Chapitre 5

“Amosoro kue ti ndara”

1-3. Nyen la asi kozoni si Jésus afa ye na ndo ti hoto na ngu 31 ti ngoi ti aChrétien? Ngbanga ti nyen li ti azo so amä lo akpe?

 E YEKE na ngu 31 ti ngoi ti aChrétien. Jésus Christ ayeke nduru na Capernaüm, mbeni gbata so azo ayeke gue dä mingi na so ayeke na yanga ti Ngu ti Galilée, na popo ti Banga na Do. Jésus asambela gi lo oko na bï ni kue na ndo ti mbeni hoto so ayeke nduru na gbata ni. Tongana ndo ahan awe, lo iri adisciple ti lo, na lo soro 12 na popo ti ala, si lo iri ala abazengele. Na ngoi ni, gbâ ti azo, so ambeni alondo na yongoro ndo, amû peko ti Jésus na ndo so lo yeke dä na ala bungbi na mbeni kpangbala ndo na ndo ti hoto ni. Ala yeke ku kungo ti mä tënë so lo yeke na ni ti tene nga ti tene lo sava akobela ti ala. Jésus azia kamene na lê ti ala pëpe.​—Luc 6:12-19.

² Jésus apusu nduru na azo ni na lo sava ala kue so ayeke na kobela. Na nda ni, tongana mbeni zo na popo ti ala ayeke na ngangu kobela mbeni pëpe, lo duti na lo to nda ti fa ye na ala. * Atënë so lo tene na ndapre ni so asara biani si bê ti azo so ayeke mä lo adö. Biani, a de ala mä mbeni zo ti fa ye tongana ti Jésus so lâ oko pëpe. Ti mû ngangu na aye so lo yeke fa, lo fa pëpe peko ti angobo so akota mokonzi-nzapa ti aJuif asigigi na ni ândö nga lo fa pëpe peko ti tënë ti yanga ti akota mokonzi-nzapa ti aJuif so a hinga ala mingi. Ahon ti sara tongaso, fani mingi lo fa gi peko ti atënë so ayeke na yâ ti Mbeti ti Nzapa so a sû ândö na Hébreu. Lo ngoro tënë ngorongo pëpe, tënë ti lo ni akpengba pëpe nga nda ni asigigi polele. Tongana lo hunzi atënë ti lo ni awe, li ti azo ni akpe. Biani, a yeke na lege ni so li  ti ala akpe, ngbanga ti so ala londo ti mä koli so ayeke na ndara ahon tanga ti azo kue.​—Matthieu 7:28, 29.

³ Fango ye so Jésus afa na ndo ti hoto so, ambeni tënë so lo tene nga na ambeni ye so lo sara, a sû ni na yâ ti Bible. A yeke nzoni e sara kue ti gi nda ti atënë so Bible afa na ndo ti Jésus, teti na yâ ti lo a yeke wara “amosoro kue ti ndara”. (aColossien 2:3). Jésus awara ti lo mara ti ndara so na ndo wa, so ti tene kode ti sarango kua nzoni na hingango ye nga na bango yâ ti ye nzoni so? Lo fa so lo yeke na ndara tongana nyen? Tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti lo?

“Koli so awara ti lo ndara so . . . na ndo wa?”

4. Azo so amä Jésus na Nazareth ahunda tere ti ala na tënë wa? Ngbanga ti nyen?

⁴ Na ngoi ti mbeni tambela ti lo ti fango tënë, Jésus asi na Nazareth, ndo so lo kono dä, na lo to nda ti fa ye na yâ ti synagogue ni. Bê ti mingi ti azo so ayeke mä lo adö na ala hunda tere ti ala, ala tene: “Koli so awara ti lo ndara so . . . na ndo wa?” Ala hinga sewa ti lo nzoni, so ti tene babâ na mama ti lo nga na aita ti lo, na ala hinga so lo londo na yâ ti mbeni sewa so ayeke na mosoro pëpe (Matthieu 13:54-56; Marc 6:1-3). Ala hinga biani nga so sarapande so, so afa tënë pendere mingi so, ague na akota da-mbeti ti amokonzi-nzapa ti aJuif pëpe (Jean 7:15). Tongaso, hundango ndo ti ala akpa ye so ayeke na lege ni.

