1-3. Tongana nyen la azo ti Babylone ahe awakua ti Jéhovah? Ala he ala ngbanga ti nyen?

TARA ti bâ so mo yeke mbeni Juif so ayeke be-ta-zo so ayeke na gbata ti Babylone. A gue na azo ti mo na kodro-wande asara ngu 50 tongaso awe. Tongana ti so mo yeke sara ka na lango ti sabbat, mo yeke gue ti wara terê na amba ti mo ti voro Jéhovah. Mo mû alege so azo ayeke hon dä mingi, mo hon akota temple nga na akete tente so zo alingbi ti diko ni kue ape. Gbâ ti azo abungbi na ando ni so, ala yeke mû asandaga nga ala yeke he abia na anzapa tongana Marduk.

² Mo hon ayo na gbâ ti azo ni, mo wara mbeni kete groupe ti amba ti mo awakua ti Nzapa. * Mo wara mbeni ndo so ayeke kpô, peut-être na terê ti mbeni oko ti angu ti gbata ni, ti sambela, ti he abia ti psaume nga ti gbu li na ndö ti Mbeti ti Nzapa ndo oko. Na ngoi so mo yeke sambela legeoko na amba ti mo, mo lingbi ti mä pendere bruit ti abateau so a kanga ni na yanga ti ngu ni. Bê ti mo adë so siriri ayeke kamême na ndo ni so. Mo ye pëpe ti tene mbeni zo ti kodro ni awara ala nga abuba yâ ti bungbi ni tongana ti so ala yeke sara fani mingi. Ala yeke sara ka tongaso ngbanga ti nyen?

³ Babylone asö benda na yâ ti abira mingi, nga azo ni atene so  anzapa ti ala ti wataka la amû ngangu na gbata ni. Ti azo ti Babylone, so a futi Jérusalem kue afa so nzapa ti ala Marduk ayeke ngangu ahon Jéhovah. Tongaso, ala yeke he Nzapa ti mo na azo ti lo. Na ambeni ngoi ala yeke tene na hengo ndo atene: “Ala he na e mbeni bia ti Sion.” (Ps. 137:3). Gbâ ti apsaume afa ngia ti asongo benda ti Sion na ndö ti awato ti Jéhovah. Peut-être a yeke gï apsaume ni so la azo ti Babylone aye mingi ti mû ni tongana ye ti ngia. Me ambeni psaume ni asara tënë na ndö ti azo ti Babylone wani. Na tapande, mbeni oko atene: “Ala sara si Jérusalem aga mbeni ndo so a wara gï afango da na yâ ni . . . azo ti amara so angoro e ahe e nga ala dekongo na ndö ti e.”​—Ps. 79:1, 3, 4.

4, 5. Beku wa la ayeke na yâ ti prophétie ti Ézéchiel? Nyen la e yeke bâ na yâ ti chapitre so? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti chapitre so.)

⁴ A-Juif so ayeke a-apostat ayeke nga nduru ti he mo ndali ti mabe so mo yeke na ni na Jéhovah nga na aprophète ti lo. Atâa hengo ndo ni so, tâ vorongo Nzapa asara si bê ti mo na ti afami ti mo adë. A nzere na mo ti sambela nga ti he bia ndo oko na amba ti mo. Dikongo Mbeti ti Nzapa asara si mo duti na siriri (Ps. 94:19; aRom. 15:4). Tara ti bâ so na lango ni so, mbeni mba ti mo wakua ti Jéhovah aga na mbeni ye so ayeke kota mingi na ngoi ti bungbi ni, lo ga na rouleau ti prophétie ti Ézéchiel. A nzere na mo ti mä zendo so Jéhovah amû ti kiri na azo ti lo na kodro ti ala. Bê ti mo ayeke na ngia mingi ti mä prophétie so a diko ni na kota go, na mo gbu li ti mo na ndö ti beku so mo na sewa ti mo alingbi ti kiri mbeni lâ na kodro ti ala na ti mû maboko na pendere ngoi ti kiringo na tâ vorongo Nzapa na place ni.

