Bɔtera na kɔ bɔ olili so na so

Bɔ tra na kɔ bɔ bahyehyɛ naso

ADESŨA 22

DWEIN 127 Onipa Kõ a Ɛsɛ Sɛ Meyɛ

Sɛ Ɛyɛ Agyaa Nhyehyɛɛ A, Bɔ Ɔkɔboka Wɔ Maa Ɔkɔhɔ Yé Ɔ

Sɛ Ɛyɛ Agyaa Nhyehyɛɛ A, Bɔ Ɔkɔboka Wɔ Maa Ɔkɔhɔ Yé Ɔ

‘Ahone nu nikyee bɔ anyeɛ nnwu ye ne, ɔte nikyee nyɔboɛserɛ.’1 PET. 3:4.

BƆ ADESŨA NE KƆHÃ YENWO DWIRƐ Ɔ

Bɛbɔ bayɛ agyaa nhyehyɛɛ ne, yekonwu bɔ bɛkɔhora bɛkɔyɛ kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, bɛ nhyehyɛɛ ne kɔhɔ yé ɔ. Afei koso, yekonwu bɔ aliemaamɔ kɔhora kɔyɛ kɔfa kɔboka bɛ ɔ.

1-2. Nzu yeɛ ebiemɔ aha afa agyaa nhyehyɛɛ nwo ɔ?

 SƐ MMENIA nyɔ yɛ agyaa nhyehyɛɛ a, ɛyɛ a bɛnye gye sɔ mmerɛ ne paa. Sɛ ɛne ebie ayɛ agyaa nhyehyɛɛ a, yedé yedi paa kyɛ, ɛpena kyɛ wɔ koso wɔ deɛ ne kɔ yé. Bɛbɔ bayɛ agyaa nhyehyɛɛ ne, benu pee deɛ ahɔ yé paa. Tsion a te aliemaa brasua bɔ ofi Ethiopia. Ɔhane kyɛ: “Mmerɛ bɔ né mene mehu yɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ ne, menye gyele paa, ofikyɛ nwuni kyɛ mekuro ye, na ye koso okuro me. Né yɛbɔ nningyein biemɔ bɔ yenwo hia paa, ɔne edwirɛ biemɔ bɔ ɔyɛ sere koso nwo ngɔmmɔ.”

2 Aliemaa brienzua Alessio bɔ ofi Netherlands koso hane kyɛ: “Mmerɛ bɔ né yɛyɛ nhyehyɛɛ bɔ nwuni subaen pá bɔ ɔwɔ meye nwo ne, ɔmaa menye gyele paa, nakoso yɛfale ɔhaw pee nu.” Adesua he anu ne, yɛkɔnea ɔhaw ahoroɛ bɔ mmenia bɔ bɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ ne kɔhora kɔfa nu, ɔne Bible nu dwirɛ biemɔ bɔ ɔkɔhora kɔboka bɛ ɔ. Yekosa yɛkɔnea kyɛbɔ aliemaamɔ kɔhora kɔboka bɛ ɔ.

BƆ YETI YEƐ BƐYƐ AGYAA NHYEHYƐƐ Ɔ

3. Nzuati yeɛ bɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ ɔ? (Anyandera 20:25)

3 Sɛ mmenia nyɔ yɛ agyaa nhyehyɛɛ a, ɛyɛ a bɛnye gye paa. Nakoso ɔtte nikyee bɔ bɛfa bedi angorɛ ɔ, ofikyɛ ɔkɔhora kooyie agyaa nu. Sɛ odwu kyẽa bɔ begya ne a, mmenia nyɔ ne ta ndaen wɔ Yehowa nyunu kyɛ bɛ ngoa ngyẽa mukoraati, bekonya ɔdɔ ne obuo bɛkɔma bɛnwo. Koraka yɛkɔta ndaen biala ne, odikyɛ yɛdwene yenwo yé. (Kenga Anyandera 20:25.) Sɔ ala yeɛ ndaen bɔ ebie kɔta mmerɛ bɔ ogya ne koso te ɔ. Agyaa nhyehyɛɛ boka mmenia nyɔ ne maa benwu bɛnwo yé, na ɛhene maa bɛkora besi gyinayɛɛ pá. Sɔ gyinayɛɛ ne bie yeɛ ole kyɛ, ebia bekogya anaa bɛkɔpɛ nhyehyɛɛ nanu. Sɛ mmenia nyɔ yɛ agyaa nhyehyɛɛ na bɛpɛ nu a, ongyire kyɛ bayɛ bɔne. Ofikyɛ sɔ nhyehyɛɛ ne yeɛ ɔbokale bɛ maa bɛhora besili gyinayɛɛ pá ɔ.

