dziko ino ndi wakusowa basa pamaso pa Mulungu.”—1 AKOR. 3:19.

NYIMBO 98 Bhibhlya Yapumirwa na Mulungu

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA *

1. Kodi Mafala a Mulungu asatiphedza tani?

IFE tinakwanisa kukunda nyatwa zonsene na ciphedzo ca Mpfundzisi wathu Wankulu, Yahova. (Iza. 30:20, 21) Mafalace asatiphedza toera tikhale ‘akuthema kakamwe’ na akukhunganyika “mwadidi toera kucita mabasa adidi onsene.” (2 Tim. 3:17) Tingaphatisira uphungu wa Bhibhlya mu umaso wathu, tinakhala akusiyana kakamwe na ale anaphatisira “udziwisi wa dziko ino.”—1 Akor. 3:19; Masal. 119:97-100.

2. Tinapfundzanji mu nsolo uno?

2 Mbwenye m’midzidzi inango pisanentsa kukhala akusiyana na anthu anacita khundu ya dziko ino, thangwi udziwisi wa dziko kazinji kene usakulumiza anthu toera kucita pinthu pyakuipa. Ndi thangwi yace, Bhibhlya isalonga: “Citani mphole-mphole toera akhonde kuoneka munthu anafuna kukucitani mabitcu mukuphatisira udziwisi wa anthu a dziko na manyengerero apezi akuti asabuluka m’miyambo ya anthu.” (Akol. 2:8) Mu nsolo uno, tinapfundza misampha miwiri, peno uthambi wakuti wamwazika kakamwe ntsiku zino. Tinapfundzambo kuti uthambi unoyu wamwazika tani, thangwi yanji udziwisi wa dziko usabweresa nyatwa, pontho tinaona nkhombo zinafuna kukhala na ife thangwi yakutowezera udziwisi wa Mulungu.

KUCINJA KWA MAONERO A ANTHU THANGWI YAKUPITA M’MABONDE

3-4. Kutomera mu caka 1900 mpaka 1930, anthu a ku Estados Unidos acinja tani maonero awo thangwi yakupita m’mabonde?

3 Kutomera mu caka 1900 mpaka 1930, anthu a ku Estados Unidos acinja kakamwe maonero awo thangwi yakupita m’mabonde. Mbudzatifika ndzidzi unoyu, anthu akhadziwa kuti anafunika kupita m’mabonde ndi ale basi adamanga banja, pontho makani anewa nee akhafunika kulongwa pamwinji. Mbwenye maonero anewa adzacinja, anthu mbatoma kunyerezera munjira yakuipa kakamwe.

4 Mbwenye mu caka 1920, caka cakuti cikhaoniwa ninga cakuthambaruka kwa pinthu, makhaliro a anthu na maonero awo thangwi yakupita m’mabonde acinja kakamwe. Kufufudza kunango kwapangiza kuti “mafilimu, matsendzo, nyimbo, mabukhu na pinthu pinango pikhakulumiza anthu toera kucita ulukwali.” Mu ndzidzi unoyu, mabviniro a anthu akhacitisa anango kukhala na cifuno cakupita m’mabonde, pontho anthu nee akhabvala munjira yakuthema. Pyenepi pisabverana na pinalonga Bhibhlya kuti mu ntsiku zakumalisa, anthu “anadzafuna pinakomerwa na iwo basi.”—2 Tim. 3:4.

Atumiki a Yahova nee asatawira kupeuswa na maonero a anthu a dziko ino (Onani ndima 5) *

5. Kutomera mu caka 1960, ndi maonero api adakhala na anthu thangwi yakupita m’mabonde?

5 Kutomera mu caka 1960, kukhala pabodzi mamuna na nkazi mbadzati kumanga banja mwakubverana na mwambo, kupita m’mabonde mamuna na mamuna peno nkazi na nkazi, na kukhondana pyadzakhala pyakudzoloereka kakamwe. Masendzekero mazinji asagomezera kakamwe pyakupita m’mabonde. Ndi nyatwa zipi zinatamba anthu thangwi ya pyenepi? Nyakufufudza unango alonga kuti pyenepi pisabweresa nyatwa zizinji. Mwacitsandzo, anthu asakhondana, mbipicitisa kuti nyakubala m’bodzi akuze ekhene anapiana, pisacitisa anthu kukhala na nsambo wakuona ucipezipezi na nyatwa zinango. Pakumalisira iye alonga kuti pyenepi pisacitika thangwi “anthu nee asabvera mitemo inalonga thangwi yakupita m’mabonde.” Pontho kuthimizirika kwa mautenda akuthapulisana ninga SIDA, ndi cibodzi mwa cipangizo cakuti udziwisi wa dziko usabweresa nyatwa zizinji.—2 Ped. 2:19.