5. Jésus afa so ndara ti lo alondo na ndo wa?

⁵ A yeke gi pëpe ngbanga ti so Jésus ayeke mbilimbili-kue la si lo yeke na mara ti ndara tongaso. Kete na pekoni, na ngoi so lo yeke fa ye na azo na yâ ti temple, Jésus afa so ndara ti lo ni alondo na mbeni zo so ayeke kota mingi ahon lo. Lo tene: “Ye so mbi fa ayeke ti mbi pëpe, me a yeke ti lo so atokua mbi.” (Jean 7:16). Biani, ndara ti Jésus alondo na Babâ ti lo so atokua lo (Jean 12:49). Ye oko, Jésus awara ndara so na mbage ti Jéhovah tongana nyen?

6, 7. Jésus awara ndara na mbage ti Babâ ti lo tongana nyen?

⁶ Yingo vulu ti Jéhovah ayeke sara kua lani na ndo ti bê ti Jésus nga na bibe ti lo. Tongana lo yeke sara tënë ti Jésus tongana  Messie so a mû zendo ti lo, Ésaïe atene: “Fade Yingo ti L’Éternel aduti na ndo Lo, yingo ti ndara na ti hingango nda ti ye, yingo ti wango tënë na ti ngangu, yingo ti hingango ye na ti kpengo mbeto ti L’Éternel.” (Ésaïe 11:2). So yingo ti Jéhovah ayeke na ndo ti Jésus na afa lege na lo na yâ ti atënë ti bê ti lo nga na adesizion so lo mû, a yeke tâ na lege ni so atënë ti yanga ti Jésus nga na asarango ye ti lo afa so lo yeke na mbeni ndara so ahon ti azo kue.

⁷ Jésus awara ndara na mbage ti Babâ ti lo na mbeni lege ni nde so ayeke kota mingi. Tongana ti so e bâ na Chapitre 2, na ngoi so lo dë na yayu, Jésus awara lege ti manda bango ndo ti Babâ ti lo na ndo ti aye teti angu mingi mingi. Kota ti ndara so Molenge ni awara na mbage ti Babâ ti lo tongana lo yeke sara kua na tere ti Lo tongana “wakode” na yâ ti sarango aye kue na yayu nga na sese ahon gbungo li ti zo. A yeke biani na lege ni si a sara tënë ti Molenge ni na tango so lo de na yayu a tene lo yeke ndara (aProverbe 8:22-31; aColossien 1:15, 16). Na ngoi ti kusala ti lo na sese, Jésus awara lege ti sara kua na ndara so lo wara ni lani na tere ti Babâ ti lo na yayu * (Jean 8:26, 28, 38). Tongaso, bê ti e alingbi ti dö pëpe ndali ti kota ti hingango ye nga na gbungo nda ti ye so asigigi na yâ ti atënë ti yanga ti Jésus, nga na ti bango yâ ti ye nzoni so asigigi na yâ ti asarango ye ti lo.

8. Teti so e yeke azo so amû peko ti Jésus, e lingbi ti wara ndara tongana nyen?

⁸ Teti so e yeke mû peko ti Jésus, e nga kue a lingbi e bâ Jéhovah tongana lo so ndara alondo na lo (aProverbe 2:6). Biani, Jéhovah ayeke mû ndara na e na lege ti miracle pëpe. Ye oko, tongana e sambela lo ngangu ti wara ndara ti hon ndo ti akpale ti e, lo yeke kiri tënë na asambela ni (Jacques 1:5). Ti wara ndara ni so, a hunda na e ti sara ngangu mingi. E yeke na bezoin ti gi ni “tongana mosoro so ahonde”. (aProverbe 2:1-6). Biani, e yeke na bezoin ti ngbâ ti gi ye lakue na yâ ti Bible, ndo  so e lingbi ti wara ndara ni dä, nga ti sara ye alingbi na aye so e yeke manda. Tapande ti Molenge ti Nzapa alingbi biani ti mû maboko na e ti wara ndara. Zia e bâ ambeni lege so na yâ ni Jésus afa so lo yeke na ndara nga tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti lo.

