Chapitre 12

“Atënë kue so lo fa, lo mû gi toli si lo fa na ni”

1-3. (a) Tâ kota pasa wa si adisciple so ayeke tambela lani na tere ti Jésus ayeke na ni? Jésus asara tongana nyen ti tene adisciple ti lo adabe ti ala hio na ye so lo fa na ala? (b) Ngbanga ti nyen azo ayeke dabe ti ala hio na anzoni toli?

 ADISCIPLE so ayeke tambela lani na tere ti Jésus ayeke tâ na mbeni kota pasa. Lo Kota Wafango ye ni wani si ayeke fa ye na ala. Ala lingbi ti mä go ti lo na ngoi so lo yeke zi nda ti Mbeti ti Nzapa na ala nga lo yeke fa ye na ala na ndo ti atâ tënë so adö bê. Na tango ni so, a lingbi ala bata apendere tënë ti lo so kue gi na li; ngoi ni ade ti si pëpe ti sû ni na mbeti. * Ye oko, Jésus asara kue ti tene a duti ngangu na ala pëpe ti dabe ti ala na aye so lo fa. Lo sara ni tongana nyen? Na lege ti fango ye ti lo, mbilimbili lege so lo yeke sara kua pendere mingi na atoli.

² Biani, anzoni toli ayeke aye so a yeke girisa ni hio pëpe. Mbeni wandara atene so atoli ayeke “sara si mê aga tongana lê” na “amû lege na ala so ayeke mä atoli ni ti bâ image ti aye ni na yâ ti li ti ala.” Teti so fani mingi e yeke gi ti bâ image ti aye na li ti e si e gbu nda ni, atoli alingbi ti sara si atënë so akpengba mingi aga atënë so zo alingbi ti mä yâ ni hio. Atoli alingbi ti mû lege na e ti mä yâ ti ambeni tënë, nga ti fa na e ambeni tënë so ayeke ngbâ na li ti e biani biani.

³ Mbeni wafango ye na sese so a sara kua na atoli nzoni mingi ti hon Jésus Christ ayeke dä pëpe. Juska laso, azo ayeke dabe ti ala hio na atoli ti Jésus. Ngbanga ti nyen Jésus asara kua mingi na kode ti fango ye so? Ngbanga ti nyen atoli ti lo asara kua nzoni mingi na ndo ti azo? Tongana nyen si e lingbi ti manda kode ti fango ye so?

 Ngbanga ti nyen Jésus afa ye na lege ti atoli?

4, 5. Ngbanga ti nyen Jésus asara kua na atoli?

⁴ Bible afa na e akpengba raison use so apusu Jésus ti sara kua mingi na atoli. Kozoni kue, lo sara tongaso ti gue oko na tënë ti mbeni prophétie. Na Matthieu 13:34, 35, e diko tënë so atene: “Jésus atene atënë so kue na gbâ ti azo so na lege ti atoli. Biani, atënë kue so lo fa, lo mû gi toli si lo fa na ni na ala, tongaso si tënë so a fa lani na lege ti prophète ni aga tâ tënë, tongana lo tene: ‘Fade mbi zi yanga ti mbi ti tene tënë na lege ti atoli.’ ” Prophète so Matthieu afa peko ti tënë ti yanga ti lo ayeke wasungo Psaume 78:2. Yingo ti Nzapa apusu wasungo psaume so ti sû atënë so angu mingi mingi kozoni si a dü Jésus. Zia e bâ nda ti tënë so. Angu mingi mingi kozoni si Messie aga na sese, Jéhovah afa awe so fade lo yeke fa ye na lege ti atoli. Biani, Jéhovah abâ na nene ni mingi kode ti fango ye so.

⁵ Use ni, Jésus atene so lo sara kua na atoli ti hinga azo so “bê ti [ala] akpengba”. (Matthieu 13:10-15; Ésaïe 6:9, 10). Na lege wa atoli ni amû lege na lo ti fa tâ ye so ayeke na yâ ti bê ti azo? Na ambeni ngoi, lo ye si azo so amä lo ahunda tënë na lo kete si lo zi nda ti tënë ni kue na ala. Azo so ayeke na tâ be-ti-molenge ayeke lani nduru ti hunda tënë na lo, me azo ti fandara wala ala so aye ti mä tënë ni pëpe aye ti hunda tënë pëpe (Matthieu 13:36; Marc 4:34). Tongaso, atoli ti Jésus afa na gigi tâ tënë na ala so ayeke na nzara ti hinga ni; na oko ngoi ni, atoli ti lo akanga lege na azo ti baba ti hinga tâ tënë ni so.

