1. Bukhu ya Apokalipse isalonganji thangwi ya atumiki a Mulungu?

 BUKHU ya Apokalipse isalonga kuti Umambo wa Mulungu watoma kutonga kudzulu, pontho kuti Sathani athamangiswa kudzulu. (Apok. 12:1-9) Kuthamangiswa kwa Sathani kwabweresa udidi kudzulu, mbwenye kwathimizira nyatwa kuna ife. Thangwi yanji tisalonga tenepo? Thangwi Sathani ali wakuipirwa, pontho asabweresa nyatwa kuna ale anatumikira Yahova mwakukhulupirika pa dziko yapantsi.—Apok. 12:12, 15, 17.

2. Ninji cinafuna kutiphedza toera kupitiriza kukhala akukhulupirika kuna Yahova?

² Tinakwanisa tani kukhala akukhulupirika kuna Yahova, mwakukhonda tsalakana nyatwa zinatibweresera Sathani? (Apok. 13:10) Cinthu cibodzi cinafuna kutiphedza ndi kudziwa pinafuna kucitika ntsogolo. Mwacitsandzo, m’bukhu ya Apokalipse, mpostolo Juwau afokotoza nkhombo zingasi zinafuna kutambira ife mwakukhonda dembuka. Ibodzi mwa nkhombo zenezi ndi kufudzwa kwa anyamalwa a Mulungu. Cincino, tendeni tione kuti bukhu ya Apokalipse isafokotoza tani anyamalwa anewa, pontho ninji pinafuna kuacitikira.

3. Ndi pidzindikiro pipi pinaphatisirwa m’bukhu ya Apokalipse?

³ Vesi yakutoma ya bukhu ya Apokalipse, isalonga kuti mphangwa zinafuna ife kuleri m’bukhu ineyi, zisapangizwa ninga “pidzindikiro.” (Apok. 1:1) Makapitulu anango a bukhu ineyi asalonga thangwi ya pikala pyakusiyana-siyana pinaimirira anyamalwa a Mulungu. Mwacitsandzo, pana cikala cikhabuluka m’bara. Ico cikhali na “nyanga khumi na misolo minomwe.” (Apok. 13:1) Cikala  ceneci cisatowerwa na cikala cinango ‘cidabuluka pantsi pa mataka.’ Pontho ico cisalonga ninga nyoka ikulu, mbacicitisa “moto kubuluka kudzulu mbudza pa dziko yapantsi.” (Apok. 13:11-13) Buluka penepo, bukhu ya Apokalipse isalonga pya cikala cinango. Ceneci ndi ‘cikala cakufira,’ pa nsana paco pana nkazi wauputa anafambisa cikala ceneci. Pikala pyenepi pitatu pisaimirira anyamalwa akuti kutomera kale kakamwe asathimbana na Yahova Mulungu na Umambo wace. Na thangwi ineyi, ife tisafunika kudziwa kuti pikala pyenepi pisaimirira ani.—Apok. 17:1, 3.

4-5. Kodi mafala anagumanika pa Danyele 7:15-17, asatiphedza tani toera kubvesesa pikala pinalongwa m’bukhu ya Apokalipse?

⁴ Mbatidzati kupfundza kuti anyamalwa anewa mbani, pakutoma tisafunika kubvesesa kuti pikala na nkazi wauputa asaimirira ani. Njira yadidi toera kubvesesa pyenepi ndi kuona pinthu pinalonga Bhibhlya. Pikala pizinji pinalongwa m’bukhu ya Apokalipse pyafokotozwa kale m’mabukhu anango a Bhibhlya. Mwacitsandzo, mprofeta Dhanyeli aoneswa masomphenya. M’masomphenya anewa iye aona kuti ‘m’bara mwabuluka pikala pinai pikulu.’ (Dan. 7:1-3) Dhanyeli afokotoza kuti pikala pyenepi pisaimiriranji. Pikala pyenepi pikulu pisaimirira ‘amambo’ anai, peno mautongi. (Lerini Danyele 7:15-17.) Pinthu pyenepi pidafokotoza mprofeta Dhanyeli mwakubveka, pisatiphedza toera kubvesesa kuti pinalongwa m’bukhu ya Apokalipse pisaimirirambo mautongi.