6. Kodi Sathani asabandza tani maonero a dziko thangwi yakupita m’mabonde?

6 Sathani asabandza maonero a dziko thangwi yakupita m’mabonde toera kucitisa anthu kudawa. Iye asakomerwa angaona kuti anthu akuphatisira mwakuipa muoni wakupita m’mabonde udapaswa iwo na Mulungu. (Aef. 2:2) Anthu angacita ulukwali, asapangiza kuti nee asalemedza muoni wakukhala na ana udapaswa iwo na Yahova, pontho anacita pyenepi analuza umaso wakwenda na kwenda.—1 Akor. 6:9, 10.

PINALONGA BHIBHLYA THANGWI YAKUPITA M’MABONDE

7-8. Thangwi yanji pinalonga Bhibhlya thangwi yakupita m’mabonde ndi pyadidi kakamwe?

7 Kuna anthu anaphatisira udziwisi wa dziko ino, pyonsene pinalonga Bhibhlya thangwi yakupita m’mabonde ndi pyakusowa basa. Iwo asabvundzika: ‘Thangwi yanji Mulungu aticita na cifuno cakupita m’mabonde, mu ndzidzi ubodzi ene mbatiikhira madire?’ Iwo asacita mbvundzo unoyu thangwi ya maonero analonga anango kuti anthu asafunika kucita pinafuna iwo. Mbwenye Bhibhlya isalonga pinthu pyakusiyana. Iyo isatipanga kuti tisafunika kutonga pifuno pyathu pyakuipa. (Akol. 3:5) Kusiyapo pyenepi, Yahova akhazikisa masasanyiro a banja toera anthu apite m’mabonde munjira yakuthema na yacilemedzo. (1 Akor. 7:8, 9) Munjira ineyi, mamuna na nkazi anakwanisa kupita m’mabonde mwakusudzuka mbakhonda kudzudzumika na nyatwa zinabwera thangwi yakucita ulukwali.

8 Pinalonga Bhibhlya thangwi yakupita m’mabonde ndi pyadidi kakamwe kupiringana maonero a dziko. Iyo isalonga kuti kupita m’mabonde kunakwanisa kukhala kwakutsandzayisa. (Mis. 5:18, 19) Mbwenye Bhibhlya isalonga: “M’bodzi na m’bodzi wa imwe asafunika adziwe kuti anatonga tani manungo ace toera akhale akucena na akulemedzeka, lekani kukhala ninga anthu a madzindza anango akuti nkhabe dziwa Mulungu, thangwi iwo asasirira kakamwe pyaulukwali.”—1 Ates. 4:4, 5.

9. (a) Kodi uphungu wa mu Ncenjezi wa 1926 wapangiza tani kufunika kwa udziwisi unagumanika m’Bhibhlya? (b) Ndi uphungu upi wadidi unagumanika pa 1 Juwau 2:15, 16? (c) Ndi makhaliro api analongwa pa Aroma 1:24-27, akuti tisafunika kuacalira?

9 Nkati mwa caka 1900 mpaka 1930, atumiki a Yahova nee atawira kupeuswa na anthu akuti nee akhakwanisa “kusiyanisa cadidi na cakuipa.” (Aef. 4:19) Iwo akhawangisira toera kubvera midida ya makhaliro adidi a Yahova. Ncenjezi wa 15 wa Maio wa 1926 (wa cingerezi) walonga kuti “amuna asafunika kukhala na manyerezero na macitiro akulinganira kuna akazi, akazi asafunikambo kucita pibodzi pyene kuna amuna.” Maseze anthu a ndzidzi unoyu akhali na maonero akuphonyeka, ale akhatumikira Yahova akhadziwa kuti udziwisi unagumanika m’Bhibhlya usaphedza kakamwe. (Lerini 1 Juwau 2:15, 16.) Ndi mwai kukhala na Bhibhlya toera kutitsogolera. Pontho tisapereka takhuta thangwi Yahova asatipasa pitsogolero pa ndzidzi wakuthema, pyakuti pisatiphedza toera kucalira maonero akuphonyeka a dziko thangwi yakupita m’mabonde. *Lerini Aroma 1:24-27.

CINJANI MAONERO ANU THANGWI YA UMASO WANU

10-11. Kodi Bhibhlya yalonganji thangwi ya pikhafuna kucitika mu ntsiku zakumalisa?