6. Atoli ti Jésus asara anzoni kua wa?

⁶ Atoli ti Jésus ayeke sara nga ambeni nzoni kua mingi. A yeke zia nzara ti tënë ti lo na bê ti azo, na apusu ala ti mä lo. A yeke fa na azo a-image ti aye si ala lingbi ti gbu nda ni hio. Tongana ti so e tene fade awe, atoli ti Jésus amû lani maboko na ala so ayeke mä lo ti dabe ti ala na atënë ti lo. Fango ye ti lo na ndo ti hoto, so a wara ni na Matthieu 5:3–7:27, ayeke mbeni tapande so afa tongana nyen Jésus asara kua mingi na atoli so amû lege na zo ti bâ image ti aye na yâ ti li ti lo. Mbeni zo atene so na yâ ti fango ye ti Jésus so, mo yeke wara atoli na atapande ahon 50 tongaso. Ti mû lege na mo ti gbu nda ti tënë so, hinga so zo alingbi  ti diko atënë ti lo so na kota go gi na yâ ti penze-ngbonga 20 tongaso. A yeke mo bâ mo tene, anzene penze-ngbonga 20 tongaso, lo fa mbeni toli, anzene penze-ngbonga 20 tongaso, lo fa mbeni toli. A yeke polele so, Jésus abâ nene ti sarango kua na atoli so ayeke mû lege na zo ti bâ image ti aye na yâ ti li ti lo.

7. Ngbanga ti nyen a lingbi e haka kode ti fango ye ti Jésus na lege ti atoli?

⁷ Teti so e yeke mû peko ti Christ, e ye ti haka kode ti fango ye ti lo, mbilimbili lege so lo sara kua na atoli. Legeoko tongana ti so aye tongana ingo, laï na oignon ayeke sara si kasa anzere, anzoni toli nga na atapande alingbi ti sara si fango ye ti e akiri anzere na azo mingi. Anzoni tapande, so amû lege na zo ti bâ image ti aye ni na yâ ti li ti lo, alingbi ti mû lege na e ti fa akpengba tâ tënë na mbeni lege so zo amä yâ ni hio. Fadeso, zia e bâ ambeni ye so asara si atoli ti Jésus asara kua nzoni mingi na ndo ti azo. Na pekoni, fade e yeke bâ tongana nyen e lingbi ti sara kua nzoni na kode ti fango ye so.

Lo mû atapande so akpengba pëpe

8, 9. Tongana nyen si Jésus ayeke sara lani kua na atapande so akpengba pëpe? Nyen la asara si atapande ni so asara kua mingi na ndo ti azo?

⁸ Na yâ ti fango ye ti lo, fani mingi Jésus amû atapande so akpengba pëpe, so ahunda ti diko gbâ ti atënë pëpe. Ye oko, atënë so akpengba pëpe amû lege na zo ti bâ a-image ti aye ni na yâ ti li ti lo, na amû lege ti fa polele ambeni kota tâ tënë na ndo ti Nzapa. Na tapande, tongana Jésus ayeke wa adisciple ti lo ti gi bê ti ala ahon ndo ni pëpe na ndo ti abezoin ti ala ti lâ oko oko, lo mû tapande na ndo ti “andeke ti yayu” nga na “akongo ti ngonda”. Andeke ayeke lu ye pëpe nga ala yeke ko ye pëpe; akongo nga ayeke pe kamba ti sarango na bongo pëpe wala ala yeke kpo bongo ti yungo ni pëpe. Atâa so kue, Nzapa ayeke bâ lege ti ala. Tënë so lo ye ti fa so asigigi polele: Tongana Nzapa ayeke bâ lege ti andeke nga na akongo, nyen na nyen kue fade lo yeke bâ lege ti azo so “[a]ngbâ ti gi royaume . . . kozoni.”​—Matthieu 6:26, 28-33.

