Élie alondo ti mä mbeni sango: Gbia Achab akui awe. Tara ti imaginé Élie, so aga mbakoro awe, na gbungo kuä ti yanga ti lo yeke yeke. Lo bâ ndo kpô, na lo yeke pensé na akpale kue so sioni gbia so aga na ni fani mingi na terê ti lo. Élie ahon na yâ ti aye ti ngangu mingi! Gbia Achab na wali ti lo, Jézabel, agi ti zia mbeto na yâ ti lo, ala mû yanga ti tene a gi lo ti gbu lo na angbâ kete ala fâ lo. Na ngoi so Jézabel amû lani yanga si a fâ gbâ ti aprophète ti Jéhovah, gbia ni asara ye oko ape. Nga, bê ti warango ye ague na gbia ni na wali ti lo Jézabel ti mä terê ti fâ Naboth so ayeke mbeni zo ti mbilimbili senge senge; ala mû nga yanga ti tene a fâ amolenge ti lo. Ndali ti aye ni so, Élie afa mbeni tokua so alondo na Jéhovah, so ayeke tokua ti fango ngbanga na ndö ti Achab na ahale ti lo kue. Fadeso, tënë so Nzapa atene so aga tâ tënë awe. Achab akui gï tongana ti so Jéhovah afa kozo.​—1 aGbia 18:4; 21:1-26; 22:37, 38; 2 aGbia 9:26.

Me, Élie ahinga so a lingbi lo ngbâ ti gbu ngangu. Ade Jézabel akui ape, na lo ngbâ lakue ti pusu azo ti sewa ti lo nga na mara ni ti sara ye ti sioni. Élie ayeke wara ande akpale mingi, nga gbâ ti aye angbâ ti tene lo fa na Élisée, so ayeke kamarade ti lo nga zo so ayeke sara ande kua na peko ti lo. Fadeso, zia e bâ andangba kua ota so a mû lani na Élie ti sara. E yeke bâ tongana nyen la mabe so lo yeke na ni a-aidé lo lani ti gbu ngangu, na ye so ayeke aidé ande e ti bâ nzoni mingi tongana nyen la e lingbi ti kpengba mabe ti e na angoi ti nda ni so e yeke na yâ ni laso so.

Fadeso, Achaziah la aga gbia ti Israël; lo yeke molenge ti Achab na Jézabel. Ahon ti tene lo sara ye nde na ti so babâ na mama ti lo asara, lo mû tâ gï sioni tapande ti ala (1 aGbia 22:52). Achaziah ayeke voro lani Baal tongana ala. Nzapa ti Baal ayeke mbeni vorongo nzapa so ayeke pusu lani azo ti sara aye ti sioni tongana, sarango lango-sioni na yâ ti temple ti ala nga même mungo amolenge na sacrifice. Eskê mbeni ye ayeke dä so apeut ti sara si Achaziah achangé sarango ye ti lo nga ti sara si mara ni azia lege ti sarango aye so afa so lo yeke be-ta-zo pëpe na Jéhovah?

Mo ye ti bâ, mbeni ye ti sioni asi na gbia Achaziah zo ti baba so. Lo londo na chambre ti lo so ayeke na nduzu kâ, lo tï sioni sioni. Atâa ye ti ngangu so asi na lo so, lo bâ ndo pëpe na mbage ti Jéhovah ti aidé lo. Lo tokua azo ti gue na Écron, na gbata ti aPhilistin so ayeke awato ti lo. Lo tokua azo ni ti gue ti hunda Baal-Zébub, so ayeke mbeni nzapa, ti hinga wala lo yeke wara ande sava. Ye ni so ason Jéhovah mingi! Jéhovah atokua mbeni ange na Élie ti gue ti wara azo ti tokua ni so kozo si ala si kâ. Prophète Élie atene na ala ti kiri ti gue ti fa na gbia ni mbeni ngangu tokua. Achaziah asara kota siokpari na lege so lo sara ye mo bâ mo tene Israël ayeke na Nzapa ape! Jéhovah angbâ afa so Achaziah ayeke wara ande sava ape.​—2 aGbia 1:2-4.

