Tongana molenge ti mo atene na mo so amba ti lo na ekole ayeke gi yanga ti lo mingi, nyen la mo yeke sara? Mo yeke hunda na akota zo ti ekole ni ti punir amba ti lo ni? Wala mo yeke fa na molenge ti mo ni ti dö sese na amba ti lo ni? Kozo si mo mû desizion na ndö ni, gbu li na ndö ti awango so.

•  Ye so mbi doit ti hinga na ndö ni

•  Tongana nyen la mbi peut ti aidé lo?

 Ti gi yanga ti mbeni zo aye ti tene nyen? Ti gi yanga ti mbeni zo aye ti tene, ti tene mbeni tënë wala ti sara mbeni ye so ayeke na lege ni ape lakue lakue na zo ni nga; a yeke mbeni ye so zo ni ayeke sara ni na mbana. Me a ye ti tene ape so lakue tongana zo atene mbeni tënë wala lo sara mbeni ye na mo so ayeke na lege ni ape, a ye ti tene so lo ye ti gi yanga ti mo la.

 Ndani so a yeke kota ye ti hinga ni tongaso: Ambeni zo ayeke pensé so tongana zo asara mbeni ye so ason bê ti mba ti lo, même si a yeke gï mbeni kete faute, andâ zo ni ayeke “gi yanga” la. Me tongana mo yôro yanga ti mo lakue na yâ ti akete kete ye kue so a sara na molenge ti mo, sân ti tene mo hinga, mo yeke fa na molenge ti mo so lo wani lo peut ti leke akpale ti lo ape. A yeke bien ti tene lo wani lo leke ni ndali ti so a yeke aidé lo na yâ ti tanga ti gigi ti lo kue.

 Mama-ndia ti Bible: “Zia si bê ti mo ason hio hio pëpe.”​—Zo-ti-fa-tene 7:9.

 Bata tënë so: Atâa so ambeni kpale ayeke si so a bezoin aide ti mo ti leke ni, ambeni kpale ni apeut ti sara si molenge ti mo amanda tongana nyen ti hon ndö ti akpale ti lo lo wani wala ti leke tënë na popo ti lo na ambeni zo.​—aColossien 3:13.

 Me mo yeke sara ye tongana nyen tongana, molenge ti mo afa na mo so a yeke gi yanga ti lo lakue nga so zo ni ayeke sara ni na mbana?

•   Kanga bê mo mä lo. Gi ti hinga (1) nyen la apassé na (2) ngbanga ti nyen ambeni zo ayeke gi yanga ti lo. Sara tënë hio ape kozo si mo hinga aye kue so apassé. Hunda terê ti mo: ‘Eskê atënë ni kue la lo tene na mbi so?’ Ti hinga aye kue so apassé, peut-être mo peut ti causé na zo so ayeke fa mbeti na molenge ti mo ni wala na babâ na mama ti molenge so agi yanga ti molenge ti mo ni.

   Mama-ndia ti Bible: “Tongana zo afa bibe ti lo na ndö ti mbeni tënë kozo ti hinga ye nzoni na ndö ni, a yeke mbeni ye ti buba nga ye ti kamene mingi.”​—aProverbe 18:13.

•   Tongana a yeke gi yanga ti lo, aidé lo ti bâ so fason so lo sara na ye na temps ni so la ayeke sara si aye apeut ti tambela nzoni wala aye apeut ti ga ngangu na lo. Na tapande, Bible atene: “Ti kiri tënë na zo na ngangu pëpe asara si ngonzo adë, me tënë so ason bê asara si ngonzo alondo.” (aProverbe 15:1). Na ndö ni, ti kiri sioni teti sioni apeut ti sara si aye akiri aga ngangu na lo, a peut ti sara si a kiri a gi yanga ti lo encore mingi ahon ti kozo.

   Mama-ndia ti Bible: “Ala kiri sioni ndali ti sioni pëpe wala zonga ndali ti zonga pëpe.”​—1 Pierre 3:9.

•   Fa na lo so lo yeke buba zo ape, tongana lo ke ti kiri sioni teti sioni. Me a ye ti fa so lo yeke fort, ndali ti so lo zia ape si zo so agi yanga ti lo so apusu lo ti sara ye kirikiri. A yeke mbeni fason ti kanga yanga ti zo so agi yanga ti lo sân ti tene lo kue lo gi yanga ti zo ni.

   A yeke kota ye ti tene molenge ti mo abata aye so na li tongana a si so amba ti lo ayeke gi yanga ti lo na ndö ti internet. Tongana lo kue lo gi ti répondre na gingo yanga ni, a yeke sara si azo so ayeke gi yanga ti lo ni ayeke ngbâ gi ti sara ni, na a peut même ti bi tënë na li ti lo a tene lo kue lo yeke zo ti gingo yanga. A yeke ndali ti araison so la, na ambeni ngoi nzoni fason ti kiri tënë ayeke ti zi yanga ape. Tongana molenge ti mo azi yanga ape, mba ti lo ni apeut ti bâ so aye kue so lo sara ni amarché ape, na peut-être lo peut ti arrêté ti gi yanga ti lo.

   Mama-ndia ti Bible: “Tongana keke ti wâ ayeke dä pëpe, wâ amingo.”​—aProverbe 26:20.

•   Na yâ ti ambeni ye, molenge ti mo ni apeut ti kpe ti tingbi na azo so ayeke gi ka yanga ti lo wala ti kpe ti gue na aplace so apeut ti gi yanga ti lo dä. Na tapande, tongana lo hinga place so azo ni ayeke duti ka dä mingi, lo peut ti mû mbeni lege nde.

   Mama-ndia ti Bible: “Zo so lê ti lo ahan abâ kpale, na lo honde terê ti lo, me azo so ahinga ndo mingi pëpe ague gï guengo na lê ni, na ala wara ye ti peko ni.”​—aProverbe 22:3.

 TARA TI SARA YE SO: Fa na molenge ti mo ti gbu li na ndö ti asolution nde nde so lo yeke na ni nga ti gbu li na ndö ti aye ti peko ti solution ni oko oko. Na tapande:

•  Nyen la a peut ti si tongana lo sara sanka ti zo so ayeke gi yanga ti lo so?

•  Nyen la a peut ti si tongana sân mbeto lo tene na zo so ayeke gi yanga ti lo ti arrêté?

•  Nyen la a peut ti si tongana lo sara tënë ni na akota zo ti ekole ni?

•  Lo peut ti kanga yanga ti zo so ayeke gi yanga ti lo so tongana lo sara ye na nzoni bê wala lo tene tënë ti ngia na lo?

 Atâa a gi yanga molenge ti mo ni na alege wa, situation oko oko ayeke nde nde. Tongaso, aidé molenge ti mo ni ti tene lo wara mbeni nzoni lege ti leke na kpale oko oko so ayeke si na lo na ndö ti tënë ni so. Fa na lo so mo yeke dä ti mû maboko na lo na yâ ti kpale ni.

 Mama-ndia ti Bible: “Tâ kamarade aye mba ti lo na ngoi kue nga lo yeke mbeni ita so a dü lo ndali ti angoi ti vundu.”​—aProverbe 17:17.