Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 21

Kodi Musapereka Takhuta Thangwi ya Pinthu Pyadidi Pidakupasani Mulungu?

Kodi Musapereka Takhuta Thangwi ya Pinthu Pyadidi Pidakupasani Mulungu?

‘Yahova Mulungu wanga, Imwe mwacita pinthu pizinji kakamwe, Mabasa anu akudzumisa ndi mazinji, pontho pinanyerezera imwe kuna ife ndi pizinji.’MASAL. 40:5.

NYIMBO 5 Mabasa Akudzumisa a Mulungu

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA *

1-2. Mwakubverana na Masalmo 40:5, ndi pinthu pipi pidatipasa Yahova, pontho thangwi yanji tisafunika kudinga pinthu pyenepi?

YAHOVA ndi Mulungu wakupasa mwakudzala manja. Nyerezerani pinthu ipi pinango pidatipasa iye: Dziko yapantsi yakubalika, ongo wathu wakudzumatirisa na Mafalace akufunika kakamwe, Bhibhlya. Kubulukira mu pinthu pyenepi pitatu, Yahova atipasa mbuto yakukhala, luso yakunyerezera na yakulonga, pontho iye asatawira mibvundzo yakufunika kakamwe inacita ife.—Lerini Masalmo 40:5.

2 Mu nsolo uno, ife tinadinga pinthu pyenepi pitatu. Tinganyerezera mwacidikhodikho pinthu pyenepi, pinatiphedza toera kupereka takhuta na kutsandzayisa Nciti wathu waufuni, Yahova. (Apok. 4:11) Pontho nsolo uno unatiphedza toera tikwanise kuphedzambo ale anakhulupira cipfundziso ca kusanduka kwa pinthu.

DZIKO YAPANTSI

3. Thangwi yanji dziko yapantsi ndi yakusiyana na maplaneta anango?

3 Udziwisi wa Mulungu usaoneka pakweca munjira idacita iye dziko yapantsi. (Aroma 1:20; Aheb. 3:4) Mwandimomwene pana maplaneta mazinji anazungulira dzuwa, mbwenye dziko yapantsi ndi yakusiyana na maplaneta anewa thangwi iri na pinthu pyakuti pisaphedza anthu kukhala na umaso.

4. Thangwi yanji dziko yapantsi ndi yakusiyana na bote?

4 Munjira inango, dziko yapantsi yakhala ninga bote yakuti iri na anthu azinji padzulu pa bara ikulu. Mbwenye bote ineyi yasiyana kakamwe na dziko yapantsi. Mwacitsandzo, nyerezerani kuti anthu ali m’bote ineyi asafunika kucita okha oxigénio, cakudya na madzi, mbakhonda kutaya kunja pinthu pinaphatisira iwo, kodi mbadakhala maso mu ndzidzi ungasi? Mwandimomwene iwo mbadafa mwakucimbiza. Mbwenye dziko yapantsi iri na pinthu pyakuti pisaphedza anthu azinji kakamwe kuphatanizambo pinyama toera kukhala maso. Iyo isacita oxigénio, cakudya na madzi, pontho pinthu pyenepi nkhabe kumala. Maseze dziko yapantsi isagumanika lixo, iyo isapitiriza kukhala yakubalika, pontho anthu asakhalamo. Kodi pyenepi pisakwanisika tani? Yahova acita dziko yapantsi na mphambvu yakucinja lixo mbibwera pinthu pyakufunika pyakuti anthu anakwanisa kupiphatisira pontho. Natenepa tendeni tione kuti udziwisi wa Yahova usapangizika tani mu ndzidzi unadinga ife ciclo do oxigénio na ciclo de água.

5. Thangwi yanji ife nee tisasowa oxigénio, pontho pyenepi pisapangizanji?

5 Oxigénio ndi muya wakuti usacitisa anthu na pinyama kukhala maso. Pyaka pyonsene, anthu na pinyama asaphatisira kakamwe muya unoyu wadidi. Pontho anthu na pinyama asabulusa muya unango unacemerwa dióxido de carbono. Mbwenye ndzidzi onsene muya wa oxigénio usagumanika pa dziko yapantsi, pontho nee pasagumanika dióxido de carbono wakunjipa kakamwe. Kodi pyenepi pisakwanisika tani? Yahova acita miti mizinji kakamwe yakusiyana-siyana yakuti isaphatisira dióxido de carbono, mbibulusa oxigénio. Pyenepi pisabverana na pinalonga lemba ya Mabasa 17:24, 25 kuti: ‘Mulungu . . . asapasa anthu onsene umaso na muya.’