So kue Achaziah achangé ape. Lo hunda ndo lo tene: “Koli so aga awara ala si lo tene na ala tënë so, lo yeke tongana nyen?” Azo ti tokua ni afa na lo so ayeke mbeni prophète so ayü bongo simple. Droit Achaziah angbâ atene: “So ayeke Élie.” (2 aGbia 1:​7, 8). Bâ kete si: So Élie ayeke lani na mbeni gigi so ayeke simple nga lo yeke mbeni zo so ayeke zia li ti lo gï na ndö ti kua ti Nzapa, a sara si a hinga lo hio gï na lege ti yungo bongo ti lo so ayeke simple. Me a peut ti tene mara ti tënë ni so na ndö ti Achaziah na babâ na mama ti lo ape, ala so ayeke azo so asara bê ti warango ye mingi so! Tapande ti Élie so arappelé e laso ti sara ye alingbi na wango ti Jésus so lo hunda na e ti duti na mbeni gigi so ayeke simple, na ti zia lê ti e na ndö ti aye so andu Nzapa, so ni la ayeke biani kota ye.​—Matthieu 6:22-24.

Achaziah aye ti sara sioni na Élie ndali ti ye ni so, tongaso lo tokua mbeni mokonzi ti aturugu nga na aturugu ti lo 50 ti gue ti gbu Élie. Na ngoi so ala wara Élie so angbâ ti “duti na li ti hoto”, na iri ti gbia, mokonzi ti aturugu ni ahunda na Élie na ngangu ti “descend,” * peut-être ti ga ti tene ala gue na ndo so a leke ti fâ lo dä. Tara ti imaginé! Aturugu ni so ahinga so Élie ayeke “prophète ti tâ Nzapa”, me ala pensé ti ala so ala peut ti sara ye ti bê ti ala ti zia mbeto na yâ ti Élie senge. Ala handa terê ti ala awe! Élie atene na mokonzi ti aturugu ni: “Nzoni. Tongana mbi yeke prophète ti Nzapa, zia wâ alondo na yayu aga agbi mo na aturugu ti mo 50 kue.” Nzapa aku ape, mo ye ti bâ “wâ alondo na yayu aga agbi lo na aturugu ti lo 50 kue.” (2 aGbia 1:​9, 10). Ye ti vundu so asi na aturugu so afa polele so tongana azo abi nengo ti awakua be-ta-zo ti Jéhovah na sese nga asara pasi na ala, Jéhovah ayeke mû ni tongana kete ye na lê ti lo ape.​—1 Chronique 16:21, 22.

Achaziah akiri atokua mbeni mokonzi ti aturugu na aturugu ti lo 50. Lo ti use ni so asara ye na gbungo-li ape ahon lo ti kozo ni so. Kuâ ti azo 51, so peut-être aga mburu ti wâ si angbâ na terê ti hoto ni so, asara nga ye oko na lo ape. Mbeni ye ni nga ayeke so, lo tene gï oko tënë so kozo mba ti lo ni atene fade na Élie, me ti lo, lo tene descend “hio!” So ye ti buba! Tongaso, lo na aturugu ti lo akui tâ gï tongana ti kozo groupe ti aturugu ni. Me Gbia Achaziah asara encore ye ti buba ahon ala kue. Ye so kue asara tâ ye oko na lo ape! Lo kiri lo tokua mbeni groupe ti aturugu ni encore ti fani ota ni. Nzoni ye ni ayeke so, ota mokonzi ni asara ti lo ye na ndara. Lo sara terê ti lo kete, lo ga na mbage ti Élie na lo voro yanga na Élie ti sara si sioni ye aga na ndö ti lo na aturugu ti lo ape. Kite ayeke dä ape so Élie, so ayeke prophète ti tâ Nzapa, asara ye na nzoni bê tongana ti Jéhovah na ngoi so lo kiri tënë na mokonzi ti aturugu ni so si asara terê ti lo kete so. Ange ti Jéhovah atene na Élie ti gue na ala. Élie asara tongaso na lo gue lo fa na Gbia Achaziah tënë so Jéhovah atene. Tënë so Nzapa atene aga tâ tënë: Achaziah akui na peko ti so lo komande gï teti ngu use.​—2 aGbia 1:11-17.