Atënë ti ndara

9. Nyen la asara si afango ye ti Jésus ayeke na ndara mingi?

⁹ Azo mingi mingi ayeke kungbi lani ti gue na mbage ti Jésus gi ti mä tënë so lo yeke fa (Marc 6:31-34; Luc 5:1-3). A yeke ye ti dongo bê pëpe, teti tongana Jésus azi yanga ti lo ti sara tënë, atënë so asi singo na ndara si ayeke sigigi na yanga ti lo! Afango ye ti lo afa na gigi so lo hinga atënë ti yâ ti Mbeti ti Nzapa nzoni mingi nga kode so lo yeke na ni ti sigigi na gunda ti atënë, mara ni ayeke use pëpe. Afango ye ti lo ayeke gbu bê ti azo na zo alingbi ti sara kua na ni na ngoi kue. Bâ ambeni tapande ti ndara so a yeke wara na yâ ti atënë ti Jésus, lo so ayeke ‘Nzoni Wawango’ so a fa tënë ti lo kozo awe.​—Ésaïe 9:5.

10. Anzoni sarango ye wa Jésus awa e ti duti na ni? Ngbanga ti nyen?

¹⁰ Fango ye na ndo ti hoto, so e sara tënë ni na tongo nda ti chapitre so, ayeke atënë so gi Jésus lo oko si lo tene ni ngbii ahunzi; mbeni tënë nde wala mbeni zo afâ yâ ni pëpe. Na yâ ti fango ye ti lo so, Jésus awa gi e pëpe ti tene anzoni tënë nga ti duti na nzoni sarango ye. Awango  so lo mû andu aye so apusu e ti sara tënë nga ti sara ye. Teti so lo hinga so abibe nga na aye so agbu bê ti zo si apusu lo ti sara tënë nga ti sara ye, lo wa e ti sara ye na ngangu pëpe, ti sara nzara ti mbilimbili, ti duti nduru ti sara nzoni bê na zo na ti maï siriri, nga ti ndoye amba ti e (Matthieu 5:5-9, 43-48). Tongana e yeke sara ngangu ti duti na anzoni sarango ye tongaso, fade atënë ti yanga ti e nga na asarango ye ti tere ti e ayeke nzere na bê ti Jéhovah nga ayeke sara si e duti na nzoni songo na amba ti e.​—Matthieu 5:16.

11. Tongana Jésus ayeke mû wango na ndo ti asioni sarango ye, tongana nyen lo yeke ndu tâ gunda ti kpale ni?

¹¹ Tongana Jésus ayeke mû wango na ndo ti asioni sarango ye, lo yeke ndu tâ gunda ti kpale ni. Lo tene gi na e pëpe ti gbanzi tere ti e ti sara ye ti ngangu na azo. Me lo wa e ti zia lege pëpe na ngonzo ti wara ndo na yâ ti bê ti e (Matthieu 5:21, 22; 1 Jean 3:15). Lo ke gi pëpe tënë ti gingo wali wala koli nde. Me lo gboto mê ti e na ndo ti nzara ti wali wala ti koli so alondo na bê si ayeke pusu zo ti gue ti sara mara ti ye ti sioni tongaso. Lo gboto mê ti e nga ti zia pëpe si lê ti e asara si e duti na ambeni nzara na yâ ti bê ti e nga asara si ngëdë adü na yâ ti e (Matthieu 5:27-30). Jésus agboto lê gi pëpe na ndo ti asioni ye ni, me na ndo ti aye so ayeke tâ na gunda ni. Lo fa abango ndo nga na anzara ti bê so apusu zo ti sara siokpari.​—Psaume 7:15.