4. Nzuati yeɛ odikyɛ yenya adwene pá wɔ agyaa nhyehyɛɛ nwo ɔ?

4 Nzuati yeɛ odikyɛ yenya adwene pá wɔ agyaa nhyehyɛɛ nwo ɔ? Sɛ sigyafoɛ nya adwene pá wɔ agyaa nhyehyɛɛ nwo a, ɔkɔboka bɛ maa bengotu sɔ agyirɛ ne, mmerɛ bɔ bɛyɛle b’adwene kyɛ bekogya sona ne ɔ. Odikyɛ yɛ mukoraati koso yenya sɔ adwene ne bie. Ebiemɔ le adwene kyɛ, sɛ mmenia nyɔ yɛ agyaa nhyehyɛɛ a, yede kyɛbɔ ɔte biala odikyɛ begya. Sɛ yɛyɛ sɔ a, sɛɛ yeɛ ɔkã aliemaamɔ bɔ bɛte sigyafoɛ ne ɔ? Aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Melissa bɔ ɔwɔ United States ne hane kyɛ: “Aliemaa biemɔ le adwene kyɛ, sɛ mmenia nyɔ yɛ agyaa nhyehyɛɛ a, atee biala so odikyɛ begya. Ɔnate ɛhene ati, sɛ ebiemɔ yɛ nhyehyɛɛ na nningyein ngɔ yé po a, ɛyɛ a bɛmbena kyɛ bɛpɛ nu. Ebiemɔ koso de, bɛmbena kyɛ bɛkɔyɛ sɔ nhyehyɛɛ ne bie koraa. Ɛhe te nikyee bɔ ɔha adwene paa.”

ƐMƆNWU SUBAEN BƆ ƆWƆ ƐMƆ NU BIALA NWO Ɔ

5-6. Mmenia nyɔ bɔ bɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ ne, edwirɛ benimɔ yeɛ odikyɛ benwu ye bɛfa bɛnwo ɔ? (1 Petro 3:4)

5 Sɛ ɛne ebie bɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ a, nzu yeɛ ɔkɔboka wɔ maa ekonwu ye kyɛ, odikyɛ egya sona ne anaa ɔnzɛkyɛ egya ye ɔ? Odikyɛ ɛmɔ nu biala nwu subaen bɔ ɔwɔ ye mango nwo ne yé. Ebia né ɛse sona nanwo dwirɛ biemɔ kora yeɛ ɛkã kyire ye kyɛ ekuro ye ɔ. Nakoso kesaalae bɔ ɛne ye bɛyɛ nhyehyɛɛ ne de, odikyɛ enwu “ahone nu nikyee bɔ anyeɛ nnwu ye” ne. (Kenga 1 Petro 3:4.) Ebie yeɛ ole kyɛbɔ ɔne Yehowa afia si te ɔ, ye subaen, ɔne bɔ ɔkã yenwo dwirɛ mmerɛ bɔ ɛmɔ bɔ ngɔmmɔ ne. Ɛhene si ne, odikyɛ esa bisa wɔnwo kyɛ: ‘Sɛ megya sɔ sona he a, aso ɔkɔboka me?’ (Any. 31:​26, 27, 30; Ɛfe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Aso okonya menwo alagye, na wamaa mesa aha bɔ mehia ɔ? Ngɔhora ngobu menye ngogua ye mmerɛyɛlɛ so anaa?’ b (Rom. 3:23) Mmerɛ bɔ ɛyɛ sɔ ne, kae kyɛ bɔ yenwo hia paa yeɛ ole kyɛbɔ ɛmɔ nu biala kɔhora kobu yenye kogua ye mango mvomsoɛ so ne, na ɔtte kyɛbɔ ɛmɔfata ɛmɔnwo ɔ.