⁵ Prophétie ti Ézéchiel asi singo na azendo ti kiringo na aye na place ni. Zia e gbu li na ndö ti mama-tene so amû beku na zo so. Azendo so aga tâ tënë lani na ndö ti azo so a gue na ala na Babylone so tongana nyen? Aprophétie so aye ti tene nyen teti ngoi ti e? Na yâ ti ambeni ye, e yeke bâ nga tongana nyen la a yeke ga tâ tënë ti ndangba ni na yâ ti ngoi so ayeke ga.

6. Tongana nyen la fani mingi Jéhovah agboto lani mê ti azo ti lo so asara kpengbango-li?

⁶ Na lege ti Ézéchiel, Jéhovah atene polele na azo ti lo tongana nyen la lo yeke punir ala ndali ti kpengbango-li ti ala. Jéhovah atene: “A yeke gbu ala ande ti gue na ala na ngbâa na mbeni kodro-wande.” (Ézéch. 12:11). Tongana ti so e bâ na chapitre 6 ti mbeti so, Ézéchiel asara même aye so aye ti sara tënë ti fango ngbanga ti Nzapa so. Me so ayeke kozo gbotongo mê so azo ti Israël awara la ape. Ngbene ye na ngoi ti Moïse, nduru na ngu saki oko kozo, Jéhovah ayeke gboto lani mê ti azo ti lo so tongana ala ngbâ ti sara kpengbango-li, a yeke gue na ala na mbeni kodro-wande (Deut. 28:36, 37). Aprophète tongana Ésaïe nga na Jérémie asara nga lani atënë ti gbotongo mê tongaso.​—És. 39:5-7; Jér. 20:3-6.

7. Na alege wa la Jéhovah apunir azo ti lo lani?

 ⁷ Me mawa ni ayeke so azo mingi amä agbotongo mê so ape. A si na mbeni ngoi, vundu asara Jéhovah ndali ti kpengbango-li ti azo ti lo, ala voro ayanda, ala duti be-ta-zo pëpe nga asioni berger asara si sarango ye ti ala abuba. Tongaso, lo zia si kota nzara atï na ndö ti ala, ye so ayeke lani kota ye ti vundu mingi nga ye ti kamene mingi ndali ti so kodro ti ala ayeke lani “mbeni kodro so lait na mafuta ti otoro asi singo dä.” (Ézéch. 20:6, 7). Na pekoni, tongana ti so Jéhovah atene kozo awe, lo zia si a gue na azo ti lo so ague yongoro na lo na mbeni kodro-wande. Na ngu 607 kozo na ngoi ti e, Nébucadnezzar ti Babylone asara ndangba ye ni, lo futi Jérusalem nga na temple ni. A gue lani na aJuif saki mingi so asö kuâ na Babylone. Kâ, a he ala nga a kanga lege na ala tongana ti so a fa na tongo nda ti chapitre so.

8, 9. Tongana nyen la Nzapa agboto mê ti congrégation ti aChrétien ndali ti afango ye ti a-apostat?

⁸ Eskê mara ti ye so asi lani na azo so a gue na ala na Babylone so asi nga na congrégation ti aChrétien? A si biani. Tongana ti aJuif ti ândö, a gboto mê ti adisciple ti Christ kozoni. Na tongo nda ti kusala ti Jésus, lo tene: “Ala sara hange na aprophète ti wataka so ayeke ga na ala, na so ayü poro ti terê ti taba, me na gbe ni, ala yeke ambo ti ngonda so nzara ahon ndö ti ala.” (Mat. 7:15). Angu mingi na pekoni, yingo-vulu apusu bazengele Paul ti sara nga tënë ti gbotongo mê tongaso: “Mbi hinga so tongana mbi hon ande awe, ambo ti ngonda so asara ye na ngangu ayeke lï ande na popo ti ala na ala yeke sara ye na nzoni bê na groupe ti ataba ni pëpe, nga na popo ti ala wani, ambeni koli ayeke londo na ala yeke sara atënë so ala ba yâ ni kirikiri ti gboto na adisciple na peko ti ala.”​—Kus. 20:29, 30.