⁵ Cincino, tendeni tione pinalonga bukhu ya Apokalipse thangwi ya pidzindikiro pingasi pinafokotozwa m’bukhu ineyi. Mu ndzidzi unacita ife pyenepi, tinaona kuti Bhibhlya isatiphedza tani toera kubvesesa kuti pidzindikiro pyenepi pisaimiriranji. Pakutoma, tinapfundza pikala pyakusiya-siyana, pontho kuti pikala pyenepi pisaimirira ani. Buluka penepo, tinapfundza kuti ninji pinacitika na pikala pyenepi. Pakumalisa tinapfundza kuti mphangwa zenezi zisabvekanji kuna ife.

6. Kodi cikala ca misolo minomwe cinalongwa pa Apokalipse 13:1-4, cisaimiriranji?

⁶ Cikala ca misolo minomwe cisaimiriranji? (Lerini Apokalipse 13:1-4.) Bhibhlya isalonga kuti cikala ceneci calandana na nyalugwe. Mbwenye miyendo yace iri ninga ya ditiringwe, mulomo wace ndi ninga wa nkhalamu, pontho ciri na nyanga khumi. Maonekero a cikala ceneci ndi sawasawa na maonekero a cikala cinalongwa m’bukhu ya Dhanyeli kapitulu 7. Mbwenye m’bukhu ya Apokalipse, makhaliro anewa ndi a cikala cibodzi basi, tayu a pikala pinai pyakusiyana. Cikala ceneci nee cisaimirira utongi ubodzi basi, peno utongi wa dziko yonsene yapantsi. Bhibhlya isalonga kuti cikala ceneci ciri kutonga “anthu a madzindza onsene, a pilongero pyonsene, mbumba zonsene na madziko onsene.” Natenepa, cikala ceneci cisaimirira utongi ukulu kakamwe kupiringana utongi wa dziko ibodzi. (Apok. 13:7) Na thangwi ineyi, ico cisaimirira mautongi onsene a anthu, akuti asatonga anthu kutomera kale mpaka cincino. *—Koel. 8:9.

7. Misolo minomwe ya cikala isaimiriranji?

⁷ Misolo minomwe isaimiriranji? Bukhu ya Apokalipse kapitulu 17 inatiphedza toera kugumana ntawiro, thangwi isafokotoza cikala cinalongwa pa Apokalipse kapitulu 13. Bukhu ya Apokalipse kapitulu 17:10, isalonga: “Alipo amambo anomwe: Axanu agwa, m’bodzi alipo, unango adzati kufika; mbwenye angafika, anapitiriza mu ndzidzi wakucepa.” Mwa mautongi onsene a anthu adaphatisirwa na Sathani, mautongi manomwe alandaniswa na “misolo” thangwi iwo akhali na mphambvu kakamwe. Anewa ndi mautongi a dziko yonsene yapantsi adacita pinthu pidakhuya atumiki a Mulungu. Mpaka mu ntsiku za mpostolo Juwau, mautongi  maxanu akhadamala kale kutonga. Mautongi anewa ndi awa: Ejitu, Asiriya, Bhabhilonya, Medho-Persya na Gresya. Utongi wacitanthatu ndi Roma, wakuti ukhatonga mu ndzidzi udaoneswa mpostolo Juwau masomphenya. Mphapo ndi utongi upi wakuti mbudaimirira nsolo wacinomwe, peno utongi wakumalisa wa dziko yonsene yapantsi?

8. Kodi nsolo wacinomwe wa cikala usaimirira utongi upi?

⁸ Cincino tendeni tione kuti maprofesiya anagumanika m’bukhu ya Dhanyeli anatiphedza tani toera kudzindikira utongi wacinomwe, wakuti ndi nsolo wakumalisa wa cikala. Ndi utongi upi uli kutonga ntsiku zino zakumalisa, mu ndzidzi wa “ntsiku ya Mbuya”? (Apok. 1:10) Ndi mautongi mawiri a mphambvu kakamwe a madziko mawiri: Reino Unido na Estados Unidos da Amerika. Munjira inango, ndi Utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana. Natenepa, tinakwanisa kulonga kuti mautongi anewa ndi nsolo wacinomwe wa cikala cinalongwa pa Apokalipse 13:1-4.