12. Tongana nyen si azo so amû peko ti Jésus ayeke bâ awango ti lo? Ngbanga ti nyen?

¹² Biani, so ndara si ayeke na yâ ti atënë ti yanga ti Jésus! A yeke tâ na lege ni la si “li ti gbâ ti azo ni so akpe ngbanga ti kode ti fango ye ti lo”. (Matthieu 7:28). Teti so e yeke mû peko ti Jésus, e yeke bâ awango ti ndara so lo mû ni tongana ye ti fa lege na e na yâ ti gigi ti e. E yeke gi ti duti na anzoni sarango ye so lo wa e ti duti na ni, aye tongana sarango nzoni bê na zo, maïngo siriri nga na ndoye, teti e hinga so na sarango tongaso, e yeke zia na sese gere ti mbeni tambela so anzere na Nzapa. E yeke sara kue ti zi na yâ ti bê ti e asioni bibe nga na asioni nzara ti bê so lo gboto mê ti e ndali ni, aye tongana sioni ngonzo nga dutingo na nzara ti sara lango-sioni, teti e hinga so  sarango tongaso ayeke mû maboko na e ti kpe ti duti na asioni sarango ye.​—Jacques 1:14, 15.

Lo fa so lo yeke na ndara na lege ti asarango ye ti lo

13, 14. Nyen la afa so Jésus abâ lani yâ ti aye nzoni si lo soro ye so a lingbi lo sara na yâ ti gigi ti lo?

¹³ Jésus afa so lo yeke na ndara gi na yâ ti atënë ti yanga ti lo pëpe me nga na lege ti asarango ye ti lo. Na yâ ti asarango ye ti lo kue, atâa adesizion so lo mû wala bango ndo ti lo na ndo ti lo wani nga na sarango ye ti lo na mbage ti azo, lo fa anzoni lege nde nde so zo alingbi ti sara ye na ndara. Zia e bâ ambeni tapande so afa so Jésus ayeke na “tâ ndara” nga “lo bi bê ti [lo] na lege ni”.​—aProverbe 3:21.

¹⁴ Ti duti na ndara aye ti tene nga ti bâ yâ ti ye nzoni. Jésus abâ yâ ti aye nzoni si lo soro ye so a lingbi lo sara na yâ ti gigi ti lo. Tara ti bâ gi ye so lo lingbi fade ti sara ndali ti lo wani: na tapande, lo lingbi fade ti leke mbeni pendere da, ti sara mbeni ye so aga na lo nginza mingi, wala ti wara kota ndo na yâ ti dunia so. Me Jésus ahinga so ti mû fini ti mo kue ti tomba peko ti aye so ‘ayeke ye senge senge nga ayeke tombango pupu senge.’ (Zo-ti-fa-tene 4:4; 5:9). Sarango ye tongaso ayeke tâ ye ti buba na ague ti lo nde mingi na ndara. Jésus asoro ti duti na aye mingi pëpe na yâ ti gigi ti lo. Lo sara nzara ti wara gbâ ti nginza wala gbâ ti akungba pëpe (Matthieu 8:20). Ti sara ye alingbi na ye so lo fa, lo zia si lê ti lo angbâ gi na ndo ti ye oko: sarango ye so bê ti Nzapa aye (Matthieu 6:22). Na ndara, Jésus amû ngoi ti lo nga na ngangu ti lo ti maï na aye so andu Royaume ti Nzapa, so ayeke aye so ayeke kota mingi nga aga na zo futa ahon aye ti mitele (Matthieu 6:19-21). Na sarango tongaso, lo zia pendere tapande na e ti tene e mû pekoni.

15. Tongana nyen si azo so amû peko ti Jésus alingbi ti fa so ala zia lê ti ala angbâ na ndo ti ye oko? Ngbanga ti nyen sarango tongaso ayeke lege ti ndara?

¹⁵ Laso, azo so ayeke mû peko ti Jésus abâ so ti zia lê na ndo  ti ye oko ayeke sarango ye na lege ti ndara. Tongaso, ala kpe ti mû bon senge senge nga ti tomba peko ti aye ti dunia so, so ayeke mû ngoi ti zo mingi (1 Timothée 6:9, 10). Mingi ti ala atara ti zi ambeni ye na yâ ti fini ti ala tongaso si ala wara ngoi ti fa tënë mingi, peut-être ti sara kua ti pionnier. Tâ lege ti ndara ti hon so ayeke dä pëpe, teti ziango aye ti Royaume na kozo ndo ayeke ga na zo tâ kota ngia mingi.​—Matthieu 6:33.