⁹ A fa lani na aChrétien tongana nyen ti hinga asioni zo so nga ti kpe ala. A mû yanga na a-ancien ti zi a-apostat na yâ ti congrégation (1 Tim. 1:19; 2 Tim. 2:16-19; 2 Pi. 2:1-3; 2 Jean 10). Ye oko, tongana ti azo ti Israël na ti Juda ândö, yeke yeke aChrétien mingi ake ti mä agbotongo mê ti ndoye so. Nduru na tongo nda ti ngu 100, tënë ti a-apostat amû yâ ti congrégation. Jean, so ayeke ndangba bazengele so angbâ na fini nduru na tongo nda ti ngu 100, abâ so aye ti kirikiri nga na kpengbango-li amû yâ ti congrégation. Lo la lo yeke oko tanga ti azo so akanga lege na sioni changement so (2 aThes. 2:6-8; 1 Jean 2:18). Nyen la asi na peko ti so Jean akui lani?

10, 11. Tongana nyen la toli ti Jésus na ndö ti blé nga na asioni pere aga tâ tënë ti londo na ngu ngbangbo oko ti ga na ni?

¹⁰ Na peko ti kuâ ti Jean, toli ti Jésus na ndö ti blé na asioni pere akomanse ti ga tâ tënë. (Diko Matthieu 13:24-30.) Tongana ti so Jésus atene kozo, Satan alu na yâ ti congrégation “asioni pere” wala aChrétien ti wataka, sarango ye ti kirikiri ague na li ni hio hio na yâ ti congrégation. Vundu adoit ti sara Jéhovah mingi ti bâ congrégation so Molenge ti lo azia gere ni na sese abuba na vorongo yanda, na amatanga nga na asarango ye ti apaïen nga na afango ye ti wataka  so alondo na azo ti senda-ndara so akpe Nzapa ape nga na abungbi ti nzapa so Satan la ayeke na gunda ni. Nyen la Jéhovah asara lani? Tongana ti so lo ke lani azo ti Israël so ayeke be-ta-zo ape, lo zia si a mû azo ti lo a gue na ala na mbeni kodro-wande. Ti londo na mbeni ngoi na yâ ti ngu 100 ti gue na ni, a yeke lani ngangu ti hinga aChretien so ayeke tongana ablé ndali ti so aChrétien ti wataka ayeke mingi. Atâ Chrétien ayeke lani na ngbâa na Babylone, Ngangu gbata, so ayeke bungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue, na sarango ye ti kirikiri ahon ndö ti aChrétien ti wataka. Na ngoi so aChrétien ti wataka amaï, vorongo nzapa ti wataka akomanse.

¹¹ Na yâ ti angu ngbangbo mingi so vorongo nzapa ti wataka amû ndo, ambeni tâ Chrétien, so ti tene “blé” ti parabole ti Jésus ayeke lani dä. Legeoko tongana ti aJuif so a gue na ala na mbeni kodro-wande so a sara tënë ti ala na Ézéchiel 6:9, ala dabe ti ala na tâ Nzapa. Ambeni asara mbeto ape ti dö sese na afango ye ti wataka ti aChrétien ti wataka. A he ala nga a sara ye ti ngangu na ala. Jéhovah ayeke zia azo ti lo angbâ na yâ ti bungbi ti vorongo nzapa ti wataka? Ên-ën. Tongana ti so Jéhovah asara lani na azo ti Israël, lo fa ngonzo ti lo na lege ni nga na ngoi so alingbi na ni (Jér. 46:28). Na ndö ni, Jéhovah amû na ala mbeni beku. Zia e kiri e sara tënë na ndö  ti aJuif so a gue na ala lani na Babylone na e bâ tongana nyen la Jéhovah amû na ala beku so mbeni lâ a yeke zi ala na ngbâa.

12, 13. Ngbanga ti nyen la Jéhovah azia ti sara ngonzo lani?

