Chapitre 7

Zia e bâ mbilimbili lo so agbu ngangu

1-3. (a) Vundu so agbu Jésus na yaka ti Gethsémané ayeke lani tongana nyen? Nda ni ayeke nyen? (b) E lingbi ti tene nyen na ndo ti tapande ti gbungo ngangu ti lo? Ahundango ndo wa alondo?

 YE NI aga ngangu mingi na Jésus. Lo de lo wara mara ti vundu tongaso lâ oko pëpe. A yeke andangba ngbonga ti fini ti lo na ndo ti sese. Lo mû abazengele ti lo si lo gue na yaka ti Gethsémané, mbeni ndo so ala hinga ni nzoni. Fani mingi lo na ala awara tere na ndo so. Ye oko, ti bï ni so, lo yeke na bezoin ti duti gi lo oko. Lo zia abazengele ti lo, lo hon yongoro na yâ ti yaka ni kâ, lo kuku na likuni ti lo na lo to nda ti sambela. Lo sambela tâ ngangu nga vundu asara lo mingi si “gbiki ti tere ti lo aga tongana mênë si ayeke tï oko oko na sese.”​—Luc 22:39-44.

² Ngbanga ti nyen vundu ahon ndo ti Jésus mingi tongaso? Tâ tënë, lo hinga so na yâ ti kete ngoi lo yeke bâ pasi mingi, me so raison ti vundu ti lo ni la pëpe. Ambeni kota tënë nde si agbu bê ti lo. Lo gi bê ti lo mingi na ndo ti iri ti Babâ ti lo na lo hinga so gigi ti azo kue ayeke na yâ ti maboko ti lo; tongaso a lingbi lo ngbâ be-ta-zo. Lo hinga so a yeke kota ye mingi ti tene lo gbu ngangu. Tongana lo tï na gbe ti atara ni, lo yeke ga na kota kamene na ndo ti iri ti Jéhovah. Me Jésus atï pëpe. Kete na yâ ti lango ni so, kozoni si lo kui, Jésus, so azia mbeni pendere tapande ti gbungo ngangu so mara ni ayeke use pëpe, adekongo ti songo benda atene: “A hunzi awe!”​—Jean 19:30.

³ Bible awa e ti bâ mbilimbili “Lo so agbu ngangu”. (aHébreu 12:3, La Sainte Bible en sango). Tongaso ambeni kpengba hundango ndo alondo: Ambeni tara so Jésus agbu ngangu na yâ ni ayeke so wa? Nyen la amû lani maboko na lo ti gbu ngangu? E lingbi ti mû tapande ti lo tongana nyen? Kozoni si e  kiri tënë na ahundango ndo so, zia e bâ ye so a iri ni a tene gbungo ngangu.

Gbungo ngangu ayeke nyen?

4, 5. (a) “Gbungo ngangu” ayeke nyen? (b) Tapande wa e lingbi ti mû ti fa so ti gbu ngangu aye ti tene pëpe ti ngbâ gi na yâ ti ye ti ngangu so mo yeke na mbeni ye nde ti sara pëpe?

⁴ Ngoi na ngoi “atara nde nde azia vundu na bê” ti e kue (1 Pierre 1:6). So mbeni tara ayeke si na e aye ti tene so e yeke gbu ngangu awe la? Ên-ën. Mbupa ti yanga ti Grec so a kiri pekoni na “gbungo ngangu” aye ti tene “ti gbu lê ni wala ti kanga bê na yâ ti kpale.” Na ndo ti gbungo ngangu so awasungo Bible asara tënë ni, mbeni wagingo nda ti ye atene: “A yeke bibe so ayeke mû lege na zo ti kanga bê na yâ ti aye na beku so ye ni ayeke ga nzoni, me pëpe ti duti gi tongaso na yâ ti kpale ni . . . A yeke sarango ye so ayeke mû lege na zo ti ngbâ ti luti ngangu na gbele kpale. A yeke nga mbeni nzoni sarango ye so ayeke mû lege na zo ti bâ mbeni ngangu tara tongana mbeni ye ti gloire ngbanga ti so na peko ti apasi ni mbeni nzoni ye ayeke ga.”