Élie asara tongana nyen ti gbu ngangu même si azo so angoro lo ayeke azo so ake yanga ti Nzapa nga so li ti ala akpengba? So ayeke mbeni pendere hundango tënë ndali ti e laso, ni la ape? Eskê asi na mo awe ti tene bê ti mo ason ndali ti so mbeni zo so mo ye nzoni ti lo ake ti mä ndo nga lo ngbâ gï ti sara ye ti sioni? Tongana nyen la mo peut ti hon ndö ti mara ti ye tongaso? E lingbi ti manda mbeni ye tongana e gbu li na ndö ti place so aturugu ni awara lani Élie dä; ala wara lo “na li ti hoto.” E lingbi pëpe ti hinga mbilimbili ngbanga ti nyen la Élie ayeke na ndo ni so. Me, e yeke na kite ape so, so Élie ayeke mbeni zo so ayeke sambela ka mingi, mara ti ndo tongaso ayeke mbeni pendere place so alingbi ti mû lege na lo ti ga nduru na Nzapa (Jacques 5:16-18). Legeoko nga, zia e mû ngoi lakue ti sambela Nzapa, e di iri ti lo na yâ ti sambela ni nga e fa na lo akpale nga na agingo bê ti e kue. Ye so ayeke mû ande lege na e ti gbu ngangu même si azo so e yeke na milieu ti ala ayeke sara ye sân ti gbu li wala asara ambeni ye so ayeke sara gï sioni na ala wani.

Ngoi alingbi fadeso awe ti tene Élie azia kua ti lo so a hinga ka lo na ni. Bâ ye so lo sara: Na ngoi so lo na Élisée ayeke zia gbata ti Guilgal ti hon, Élie aha Élisée gbä ti ngbâ na ndo ni so na ti zia lo, lo oko lo gue na Béthel, so ayo kilomètre 11 na ndo so ala yeke dä. Élisée ake lo tene: “Ti tâ tënë ni, so Jéhovah ayeke na fini nga so mo kue mo yeke na fini, mbi yeke zia mo pëpe.” Na ngoi so ala si na Béthel, Élie atene na Élisée so ni oko la ni yeke gue na Jéricho, so ayo kilomètre 22 tongaso na ndo so ala yeke dä. Élisée akiri atene na lo oko tënë so lo tene fade kozo so. Na ngoi so ala si na Jéricho, mara ti ye ni so akiri apassé na ngoi so Élie aye ti gue na mbage ti ngu ti Jourdain, so ayo na ala kilomètre 8. Ge encore, maseka-koli ni ake. Lo ye ti zia Élie ape!​—2 aGbia 2:1-6.

Élisée ayeke na mbeni sarango ye so ayeke kota mingi: lo yeke na tâ ndoye. A yeke mara ti ndoye so la Ruth ayeke na ni lani na mbage ti Naomi; mbeni ndoye so ayeke sara si zo angbâ gï na zo so lo ye lo nga ti zia lo ape (Ruth 1:15, 16). Awakua ti Nzapa kue adoit ti duti na mara ti ndoye ni so laso! Eskê ndoye ni so ayeke kota ye na lê ti mo tongana ti so ayeke kota ye na lê ti Élisée lani so?