6. Thangwi yanji ife nee tisasowa madzi, pontho pyenepi pisapangizanji? (Onanimbo bokosi “ Madzi Ndi Muoni Udatipasa Yahova.”)

6 Madzi asagumanika pa dziko yapantsi thangwi iyo iri kutali na dzuwa. Mbidakhala kuti dziko yapantsi iri cifupi na dzuwa, madzi onsene mbadauma, pontho nee cinthu cibodzi mbicidakhala na umaso. Mbidakhala kuti dziko yapantsi iri kutali kakamwe na dzuwa, madzi mbadaphatana mbakhala mwala thangwi yakuthondola. Mbwenye Yahova aikha dziko yapantsi pa mbuto yakuthema, natenepa madzi asaphedza toera pinthu pyonsene pikhale na umaso. Dzuwa ingapisa, madzi a m’bara na a m’mbuto zinango asaevaporari mbakhala mitambo. Madzi anaevaporari pyaka pyonsene thangwi ya kupisa kwa dzuwa ndi mazinji kakamwe kupiringana madzi anagumanika m’mathawala onsene pa dziko yapantsi. Madzi angaevaporari, asamala ntsiku khumi kudzulu, buluka penepo iwo asabvumba, peno asagwa ninga matalala. Madzi anewa anabvumba asabwerera pontho m’bara, peno m’mbuto zinango. Pyenepi pisapangiza kuti Yahova ndi waudziwisi na wamphambvu kakamwe.—Yobe 36:27, 28; Koel. 1:7.

7. Tinapangiza tani kupereka takhuta thangwi ya muoni unalongwa pa Masalmo 115:16?

7 Ninji pinafuna kutiphedza toera kupereka takhuta kuna Yahova thangwi ya dziko yadidi kakamwe na pinthu pyadidi pinagumanika mwenemu? (Lerini Masalmo 115:16.) Njira ibodzi yakucita pyenepi ndi kunyerezera mwacidikhodikho pinthu pidacita iye. Pyenepi pinatikulumiza toera kupereka takhuta kuna Yahova ntsiku zonsene thangwi ya pinthu pyadidi pinatipasa iye. Pontho ife tinapangiza kuti tisapereka takhuta thangwi ya dziko yapantsi mukuwangisira toera kucenesa mbuto inakhala ife.

ONGO WA MUNTHU

8. Thangwi yanji tinakwanisa kulonga kuti ongo wathu wacitwa munjira yakudzumatirisa kakamwe?

8 Ongo wa munthu wacitwa munjira yakudzumatirisa kakamwe. Mu ndzidzi ukhali imwe m’mimba mwa mai wanu, ongo wanu ukhakola munjira yadidi, pontho pikwi na pikwi pya maselula a ongo akhathimizirika mphindi zonsene. Anyakufufudza alonga kuti ongo wa munthu wankulu uli na maselula akukwana mabhiliyau 100, akuti asacemerwa neurônios. Maselula anewa asaphatana mbakhala ongo wakuti usalemera kilu ibodzi na hafu. Tendeni tione pinthu pitatu pyakuti pisaphata basa na ongo.

9. Ninji pinapangiza kuti luso yathu yakulonga ndi muoni udatipasa Mulungu?

9 Luso yathu yakulonga ndi yakudzumatirisa kakamwe. Nyerezerani pinthu pinacitika mu ndzidzi unalonga imwe. Fala ibodzi na ibodzi inalonga imwe, ongo wanu usapita ncibverano na lirimi yanu, kholongo yanu, mulomo wanu, ntsaya zanu na diti yanu. Pinthu pyenepi pisafunika kubverana mu ndzidzi ubodzi ene toera mafala anu abveke mwadidi. Kulonga pya luso yakupfundza cilongero, bukhu inango idabuluswa mu caka 2019 yalonga kuti mwanang’ono asakwanisa kubvesesa mafala na kuapfundza. Bukhu ineyi isabverana na pidalonga anyakufufudza anango kuti ife tabalwa na luso yakubvesesa cilongero na kucipfundza. Mwandimomwene, luso yathu yakulonga ndi muoni udatipasa Mulungu.—Eks. 4:11.