¹² Jéhovah afa ngonzo ti lo polele na terê ti azo ti lo, me lo dë nga bê ti ala so ngonzo so lo sara na lege ni so ayeke ngbâ lakue lakue ape. Na tapande, bâ tënë so lo tene: “Bê ti mbi so ason so ayeke kaï, na ngonzo ti mbi so alondo na terê ti ala so ayeke hunzi ande, na bê ti mbi ayeke dë. Na ngoi so mbi yeke hunzi ti fa ngonzo ti mbi kue na ndö ti ala, ala yeke hinga ande so mbi Jéhovah la mbi sara tënë so na ala mbi tene mbi ye zo amû terê ti lo kue gï na mbi oko.” (Ézéch. 5:13). Ngbanga ti nyen la Jéhovah ayeke zia ti sara ngonzo?

¹³ Na popo ti azo so a gue na ala na ngbâa, a yeke wara aJuif so ayeke be-ta-zo so a mû ala legeoko na ambeni so ayeke be-ta-zo ape a gue na ala na Babylone. Nga, na lege ti Ézéchiel, Nzapa atene kozo awe so ambeni zo ti lo ayeke changé bê ti ala na ngoi so ala yeke na Babylone. A-Juif so vundu asara ala ndali ti ye so ala sara ayeke fa peko ti aye ti kamene so ala sara na yâ ti kpengbango-li so ala sara na Nzapa ti ala, nga ala yeke hunda Jéhovah ti pardonné ala nga ti sara nzoni bê na ala (Ézéch. 6:8-10; 12:16). Ézéchiel ayeke lani na  popo ti abe-ta-zo ni, prophète Daniel nga na akamarade ti lo ota nga kue. Biani, Daniel abâ lani hongo na azo ni na Babylone nga kiringo ti ala na kodro ti ala ndali ti so lo te gigi aninga. A yeke wara sambela ti changengo bê so lo sara na bê ti lo kue ndali ti asiokpari ti azo ti Israël na Daniel chapitre 9. Kite ayeke dä ape so atënë ti bê ti lo afa na gigi atënë ti bê ti azo saki mingi so ayeke na mbeni kodro-wande so aye mingi ti tene Jéhovah apardonné ala nga lo kiri na ala anzoni ye so ala yeke na ni ândö. Azendo ti Ézéchiel na ndö ti zingo azo ti Nzapa nga na kiringo na ala na kodro ti ala apika bê mingi.

14. Ngbanga ti nyen la Jéhovah akiri na azo ti lo na kodro ti ala?

¹⁴ Me mbeni kota raison nde ti zingo azo ti Jéhovah nga ti kiringo na ala na kodro ti ala ayeke dä. A yeke zi ala na peko ti so ala ninga na kodro-wande, pëpe ndali ti so ala lingbi ti tene a zi ala me ndali ti so a yeke encore ngoi ti tene Jéhovah asara si iri ti lo wani aga nzoni-kue na gbele amara kue (Ézéch. 36:22). Azo ti Babylone so ayeke hinga biani so asioni nzapa ti ala kue, tongana Marduk, alingbi na Jéhovah, Seigneur ti dunia kue kete ape. Zia e bâ azendo oku so Jéhovah apusu Ézéchiel ti fa ni na amba ti lo so a gue na ala na mbeni kodro-wande. Kozoni, zia e sara tënë na ndö ti ye so zendo oko oko aye ti tene lani ndali ti abe-ta-zo so. Na pekoni, e yeke bâ tongana nyen la azendo so ayeke ga tâ tënë na mbeni lege so ayeke kota mingi.

15. Nyen la ayeke changé na yâ ti aye so azo so akiri na kodro ti ala ayeke sara ti voro na Nzapa?

¹⁵ KOZO ZENDO NI. Vorongo yanda wala aye ti saleté ti bungbi ti vorongo nzapa ti wataka ayeke duti encore dä ape. (Diko Ézéchiel 11:18; 12:24.) Tongana ti so e bâ na chapitre 5 ti mbeti so, asarango ye ti anzapa ti wataka, na tapande sambelango yanda, abuba yâ ti Jérusalem nga na temple ni. Tongaso, sarango ye ti azo ni aga sioni nga ala gue yongoro na Jéhovah. Na lege ti Ézéchiel, Jéhovah atene kozo awe so azo so a gue na ala na mbeni kodro-wande ayeke ku kungo mbeni ngoi so ala yeke kiri encore ti mû mbage na vorongo Nzapa so ayeke sioni ape nga so saleté ayeke dä ape. Tanga ti anzoni ye kue ti kiringo na azo ti Jéhovah na kodro ti ala adépend  na kota tënë so: kiringo na aye so Nzapa aleke ndali ti tâ vorongo Nzapa na place ni.

