A CRÉE NI CRÉÉNGO?
Ngangu so acellule ayeke na ni ti bungbi terê ti ala na ambage nde nde
Na ngoi so a mû ngo ti mo, fini ti mo akomanse na lege ti mbeni kete cellule so a iri ni zygote, so ayeke kete mingi so lê ti zo apeut ti bâ ni ape. Me atâa so kue, anze mingi na pekoni, mo ga lani mbeni bébé so aformé kue awe. Kete cellule ni so a yeke dû gbani nga ayeke changé terê ti ga acellule nde nde ahon 200 tongaso, so aforme ni, konongo ni nga akua ti ala ayeke nde nde.
Bâ ye so: Mbeni zygote ayeke sara acopie ti ADN ti lo na lo yeke kangbi yâ ti terê ti lo use. Ye ti pekoni ayeke so acellule ni so ayeke kiri encore ti kangbi yâ ti terê ti ala fani mingi. Na tongo ndani, afini cellule ni kue akpa terê. A yeke wara na yâ ti ADN ti acellule ni so asango kue so ala bezoin ni na so ayeke sara si mara ti acellule nde nde abâ gigi.
Tongana ngo ni asara yenga oko awe, acellule ni akomanse ti kangbi yâ ti terê ti ala na ambage use. Ambeni mbage ti cellule ni ayeke ga embryon, me ambeni ayeke ga kamba ti turungu nga na atissu so ayeke sara si embryon ni ayeke kono.
Tongana ngo ni asara yenga ota awe, acellule ti embryon ni ayeke kangbi terê ti ala na ambage ota. Na ngoi so ngo ni ayeke kono, ambeni cellule ni ayeke bungbi terê ti ga acellule ti anerf, ti cerveau, ti yanga, ti poro ti terê nga na ambeni cellule ni nde. Ambeni cellule ni nde ayeke aidé ti formé mênë, abio, arein, amuscle nga na ambeni tissu. Atanga ti cellule ni ayeke bungbi terê ti formé a-organe tongana apoumon, place ti inon nga na kota mbage ti kamba ti yâ.
Tongana ngo ni ayeke kono, ambeni cellule ni ayeke gue ti duti ala oko wala na groupe nga ala yeke londo na place so embryon ni ayeke dä ti gue na mbeni place nde. Ambeni cellule ni ayeke bungbi terê place oko ti ga mbeni tissu wala kamba ti turungu wala akete kete adû. Ti tene aye so kue asara kua nzoni a hunda mbeni nzoni fango lege. Na tapande tongana asi na mbeni ngoi, atissu ti acellule ni ayeke bungbi ti ga akete tuyau. Aye ni so ayeke si na oko ngoi na aplace nde nde so embryon ni ayeke dä. Yâ ti atuyau ni ayeke komanse ti gboto nga ayeke kpengba, na ndani ala yeke tingbi terê ti ga akamba so mênë ayeke hon na yâ ni.
Na ngoi so a dü mbeni bébé na nzoni seni, andâ acellule ti lo milliard gbangbo mingi kue abungbi terê nzoni, na nzoni place nga na tâ ngoi ni.
Mo tene ti mo nyen? Ngangu so acellule ayeke na ni ti bungbi terê ti ala na ambage nde nde abâ gigi gï tongaso? Wala a créé ni crééngo?