⁹ Mbeni pendere tapande ti atoli so Jésus asara kua na ni lani  ayeke ti mû mbeni ye wala mbeni zo na ti tene so lo la lo yeke ye tongaso. Ge nga kue, lo sara kue ti tene atapande ni akpengba pëpe. Mbeni lâ, lo tene na adisciple ti lo, lo tene: “Ala yeke lumière ti dunia so.” A yeke ngangu oko pëpe na adisciple ni ti gbu nda ti ye so lo ye ti fa; lo ye ti fa so na lege ti atënë ti ala nga na asarango ye ti ala, ala lingbi ti sara si lumière ti tâ tënë aza nga ala lingbi ti mû maboko na ambeni zo ti mû gloire na Nzapa (Matthieu 5:14-16). Bâ ambeni tënë ni so lo tene so: “Ala yeke ingo ti sese so”; “Mbi yeke keke ti vigne ni, na ala yeke amaboko ni”. (Matthieu 5:13; Jean 15:5). Mara ti akode ti sarango tënë tongaso, so akpengba pëpe so, asara kua ngangu mingi na ndo ti zo.

10. Mû ambeni tapande so afa tongana nyen mo lingbi ti sara kua na atapande na yâ ti fango ye ti mo.

¹⁰ Tongana nyen si mo lingbi ti sara kua na atoli na yâ ti fango ye ti mo? Ti fa ye, mo yeke na bezoin pëpe ti sigigi na afini tapande so ayo mingi nga so akpengba. Gi ti wara atapande so akpengba pëpe. Bâ so mo yeke sara lisoro na mbeni zo na ndo ti tënë ti zingongo ti akuâ, na mo ye ti fa na lo so zingongo akuâ ayeke mbeni ye so ayeke ngangu oko pëpe na Jéhovah. Tapande wa la ayeke ga na li ti mo? Bible ahaka kuâ na lango. Mo lingbi ti tene: “A yeke ngangu pëpe na Nzapa ti zingo akuâ tongana ti so a yeke ngangu na e pëpe ti zingo mbeni zo so alango.” (Jean 11:11-14). Bâ so mo ye ti mû mbeni tapande ti fa so amolenge ayeke na bezoin ti tene a ndoye ala si ala maï nzoni. Mo lingbi ti mû tapande wa? Bible amû tapande so: Amolenge ‘akpa maboko ti keke so asigigi na gunda ni.’ (Psaume 128:3, Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki). Mo lingbi ti tene: “Molenge ayeke na bezoin ti tene a ndoye lo gi tongana ti so keke ayeke na bezoin ti lumière ti lâ nga na ngu.” Tongana tapande ni akpengba pëpe, a yeke duti ngangu pëpe na azo so ayeke mä mo ti gbu nda ti ye so mo ye ti fa na ala na lege ti tapande ni so.

Lo mû atapande ni na ndo ti aye so ayeke si lâ na lâ

11. Mû ambeni tapande so afa so atoli ti Jésus andu aye so âmanke lo bâ ni ândö na ngoi so lo yeke kono na Galilée.

¹¹ Jésus ayeke tâ wa ti sarango kua na atoli so andu aye so azo  ayeke sara lâ na lâ. Mingi ti atoli ti lo andu aye so peut-être lo bâ ni na ngoi so lo yeke kono na Galilée. Gbu li ti mo kete na ndo ti fini ti lo tongana lo de kete. Fani oke si lo bâ mama ti lo na pikango fuku ti alê ti kobe, na ziango mama ti mapa na tere ti mengo farine, na ziango wâ na yâ ti lampe wala na balengo yâ ti da? (Matthieu 13:33; 24:41; Luc 15:8). Fani oke si lo bâ awagingo susu so ayeke bi agbanda ti ala na kota ngu ti Galilée? (Matthieu 13:47). Fani oke si lo bâ amolenge na sarango ngia na gara? (Matthieu 11:16). Kite ayeke pëpe so Jésus abâ ambeni ye nde tongaso so lo sara tënë ni na yâ ti atoli ti lo, aye tongana angongoa so a ngbâ ti tuku ni, amatanga ti mariage, nga na ayaka ti blé so abe awe si lâ ayeke su na tere ni.​—Matthieu 13:3-8; 25:1-12; Marc 4:26-29.

12, 13. Ngbanga ti nyen a yeke senge pëpe si Jésus asara tënë ti lege so “alondo na Jérusalem . . . ti gue na Jéricho” na yâ ti toli ti lo?

