Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

M’bale Joseph F. Rutherford na abale anango ali ku Europa

1920—Pyaka 100 Nduli

1920—Pyaka 100 Nduli

KUTOMERA mu caka ca 1920, Mboni za Yahova zisaphata basa mwaphinga kakamwe. Mu caka ceneci, iwo asankhula lemba ya Masalmo 118:14 toera kukhala lemba ya caka. Iyo isalonga: “Mbuya ndi mphambvu yanga na nyimbo yanga.”—Masal. 118:14, Versão King James.

Yahova aphedza amwazi mphangwa anewa mukuapasa mphambvu. Mu caka ceneci ca 1920, numero ya makolportore peno apainiya yathimizirika kutomera pa 225 mpaka pa 350. Pontho unoyu ukhali ulendo wakutoma wakuti amwazi mphangwa akupiringana 8.000 apereka maora awo ku ofesi ikulu ya Mboni za Yahova. Yahova apasa nkhombo abale anewa munjira yakudzumatirisa kakamwe.

IWO AKHALI APHINGA KAKAMWE

Pa ntsiku 21 ya mwezi wa Março ya 1920, m’bale Joseph F. Rutherford wakuti pa ndzidzi unoyu akhatsogolera basa ya Anyakupfundza Bhibhlya acita nkhani ya nsolo wakuti: “Pikwi na Pikwi Pya Anthu Akuti Ali M’maso Cincino Cipo Anadzafa.” Anyakupfundza Bhibhlya acita pyonsene pikhakwanisa iwo toera kucemera anthu azinji kuti agumanike pa nsonkhano unoyu. Iwo alugari mbuto ikulu ya masendzekero mu nzinda wa Nova Iorque, pontho agawira micemerero cifupi na 320.000.

Jornali yakudziwisa nsolo wa nkhani wakuti “Pikwi na Pikwi Pya Anthu Akuti Ali M’maso Cincino Cipo Anadzafa”

Anthu azinji kakamwe agumanika pa nsonkhano unoyu. Thangwi anthu akupiringana 5.000 akhali nkati, pontho anthu akukwana 7.000 akhali kunja. Revista ya Torre de Vigia ya Cingerezi yalonga kuti: “Nsonkhano unoyu ukhali ukulu kakamwe udacita Anyakupfundza Bhibhlya pa dziko yonsene yapantsi.”

Anyakupfundza Bhibhlya adzadziwika kakamwe thangwi yakugawira micemerero ya nsonkhano unoyu wa nsolo wakuti “Pikwi na Pikwi pya anthu akuti ali m’maso cincino cipo anadzafa.” Pa ndzidzi unoyu, iwo nee akhabvesesa mwadidi kuti mphangwa za Umambo zikhafunika kumwazwa pa dziko yonsene yapantsi. Ngakhale tenepo, iwo akhali aphinga kakamwe. Ida Olmstead wakuti atoma kugumanika pa misonkhano mu caka 1902 alonga: “Ife tikhadziwa kuti anthu onsene mbadapaswa nkhombo, natenepa ife nee tasiya kumwaza mphangwa zadidi kuna anthu onsene akhagumana ife mu utumiki.”

KUDHINDA MABUKHU ATHU

Toera kukhala na cakudya cakukwana cauzimu, abale a ku Bheteli atoma kudhinda okhene mabukhu anango. Iwo agula makina mbaaikha mu nyumba idalugari iwo mu avenidha numero 35 ya Myrtle cifupi na Bheteli ya ku Brooklyn, Nova York.

Leo Pelle na Walter Kessler afika pa Bheteli mwezi wa Janeiro wa caka 1920. Walter alonga: “Pidafika ife m’bale akhatsogolera basa yakudhinda mabukhu atiyang’ana mbalonga, ‘pasala ndzidzi ubodzi na hafu toera ukwane ndzidzi wakudya.’ Natenepa iye atiphemba toera tikwate makaxa a mabukhu akuti akhali pa nsuwo.”

Leo akumbuka pinthu pidacitika mangwana mwace, iye alonga: “Ife tapaswa basa yakutsuka maparedhi a primero andari a nyumba ineyi. Basa ineyi yandipswipisa kakamwe kupiringana mabasa anango akhacita ine. Mbwenye nakuti basa ineyi ikhali ya Yahova, ife taicita mwakutsandzaya.”

