BUKHU ya Esteri isalonga pya munthu anacemerwa Mordhekai wakuti acita pinthu pyakufunika kakamwe. Iye akhali Muyuda wakuti akhali bitcu, pontho akhatumikira panyumba ya Mambo wa ku Persya. Pyenepi pyacitika mu ntsiku za mambo Asuwero, adatoma kutonga mu caka ca 496 Kristu Mbadzati Kubalwa. Lero anthu azinji asalonga kuti mambo unoyu akhali Xerxes I. Mordhekai akwanisa kutsidzikiza mambo toera akhonde kuphiwa. Toera kupereka takhuta, Mambo acita masasanyiro toera Mordhekai apaswe mbiri pa mwinji. Mukupita kwa ndzidzi, pidafa Amani wakuti akhali nyamalwa wa Mordhekai na Ayuda anango, mambo akhazikisa Mordhekai ninga ntongi waciwiri. Na thangwi ineyi, Mordhekai akwanisa kukhazikisa ntemo toera kutsidzikiza Ayuda toera akhonde kuphiwa mu Utongi wa Persya.—Estere 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Anyakufufudza anango asalonga kuti pinthu pinalongwa m’bukhu ya Esteri nee ndi pyandimomwene, pontho Mordhekai nee akhalipodi. Mbwenye mu caka ca 1941, anyakufufudza pya m’madembe agumana pinthu pinapangiza kuti pinalonga Bhibhlya thangwi ya Mordhekai ndi pyandimomwene. Ninji pidagumana iwo?

Anyakufufudza agumana dzina yakuti Marduka (Ncisena Mordekai) idalembwa pa mwala wa ku Persya. Iye akhali ntsogoleri, pontho panango akhatsalakana pya kobiri mu nzinda wa Suza. Ndzidzi udagumanwa mwala unoyu Arthur Ungnad wakuti akhali nyakufufudza ku mbuto ineyi alemba kuti unoyu ukhali ulendo wakutoma udagumana iwo dzina ya Mordhekai pa mbuto inango yakuti nee ikhacita khundu ya Bhibhlya.

Kutomera pa ndzidzi udalonga Ungnad mafala anewa, anyakufufudza athumburuza mafala mazinji pa miyala inango idagumana iwo ku Persya. Miyala ineyi iri pabodzi na miyala ya Persepolis idagumanwa m’madembe a mbuto inakoyerwa pinthu pyakale dhuzi na mpanda wa nzinda. Miyala ineyi yalembwa mu ndzidzi ukhatonga mambo Xerxes I. Iyo yalembwa mu cilongero ca Elamite, pontho iri na madzina mazinji anagumanika m’bukhu ya Esteri. a

Miyala mizinji ya Persepolis yalembwa dzina ya Marduka, wakuti akhali mulembi wa mambo ku Suza mu ndzidzi ukhatonga mambo Xerxes I. Mwala ubodzi usalonga kuti Marduka akhali nthumburuzi, pontho pyenepi pisabverana na pinalonga Bhibhlya thangwi ya Mordhekai. Iye akhaphata basa pa nyumba ya Mambo Asuwero (Xerxes I), pontho akhalonga pilongero piwiri. Kazinji kene Mordhekai akhali pa nsuwo ukulu wa nyumba ya mambo ku Suza. (Estere 2:19, 21; 3:3) Pa nsuwo unoyu ukulu pakhali na nyumba yakuti anyabasa a mambo a pidzo akhaphatira basa mwenemo.

Pisaoneka kuti Marduka analongwa m’miyala ineyi na Mordhekai analongwa m’Bhibhlya ndi m’bodzi ene. Thangwi pinthu pinalonga umaso wawo pyacitika mu ndzidzi ubodzi ene, pa mbuto ibodzi ene, pontho pisapangiza kuti iwo aphata basa ibodzi ene. Natenepa pinthu pyenepi pyonsene pidagumana anyakufufudza pisapangiza kuti Marduka na Mordhekai akhali munthu m’bodzi ene.