¹² Na yâ ti atoli ti lo, Jésus afa ambeni nzene nzene ye so awamango lo ahinga ni nzoni mingi. Na tapande, tongana lo yeke mû toli ti zo ti Samarie so asara nzoni bê, lo to nda ni tongaso: “Mbeni koli alondo na Jérusalem, lo yeke zu ti gue na Jéricho na lo tï na maboko ti azo ti gbungo aye ti azo na ngangu. Ala mû ye kue na tere ti lo, ala pika lo sioni. Tongana ala zia lo . . . lo yeke nduru na kuâ.” (Luc 10:30). A yeke senge pëpe si Jésus asara tënë ti lege so “alondo na Jérusalem . . . ti gue na Jéricho” na yâ ti toli so. Tongana lo yeke mû toli so, lo yeke lani na Judée, na ndo so lo yeke dä so ayo mingi pëpe na Jérusalem; tongaso kite ayeke pëpe so awamango lo ahinga lege ni so. Azo ahinga so lege ni so ayeke nzoni pëpe, mbilimbili teti mbeni zo so ayeke tambela dä gi lo oko. A yeke mbeni lege so angoro ngorongo na yâ ti benyama na azo ayeke mû ka ni mingi pëpe, nga azo ti gbungo aye ti azo na ngangu aye lege ni so mingi.

¹³ Jésus afa nga ambeni nzene nzene tënë so azo ahinga ni mingi na ndo ti lege ni so “alondo na Jérusalem . . . ti gue na Jéricho” so. Na yâ ti toli so, mbeni prêtre nga na pekoni mbeni Lévite ayeke mû nga lege ni so, me ala use kue aluti pëpe ti mû maboko na koli ni so (Luc 10:31,  32). Aprêtre ayeke sara kua na yâ ti temple na Jérusalem, na aLévite ayeke mû maboko na ala.  Aprêtre nga na aLévite mingi ayeke lango lani na Jéricho tongana ala yeke na kua na temple pëpe; Jéricho ayo na Jérusalem gi kilomètre 23. Tongaso, a yeke bâ ka ala na hongo ni na lege ni so. Bâ nga so Jésus atene so koli ni alondo na Jérusalem “lo yeke zu ti gue” na Jéricho, me lo yeke montê montengo pëpe. Awamango lo amä yâ ti tënë ni so. Jérusalem ayeke na nduzu kete tongana a haka ni na Jéricho. Tongaso, tongana mbeni zo ayeke “londo na Jérusalem” ti gue na Jéricho, lo yeke “zu” zungo. * A yeke polele so Jésus abi bê ti lo lani na awamango lo.

14. Tongana e yeke mû atapande, tongana nyen si e lingbi ti fa so e bi bê ti e na awamango e?

¹⁴ E nga kue tongana e yeke fa tënë na lege ti atapande wala atoli, a yeke nzoni e bi bê ti e na awamango e. Aye wa e lingbi ti bâ na mbage ti awamango e so alingbi ti pusu e ti soro atapande so alingbi na ala? Peut-être e lingbi ti bi bê na aye tongana  ngu ti azo ni, ngobo ti kodoro ti ala, sewa so ala londo dä nga na kua so ala yeke sara. Na tapande, mbeni tapande so afa anzene nzene ye na ndo ti kua ti fango yaka alingbi na azo so ayeke na akete kodoro ahon azo so ayeke na yâ ti akota gbata. Duti ti azo ni ti lâ oko oko, na tapande amolenge ti ala, ada ti ala, angia so ala yeke sara, akobe ti ala, alingbi nga ti mû lege na e ti soro atapande so alingbi na ala.

Lo mû atapande na ndo ti aye so Nzapa asara

15. Ngbanga ti nyen a yeke ye ti dongo bê pëpe so Jésus ahinga nzoni mingi aye so Nzapa asara?

¹⁵ Mingi ti atapande so Jésus amû afa so lo hinga ye mingi na ndo ti aye so Nzapa asara, na tapande, akeke, anyama nga na angoi ti ngu wala ti buru (Matthieu 16:2, 3; Luc 12:24, 27). Lo wara mara ti hingango ye tongaso na ndo wa? Na ngoi so lo yeke kono na Galilée, kite ayeke pëpe so lo wara pasa mingi ti bâ aye so Nzapa asara. Mbeni ye so a lingbi e girisa pëpe ayeke so Jésus ayeke “kozo ye na popo ti aye kue so Nzapa asara,” nga tongana Jéhovah ayeke sara tanga ti aye kue, Jésus asara kua na tere ti lo tongana “wakode.” (aColossien 1:15, 16; aProverbe 8:30, 31). A yeke ye ti dongo bê pëpe so Jésus ahinga nzoni mingi aye so Nzapa asara. Zia e bâ tongana nyen lo sara kua nzoni na hingango ye so lo yeke na ni so.