9. Cikala ca “nyanga ziwiri zakulandana na za mwanabira” cisaimiriranji?

⁹ Bukhu ya Apokalipse kapitulu 13 isalongambo kuti nsolo unoyu wacinomwe, wakuti ndi Utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana, usacitambo pinthu ninga pinacita cikala ca “nyanga ziwiri zakulandana na za mwanabira, mbwenye ico catoma kulonga ninga nyoka ikulu.” Cikala ceneci, “cisacita pirengo pikulu pamaso pa anthu, ngakhale kucitisa moto kubuluka kudzulu mbudza pa dziko yapantsi.” (Apok. 13:11-15) Bukhu ya Apokalipse kapitulu 16 na 19, isalandanisa cikala ceneci na “mprofeta wauthambi.” (Apok. 16:13; 19:20) Mprofeta Dhanyeli alongambo cinthu cakulandana na ceneci kuti Utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana ‘mbudafudza pinthu pizinji kakamwe.’ (Dan. 8:19, 23, 24) Mwandimomwene, ndi pyenepi pidacitika mu ndzidzi wa Nkhondo Yaciwiri ya Dziko Yonsene Yapantsi. Mabhomba mawiri akugopswa kakamwe adaponywa ku Pacífico, mbacitisa kuti nkhondo ineyi imale, asasanywa na asiyentista a dziko ya Bhritanya na Amerika. Thangwi yakusasanya mabhomba anewa, Utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana wacitisa “moto kubuluka kudzulu mbudza pa dziko yapantsi.”

10. Kodi “dzimunthu ya cikala” isaimiriranji? (Apokalipse 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Buluka penepo, Bhibhlya isalonga cikala cinango. Cikala ceneci, calandana na cikala ca misolo minomwe, mbwenye casiyana pang’ono thangwi ico ndi cakufuira. Ico cisacemerwa “dzimunthu ya cikala,” pontho cisalongwa kuti ndi “mambo wacisere.” * (Lerini Apokalipse 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) “Mambo” unoyu asalongwa kuti akhalipo, mbwenye nee alipo, ngakhale tenepo anadzaoneka pontho. Mafala anewa athema kakamwe toera kupangiza nsoka wa Nações Unidas, wakuti usaphedzera mautongi pa dziko yonsene! Pakutoma, nsoka unoyu ukhacemerwa Liga das Nações. Buluka penepo, mu ndzidzi ukhacitika Nkhondo Yaciwiri ya Dziko Yonsene Yapantsi, nsoka unoyu wafudzika. Mbwenye mukupita kwa ndzidzi, nsoka unoyu wadzatoma pontho kuphata basa, mbudziwika na dzina ya Nações Unidas.

11. Kodi pikala peno mautongi a anthu asacitanji, pontho thangwi yanji nee tisafunika kuagopa?

¹¹ Pinthu pinalonga pikala pyenepi peno mautongi anewa a anthu pisacitisa kuti anthu aide Yahova na atumiki ace. Mpostolo Juwau alonga kuti pyenepi ndi ninga iwo asagumanya pabodzi pene “amambo a pa dziko yonsene yapantsi” pa nkhondo ya Armajedhoni, yakuti ndi “ntsiku ikulu ya Mulungu Wamphambvu Zonsene.” (Apok. 16:13, 14, 16) Mbwenye ife nee tisafunika kugopa, thangwi Yahova Mulungu wathu  wamphambvu zonsene, anacita pinthu mwakucimbiza toera kupulumusa anthu onsene anaphedzera utongi wace.—Ezek. 38:21-23.

12. Ninji pinafuna kucitika na pikala pyonsene?

¹² Ninji pinafuna kucitika na pikala pyonsene? Lemba ya Apokalipse 19:20 isalonga: ‘Cikala caphatwa pabodzi na mprofeta wauthambi, ule akhacita pirengo pamaso pa cikala, mbanyengeza napyo ale adaikhwa cidzindikiro ca cikala na ale akhalambira dzimunthu ya cikala. Mbaciri m’maso, uwiri wawo aponywa n’djenje yakugaka moto na enxofre.’ Pyenepi pisapangiza kuti mu ndzidzi unapitiriza iwo kutonga, anyamalwa anewa a Mulungu anadzafudzwa mbakhonda kuonekabve.