16. Zendo wa la Jéhovah amû lani na ndö ti kodro ti azo ti lo?

¹⁶ USE ZENDO NI. Ala yeke kiri na kodro ti ala. Jéhovah atene na azo so a gue na ala na Babylone, lo tene: “Mbi yeke bungbi ala ndo oko ti mû na ala kodro ti Israël.” (Ézéch. 11:17). So ayeke lani mbeni kpengba zendo, ndali ti so ti tâ tënë ni, azo ti Babylone so agi yanga ti azo ti Nzapa so a gue na ala na ngbâa amû na ala beku oko ape ti kiri na ndo ti ala so ala ye ni mingi (És. 14:4, 17). Na ndö ni, tongana azo so ayeke kiri so angbâ be-ta-zo, sese ni ayeke lë kobe nzoni nga kobe ayeke sigi dä, ye so ayeke mû na ala kobe nga na nzoni kua. Kamene nga na mawa so asara ala ndali ti kota nzara ayeke ga angbene ye.​—Diko Ézéchiel 36:30.

17. Zendo wa la Jéhovah amû na ndö ti asandaga so a yeke mû na lo?

¹⁷ OTA ZENDO NI. A yeke kiri ti mû amatabisi na ndö ti gbalaka ti Jéhovah. Tongana ti so e bâ na chapitre 2 ti mbeti so, na gbe ti Ndia, asandaga ti anyama nga na ambeni sandaga nde ayeke kota mbage ti tâ vorongo Nzapa. Tongana azo so akiri so angbâ ti mä yanga nga ti voro gï Jéhovah oko, Jéhovah ayeke yeda na asandaga ti ala. Tongaso, azo ni alingbi ti wara pardon ti asiokpari ti ala nga ti ngbâ nduru na Nzapa ti ala. Jéhovah atene: “Azo ti Israël kue ayeke voro mbi na yâ ti kodro ni. Mbi yeke duti na ngia na popo ti ala kâ, mbi yeke hunda amatabisi na maboko ti ala nga na akozo lengo ti aye so ala mû na sandaga, aye kue ti nzoni-kue so ala yeke na ni.” (Ézéch. 20:40). A yeke kiri biani na tâ vorongo Nzapa na place ni na ayeke ga na anzoni ye na azo ti Nzapa.

18. Tongana nyen la Jéhovah ayeke fa lege na azo ti lo?

¹⁸ OSIO ZENDO NI. A yeke zi asioni berger. Mbeni kota raison so asara si azo ti Nzapa asara akota faute tongaso ayeke sioni sarango ye ti azo so amû li ni. Jéhovah amû zendo ti changé ye so. Na ndö ti asioni berger so, lo tene: “Mbi yeke tomba ala na kua ti batango ataba ti mbi . . . Mbi yeke zi ande ataba ti mbi na yanga ti aberger ni.” Me na mbage, lo dë bê ti azo ti lo so ayeke be-ta-zo, lo tene: “Mbi yeke bâ ande lege ti ataba ti mbi.” (Ézéch. 34:10, 12). Lo  yeke sara ni tongana nyen? Lo yeke mû akoli so ayeke be-ta-zo ti sara kua ti berger.

19. Zendo wa la Jéhovah amû na ndö ti dutingo beoko?

¹⁹ OKU ZENDO NI. Beoko ayeke duti na popo ti awakua ti Jéhovah. Tara ti bâ tongana nyen la bê ti awakua ti Nzapa so ayeke be-ta-zo so ason ti bâ so awakua ti Nzapa ayeke beoko ape kozo ti tene a gue na ala na mbeni kodro-wande. Aprophète ti wataka nga na asioni berger asara si azo ni asara kpengbango-li na aprophète be-ta-zo so afa tënë na iri ti Jéhovah; yâ ti azo ni akangbi même na agroupe nde nde. Tongaso, mbeni oko ti aye so ayeke pendere mingi ti kiringo na aye na place ni ayeke zendo so a mû na lege ti Ézéchiel, so atene: “Mbi yeke sara ande si bê ti ala aga oko nga mbi yeke zia mbeni fini yingo na yâ ti ala.” (Ézéch. 11:19). Tongana aJuif so akiri so angbâ beoko na Jéhovah Nzapa nga na popo ti ala, wato oko alingbi ti sö benda na ndö ti ala ape. Tongana mbeni mara, ala lingbi ti kiri encore ti mû gloire na Jéhovah ahon ti ga na zonga na ndö ti iri ti lo nga ti bi nengo ti lo na sese.