⁵ Tongaso, ti gbu ngangu ayeke pëpe ti ngbâ gi na yâ ti ye ti ngangu so mo yeke na mbeni ye nde ti sara pëpe. Ti Bible, gbungo ngangu aye ti tene ti luti ngangu, ti ngbâ ti duti na nzoni bango ndo nga na beku na yâ ti atara. Zia e bâ mbeni tapande: A kanga akoli use na ndo oko, me nda ti kanga ti ala ni ayeke nde nde. Kozo zo ni asara kanga ndali ti so lo kpe ndia pëpe, na teti lo yeke na ye ti sara pëpe lo ngbâ na yâ ti kanga ni na ngonzo na bê gi tongaso. Use zo ni ayeke mbeni tâ Chrétien so a kanga lo ndali ti mabe ti lo; lo gbu ngangu nga lo ngbâ ti duti na nzoni bango ndo ngbanga ti so lo bâ kanga ti lo ni tongana mbeni lege ti fa so lo yeke na mabe. A lingbi pëpe ti bâ kozo zo ti kanga so tongana mbeni tapande ti gbungo ngangu, me ti Chrétien be-ta-zo so, lo yeke ti lo tâ pendere tapande ti gbungo ngangu.​—Jacques 1:2-4.

6. Tongana nyen si e lingbi ti duti na gbungo ngangu?

 ⁶ Gbungo ngangu ayeke kota ye mingi tongana e ye ti wara salut (Matthieu 24:13). Ye oko, a dü e na gbungo ngangu ni dungo pëpe. A lingbi e sara kue ti duti na ni. Tongana nyen? A-Romain 5:3 atene: “Ye ti vundu adü gbungo ngangu.” Biani, tongana e ye ti duti azo so agbu ngangu, a lingbi e zia pëpe si mbeto apusu e ti kpe atara kue so e wara. Me, a lingbi e luti na lê ni. E yeke duti na gbungo ngangu tongana lâ na lâ e yeke tingbi na atara, akete ni wala akota ni, na e hon ndo ni. Tara oko oko so e yeke hon ndo ni ayeke kpengba e ti hon ndo ti mbeni fini ni. Biani, gi na ngangu ti e wani la e lingbi ti gbu ngangu pëpe. E yeke azo so “azia bê ti [ala] na ngangu so Nzapa ayeke mû”. (1 Pierre 4:11). Ti mû maboko na e ti ngbâ ti luti ngangu, Jéhovah amû tâ nzoni ye so alingbi ti mû maboko na e: tapande ti Molenge ti lo. Zia e bâ mbilimbili pendere tapande ti gbungo ngangu so Jésus azia.

Aye so Jésus agbu ngangu na yâ ni

7, 8. Nyen la Jésus agbu ngangu na yâ ni na ngoi so fini ti lo na sese ayeke nduru ti hunzi?

⁷ Tongana fini ti lo na sese ayeke nduru ti hunzi, Jésus agbu ngangu na yâ ti mara ti angangu tara nde nde. Na ndo ti kota vundu so lo wara na ndangba bï ti lo na sese, bâ nga vundu so lo wara nga ye ti kamene so a sara na lo. Mbeni kota kamarade ti lo akä lo; atanga ni adö lo azia na ala kpe; a fâ ngbanga ti lo na lege ni pëpe nga na ngoi ni so, akota zo ti kota da-ngbanga ti aJuif azia kamene na lê ti lo, ala tuku ngu ti yanga na tere ti lo na ala kpo lo na gobo. Me lo gbu ngangu na yâ ti aye so kue na nengo tere nga lo kpengba tere ti lo.​—Matthieu 26:46-49, 56, 59-68.

⁸ Na yâ ti andangba ngbonga ni, Jésus agbu ngangu na yâ ti apasi so a sara na poro ti tere ti lo. A pika lo na zaza na mbeni lege so a tene a yeke sioni mingi si “poro ti tere ti lo asuru na kä ngangu nga mênë ti lo ayuru mingi.” A kanga lo na ndo ti keke, mbeni kode ti fango zo so a sara si “zo ni abâ pasi mingi na kuâ amû lo hio pëpe.” Tara ti bâ songo so ye ni ayeke  son na lo na ngoi so a pika akota pointe na maboko ti lo nga na gere ti lo ti tene lo ngbâ na ndo ti keke ni (Jean 19:1, 16-18). Tara ti bâ tongana nyen ye ni akiri ason lo mingi na ngoi so a yô keke ni na nduzu na nengo ti lo akiri na gbe ni nga keke ni so ndo ni ayeke kutu kutu so akpaka lê ti akä ti peko ti lo. Lo gbu ngangu na yâ ti angangu pasi ni so a sara na poro ti tere ti lo so, a bungbi nga na kota vundu so e sara tënë ni fade na tongo nda ti chapitre so.