10. Tinapangiza tani kuti tisapereka takhuta thangwi ya muoni wakulonga udatipasa Mulungu?

10 Njira ibodzi yakupangiza kupereka takhuta thangwi ya muoni unoyu wakulonga ndi kupanga ale anakhulupira pya kusanduka kwa pinthu kuti thangwi yanji tisakhulupira kuti ndi Mulungu adacita pinthu pyonsene. (Masal. 9:1; 1 Ped. 3:15) Ale anakhulupira cipfundziso ca kusanduka kwa pinthu asalonga kuti dziko yapantsi na pinthu pyonsene pya umaso piri mwenemo pyacitika pyokha. Tingaphatisira Bhibhlya na ntsonga zinango zidadingwa mu nsolo uno, pinatiphedza toera kutsidzikiza Babathu wakudzulu. Pontho pinatiphedza toera kufokotoza mathangwi anaticitisa kukhulupira kuti Yahova ndi Nciti wakudzulu na dziko yapantsi kuna ale akuti ali dzololo toera kutibvesera.—Masal. 102:25; Iza. 40:25, 26.

11. Thangwi yanji ongo wathu ndi wakudzumatirisa kakamwe?

11 Luso yathu yakukumbuka pinthu ndi yakudzumatirisa kakamwe. Mu pyaka pya nduli, nyakulemba unango alonga kuti ongo wa munthu usakwanisa kukumbuka mphangwa za m’mabukhu akukwana mamiliyau 20. Mbwenye lero, anthu asalonga kuti ongo wathu unakwanisa kukumbuka mphangwa zizinji kakamwe kupiringana zinagumanika m’mabukhu anewa. Ongo unoyu usacitisa anthu kukhala na luso inango yakupambulika. Ndi ipi luso ineyi?

12. Thangwi yanji ife tasiyana na pinyama?

12 Kusiyana na pinyama, anthu ali na luso yakupfundza makhaliro adidi na kukumbuka pinthu pidacitika nduli. Natenepa tinakwanisa kupfundza midida yadidi yakuti inatiphedza toera kucinja manyerezero athu na makhaliro athu. (1 Akor. 6:9-11; Akol. 3:9, 10) Kusiyapo pyenepi, ife tinakwanisa kupfundzisa cikumbuntima cathu toera tikwanise kusiyanisa cadidi na cakuipa. (Aheb. 5:14) Ife tinakwanisa kupangiza makhaliro ninga ufuni na kubvera ntsisi. Pontho tinakwanisambo kutowezera ulungami wa Yahova.

13. Mwakubverana na Masalmo 77:11, 12, tinaphatisira tani luso yathu yakukumbuka pinthu?

13 Njira ibodzi yakupereka takhuta thangwi ya luso yakukumbuka pinthu ndi kunyerezera ciphedzo na cibalangazo cidatipasa Yahova nduli. Pyenepi pinawangisa cinyindiro cathu cakuti iye anatiphedza pontho ntsogolo. (Lerini Masalmo 77:11, 12; 78:4, 7) Njira inango ndi kukumbuka pinthu pyadidi pinaticitira anthu anango na kupereka takhuta kuna iwo thangwi ya pinthu pyenepi. Anyakufufudza anango alonga kuti anthu akupereka takhuta asakhala akutsandzaya kakamwe. Ife tisafunikambo kutowezera Yahova mukukhala akulekerera anango. Mwacitsandzo, Yahova ali na manyerezero aungwiro, mbwenye tingatcunyuka, iye asatilekerera mbaduwala madawo athu. (Masal. 25:7; 130:3, 4) Natenepa iye asafuna kuti titowezerembo citsandzo cace. Munthu angatidawira mbatcunyuka, ife tisafunika kumulekerera mbatiduwala pinthu pidacita iye.—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

Ife tinapangiza kupereka takhuta mukuphatisira ongo wathu toera kusimba Yahova (Onani ndima 14) *