20, 21. Tongana nyen la azendo ti Nzapa aga tâ tënë na ndö ti azo so akiri na kodro ti ala?

²⁰ Eskê azendo oku so aga tâ tënë na ndö ti aJuif so alondo lani na mbeni kodro-wande akiri? A yeke nzoni e dabe ti e na atënë so Josué so ayeke be-ta-zo ândö atene: “Mbeni tënë oko ti apendere  zendo kue so Jéhovah Nzapa ti ala atene atï na ngu pëpe. Tënë ni kue aga tâ tënë tongana ti so lo tene ndali ti ala. Mbeni tënë ni oko atï na ngu pëpe.” (Jos. 23:14). Gï tongana ti so Jéhovah asara ye alingbi na azendo ti lo na ngoi ti Josué, lo sara nga tongaso na ngoi ti azo so a gue na ala na mbeni kodro nde so akiri na kodro ti ala.

²¹ A-Juif azia lani lege ti sambelango ayanda nga na ambeni sioni sarango ye ti abungbi ti nzapa ti wataka so asara si ala hon yongoro na Jéhovah. Atâa so peut-être a kpa mbeni ye so alingbi lani ti si ape, ala kiri na kodro ti ala, ala fâ yaka dä nga ala yeke na ngia. Mbeni oko ti akozo ye so ala sara lani ayeke so, ala kiri aleke gbalaka ti Jéhovah na Jérusalem nga ala mû na lo asandaga so anzere na lo (Esdras 3:2-6). Jéhovah amû na ala anzoni berger na lege ti yingo, akoli tongana Esdras, prêtre so ayeke be-ta-zo nga zo ti sungo peko ti mbeti, Néhémie na Zorobabel so ayeke agouverneur, Kota prêtre Josué, nga na aprophète so asara ye na mbeto ape, Aggée, Zacharie na Malachie. Tongana azo ni asara ye alingbi na awango nga na afango lege so alondo na Jéhovah, ala yeke duti beoko ahon ti ândö so ala yeke lani beoko.​—És. 61:1-4; diko Jérémie 3:15.

22. E hinga tongana nyen so kozo gango tâ tënë ti aprophétie na ndö ti kiringo na aye na place ni so aga tâ tënë ti kozoni ayeke lani gï kete yanga ti mbeni ye so ayeke kota mingi?

²² Kite ayeke dä ape so, kozo gango tâ tënë ti azendo ti Jéhovah  na ndö ti kiringo na aye na place ni adë bê. Ye oko, so ayeke lani gï kete yanga ti mbeni ye so ayeke kota mingi. E hinga ni tongana nyen? Jéhovah ayeke sara ye alingbi na azendo ni gï tongana azo ni angbâ ti mä yanga ti lo. A si na mbeni ngoi, aJuif akiri ake yanga nga ala sara kpengbango-li. Me tongana ti so Josué atene, tënë ti Jéhovah ayeke ga lakue tâ tënë. Tongaso, azendo ni ayeke ga tâ tënë na mbeni lege so ayeke kota mingi. Zia e bâ tongana nyen la ye so asi.

23, 24. Lawa la “angoi ti kiringo na aye kue na place ni” ato nda ni? A to nda ni tongana nyen?