6 Nningyein foforɛ beni yeɛ odikyɛ enwu ye fa sona nanwo, mmerɛ bɔ ɛne ye bɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ ne? Koraka ɛkɔfa w’ahone mukoraati kɔma sona ne, odikyɛ ɛne ye susu nningyein biemɔ bɔ yenwo hia paa, tekyɛ bɔ wafa wasie yenye so nanwo. Yede, anwonyerɛ bie bɔ ɔwɔ sona nanwo, ye sikasɛm, ɔne ɔhaw bie bɔ ɔtole ye mmerɛ bie bɔ wapɛ nu ne koso ɛ? Kae kyɛ, sɛ ɛmɔhyɛ nhyehyɛɛ nabo foforɛ a, nná edwirɛ namu yeɛ ɛmɔkɔhora bekosusu yenwo ɔ. (Fatoto Yohane 16:12 nanwo.) Sɛ nná wɔnwo dwirɛ biala yeɛ ekuro kyɛ sona ne nwu ye ahyɛaseɛ ne a, kã yenwo dwirɛ kyire ye. Nakoso sɛ nhyehyɛɛ ne kɔ anyunu kaa a, ebia sona ne nye kɔgye yenwo kyɛ okonwu sɔ dwirɛ hemɔ, na wahora wagyina so wasi ye gyinayɛɛ. Sɛ ɔba sɔ a, nnɛfa nikyefee fea ye.

7. Bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne, bɛkɔyɛ sɛɛ né benu biala ahora anwu ye mango subaen yé? (Kenga edwirɛ bɔ ɔwɔ alaka nanu bɔ yenwa, “ Mmerɛ Bɔ Ɛne Ebie Bɔ Ɔwɔ Dede Ayɛ Agyaa Nhyehyɛɛ Ɔ.”) (Nea foto ne koso.)

7 Yede, ɛkɔyɛ sɛɛ né ahora anwu subaen deinn bɔ ɔwɔ sona nanwo ɔ? Nikyee kõ bɔ yenwo hia paa yeɛ ole kyɛ, sɛ ɛmɔbɔ ngɔmmɔ a, fi w’ahone nu dwudwo. Afei, sɛ ebisa sona ne dwirɛ a, yɛ asoɛ tie ye. (Any. 20:5; Yak. 1:19) Sɛ ɛmɔbɔ nu bɛyɛ nningyein biemɔ koso a, ɔkɔmaa ɛmɔkɔhora bɛkɔbɔ ngɔmmɔ. Ebie yeɛ ole kyɛ, ɛmɔkɔhora kɔbɔ nu bekodidi, ɛmɔ kotu mbasa, ná ɛmɔ abɔ nu bahɔ asɛnga. Ɛmɔkɔhora bekonwu bɛnwo yé koso mmerɛ bɔ ato asaa afrɛ sona ne damvomɔ, ɔne ye abusuafoɛ maa ɛmɔabɔ nu bayɛ nningyein biemɔ ne. Ɛkɔhora koso kɔfa wɔnye kɔto ase kɔnea subaen bɔ sona ne da y’ali mmerɛ bɔ ɛmɔwɔ mmenia nu, anaa edwirɛ bie asi ne. Sɔ yeɛ Aschwin bɔ ofi Netherlands ne yɛle ɔ. Ɔhane nhyehyɛɛ bɔ ɔne Alicia yɛle nanwo dwirɛ kyɛ: “Yɛbɔle nu yɛyɛle nningyein biemɔ bɔ né ɔkɔmaa yenu biala konwu ye mango subaen yé ɔ. Né ɔte nningyein mmaammaa biemɔ tekyɛ, aleɛ bɔ yɛkɔbɔ nu yɛkɔto, ɔne nningyein foforɛ biemɔ. Ɛhene maa yenwuni bɔ yɛ nu biala bɔ nu mmɔden, ɔne yɛ mmerɛyɛlɛ.”