10 Bhibhlya yalongeratu kuti mu ntsiku zakumalisa, anthu “anadzafunika okhene basi.” (2 Tim. 3:1, 2) Ndi thangwi yace, si pyakudzumatirisa tayu kuona kuti dziko isakulumiza anthu toera kufuna kakamwe umaso wawo. Mu caka 1970, enciclopédia inango yalonga kuti “mabukhu mazinji akhabuluswa toera kupangiza kuti anthu anaphedzeka tani.” Anango mwa mabukhu anewa “akhacitisa ale akhaaleri kuona ninga pyonsene mu umaso wawo piri mwadidi.” Mwacitsandzo, bukhu inango yalonga: “Funa umaso wako, thangwi nkhabepo munthu unango wakubalika na wakufunika kakamwe kupiringana iwe.” Pontho bukhu ineyi isaphedzera maonero akuti “munthu anakwanisa kusankhula uphemberi unafuna iye, wakuti usabverana na macitiro ace na misambo yapacisa.”

11 Kodi alipo anakumbuka imwe wakuti acita pyenepi? Ndi pyenepi pidalonga Sathani kuna Eva. Iye alonga kuti Eva ‘mbadakhala ninga Mulungu, mbadziwa cadidi na cakuipa.’ (Gen. 3:5) Lero, anthu azinji asaoneka ninga akufunika kakamwe kwakuti nkhabe funa kubva maonero a anango, ngakhale maonero a Mulungu analonga thangwi ya makhaliro adidi na akuipa. Citsandzo ca pyenepi, ndi maonero ali na anthu thangwi yakumanga banja.

Akristu asaikha pifuno pya anango pa mbuto yakutoma makamaka pya anthu a m’banja mwawo (Onani ndima 12) *

12. Ndi api maonero a dziko thangwi yakumanga banja?

12 Bhibhlya isalonga kuti anthu akumanga banja asafunika kulemedzana unango na ndzace, pontho asafunika kukwanirisa mapikiro adacita iwo pa ntsiku yakumanga banja. Mukulonga thangwi yakukwanirisa mapikiro awo, Bhibhlya isalonga: ‘Mamuna anadzasiya babace na mace mbaphatana na nkazace, pontho uwiri wawo anadzakhala manungo mabodzi basi.’ (Gen. 2:24) Mbwenye ale anaphatisira udziwisi wa dziko ali na maonero akusiyana thangwi ya pyenepi, iwo asalonga kuti munthu wakumanga banja asafunika kukwanirisa pyakufuna pyace basi. Bukhu inango yalonga tenepa thangwi yakukhondana: “Pa ntsiku yakumanga banja, anyakumanga banja anango, m’mbuto mwakupikirana ninga pinacitwa ndzidzi onsene kuti ‘tinasiyana basi ene m’bodzi angafa,’ iwo asalonga, ‘mpaka ufuni wathu ungamala.’” Maonero anewa akuphonyeka akuti banja ndi ya ndzidzi wakucepa, asacitisa kuti anyakumanga banja azinji akhonde kufuna andzawo a m’banja na ntima onsene mbamalisira na kumwalana. Mwandimomwene, maonero a dziko thangwi ya banja, ndi akuphonyeka kakamwe.

13. Ndi ipi thangwi inacitisa Yahova kuida anthu akudzikuza?

13 Bhibhlya isalonga kuti Yahova ‘asaida anthu akudzikuza.’ (Mis. 16:5) Thangwi yanji Yahova asaida anthu akudzikuza? Thangwi ibodzi ndi yakuti ale anakulisa n’khaliro unoyu asakulumizambo anango toera akhalembo akudzikuza ninga Sathani. Nyerezerani basi: Mulungu aphatisira Yezu toera kucita pinthu pyonsene, mbwenye Sathani akhafuna kuti Yezu an’godamire na kumulambira. (Mat. 4:8, 9; Akol. 1:15, 16) Ngakhale ale anafuna pinthu pyawo basi, asakhulupira kuti udziwisi wa dziko ndi wakusowa basa kuna Mulungu.

MAONERO A BHIBHLYA THANGWI YAKUFUNA ANANGO

14. Kodi bukhu ya Aroma 12:3 isatiphedza tani toera kukhala na maonero akulinganira thangwi ya umaso wathu?

14 Bhibhlya isatiphedza toera tikhale na maonero akulinganira thangwi ya ife ene, maseze iyo isalonga kuti tisafunika kufuna umaso wathu. Yezu alonga: “Funa ndzako ninga iwe ene,” pyenepi pisapangiza kuti ndi pyakuthema kufuna umaso wathu munjira yakulinganira. (Mat. 19:19) Mbwenye Bhibhlya isatipfundzisa toera tikhonde kunyerezera kuti ndife akufunika kakamwe kupiringana anango. M’mbuto mwace, iyo isalonga: “Lekani kucita pinthu mwamapika peno mwakudzikuza, mbwenye citani pinthu mwakucepeseka, mbamuona andzanu kukhala akulu kupiringana imwe.”—Afil. 2:3; lerini Aroma 12:3.