14. Tinapangiza tani kuti tisapereka takhuta thangwi ya ongo wathu wakudzumatirisa?

14 Mwandimomwene ongo wathu ndi muoni wakudzumatirisa kakamwe. Ife tinapangiza kupereka takhuta mukuphatisira muoni unoyu toera kusimba Ule adatipasa. Anango asaphatisira mwakuipa muoni unoyu mukukhazikisa midida yawo toera kutonga okhene kusankhula cadidi na cakuipa. Nakuti ife tacitwa na Yahova, ndi pyakufunika kakamwe kuphatisira midida yace m’mbuto mwakukhazikisa midida yathu. (Aroma 12:1, 2) Tingabvera midida yace, tisakhala akutsandzaya. (Iza. 48:17, 18) Kusiyapo pyenepi, ife tisasimba Yahova na kuncitisa kukhala wakutsandzaya thangwi ya makhaliro athu.—Mis. 27:11.

BHIBHLYA

15. Kodi Bhibhlya isapangiza tani kuti Yahova asafuna anthu?

15 Bhibhlya ndi muoni unapangiza kuti Mulungu asatifuna. Babathu wakudzulu apumira amuna toera kulemba Bhibhlya thangwi iye asatifuna kakamwe. Kubulukira m’Bhibhlya, Yahova asatawira mibvundzo yakufunika kakamwe isacita ife, ninga: Kodi ife tabuluka kupi? Thangwi yanji Mulungu acita anthu? Pontho ninji pinafuna kucitika ntsogolo? Yahova asafuna kuti anthu onsene adziwe matawiro a mibvundzo ineyi, na thangwi ineyi, kutomera kale, iye asakulumiza anthu toera kuthumburuza Bhibhlya mu pilongero pizinji. Lero, Bhibhlya yonsene peno khundu ibodzi ya iyo isagumanika mu pilongero pyakupiringana 3.000. Bhibhlya ndi bukhu ibodzi yakuti yathumburuzwa kakamwe, pontho isagumanika m’mbuto zizinji pa dziko yapantsi. Mwakukhonda tsalakana mbuto zinakhala anthu peno pilongero pyawo, iwo ali na mwai wakupfundza Bhibhlya mu cilongero cawo.—Onani bokosi “ Kuthumburuza Bhibhlya mu Pilongero Pya mu Afrika.”

16. Mwakubverana na Mateu 28:19, 20, tinapangiza tani kuti tisapereka takhuta thangwi ya Bhibhlya?

16 Ife tinakwanisa kupangiza kuti tisapereka takhuta kuna Yahova thangwi ya Bhibhlya mu kuileri ntsiku zonsene, kunyerezera mwacidikhodikho pinaleri ife na kuwangisira toera kuphatisira pinapfundza ife. Kusiyapo pyenepi, ife tinapangiza kupereka takhuta kuna Mulungu mukucita pyonsene pinakwanisa ife toera kumwaza mphangwa za m’Bhibhlya kuna anthu azinji.—Masal. 1:1-3; Mat. 24:14; lerini Mateu 28:19, 20.

17. Ndi pinthu pipi pyadidi pidatipasa Mulungu pidadinga ife mu nsolo uno, pontho tinadzadinganji mu nsolo unatowera?

17 Mu nsolo uno, ife tadinga pinthu pyadidi pidatipasa Mulungu ninga dziko yapantsi, ongo wathu wakudzumatirisa na Mafala akupumirwa a Mulungu, Bhibhlya. Mbwenye pana pinthu pinango pyadidi pinatipasa Mulungu pyakuti nkhabe kuoneka na maso. Pinthu pyenepi pinadzadingwa mu nsolo unatowera.

NYIMBO 12 Yahova Ndi Mulungu Wankulu

^ ndima 5 Nsolo uno unatiphedza toera kupereka takhuta kuna Yahova thangwi ya pinthu pitatu pyadidi pidatipasa iye. Iwo unatipasambo maonero toera kuphedza anthu anapenula kuti Mulungu nee alipo.

^ ndima 64 FOTO TSAMBA: Mulongo akupfundza cilongero cinango toera akwanise kupfundzisa undimomwene wa Bhibhlya kuna anthu anabuluka m’madziko anango.