13. Ndi nyatwa ipi inabweresa mautongi a dziko kuna Akristu onsene?

¹³ Pyenepi pisabvekanji kuna ife? Ninga Akristu, tisafunika kukhala akukhulupirika kuna Mulungu na Umambo wace. (Juwau 18:36) Toera kucita pyenepi, ife tisafunika kucalira kucita pinthu pya ndale za dziko. Kukhonda kucita pinthu pya ndale za dziko, panango pinakhala pyakunentsa kakamwe. Thangwi mautongi a dziko asafuna kuti tiaphedzere mu pinthu pinalonga ife na pinacita ife. Ale anatawira mikakamizo yawo mbaaphedzera, asatambira cidzindikiro ca cikala. (Apok. 13:16, 17) Mbwenye munthu angatawira kuikhwa cidzindikiro, nee anakhala wakutawirika kuna Yahova, pontho analuza umaso wakukhonda mala. (Apok. 14:9, 10; 20:4) Na thangwi ineyi, ndi pyakufunika kakamwe kuti m’bodzi na m’bodzi wa ife, akhonde kucita khundu mu pinthu pya ndale za dziko, mwakukhonda tsalakana khala tisakakamizwa toera kuaphedzera.

14. Mwakubverana na Apokalipse 17:3-5, ndi cinthu cipi cakudzumisa cidaona mpostolo Juwau?

¹⁴ Mpostolo Juwau alonga kuti ‘adzumatirwa kakamwe’ na cinthu cinango cidaona iye. Ndi cinthu cipi cidaona iye? Iye aona nkazi akhali pa nsana wa cikala cakugopswa mbafambisa cikala ceneci. (Apok. 17:1, 2, 6) Iye asalongwa kuti ndi “puta wankulu,” pontho asadziwika na dzina ya “Bhabhilonya Wankulu.” Kusiyapo pyenepi, iye asacita “ulukwali” na “amambo a dziko yapantsi.”—Lerini Apokalipse 17:3-5.

15-16. Mbani “Bhabhilonya Wankulu,” pontho tisadziwa tani pyenepi?

¹⁵ Mbani “Bhabhilonya Wankulu”? Nkazi unoyu nee asaimirira nsoka wandale. Thangwi bukhu ya Apokalipse isalonga kuti nkazi unoyu asacita ulukwali na atsogoleri a ndale pa dziko yapantsi. (Apok. 18:9) Nakuti iye asafambisa cikala ceneci, pyenepi pisapangiza kuti asayesera kuonera pinacita amambo anewa. Kusiyapo pyenepi, nkazi unoyu nee asaimirira anyamalonda a dziko ino ya Sathani, thangwi m’mavesi anango a bukhu ya Apokalipse, iwo asalongwa kale kuti ndi “anyamalonda a pa dziko yapantsi.”—Apok. 18:11, 15, 16.

¹⁶ M’Bhibhlya, fala yakuti “puta” isapangiza munthu analonga kuti asatumikira Mulungu, mu ndzidzi ubodzi ene mbalambira alungu authambi peno mbacita pinthu pinapangiza kuti ndi xamwali wa dziko. (1 Pya dziko. 5:25; Tiya. 4:4) Mbwenye mwakusiyana na anthu anewa, ale anatumikira Mulungu mwakukhulupirika, asacemerwa “mwali wakusowa midonthi” peno “amiyali.” (2 Akor. 11:2; Apok. 14:4) Nzinda wakale wa Bhabhilonya ukhali mbuto yakuti anthu akhalambira kakamwe alungu authambi. Na thangwi ineyi, dzina yakuti Bhabhilonya wankulu, isaimirira mauphemberi onsene authambi. Mwandimomwene, Bhabhilonya Wankulu ndi utongi wa dziko yonsene yapantsi wa uphemberi wa uthambi.—Apok. 17:5, 18; onani nsolo wakuti “O que é Babilónia, a Grande?” mu saiti jw.org.