15. Thangwi yanji maonero a Bhibhlya akufuna anango ndi adidi kakamwe kupiringana a dziko?

15 Anthu azinji anaoniwa ninga apfundza kakamwe mu dziko ino, asaona maonero a Bhibhlya akufuna anango ninga akusowa basa. Iwo asalonga kuti kuona anango ninga akufunika kakamwe kusaacitisa kutiona ninga akusowa basa, pontho kusaapasa mwai toera atiponderere. Mphapo ninji pinacitika thangwi ya maonero anamwazwa mu dziko ino ya Sathani? Ninji pinaona imwe? Kodi anthu anakhonda kufuna andzawo ndi akutsandzaya? Mabanjawo ndi akutsandzaya? Iwo ali na axamwali andimomwene? Uxamwali wawo na Mulungu ndi wakuwanga? Mwakubverana na pinaona ife mbipikacitika lero, kodi udziwisi unabweresa nkhombo zizinji ndi wa dziko, peno ndi ule unagumanika m’Mafala a Mulungu?

16-17. Ninji cinaticitisa kupereka takhuta, pontho thangwi yanji?

16 Anthu anaphatisira ndzeru za dziko ino, kazinji kene asacita pisankhulo pyakuphonyeka. Iwo asakhala ninga nyakucita ulendo adatayika wakuti asabvundza njira munthu wakuti atayikambo. Yezu alonga thangwi ya anthu “andzeru” a ntsiku zace: “Iwo ndi maboliboli. Boliboli angatsogolera boliboli ndzace onsene anagwera mu djenje.” (Mat. 15:14) Mwandimomwene, udziwisi wa dziko ino ndi wakusowa basa kuna Mulungu.

Kukhala maso mwakubverana na udziwisi unagumanika m’Mafala a Mulungu kusabweresa kutsandzaya kwandimomwene (Onani ndima 17) *

17 Ndzidzi onsene uphungu unagumanika m’Bhibhlya usatiphedza ‘pakupfundzisa, pakusandika, pakusasanyira pinthu, pakulanga mwakulungama.’ (2 Tim. 3:16, cidzindikiro capantsi) Ife tisafunika kupereka takhuta kuna Yahova thangwi yakuphatisira gulu yace toera kutipasa pitsogolero pyakuti pisatiphedza kucalira udziwisi wa dziko ino. (Aef. 4:14) Mabukhu anatipasa gulu ya Yahova asatiphedza toera tibvere midida inagumanika m’Bhibhlya. Natenepa, ndi mwai ukulu kutsogolerwa na udziwisi wakunyindirika unagumanika m’Bhibhlya.

NYIMBO 54 ‘Njira Ndi Iyi’

^ ndima 5 Nsolo uno unatiphedza toera kuthimizira cinyindiro cathu cakuti basi ene Yahova ndi anafuna kutipasa pitsogolero pyakunyindirika. Pontho tinaona kuti kuphatisira udziwisi wa dziko kusabweresa nyatwa zizinji, mbwenye kuphatisira udziwisi unagumanika m’Mafala a Mulungu kusabweresa nkhombo zizinji.

^ ndima 9 Mwacitsandzo, onani Os Jovens Perguntam, Volume 1, nsolo 24 mpaka 26, na Volume 2, nsolo 4 na 5.

^ ndima 50 PITHUNDZITHUNDZI: Tikuona pikhacitika m’midzidzi inango mu umaso wa banja ibodzi yakuti ndi Mboni za Yahova. Nkazi na mamuna akumwaza mphangwa mu ndzidzi wakuti kukhala pabodzi mamuna na nkazi mbadzati kumanga banja mwakubverana na mwambo, kupita m’mabonde mamuna na mamuna peno nkazi na nkazi, na kukhondana pikhali pyakudzoloereka kakamwe.

^ ndima 52 PITHUNDZITHUNDZI: Pakupita pyaka pingasi, mamuna akutsalakana nkazace wakuti akubva kupha, pontho mwanawo wankazi akuyang’ana.

^ ndima 54 PITHUNDZITHUNDZI: Cincino, banja ineyi yakhala na midzidzi yakutsandzayisa kakamwe m’basa ya Yahova. Iwo ali na mwanawo pabodzi na banja yacembo.