Sɛ bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne bɔ nu yɛ nningyein biemɔ bɔ ɔkɔmaa bɛkɔhora bɛkɔbɔ ngɔmmɔ a, ɛhene kɔboka bɛ maa bekonwu bɛnwo yé paa (Nea ngyekyɛmuɛ 7-8)


8. Sɛ bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne bɔ nu sua nikyee a, sɛɛ yeɛ ɔkɔhora kɔboka bɛ ɔ?

8 Sɛ ɛmɔbɔ nu besua nikyee a, ɛhene koso kɔmaa ebiala konwu ye mango yé. Sɛ ɛmɔgya beyie a, odikyɛ ɛmɔyɛ abusua soen, na waboka maa ɛmɔafa Nyameɛ akwangyerɛ babɔ ɛmɔ bra wɔ agyaa nanu. (Nwo. 4:12) Yeti sɔ mmerɛ he bɔ ɛmɔyɛ nhyehyɛɛ ne, ɛmɔkɔhora bɛkɔpena mmerɛ bɔ ɛmɔkɔfa bekosua nikyee ɔ. Sɛ mmenia nyɔ yɛ nhyehyɛɛ a, benya bɛyɛlle abusua. Yeti brienzua ne, ɔtte abusua ti. Nakoso sɛ ɛmɔbɔ nu besua nikyee daa a, ɔkɔmaa ɛmɔkonwu kyɛbɔ ɛmɔ nu biala ne Yehowa afia si te ɔ. Max ne ɔye Laysa fi United States. Bɛhane mvasoɛ foforɛ koso bɔ ɔwɔ sɔ nikyee naso ɔ. Max hane kyɛ: “Yɛyɛle nhyehyɛɛ nala, yɛhyɛle yebo yesuane nwomaa ahoroɛ bɔ ɔkã agyaa nhyehyɛɛ, agyaa, ɔne abusua nwo dwirɛ ɔ. Ɛhene bokale yɛ maa nningyein biemɔ bɔ yenwo hia paa bɔ ahaa y’adwene ngɔhɔ so ne, yɛhora yɛbɔle yenwo ngɔmmɔ.”

NNINGYEIN FOFORƐ BƆ ODIKYƐ ƐMƆSUSU YENWO Ɔ

9. Nzu yeɛ odikyɛ bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne susu yenwo, mmerɛ bɔ bɛpena kyɛ bɛkã yenwo dwirɛ bekyire ebie ne?

9 Nwamɔ yeɛ odikyɛ ɛmɔkã nhyehyɛɛ nanwo dwirɛ bekyire bɛ ɔ? Ɛhene de, ɛmɔ bɔbɔ yeɛ odikyɛ ɛmɔsi yenwo gyinayɛɛ ɔ. Ahyɛaseɛ ne, ebia mmeni kaa bie yeɛ ɛmɔnye kɔgye yenwo kyɛ ɛmɔkɔbɔ bɛ amaneɛ ɔ. (Any. 17:27) Sɛ ɛmɔyɛ sɔ a, mmenia ngonya yenwo atee ngobisa ɛmɔ nhyehyɛɛ nanwo dwirɛ bɔ ɔkɔmaa ɛmɔkɔpere bɛnwo bekosi gyinayɛɛ ɔ. Nakoso, sɛ ɛmɔ ammɔ so bangyire ebiala a, ɔkɔma ɛkɔkɔfa bɛkɔfea. Sɛ ɛmɔyɛ sɔ a, ɔyɛ suro paa. Mmenia biemɔ bɔ bɛkɔhora bekotu ɛmɔ foɛ, ná baboka ɛmɔ ne, ɛmɔkɔhora bɛkɔbɔ bɛ amaneɛ. (Any. 15:22) Benu biemɔ kɔhora kɔyɛ ɛmɔ abusuafoɛ, aliemaamɔ bɔ ɛmɔle benu gyidie, anaa asafo nu mbanyi.

10. Bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne, nzu yeɛ ɔkɔboka bɛ na banyɛ nningyein biemɔ bɔ ɔttemaye ɔ? (Anyandera 22:3)

10 Ɛmɔkɔyɛ sɛɛ ná ɛmɔanyɛ nningyein biemɔ bɔ ɔttemaye ɔ? Kyɛbɔ ɛmɔkuro ɛmɔnwo nanu kɔyɛ se mmerɛ bɔ ɛmɔ nhyehyɛɛ ne kɔ anyunu ne. Nzu yeɛ ɔkɔboka ɛmɔ na ɛmɔ anyɛ nikyee biala bɔ ɔttemaye ɔ? (1 Kor. 6:18) Nnɛma ɛmɔbɔ ngɔmmɔ biala bɔ ɔkɔhora kɔmaa ɛmɔkɔbɔ adwaman ɔ. Nnɛmaa ɛmɔ ngome ɛmɔkowura nekaa bie, na nnɛmɔno nzaa bɛbo so. (Ɛfe. 5:3) Sɛ ɛmɔyɛ nningyein biemɔ bɔ ɔte sɔ a, ɔkɔhora kɔmaa ɛmɔkɔyɛ bɔ Yehowa nguro ɔ. Bɔ ɔkɔboka ɛmɔ na ɛmɔanyɛ nningyein biemɔ bɔ ɔttemaye ne, ɛmɔbɔ yenwo ngɔmmɔ mmerɛ biala. (Kenga Anyandera 22:3.) Dawit ne Almaz fi Ethiopia. Ɛmɔma yɛnea bɔ ɔbokale bɛ ɔ. Bɛhane kyɛ: “Sɛ yɛpena kyɛ yeyia nu wɔ nekaa bie a, yɛnea kyɛ mmenia wɔ berɛ anaa yɛ damvo bie boka yɛ so. Yɛ ngome yande yɛnwo yanwura kar anaa awuro bie nu llé. Ɛhene bokale yɛ maa yanyɛ nningyein bɔ ɔttemaye ɔ.”

11. Bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne, sɛ bɛpena kyɛ bɛyɛ nningyein biemɔ bɛfa bekyire kyɛ bekuro bɛnwo a, nzu yeɛ odikyɛ besusu yenwo ɔ?

11 Aso ɛmɔkɔhora bɛkɔyɛ nningyein biemɔ bɛkɔfa bekohyire kyɛ, ɛmɔkuro ɛmɔnwo anaa? Mmerɛ bɔ ɛmɔ nhyehyɛɛ ne kɔ anyunu ne, ebia ɛmɔkɔhora bɛkɔyɛ sɔ. Nakoso sɛ akɔnnɔ bɔ ɛmɔle ye nanu yɛ se a, ɔkɔhora kɔmaa ɛmɔkosi gyinayɛɛ bie bɔ ɔttemaye ɔ. (Edw Nu. 1:2; 2:6) Yeti sɛ ɛmɔyɛ nningyein biemɔ bɛfa bekyire kyɛ ɛmɔkuro ɛmɔnwo na ɛmɔ annea yé a, ɛmɔkɔhora bɛkɔyɛ bɔ Yehowa nguro ɔ. (Any. 6:27) Ɛmɔ nhyehyɛɛ ne ahyɛaseɛ pɛɛ ne, ɛmɔgyina Bible nu dwirɛ so besi bɔ odikyɛ ɛmɔyɛ, ɔne bɔ ɔnzɛkyɛ ɛmɔyɛ nanwo gyinayɛɛ. c (1 Tɛs. 4:​3-7) Ɛmɔbisa ɛmɔnwo kyɛ: ‘Sɛ yɛyɛ sɔ a, adwene beni yeɛ mmenia bɔ bɛwɔ nekaa bɔ yɛwɔ ne konya ye ɔ? Aso ɔkɔmaa yenu bie konya nnaa nwo akɔnnɔ anaa?’