9. Ti yô “keke ti pasi” ti e na ti mû peko ti Jésus aye ti tene nyen?

⁹ Ti e so e yeke mû peko ti Christ, aye wa e lingbi ti gbu ngangu na yâ ni? Jésus atene: “Tongana mbeni zo aye ti ga na peko ti mbi, zia lo . . . yô keke ti pasi ti lo na lo mû peko ti mbi lakue lakue.” (Matthieu 16:24). Tënë so a tene “keke ti pasi” aye ti sara tënë ti pasi, kamene wala même kuâ. Ti mû peko ti Christ ayeke kete ye pëpe. Andia ti Christ so e mû pekoni asara si e yeke nde. Dunia so ake e ndali ti so e yeke ti dunia ni pëpe (Jean 15:18-20; 1 Pierre 4:4). Ye oko, e yeke nduru ti yô keke ti pasi ti e, so ti tene e yeke nduru ti bâ pasi, même ti kui, ahon ti zia ti mû tapande ti Christ.​—2 Timothée 3:12.

10-12. (a) Tongana nyen si azo so angoro Jésus so ayeke awasiokpari aga mbeni tara ndali ti lo? (b) Ambeni tara ni so lo gbu ngangu dä ayeke so wa?

¹⁰ Na ngoi ti kusala ti lo na sese, Jésus atingbi na ambeni tara ndali ti so azo so angoro lo ayeke awasiokpari. Dabe ti mo so lo yeke lani “wakode” so Jéhovah asara kua na lo ti sara sese nga na aye kue so ayeke na ndo ni (aProverbe 8:22-31). Tongaso Jésus ahinga lani ye so Jéhovah aleke na bê ti lo ti sara ndali ti azo: lo ye si ala fa na gigi anzoni sarango ye ti Lo nga ala duti na tâ nzoni seni (Genèse 1:26-28). Na ngoi so lo yeke na sese, Jésus abâ asioni ye so asi na peko ti siokpari tongana ti so zo ti sese ayeke bâ na ni: lo yeke lani zo ti mitele, na lo wani lo lingbi ti mä songo ti ye nga na ti vundu. Tara ti bâ vundu so lo wara lani tongana lo bâ tongana nyen dutingo ti azo aga tâ nde mingi na pendere dutingo ti Adam na Ève ândö giriri! Ye so nga azia gbungo ngangu ti Jésus na  tara. Fade bê ti Jésus anze nga lo dö kua ti lo ti zia na tenengo so mbeni ye ti sara ndali ti azo ayeke dä pëpe? Zia e bâ ye so lo sara.

¹¹ Kpengbango-li ti aJuif asara vundu mingi na Jésus si lo toto na lê ti azo. Lo zia si sarango ye ti ala so apusu lo ti dë na yâ ti kusala ti lo wala ti zia lege ti fango tënë? Ên-ën, me lo ngbâ ti “fa ye na yâ ti temple lâ na lâ.” (Luc 19:41-44, 47). Mbeni lâ “vundu asara lo mingi” ndali ti kpengbango bê ti aFarizien so ayeke bâ gi lo ti bâ wala lo yeke sava mbeni koli na lâ ti Sabbat. Lo zia lani lege na aFarizien so, so a abâ tere ti ala mbilimbili so, ti zia mbeto na bê ti lo? Ên-ën! Lo zia si mbeto ti ala asara lo pëpe na lo sava koli ni tâ gi na popo ti ala na yâ ti synagogue ni!​—Marc 3:1-5.

¹² Mbeni ye nde nga ayeke dä so ayeke lani mbeni tara ndali ti Jésus: awokongo ti adisciple so ayeke nduru na lo mingi.  Tongana ti so e bâ na Chapitre 3, lege mingi ala fa so ala yeke na mbeni bibe ti warango kota ndo (Matthieu 20:20-24; Luc 9:46). Jésus awa ala mingi na ndo ti nene ti dutingo na tâ be-ti-molenge (Matthieu 18:1-6; 20:25-28). Ye oko, ala ne na sarango ye alingbi na wango ni. Bâ, na ndangba bï ti lo na ala, “ngangu papa” alondo na popo ti ala ti hinga wala zo wa si ayeke kota ahon atanga ni kue (Luc 22:24). Bê ti Jésus anze kue na tere ti ala, na lo tene so ala lingbi ande ti changé pëpe? Ên-ën. Teti so lo yeke lakue na kangango bê ti ku, lo ngbâ ti duti na nzoni bango ndo na ndo ti ala na lo gi ti bâ gi anzoni ye so ala yeke sara. Lo hinga so na yâ ti bê ti ala kâ, ala ye Jéhovah na ala ye mingi ti sara ye so bê ti Jéhovah aye.​—Luc 22:25-27.