Impressora ikhaphatisirwa toera kudhinda revista ya Torre de Vigia

M’masumana mangasi, revista ya Torre de Vigia yatoma kudhindwa na abale akuperekeka, pontho aphinga. Mwakukhonda dembuka, abale anewa adhinda makopya akukwana 60.000 a revista ya Torre de Vigia de 1.° de Fevereiro de 1920 mukuphatisira impressora ikhagumanika mu segundu andari. Mu ndzidzi ubodzi ene, abale anango akhaikha impressora inango pa nsuwo, pontho impressora ineyi ikhacemerwa Encouraçado. Pidadhindwa revista numero 14 ya Abril ya 1920, yatomambo kudhindwa revista ikhacemerwa A Idade de Ouro. Mwakukhonda penula, Yahova apasa nkhombo kuwangisira kwa abale anewa akuperekeka.

“Iyo ikhali basa ya Yahova, natenepa taicita mwakutsandzaya kakamwe”

“TENDENI TIKHALE ANTHU A NTENDERE”

Atumiki akukhulupirika a Yahova akhatsandzaya na mabasa akhacita iwo, pontho akhali akuphatana. Mbwenye thangwi ya pinentso pidaoneka kutomera mu caka 1917 mpaka 1919, Anyakupfundza Bhibhlya anango akhadasiya gulu ya Yahova. Mphapo ninji pikhafunika kucitwa toera kuaphedza?

Revista ya Torre de Vigia ya 1.° de Abril ya 1920, ikhali na nsolo wakuti “Tendeni Tikhale Anthu a Ntendere.” Revista ineyi yalonga: “Ife tiri na cinyindiro cakuti onsene ale ali na nzimu wa Mbuya ali dzololo toera kuduwala pinthu pidacitika nduli mbakhala akuphatana ninga manungo mabodzi.”

Anthu azinji abvera mafala anewa. Banja ibodzi yalemba: ‘Ife tadzindikira kuti pikhali pyakuphonyeka pidasiya ife kumwaza mphangwa mu ndzidzi wakuti anango akhapitiriza kucita basa ineyi. Natenepa, tatonga toera tikhonde kubuluka pontho mu gulu ya Yahova.’ Abale anewa adabwerera mu gulu ya Yahova akhali na mabasa mazinji toera kuacita.

KUGAWIRWA KWA “ZG”

Mu ntsiku 21 ya Junho ya caka ca 1920, Anyakupfundza Bhibhlya atoma kucita kampanya yakugawira “ZG” yakuti ikhali bukhu ing’ono ikhacemerwa Mistério Consumado. * Pidakhondeswa kugawirwa kwa bukhu ineyi mu caka ca 1918, numero izinji ya mabukhu anewa akhadasala mbakoyiwa.

Amwazi mphangwa pabodzi na apainiya aphembwa toera kuphedzera kampanya ineyi yakugawira mabukhu. “Amwazi mphangwa onsene akubatizwa anafuna kucita basa ineyi, asafunika kuicita na ntima onsene. Pontho m’bodzi na m’bodzi wa ife asafunika kudziwa kuti ineyi ndi basace toera kugawira ZG.” Edmund Hooper asakumbuka kuti kuna abale azinji unoyu ukhali ulendo wakutoma kucita kampanya ineyi yakugawira mabukhu nyumba na nyumba. Iye athimiza: “Ife tatoma kubvesesa kuti basa ineyi ikhafunika kucitwa pa dziko yonsene yapantsi.”

KUKHUNGANYA BASA YAKUMWAZA MPHANGWA KU EUROPA

Mu ndzidzi wa Nkhondo Yakutoma ya Dziko Yonsene Yapantsi, pikhali pyakunentsa kuna Anyakupfundza Bhibhlya kupita ncibverano na Anyakupfundza Bhibhlya anango a m’madziko anango, natenepa M’bale Rutherford akhafuna kakamwe kuwangisa abale anewa, pontho toera kukhunganya basa yakumwaza mphangwa. Na thangwi ineyi mu ntsiku 12 ya mwezi wa Agosto ya 1920 iye pabodzi na abale anai acita ulendo wakuenda m’madziko anango a ku Europa na madziko anango a ku Azya.

M’bale Rutherford ali ku Ejitu

Pidafika m’bale Rutherford ku Grã-Britanya, Anyakupfundza Bhibhlya acita misonkhano mitatu ya gawo na misonkhano inango 12. Anthu adagumanika pa misonkhano ineyi akhali akukwana 50.000. Mwacigwagwa, revista ya Torre de Vigia yalonga: “Abale awangiswa kakamwe pa misonkhano ineyi. Iwo adzakhala akuphatana kakamwe, pontho akhaphata basa pabodzi mwakutsandzaya.” Mu nzinda wa Paris, M’bale Rutherford acita pontho nkhani ibodzi ene ya nsolo wakuti: “Pikwi na Pikwi Pya Anthu Akuti Ali M’maso Cincino Cipo Anadzafa.” Mu ndzidzi udatoma nkhani, anthu akhadadzala pa mbuto ineyi yakucitira nsonkhano. Pontho anthu akukwana 300 aphemba toera kudziwa mphangwa zakuthimizirika.