12. Sɛ edwirɛ bie ba mmenia nyɔ bɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne afia a, nzu yeɛ odikyɛ besusu yenwo ɔ?

12 Sɛ edwirɛ bie ba ɛmɔ afia a, nzu yeɛ ɛmɔkɔhora bɛkɔyɛ ɔ? Sɛ ɛmɔsu aporowaa a, ɛhene kyire kyɛ ɛmɔ nhyehyɛɛ ne ngɔhora ngɔyɛ yé anaa? Ɔtte sɔ, ofikyɛ bɛbɔ bagya ne po, ná mmerɛ mukoraati yeɛ b’adwene yia ɔ. Sɛ bɛkã agyaa bɔ anigye wɔ nu a, yeɛ ole bɔ sɛ edwirɛ si mmenia nyɔ ne afia a, bɛkora besiesie na bɛda obuo ali bekyire bɛnwo ɔ. Yeti kesaalae sɛ edwirɛ bie ba ɛmɔ afia a, bɔ ɛmɔyɛ bɛfa yenwo ne, yeɛ okohyire sɛ kyẽabie ɛmɔ gya a, nningyein kɔhɔ yé ɔ. Yeti ɛmɔbisa bɛnwo kyɛ: ‘Ɛyɛ a yenya yɛnwo aboterɛ, na yekyire obuo yɛma yɛnwo mmerɛ bɔ yesusu edwirɛ bie nwo ne anaa? Yedé yɛ mvomsoɛ yɛto nu, na yɛbɔ mmɔden kyɛ yɛkɔyɛ nzakrayɛɛ anaa? Aso yɛda ndeaseɛ ali, yɛpa kyerɛ ndɛ, na yɛfa mvomsoɛ yɛkyɛ yɛnwo anaa?’ (Ɛfe. 4:​31, 32) Nakoso, sɛ ɛmɔsusu edwirɛ nwo biala, né wakakyi aporowaa a, okyire kyɛ sɛ ɛmɔ gya a, sɔ ala yeɛ ɛmɔkɔyɛ ɔ. Yeti sɛ enwu ye kyɛ, egya sona ne a ɔngɔboka wɔ a, odikyɛ ɛmɔpɛ nhyehyɛɛ nanu, ofikyɛ ɛhene yeɛ ɔkɔboka ɛmɔ ɔ. d

13. Bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne, nzu yeɛ ɔkɔboka bɛ maa bekonwu mmerɛ tendenn bɔ odikyɛ bɛ nhyehyɛɛ ne di ɔ?

13 Mmerɛ tendenn sɛ yeɛ odikyɛ ɛmɔ nhyehyɛɛ ne di ɔ? Sɛ ɛpere wɔnwo si gyinayɛɛ a, ɔtaa fa ɔhaw pee ba. (Any. 21:5) Yeti mmerɛ bɔ ɛmɔyɛ nhyehyɛɛ ne, odikyɛ ɛmɔto bɛ boase kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, ebiala konwu ye mango subaen yé ɔ. Nakoso ɔnzɛkyɛ ɛmɔmaa ɛmɔ nhyehyɛɛ ne kyɛ bo so. Bible ne kã kyɛ: “Sɛ w’anyelasoɛ wɔ nikyee bie anwo ɔkyɛ a, ɔmaa ɛboto.” (Any. 13:12) Afei koso, mmerɛ bɔ ɛmɔ nhyehyɛɛ ne kyɛ pee ne, ɔkɔhora kɔyɛ se kyɛ ɛmɔkɔhyɛ bɛnwo so ɔ. (1 Kor. 7:9) Kyɛ ahaa ɛkɔfa w’adwene kosie mmerɛ tendenn bɔ ɛmɔ nhyehyɛɛ ne ali naso ne, ɛkɔhora kobisa wɔnwo kyɛ: ‘Nzu bieku yeɛ odikyɛ menwu ye mefa sona nanwo kora, né masi gyinayɛɛ ɔ?’