A doit ti nzere na Élie mingi ti bâ tongana nyen la kamarade ti lo so ade maseka so afa mara ti ndoye ni so na mbage ti lo. Ndani la Élisée awara kota pasa ti bâ Élie na sarango ndangba miracle ti lo. Na yanga ti ngu ti Jourdain, so peut-être ambeni mbage ni ali nga ngu asua dä na loro, Élie apika ngu ni na bongo ti lo ti prophète. Yâ ti ngu ni akangbi use! “Azo 50 so ayeke amolenge ti aprophète” abâ nga miracle ni so, âmanke ala yeke na popo ti akoli so ayeke formé lani ala ti mû li ni na yâ ti akua so andu tâ vorongo (2 aGbia 2:7, 8). Peut-être a yeke Élie la ayeke bâ ndo na ndö ti formation ni so. Angu mingi kozo ni, lo pensé lani so gï lo oko la lo yeke tanga ti prophète so angbâ be-ta-zo na yâ ti kodro ni. Me depuis na ngoi ni so ti ga na ni, Jéhovah amû lege na Élie ti bâ tongana nyen la awakua ti Lo aga gbani.​—1 aGbia 19:10.

Na peko ti so ala fâ ngu ti Jourdain, Élie atene na Élisée: “Nyen la mo ye mbi sara na mo kozoni si a mû mbi a hon na ni?” Élie ahinga so ngoi ti tene lo hon alingbi awe. Lo sara kota bê pëpe ti bâ so wakua ti lo so ade maseka ayeke wara ande apendere pasa na yâ ti kua so ayeke ku lo so. Nde na so, Élie asara ye kue so lo peut ti sara ti aidé Élisée. Élisée ahunda gï ye oko na Élie: “Pardon, ngangu ti Nzapa so ayeke na ndö ti mo so, mbi lingbi ti wara ni fani use?” (1 aGbia 2:9). Élisée aye ti tene ape so lo ye ti wara yingo vulu fani use ahon ti so Élie awara lani. Me lo hunda ti wara mbeni héritage tongana ti so akozo molenge ayeke wara lani. Ndia ti Nzapa ahunda lani ti tene a mû kota mbage ti héritage wala double ti aye kue so mbeni babâ ayeke na ni na kozo molenge ti lo, ti tene a mû lege na molenge ni ti bâ ndo na ndö ti sewa ni na peko ti babâ ni (Deutéronome 21:17). So Élisée ayeke tongana héritier ti Élie na lege ti yingo, Élisée ahinga so lo yeke na bezoin ti duti na mara ti courage so Élie ayeke na ni ti sara ande na kua so ayeke ku lo.

Élie asara terê ti lo kete, lo zia Jéhovah la akiri tënë na ye so Élisée ahunda. Tongana Jéhovah amû lege na Élisée ti bâ tongana nyen la Lo yeke mû Élie ti hon na ni, andâ aye ti fa so Lo yeda na ye so Élisée ahunda fade so. Ngoi kete na pekoni, na ngoi so “ala yeke tambela na ala yeke sara lisoro,” mbeni ye so ahon gbungo-li ti zo apassé!​—2 aGbia 2:10, 11.

Mbeni wâ aza na lê ti nduzu na ayeke ga nduru nduru na ala. Tara ti imaginé: Mbeni bruit atoto ngangu, mo ye ti bâ kota pupu alondo, na mbeni ye so aza zango ayeke ga na loro na mbage ti ala, a sara si yâ ti ala kangbi, peut-être ala kpe akiri na peko kete. Ala bâ mbeni char, mo bâ mo tene a leke ni kue gï na wâ. Élie ahinga so ngoi ni alingbi awe. Eskê lo monté na yâ ti char ni? Bible afa ni ape. Atâa ye ni ayeke tongana nyen, lo sentir so a yô lo na lê ti nduzu, na kota pupu ni ahon na lo!

Li ti Élisée akpe kue, tënë ahunzi na yanga ti lo. Ye so lo bâ si ahon gbungo-li ti lo so afa na lo so Jéhovah ayeke mû ande na lo “fani use” courage so Élie ayeke na ni. Me Élisée apensé na ye ni so mingi ape ndali ti so mawa ahon ndö ti lo. Lo hinga pëpe ndo so kamarade ti lo so lo ye lo mingi so ayeke gue dä, na peut-être lo hinga so lo yeke bâ ande encore lo ape. Lo ngbâ lo dekongo lo tene: “Aï, babâ ti mbi! Aï, babâ ti mbi! So ayeke puse ti mbarata nga na azo ti kpengo na mbarata ti Israël la ape?” Lo bâ tongana nyen la zo so afa ye na lo, so lo ye lo mingi so, agirisa kâ na lê ti nduzu; lo ngbâ lo suru yâ ti bongo ti lo wani ti fa vundu ti bê ti lo.​—2 aGbia 2:12.