16, 17. (a) Na alege wa Jésus afa so lo hinga akatikati ti lo nga lo hunda ye mingi na tere ti lo pëpe? (b) Tongana nyen e lingbi ti fa so e hinga akatikati ti e na e yeke hunda ye mingi na tere ti e pëpe?

¹⁶ Bible azia kamba na popo ti ndara na hingango katikati ti e wani. Jésus ayeke zo so ahinga katikati ti lo nga lo hunda ye mingi na tere ti lo wani pëpe. Lo hinga so lo yeke wara ande lege pëpe ti sara si azo kue so amä tënë ti lo aga adisciple (Matthieu 10:32-39). Lo hinga nga so lo wani lo yeke wara lege ti fa tënë na azo kue pëpe, me gi na mbeni kete wungo ti azo. Tongaso, na ndara lo zia kua ti sarango adisciple na maboko ti azo so amû peko ti lo (Matthieu 28:18-20). Teti so lo hinga katikati ti lo, lo hinga so ala yeke “sara akusala so ayeke kota mingi ahon” ti lo, ndali ti so ala yeke fa ande tënë na azo mingi ahon ti lo, ala yeke fa tënë na yâ ti akodoro mingi ahon ti lo nga ala yeke fa tënë teti angu mingi mingi ahon ti lo (Jean 14:12). Jésus ahinga nga so lo kue lo yeke na bezoin ti tene a mû maboko na lo. Lo yeda na maboko so a-ange amû na lo na yando nga na maboko so mbeni ange amû na lo na yâ ti yaka ti Gethsémané. Na ngoi so lo yeke tâ na bezoin ti mungo maboko mingi, Molenge ti Nzapa atoto na Nzapa ti mû maboko na lo.​—Matthieu 4:11; Luc 22:43; aHébreu 5:7.

¹⁷ E nga kue e yeke na bezoin ti hinga akatikati ti e nga ti hunda ye na tere ti e ahon ndo ni pëpe. E ye biani ti sara kua na âme ti e kue nga ti sara ngangu kue ti sara kusala ti fango tënë na ti sarango si azo aga adisciple (Luc 13:24; aColossien 3:23). Na oko ngoi ni, a lingbi e dabe ti e so Jéhovah ayeke haka e na amba ti e pëpe, na a lingbi e nga e sara tongaso pëpe (aGalate 6:4). Tâ ndara ayeke mû maboko na e ti zia na gbele e gi aye so alingbi na ngangu ti e nga na duti ti e. Nga, ndara ayeke fa lege  na ala so ayeke na akota kua na yâ ti bungbi ti hinga so ala yeke na akatikati ti ala nga ala yeke na bezoin ti tene ambeni zo amû maboko na ala ngoi na ngoi. Ti hinga akatikati ti ala ayeke mû maboko na ala ti yeda na nzoni bê na maboko so a ye ti mû na ala, na hingango so Jéhovah alingbi ti pusu mbeni mba ti ala Chrétien ti ga mbeni ‘wamungo maboko so akpengba’ ala.​—aColossien 4:11.

18, 19. (a) Nyen la afa so Jésus asara ye na lege ni nga na nzoni bê na mbage ti adisciple ti lo? (b) Ngbanga ti nyen e yeke na raison ti sara ye na nzoni bê nga na lege ni na mbage ti amba ti e? E yeke sara ni tongana nyen?

¹⁸ Jacques 3:17 atene: “Ndara so alondo na nduzu ayeke . . . sara ye na lege ni.” Jésus asara ye lani na lege ni nga na nzoni bê na mbage ti adisciple ti lo. Lo hinga nzoni mingi afaute ti ala, me lo gi ti bâ gi aye ti nzoni so ala yeke sara (Jean 1:47). Lo hinga so ala yeke zia lo ti kpe na bï so a ga ti gbu lo, me lo yeke na kite pëpe na ndo ti dutingo be-ta-zo ti ala (Matthieu 26:31-35; Luc 22:28-30). Fani ota, Pierre atene so ni hinga Jésus pëpe. Ye oko, Jésus asambela ndali ti Pierre nga atënë ti lo afa so lo hinga lo tene Pierre ayeke duti be-ta-zo (Luc 22:31-34). Na ndangba bï ti fini ti lo na sese, na yâ ti sambela ti lo na Babâ ti lo, Jésus aluti pëpe na ndo ti afaute so adisciple ti lo asara. Me juska na bï ni so, lo ngbâ ti sara nzoni tënë ti ala, lo tene: “Ala bata tënë ti mo.” (Jean 17:6). Atâa so ala yeke awasiokpari, Jésus azia aye so andu tënë ti Royaume na sese ge na maboko ti ala (Matthieu 25:14, 15; Luc 12:42-44). Ziango bê so lo zia na ndo ti ala akpengba ala biani ti sara kusala so lo mû na ala.