SƐƐ YEƐ ALIEMAAMƆ KƆHORA KƆBOKA BƐBƆ BƐYƐ NHYEHYƐƐ NE Ɔ?

14. Nningyein pɔtee benimɔ yeɛ yɛkɔhora yɛkɔyɛ yɛkɔboka bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne ɔ? (Nea foto ne koso.)

14 Sɛ yɛse ebiemɔ bɔ bɛyɛ agyaa nhyehyɛɛ a, sɛɛ yeɛ yɛkɔhora yɛkɔboka bɛ ɔ? Yɛkɔhora yɛkɔto asaa yɛkɔfrɛ bɛ maa yɛne bɛ kɔbɔ nu kodidi, yɛkɔyɛ abusua soen, anaa yekɔbɔ nu yekoli angorɛ. (Rom. 12:13) Ɛhene kɔhora kɔboka bɛ maa bekonwu bɛnwo yé paa. Aso bekohia ebie bɔ ɔkɔboka bɛ so mmerɛ bɔ betu atee, anaa bɛkwaatena nekaa bie bɛbɔ ngɔmmɔ ne? Sɛ sɔ a, yede ɛkɔhora kɔboka bɛ. (Gal. 6:10) Alicia bɔ yaha yenwo dwirɛ ne, ɔhane bɔ aliemaamɔ yɛ mane ɔne Aschwin ɔ. Ɔhane kyɛ: “Yɛnye gyele paa mmerɛ bɔ aliemaa biemɔ hahyirele yɛ kyɛ, sɛ yɛpena nekaa yɛtena yɛbɔ ngɔmmɔ a, yɛkɔhora yɛkɔwa b’awuro ne.” Sɛ bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne kã kyire wɔ kyɛ ɛboka bɛ wɔ sɔ atee naso a, wɔ koso ɛkɔhora kɔyɛ sɔ. Sɛ ɔba sɔ a, nea kyɛ ɛngɔyakyi bɛ ngome ma bengowura nekaa bie. Nakoso sɛ bɛpena kyɛ bɛbɔ ngɔmmɔ bie a, ɛkɔhora kɔhwe wɔnwo kaa.—Flp. 2:4.

Sɛ yɛse aliemaa biemɔ bɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ a, yɛkɔhora yɛkɔyɛ nningyein pɔtee biemɔ yɛkɔfa yɛkɔboka bɛ (Nea ngyekyɛmuɛ 14-15)


15. Nikyee foforɛ beni yeɛ aliemaamɔ kɔhora kɔyɛ kɔboka bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne ɔ? (Anyandera 12:18)

15 Atee foforɛ bɔ yɛkɔhora yɛkɔfa so yɛkɔboka bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne yeɛ ole kyɛ, yɛkɔnea yɛnoa dwudwolɛ yé. Sɛ odwu mmerɛ bie po a, odikyɛ yɛhyɛ yɛnwo so wɔ bɔ yɛkɔha nanwo. (Kenga Anyandera 12:18.) Ebie yeɛ ole kyɛ, ɛyɛ a né yɛpena kyɛ yɛbobɔ aliemaamɔ amaneɛ, nakoso ebia bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne nguro kyɛ yɛkɔfa yekotené. Ɔnzɛkyɛ yedi bɛnwo nzekure, na sɛ besi gyinayɛɛ bie koso a, ɔnzɛkyɛ yedwudwo yetia bɛ. (Any. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tɛs. 4:11) Afei koso, ɔnzɛkyɛ yɛkã edwirɛ bie maa ɔkɔyɛ tekyɛ yɛhyɛ bɛ kyɛ begya ne. Aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Elise ne ohu hane kyɛ: “Mmerɛ bɔ ne yɛyɛ nhyehyɛɛ ne, sɛ né ebiemɔ bisa yɛ kyẽa bɔ yɛkɔyɛ yɛ ayeforɔ ne a, né ɔmaa yɛyɛ basaa, ofikyɛ né yennya yesusuli yenwo po.”