16, 17. (a) Nyen la afa atene Jésus ahinga tâ nzoni mingi asarango ye ti tere ti angasangbaga? (b) Tapande wa afa so angasangbaga ahinga biani go ti berger ti ala?

¹⁶ Dabe ti mo so Jésus atene so ni wani ni yeke “berger so ayeke nzoni mingi” nga azo so ayeke mû peko ti ni ayeke “angasangbaga”. Atënë ti Jésus afa so lo hinga asarango ye ti tere ti angasangbaga nzoni mingi. Lo hinga lani so songo so atingbi mbeni berger na angasangbaga ti lo, mara ni ayeke use pëpe. Lo bâ nga so angasangbaga ayeke nduru ti zia si berger ti ala afa lege na ala, na ala yeke mû peko ti lo na ndo kue so lo yeke gue dä. Ngbanga ti nyen angasangbaga ayeke mû peko ti berger ti ala? Jésus atene: “Ngbanga ti so ala hinga go ti lo.” (Jean 10:2-4, 11). Angasangbaga ahinga tâ go ti berger ti ala biani?

¹⁷ George Adam Smith asû na mbeti mbeni ye so lo bâ na lê ti  lo wani, lo tene: “Ngoi na ngoi, a nzere na e ti wu tere ti e na midi na tere ti mbeni oko ti adungu ti Judée; na ndo so, e bâ aberger ota wala osio na gango ni na angasangbaga ti ala. Anyama ni alï na popo ti tere, na e hunda tere ti e wala berger oko oko ayeke sara ande tongana nyen si anyama ti lo aga na lo. Me tongana anyama ni anyon ngu na asara ngia ahunzi awe, aberger ni oko na oko ague na ambage nde nde ti popo-hoto ni, na zo oko oko airi anyama ti lo na mbeni iringo ndo so ayeke gi ti lo wani; na anyama ti berger oko oko ato nda ti zi tere ti ala na atanga ni ti gue na mbage ti tâ berger ti ala, na pekoni ala hon tâ gi tongana ti so ala ga fade na ni so.” (Buku The Historical Geography of the Holy Land). Jésus asoro biani tâ nzoni toli ni ti fa ye so fade lo ye ti fa, so ti tene tongana e hinga afango ye ti Jésus na e sara ye alingbi na ni nga tongana e mû peko ti lo, fade “berger so ayeke nzoni mingi” ayeke bâ ndo na ndo ti e.

18. Na ndo wa si e lingbi ti wara atapande na ndo ti aye so Jéhovah asara?

¹⁸ Tongana nyen si e lingbi ti manda ti mû atapande na ndo ti aye so Nzapa asara? E lingbi ti mû tapande na ndo ti ambeni sarango ye ti tere ti anyama ti fa pekoni na mbeni lege so  akpengba pëpe me so andu bê ti zo. Na ndo wa si e lingbi ti wara asango na ndo ti aye so Nzapa asara? Bible afa tënë mingi na e na ndo ti ambeni mara ti anyama nde nde nga ngoi na ngoi lo yeke sara kua na asarango ye ti tere ti mbeni nyama ti haka na ti ambeni zo. Bible ahaka loro ti zo na loro ti gazelle wala ti ze; a haka azo so ayeke sara ye na hange mingi na sarango ye ti ngbo; a haka azo so tënë ayeke na li ti ala pëpe na sarango ye ti kolokoto * (1 Chronique 12:8; Habakuk 1:8; Matthieu 10:16). E lingbi nga ti wara ambeni tapande na yâ ti Tour ti Ba Ndo, Réveillez-vous! nga na ambeni mbeti so aTémoin ti Jéhovah asigigi na ni. Mo lingbi ti manda ye mingi na bango tongana nyen si ambeti so asara kua na atapande so akpengba pëpe, so ala mû ni na ndo ti gbâ ti apendere ye so Jéhovah asara.