Tsamba ya cidziwiso ca nkhani idacitwa mu Royal Albert Hall mu nzinda wa Londres

Sumana idatowerera, abale anango acita ulendo wakuenda ku Atena, Kairo na Yerusalemu. Nakuti anthu a mizinda ineyi akhafuna kakamwe kudziwa undimomwene, M’bale Rutherford akhazikisa mbuto toera kukoya mabukhu mu nzinda wa Ramallah cifupi na Yerusalemu. Buluka penepo iye abwerera ku Europa, pontho akhazikisa ofesi kweneko toera kudhinda mabukhu.

KUPANGIZA PAKWECA KUSOWA ULUNGAMI

Mwezi wa Setembro wa caka ca 1920, Anyakupfundza Bhibhlya abulusa N.° 27 ya revista A Idade de Ouro, pontho revista ineyi ikhalonga pya kutcingwa kwa Anyakupfundza Bhibhlya kudacitika mu caka 1918. Impressora inacemerwa Encouraçado ikhaphata basa masiku na masikati toera kudhinda makopya akupiringana mamiliyau manai a revista ineyi.

Foto ya Emma Martin

Anthu akhaleri revista ineyi akhagumana pinthu pyakusowa ulungami pidacitika kuna mulongo Emma Martin. Mulongo Martin akhatumikira ninga colportora mu nzinda wa San Bernardino, ku California. Pa ntsiku 17 ya mwezi wa Março wa 1918 iye pabodzi na abale atatu anacemerwa E. Hamm, E. J. Sonnenburg na E. A Stevens agumanika pa nsonkhano wa Anyakupfundza Bhibhlya.

Mamuna m’bodzi adagumanika pa nsonkhano unoyu nee akhali na cifuno cakupfundza Bhibhlya. Thangwi mukupita kwa ndzidzi iye alonga: ‘Ine ndaenda pa nsonkhano unoyu thangwi ndikhadatumwa na akulu a mautongi toera kaona pinthu pinacita iwo pa misonkhano yawo.’ Pa nsonkhano unoyu iye akwanisa kugumana bukhu ibodzi yakuti Mistério Consumado. Pidapita ntsiku zingasi, Mulongo Martin na abale atatu amangwa. Iwo apambizirwa kuti akhadaswa mwambo thangwi yakugawira bukhu yakuti ikhakhondeswa.

Mulongo Emma pabodzi na abale atatu atongwa kuti anakhala nkaidi mu pyaka pitatu. Pa ntsiku 17 ya mwezi wa Maio wa 1920, iwo aphemba toera nseru wawo utongwe pontho mbwenye nee pyakwanisika. Mbwenye, mwakukhonda dembuka pinthu pyadzacinja.

Pa nsonkhano wa gawo udacitika pa ntsiku 20 ya mwezi wa Junho wa 1920 ku São Francisco, M’bale Rutherford alonga thangwi ya abale anewa. Anthu akhali pa nsonkhano unoyu atsukwala kakamwe na pinthu pidacitirwa abale anewa, pontho iwo aphedzera kuti nseru unoyu utumizwe kuna prezidhenti wa ku Estados Unidos. Iwo alemba: ‘Kupambizirwa kudacitwa na Martin thangwi yakuswa mwambo ndi kwakusowa ulungami. Pinthu pidacita akulu a mautongi mukumanga Martin na kumuikha nkaidi ndi pinthu pyakuipa.’

Mangwana mwace, Prezidhenti Woodrow Wilson wa ku Estados Unidos atsalakana mwadidi nseru wa Mulongo Martin na M’bale Hamm, Sonnenburg na Stevens, buluka penepo aabulusa nkaidi.

Kunkhomo kwa caka 1920, kwacitika pinthu pizinji pyakuti pyatsandzayisa kakamwe Anyakupfundza Bhibhlya. Mwacitsandzo, basa ikhacitwa pa ofesi ikulu ya Mboni za Yahova yathambaruka kakamwe, pontho Anyakupfundza Bhibhlya akhamwaza mphangwa za Umambo toera kuphedza anthu kuti akhale na cidikhiro candimomwene. (Mat. 24:14) Mu caka ca 1921, Anyakupfundza Bhibhlya mbadamwaza mphangwa za Umambo munjira yakudzumatirisa kakamwe.

^ ndima 18 Bukhu ineyi ya Mistério Consumado ikhali volume yacinomwe ya Estudos das Escrituras. “ZG” ikhali bukhu ing’ono yakuti yadhindwa ninga pidadhindwa revista de Torre de Vigia ya 1.° de Março de 1918. Letra “Z” ikhabveka Zion’s Watch Tower, pontho letra “G” ikhabveka volume yacinomwe.