16. Sɛ ebiemɔ pɛ nhyehyɛɛ bɔ bayɛ nanu a, odikyɛ yɛyɛ yɛ nikyee sɛ́?

16 Sɛ bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne si gyinayɛɛ kyɛ bɛkɔpɛ nu koso ɛ? Odikyɛ yɛnea yé na yamva yɛnwo yanwurowura bɛ dwirɛ nu, anaa yangɔ anda kõ si. (1 Pet. 4:15) Aliemaa brasua bie bɔ bɛfrɛ ye Lea hane kyɛ: “Mmerɛ bɔ mene aliemaa bie pɛle nhyehyɛɛ bɔ yayɛ nanu, bɔ ndele kyɛ aliemaa biemɔ kekã yenwo dwirɛ ne, ɔyɛle me yea paa.” Kyɛbɔ yalimoa yanwu ye ne, sɛ ebiemɔ yɛ nhyehyɛɛ na nziɛen bɛpɛ nu a, ɛhene ngyire kyɛ ɔte bɔne kyɛ bɛyɛle nhyehyɛɛ ne ɔ. Mmom bɔ ɔwɔ nu alaa yeɛ ole kyɛ, ɔbokale bɛ maa bɛhora besili gyinayɛɛ pá. Nakoso sɛ besi gyinayɛɛ bɔ ɔte sɔ a, ɔkora maa bedi yealɛ, na benya adwene kyɛ waha bɛ ngome. Yeti odikyɛ yɛpena atee bɔ yɛkɔfa so yɛkɔboka bɛ ɔ.—Any. 17:17.

17. Bɛbɔ bɛyɛ nhyehyɛɛ ne, nzu yeɛ odikyɛ bɛkɔso bɛyɛ ɔ?

17 Kyɛbɔ yanwu ye ne, sɛ mmenia nyɔ yɛ agyaa nhyehyɛɛ a, bɛkɔhora bɛkɔfa ɔhaw nu, nakoso bɛnye kɔhora kɔgye. Jessica hane kyɛ: Agyaa nhyehyɛɛ de adwuma pee wɔ nu, nakoso sɛ ɛmɔyere bɛnwo a, ɔboka paa.” Sɛ ɛne ebie yɛ nhyehyɛɛ a, ɛmɔbɔ mmɔden kyɛ ɛmɔ konwu bɛnwo yé. Sɛ ɛmɔyɛ sɔ a, ɛmɔ nhyehyɛɛ ne kɔhɔ yé, na ɛhene kɔmaa ɛmɔkosi gyinayɛɛ pá.

DWEIN 49 Ma Yehowa Koma Ntɔ Ne Yam

a Dumaa ne bie wɔ berɛ a, basesã ye.

c Sɛ brasua bie twetwe ebie brienzua, anaa brienzua bie koso fa yesa wurawura brasua bie gya nu mmerɛ bɔ begyalle a, ɔte adwamamɔ, yeti asafo nu mbanyi nemɔ koli bɛ dwirɛ. Sɛ ebie miemia ebie nyɔfone, ɔbɔ adwamamɔ nwo ngɔmmɔ wɔ fon so, anaa ɔfa yenwo dwirɛ fa tɛs mɛsage so kɔma ebie a, mbanyi nemɔ kɔhora koli ye dwirɛ.

d Sɛ ɛpena ɛhe anwo dwirɛ pee a, kenga “Nsɛmmisa a Efi Akenkanfo Hɔ” bɔ ɔwale August 15, 1999 Twi Ɛwɛnelɛ Waen nanu ne.