¹⁹ Ala so ayeke mû peko ti Jésus ayeke na raison ti mû tapande ti lo na ndo ti tënë so. Asinga Molenge ti Nzapa, so ayeke mbilimbili-kue so, akanga bê ti lo na adisciple ti lo so ayeke awasiokpari, si e so e yeke awasiokpari so, fade e sara ye na lege ni na mbage ti amba ti e pëpe? (aPhilippien 4:5). Ahon ti tene e bâ gi awokongo ti amba ti e Chrétien, a yeke nzoni e gi ti bâ gi anzoni ye so ala sara. A yeke lege ti ndara ti dabe ti e so Jéhovah la agboto ala na mbage ti lo (Jean 6:44). Biani, so aye ti tene so Jéhovah abâ mbeni ye ti nzoni na mbage ti ala; tongaso,  a lingbi e nga e bâ ni. Ti duti na nzoni bango ndo ayeke mû maboko na e gi pëpe ti “girisa sioye” ti amba ti e, me nga ti gi ti bâ ambeni ye so e lingbi ti gonda ala dä (aProverbe 19:11). Tongana e yeke fa so e zia bê ti e na ndo ti aita ti e Chrétien, e yeke mû maboko na ala ti sara na Jéhovah na bê ti ala kue nga ti wara ngia na yâ ti kusala ni.​—1 aThessalonicien 5:11.

20. A lingbi e sara nyen na gogoro ti ndara so ayeke na yâ ti aÉvangile? Ngbanga ti nyen?

²⁰ Ye so a fa na yâ ti aÉvangile na ndo ti fini ti Jésus nga na kusala ti lo na sese ayeke biani mbeni gogoro ti ndara! A lingbi e sara nyen na pendere matabisi so a mû na e so? Na hunzingo ti Fango ye ti Jésus na ndo ti Hoto, lo wa azo so ayeke mä lo ti mä gi atënë ti ndara ni mango pëpe me nga ti sara ye alingbi na ni (Matthieu 7:24-27). Tongana e sara si abibe ti e, aye so apusu e ti sara ye nga na aye so e yeke sara ague oko na atënë ti ndara ti Jésus nga na aye so lo sara, fade a yeke mû maboko na e ti duti na mbeni gigi so ayeke nzoni mingi laso nga ti ngbâ na ndo ti lege so ague na zo na fini ti lakue lakue (Matthieu 7:13, 14). Biani, mbeni lege so ayeke pendere wala so ayeke na ndara ahon so ayeke dä pëpe.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Tongana mo bâ so mo son bê ti mbeni mba ti mo Chrétien, lege ti ndara ayeke ti sara nyen?​—Matthieu 5:23, 24.

● Tongana a zonga mo wala a son bê ti mo, atënë ti Jésus alingbi ti mû maboko na mo ti sara ye na ndara tongana nyen?​—Matthieu 5:38-42.

● Tongana nyen gbungo li na ndo ti atënë ti Jésus so alingbi ti mû maboko na mo ti duti na nzoni bango ndo na ndo ti nginza nga na akungba?​—Matthieu 6:24-34.

● Na ngoi so mo yeke zia ambeni ye na kozo ndo na yâ ti gigi ti mo, tongana nyen mungo tapande ti Jésus alingbi ti mû maboko na mo ti mû mbeni desizion ti ndara?​—Luc 4:43; Jean 4:34.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

 [Foto na lembeti 47]

“Li ti gbâ ti azo ni so akpe ngbanga ti kode ti fango ye ti lo”

[Foto na lembeti 50]

Ndara ti Nzapa ayeke na yâ ti Bible