Na ngoi so Élie ayeke monté na lê ti nduzu, eskê lo mä dekongo ti mawa ti kamarade ti lo ni? Eskê lo kue lo toto? Atâa ye ni ayeke tongana nyen, lo hinga biani so, so lo wara Élisée tongana kamarade ti lo, a-aidé lo ti gbu ngangu na yâ ti angangu kpale. E kue, tongana ti Élie, zia e gi ti sara kamarade na azo so aye Nzapa nga ayeke gi ti sara ye so lo ye.

Élie ague lani na ndo wa? Ambeni bungbi ti nzapa afa so a mû lo ague na ni na yayu na terê ti Nzapa. Me tënë so ayeke tâ tënë oko ape. Angu mingi na pekoni, Jésus Christ atene so zo oko ade amonté lani na yayu ape (Jean 3:13). Tongaso, na ngoi so e yeke diko tënë so atene “mbeni kota pupu amû Élie ahon na lo na yayu,” e lingbi peut-être ti hunda terê ti e, e tene, yayu wa la asara tënë ni so? (2 aGbia 2:11). Na yâ ti Bible “yayu” aye gï pëpe ti sara tënë ti ndo so Jéhovah ayeke dä; a ye nga ti sara tënë ti yayu so e yeke bâ so, so si mbinda ayeke dä nga andeke ayeke hon na lê ni so (Psaume 147:8). A yeke na lê ti nduzu so la a monté na Élie dä. Me nyen la asi na pekoni?

Jéhovah amû gï prophète ni ague na lo na kodro ti Juda, ti sara mbeni kua nde. Bible afa so kâ kue Élie angbâ ti sara kua, peut-être teti ngu mbasambala tongaso. Na ngoi ni, sioni gbia Joram la ayeke komande na ndö ti kodro ti Juda. Lo sara mariage na molenge-wali ti Achab na Jézabel, ye so asara si lo kue lo mû peko ti asioni sarango ye ti ala. Jéhovah atene na Élie ti sara mbeni lettre so afa tënë ti fango ngbanga ti kuâ so lo dë na ndö ti Joram. Tongana ti so Nzapa atene, Joram akui mbeni sioni kuâ. Ye ti mawa ni encore ayeke so Bible atene: “Na ngoi so lo kui, tënë ti kuâ ti lo ason zo oko pëpe.”​—2 Chronique 21:12-​20.

Tâ vrai kangbi ayeke na popo ti sioni gbia so na Élie! E hinga mbilimbili pëpe lawa nga tongana nyen la Élie akui. Me e hinga so lo kui tongana Joram ape, so lani tënë ti kuâ ti lo ason azo ape so. Élisée adoit ti pensé Élie mingi. Ambeni prophète be-ta-zo so angbâ lani adoit ti pensé nga lo mingi. Ngu saki oko na pekoni, Jéhovah wani afa so lo bâ Élie na nene ni na lege so lo sara kua na image ti Élie na ngoi ti vision so na yâ ni terê ti Jésus achangé (Matthieu 17:1-9). Eskê mo ye ti mû tapande ti Élie na ti duti na mbeni mabe so akpengba atâa mo tingbi na angangu kpale? Tongana a yeke tongaso, girisa lâ oko ape ti sara kamarade na azo so aye Nzapa, ti zia li ti mo gï na ndö ti aye so andu kua ti Nzapa nga ti sambela na bê ti mo kue. Tongana mo sara tongaso Jéhovah ayeke girisa ande mo lâ oko ape.