13. E lingbi ti wara atara wa so akpa ti so Jésus agbu ngangu dä lani?

¹³ Laso e lingbi nga ti wara atara so akpa ti so Jésus agbu ngangu dä lani. Na tapande, e lingbi ti tingbi na ambeni zo so aye ti mä e pëpe wala so agi ti kanga lege na tënë ti Royaume so e fa. Fade e yeke zia lege na mara ti aye tongaso ti woko e, wala e yeke ngbâ ti fa tënë na yapungo tere? (Tite 2:14). Awokongo ti aita ti e Chrétien alingbi ti duti tara teti e. Mbeni tënë so zo atene gi tongaso sân ti gbu li wala mbeni sarango ye ti mbeni ita alingbi ti son bê ti e (aProverbe 12:18). Fade e yeke zia si awokongo ti amba ti e Chrétien asara si e tene so ti e na ala awe? Wala e yeke ngbâ ti kanga bê na afaute ti ala ti bâ gi anzoni ye so ala yeke sara?​—aColossien 3:13.

Aye so amû maboko na Jésus ti gbu ngangu

14. Aye wa amû lani maboko na Jésus ti luti ngangu?

¹⁴ Aye wa amû maboko na Jésus ti luti ngangu na ti ngbâ ti duti be-ta-zo atâa aye ti kamene, aye ti vundu nga na apasi so lo bâ? Akota ye use la amû maboko na lo. Kozoni, lo bâ ndo na nduzu, na mbage ti “Nzapa so amû na zo gbungo ngangu”. (aRomain 15:5). Use ni, lo bâ ndo na dawa, lo zia lê ti lo angbâ gi na ndo ti ye so ayeke ga na peko ti gbungo ngangu ti lo. Zia e bâ aye so oko na oko.

15, 16. (a) Ti gbu ngangu, ye wa afa so Jésus azia bê ti lo gi na ndo ti ngangu ti lo wani pëpe? (b) Nyen la Jésus ahinga biani so Babâ ti lo ayeke sara na lo? Ngbanga ti nyen?

 ¹⁵ Atâa so lo yeke Molenge ti Nzapa nga lo yeke mbilimbili-kue, Jésus azia bê ti lo gi na ndo ti ngangu ti lo wani pëpe. Ahon ti sara tongaso, lo bâ ndo na nduzu na mbage ti Babâ ti lo ti yayu na lo sambela Lo ti mû maboko na lo. Bazengele Paul atene: “Christ avoro tere ti lo na yâ ti sambela nga lo hunda aye so agbu bê ti lo na Nzapa so alingbi ti sö lo na kuâ, na dengo kongo ngangu nga na ngu ti lê.” (aHébreu 5:7). Bâ so a tene gi pëpe so Jésus “[a]hunda aye”, me a tene nga so lo voro tere ti lo na yâ ti sambela. Tënë so a tene ‘voro tere’ aye ti sara tënë ti totongo tere ti hunda ye, so ti tene ti voro yanga ti hunda mungo maboko. Tënë ti Grec so a kiri pekoni na “voro tere na yâ ti sambela” afa so Jésus atoto na Jéhovah gi fani oko pëpe, me fani mingi. Biani, na yâ ti yaka ti Gethsémané, Jésus asambela fani mingi nga ngangu.​—Matthieu 26:36-44.