17. Ninji pinafuna kucitika na Bhabhilonya Wankulu?

¹⁷ Ninji pinafuna kucitika na Bhabhilonya Wankulu? Lemba ya Apokalipse 17:16, 17 isalonga: “Nyanga khumi zidaona iwe na cikala pinadzaida nkazi wauputa; iwo anadzansakaza mbansiya  cipezipezi, pontho anadzadya manungo ace, mbampisa onsene pa moto. Thangwi Mulungu aikha m’mitima yawo cifuno cakucita pinanyerezera iye.” Inde, Yahova anadzakulumiza madzindza a anthu toera aphatisire cikala cakufira, cakuti ndi nsoka wa Nações Unidas toera kupomokera mauphemberi onsene authambi na kuafudza mbakhonda kuonekabve.—Apok. 18:21-24.

18. Tisafunika kucitanji toera kupangiza kuti nee tisaphedzera Bhabhilonya Wankulu?

¹⁸ Pyenepi pisabvekanji kuna ife? Ulambiri wathu, usafunika kukhala ‘wakucena na wakusowa midonthi pamaso pa Mulungu.’ (Tiya. 1:27) Ife cipo tisafunika kukhuiwa na pinthu pinacitwa na Bhabhilonya Wankulu, ninga pipfundziso pyauthambi, maphwando a anthu anakhonda kukhulupira Mulungu, ulukwali na kukhulupira mizimu. Pontho tisafunika kupitiriza kucenjeza anthu kuti ‘abuluke muna iye,’ toera akhonde kukhala na mulando wa madawo ace pamaso pa Mulungu.—Apok. 18:4.

19. ‘Nyoka ikulu yakufira ninga moto’ isaimiriranji?

¹⁹ Bukhu ya Apokalipse, isalongambo pya ‘nyoka ikulu yakufira ninga moto.’ (Apok. 12:3) Nyoka ineyi yamenyana na Yezu pabodzi na aanju ace. (Apok. 12:7-9) Iyo isabweresa nyatwa kuna atumiki a Mulungu, pontho isapasa mphambvu cikala peno mautongi a anthu. (Apok. 12:17; 13:4) Nyoka ineyi isaimiriranji? Ndi “nyoka ire yakale, inacemerwa Dyabo na Sathani.” (Apok. 12:9; 20:2) Ndiye anatsogolera anyamalwa onsene a Yahova.

20. Ninji pinafuna kucitika na nyoka ikulu?

²⁰ Ninji pinafuna kucitika na nyoka ikulu? Lemba ya Apokalipse 20:1-3 isafokotoza kuti anju m’bodzi anadzaponya Sathani n’djenje yakuzika kakamwe, djenje ineyi inadzakhala ninga kaidi kuna iye. Mu ndzidzi unafuna iye kukhala n’djenje ineyi, Sathani ‘nee ananyengeza pontho anthu, mpaka kumala kwa pyaka 1.000.’ Buluka penepo, Sathani na mademonyo ace anadzafudzwa, mbakhonda kuonekabve. Kufudzwa kweneku, kusalandaniswa na kuponywa mu “thawala ya moto na enxofre.” (Apok. 20:10) Pinadzakhala pyakutsandzayisa kakamwe kukhala mu dziko yakusowa Sathani na mademonyo ace. Unoyu unadzakhala ndzidzi wadidi kakamwe.

21. Thangwi yanji tiri akutsandzaya na pidapfundza ife m’bukhu ya Apokalipse?

²¹ Ndi pyakuwangisa kakamwe kubvesesa mabvekero a pidzindikiro pyenepi pidalembwa m’bukhu ya Apokalipse! Ife nee tapfundza basi ene thangwi ya anyamalwa a Yahova, mbwenye tapfundzambo pinthu pinafuna kuacitikira. Mwandimomwene, ‘nyakutsandzaya ndi ule analeri mwakugaluza na ale anabva mafala a profesiya ineyi.’ (Apok. 1:3) Anyamalwa a Mulungu angamala kufudzwa, ndi nkhombo zipi zinafuna kutambira anthu akukhulupirika? Tinapfundza pyenepi mu nsolo unatowera.