Lo mû atapande na ndo ti atâ ye so asi

19, 20. (a) Ti ke mbeni fango ye ti wataka, tongana nyen Jésus amû tapande ti mbeni tâ ye so asi lani ade ti ninga pëpe? (b) Tongana nyen si e lingbi ti mû tapande na ndo ti atâ ye so asi nga na ndo ti ambeni zo ti fa na ye?

¹⁹ Atâ ye so asi alingbi ti duti anzoni tapande ti sara kua na ni. Mbeni lâ, Jésus asara kua na tapande ti mbeni ye so asi ti fa so tënë so atene ye ti vundu ayeke si gi na azo so a diko ye ni ndali ti ala ayeke mvene. Lo tene: “Azo bale-oko na miombe so tour ti Siloam atuku na ndo ti ala si a fâ ala, ala bâ ti ala atene kuda [siokpari] so ayeke na li ti ala ahon ti tanga ti azo kue ti Jérusalem?” (Luc 13:4). Biani, a-âme 18 so akui pëpe ngbanga ti so ala sara mbeni siokpari so asara si Nzapa asara ngonzo na tere ti ala. Me, kuâ ti ngangu so ala wara ayeke ye ti peko ti “lâ na pasa”. (Zo-ti-fa-tene 9:11). Tongaso, Jésus ake mbeni fango ye ti wataka na mungo tapande na ndo ti mbeni ye so asi so awamango lo ahinga tënë ni nzoni.

²⁰ Na ngoi so e yeke fa ye na azo, tongana nyen si e lingbi ti mû atapande na ndo ti atâ ye so asi? Na tapande, bâ so mo yeke fa  tënë na ndo ti gango tâ tënë ti prophétie ti Jésus na ndo ti fä ti ngoi so lo yeke si na lo yeke duti dä (Matthieu 24:3-14). Mo lingbi ti mû tapande ti afini sango ti abira, akota nzara, wala ayengingo ti asese so mo mä na radio wala mo bâ na télé ti fa so prophétie so la angbâ ti ga tâ tënë na ndembe so. Wala bâ so mo ye ti sara kua na tapande ti mbeni zo ti fa ye so a lingbi zo agbian ti yü fini zo (aÉphésien 4:20-24). Mo yeke wara tapande ni na ndo wa? Mo lingbi ti gbu li ti mo na ndo ti ambeni ita, wala mo lingbi ti mû tapande ti mbeni ita so a fa mbaï ti lo na yâ ti mbeni mbeti ti e.

21. Tongana e yeke nzoni wafango tënë ti Nzapa, afuta ti pekoni ayeke so wa?

²¹ Biani, Jésus ayeke tâ Kota Wafango ye! Tongana ti so e bâ na yâ ti mbage use ti buku so, kota kusala ti Jésus ayeke ti “fa ye . . . nga [ti] fa nzoni tënë”. (Matthieu 4:23). A yeke nga kota kusala ti e. Afuta ti peko ti dutingo mbeni nzoni wafango tënë ti Nzapa ayeke kota mingi. Tongana e yeke fa ye na azo, e yeke mû ye na ala la, na mara ti mungo ye tongaso aga na ngia (Kusala 20:35). Ngia ni ayeke so e hinga e yeke mû na azo mbeni ye ti ngere ngangu so angbâ lakue lakue: tâ tënë na ndo ti Jéhovah. E lingbi nga ti wara ngia so aga na lege so e hinga so e yeke mû tapande ti Jésus, Kota Wafango ye ahon atanga ni kue so abâ gigi na ndo ti sese.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti mû tapande ti Jésus tongana nyen?

● Ambeni ye so Nzapa asara so Jésus amû tapande na ndo ni ayeke so wa? Tongana nyen si mo lingbi ti mû mara ti atapande tongaso ti fa na ye?​—Matthieu 13:24-32.

● Tongana nyen Jésus asara kua na mbeni tapande so akpengba pëpe ti fa mbeni kpengba ye? Nyen la mo manda dä?​—Matthieu 18:12-14.

● Jésus amû tapande lani na ndo ti atâ ye wa so asi? Tongana nyen si tapande so lo mû amû maboko na mo ti soro ti mo atapande ni wani?​—Luc 11:5-8; 12:6.

[Ahundango tënë ti manda na ye]

[Afoto na lembeti 123]

Tongana nyen Jésus amû tapande ti andeke na ti akongo ti fa so Nzapa ayeke bâ lege ti e?