¹⁶ Jésus ahinga biani so tongana lo voro tere na yâ ti asambela, Jéhovah ayeke kiri tënë na lo, teti lo hinga so Babâ ti lo ayeke ‘Lo so Lo yeke mä sambela’. (Psaume 65:3). Na tango so lo de na yayu, kozo Molenge ti Nzapa abâ lani tongana nyen Babâ ti lo akiri tënë na asambela ti awakua be-ta-zo ti lo. Na tapande, so lo ngbâ na yayu, Molenge ni abâ na lê ti lo tongana nyen Jéhovah atokua lani ange ti kiri tënë na sambela ti prophète Daniel, même kozoni si Daniel ahunzi sambela ni (Daniel 9:20, 21). Tongaso, a sara tongana nyen si fade Babâ ni akiri tënë pëpe na oko Molenge ti lo so ayeke zi bê ti lo na Lo “na dengo kongo ngangu nga na ngu ti lê”? Jéhovah akiri tënë biani na Molenge ni so ayeke voro yanga na lo na lo tokua mbeni ange so akpengba lo si lo wara lege ti luti na gbele ngangu tara so.​—Luc 22:43.

17. Ti gbu ngangu, ngbanga ti nyen a lingbi e bâ ndo na nduzu na mbage ti Nzapa? E yeke sara ni tongana nyen?

¹⁷ Tongana e ye ti gbu ngangu, e nga kue a lingbi e bâ ndo na nduzu na mbage ti Nzapa so ayeke ‘mû ngangu’ na zo (aPhilippien  4:13). Asinga Molenge ti Nzapa so ayeke mbilimbili-kue so abâ so a lingbi lo voro tere na yâ ti asambela na Jéhovah ti mû maboko na lo so, si e so e yeke awasiokpari so e voro tere ti e pëpe? Legeoko tongana Jésus, a lingbi ti si so e yeke na bezoin ti toto na Jéhovah fani mingi (Matthieu 7:7). Atâa so e yeke ku pëpe ti tene a tokua mbeni ange na e, e hinga biani so Nzapa ti e so andoye e mingi ayeke kiri tënë na asambela ti aChrétien be-ta-zo so angbâ “lakue ti voro tere na Nzapa nga ti sambela lo bï na lâ.” (1 Timothée 5:5). Atâa atara wa si e tingbi na ni, tënë ti seni, kuâ ti mbeni fami ti e, wala azo la asara ye ti ngangu na e, Jéhovah ayeke kiri tënë na asambela ti e ti hunda ndara, sarango ye na mbeto pëpe nga na ngangu ti gbu ngangu.​—2 aCorinthien 4:7-11; Jacques 1:5.

18. Tongana nyen Jésus abâ gi aye ti nzoni so ayeke ga na peko ti pasi so lo yeke bâ?

¹⁸ Use ye so amû lege na Jésus ti gbu ngangu ayeke so lo bâ ndo na dawa, so ti tene lo bâ gi aye ti nzoni so ayeke ga na peko ti pasi so lo yeke bâ. Bible atene tënë so na ndo ti Jésus atene: “Ndali ti ngia so a zia na gbele lo, lo gbu ngangu juska lo kui na ndo ti keke ti pasi.” (aHébreu 12:2). Tapande ti Jésus afa tongana nyen beku, ngia na gbungo ngangu asara kua maboko na maboko. Ye ni atambela tongaso: Beku amû lege na zo ti duti na ngia, na ngia ni amû lege na lo ti gbu ngangu (aRomain 15:13; aColossien 1:11). Aye ti nzoni ayeke ku lani Jésus. Lo hinga lani so tongana lo ngbâ  be-ta-zo, lo yeke fa so gi Babâ ti lo oko si ayeke na droit ti komande dunia kue nga lo yeke sara si a zi azo na gbe ti ngbâ ti siokpari na kuâ. Jésus ayeke nga lani na beku ti ga Gbia na ti sara kua tongana Kota Prêtre ti ga na aye ti nzoni mingi na azo so amä yanga (Matthieu 20:28; aHébreu 7:23-26). Teti so lo zia lê ti lo gi na ndo ti aye ti nzoni so ayeke ku lo, Jésus awara mbeni ngia so mara ni ayeke use pëpe, na ngia so amû maboko na lo ti gbu ngangu.

19. Tongana e tingbi na atara, tongana nyen e lingbi ti zia lege na beku, ngia na gbungo ngangu ti sara kua ndali ti nzoni ti e?

¹⁹ Legeoko tongana Jésus, a lingbi e zia lege na beku, ngia na gbungo ngangu ti sara kua maboko na maboko ndali ti nzoni ti e. Bazengele Paul atene: “Ala duti na ngia na yâ ti beku ni.” Lo kiri lo tene: “Ala gbu ngangu na yâ ti aye ti vundu.” (aRomain 12:12). Mo yeke tingbi na mbeni ngangu tara na ndembe so? Tongana a yeke tongaso, sara kue ti bâ ndo na dawa. Girisa pëpe so tongana mo gbu ngangu, mo yeke sara si gonda aga na ndo ti iri ti Jéhovah. Sara kue si beku ti Royaume angbâ polele na yâ ti li ti mo. Bâ tere ti mo na yâ ti fini dunia ti Nzapa so ayeke nduru ti si, nga tongana nyen mo yeke mä nzerengo ti Paradis. Gbu li na ndo ti apendere ye so Jéhovah amû zendo ni mo bâ mo tene aga tâ tënë awe: na tapande, bâ tongana nyen Jéhovah ayeke fa so gi lo oko si ayeke na droit ti komande dunia kue, bâ tongana nyen lo yeke zi aye ti sioni na ndo ti sese, kobela nga na kuâ. Tongana mo sara tongaso, bê ti mo ayeke duti na ngia mingi, na ngia ni ayeke mû maboko na mo ti gbu ngangu na gbele atara kue so alingbi ti si na mo. Tongana e haka aye ti nzoni so ayeke ku e na pasi so e yeke bâ na yâ ti aye ti fadeso, biani pasi ni “ayeke ye so aninga pëpe nga ye so ayapu”.​—2 aCorinthien 4:17.

“Mû tâ gi peko ti gere ti lo mbilimbili”

20, 21. Na ndo ti tënë ti gbungo ngangu, ye wa Jéhovah aku na mbage ti e? A lingbi e leke na bê ti e ti sara nyen?

²⁰ Jésus ahinga lani so ti tene mbeni zo amû peko ti lo ayeke duti kete ye pëpe, a yeke hunda gbungo ngangu (Jean 15: 20). A leke lo lani ti suru lege ni, na lo hinga so tapande ti lo ayeke kpengba ala so ayeke mû peko ti lo (Jean 16:33). Ti tâ tënë ni, Jésus azia tâ pendere tapande ti gbungo ngangu ni, me ti e, e lingbi ti sara ni tongana ti lo pëpe teti e yeke awasiokpari. Ye wa Jéhovah aku na mbage ti e? Pierre afa ni lo tene: “Christ abâ lani pasi ndali ti ala, na lo zia na ala mbeni tapande si ala mû tâ gi peko ti gere ti lo mbilimbili.” (1 Pierre 2:21). Lege so lo hon ndo ti atara aduti “mbeni tapande”, mbeni ye ti haka pekoni. * Aye so kue lo gbu ngangu na yâ ni ayeke tongana “peko ti gere ti lo” so lo zia. E lingbi ti mû peko ti gere ti lo tâ mbilimbili kue kue kue pëpe, me e lingbi ti sara ngangu ti mû peko ti gere ti lo “mbilimbili.”

²¹ Tongaso, zia e leke na bê ti e ti mû tapande ti Jésus nzoni. Zia e girisa pëpe so tongana e yeke mû tâ gi peko ti gere ti lo, a yeke mû lege na e ti gbu ngangu “juska na nda ni,” atâa a yeke nda ti aye ti ngoi ti fadeso wala nda ti fini ti e. E hinga pëpe so wa la ayeke ga kozo, me ye so e hinga ayeke so fade Jéhovah ayeke futa e teti lakue lakue tongana e gbu ngangu.​—Matthieu 24:13.

[Kete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Tongana e yeke bâ pasi ndali ti so e yeke mû peko ti christ, e lingbi ti bâ ye so tongana nyen?​—Matthieu 5:10-12.

● Jésus atene na adisciple ti lo so a lingbi ala ku tere ti ala na nyen? tongana nyen si e lingbi ti bata wango so lo mû so?​—Matthieu 10:16-22.

● Tongana a gi ti kanga lege na kusala ti e wala a yeke sara ye ti ngangu na e, tongana nyen si e lingbi ti mû tapande ti Jésus?​—1 Pierre 2:18-25.

● Tongana e ngbâ ti gbu ngangu na yâ ti tara, ye so ayeke fa nyen na ndo ti e?​—1 Pierre 4:12-14.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

[Foto na lembeti 70]

Fade e zia lege na azo so ake ti mä e ti sara si e dë? wala e yeke ngbâ ti yapu na fango tënë?

[Foto na lembeti 73]

Jéhovah ayeke mä e tongana e toto na lo ti mû maboko na e ti gbu ngangu