²³ So e yeke awamandango Bible, e hinga so ndangba mbage ti hunzingo ti asioni ye ti ngoi so, wala lâ ti nda ni ti asioni ye ti ngoi so, ato nda ni na ngu 1914. Me ti awakua ti Jéhovah, ye so asara ala vundu ape. Biani, Bible afa so mbeni kpengba ye akomanse ti si na ngu 1914, “angoi ti kiringo na aye kue na place ni”. (Kus. 3:21). E hinga ni tongana nyen? Nyen la asi lani na ngu 1914? A zia Jésus Christ, so Nzapa asoro lo, Gbia. Tongana nyen la ye so asi lani so ayeke mbeni kiringo na ye na place ni? Dabe ti mo so, Jéhovah amû zendo na Gbia David so ahale ti lo ayeke komande lakue lakue (1 Chron. 17:11-14). Komandema ni akaï na ngu 607 kozo na ngoi ti e na ngoi so azo ti Babylone afuti Jérusalem nga ala sara si komandema ti ahale ti David ahunzi.

²⁴ So Jésus ayeke “Molenge ti zo”, lo yeke lani hale ti David na tongaso lo ga lani héritier so ndia amû na lo komandema ti Gbia David (Mat. 1:1; 16:13-16; Luc 1:32, 33). Na ngu 1914, na ngoi so Jéhovah azia Jésus na ndö ti trône na yayu, “angoi ti kiringo na aye kue na place ni” ato nda ni. Fadeso, lege azi na Jéhovah ti sara kua na Gbia so ayeke mbilimbili-kue ti ngbâ ti sara kua ti kiringo na aye na place ni.

25, 26. (a) Lawa la a zi azo so teti ngu mingi ayeke na gbe ti Babylone, Ngangu gbata? E hinga ni tongana nyen? (Bâ nga encadré “Ngbanga ti nyen e tene ngu 1919?”) (b) Prophétie wa la akomanse ti ga tâ tënë na ngu 1919?

²⁵ Mbeni oko ti akozo ye so Christ asara lani na ngoi so lo ga Gbia ayeke so lo na Babâ ti lo abâ fason so azo ti Nzapa ayeke voro na lo (Mal. 3:1-5). Tongana ti so Jésus atene kozo na yâ ti toli ti lo ti blé  na asioni pere, teti angoi mingi, a yeke lani ngangu ti sara kangbi na popo ti blé nga na asioni pere ni, atâ Chrétien so a soro ala ti gue na yayu nga na aChrétien ti wataka. * Me, fadeso na ngu 1914, ngoi ti kongo lê ti kobe asi, na kangbi ni asigi polele. Na yâ ti angu mingi kozo na ngu 1914, aWamandango Bible so ayeke be-ta-zo afa na gigi akota faute so abungbi ti nzapa ti aChrétien ti wataka asara na ala komanse ti zi terê ti ala na yâ ti asioni bungbi so. A yeke lani ngoi ti tene Jéhovah asara si ala kiri avoro lo na lege ni. Tongaso, na tongo nda ti ngu 1919, gï angu kete na “ngoi ti kongo lê ti kobe”, a zi azo ti Nzapa biani biani na gbe ti Babylone, Ngangu gbata (Mat. 13:30). Ala yeke na gbe ti Babylone encore ape!

²⁶ Aprophétie ti Ézéchiel na ndö ti kiringo na aye na place ni akomanse ti ga tâ tënë na mbeni lege so ayeke kota mingi ahon ti so aga tâ tënë lani na ngoi ti azo ti Nzapa ândö. Zia e bâ fadeso tongana nyen la azendo oku so e sara tënë na ndö ni awe so aga tâ tënë na mbeni lege so ayeke kota mingi.

27. Tongana nyen la Nzapa azi azo ti lo na yâ ti vorongo yanda?

²⁷ KOZO ZENDO NI. Vorongo yanda nga na aye ti saleté ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ayeke hunzi. Na hunzingo ti angu 1800 nga na tongo nda ti ngu 1900, aChrétien so ayeke be-ta-zo abungbi lani ndo oko na ala komanse ti zia lege ti asarango ye ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Ala ke afango ye kue so abungbi ti nzapa ti wataka asigi na ni so ague nde na aye so Bible afa, aye tongana tënë ti Trinité, tënë ti âme so ayeke kui ape nga na tënë enfer ti wâ. Ala fa lani polele so sarango kua na a-image na ngoi ti vorongo Nzapa ayeke vorongo yanda la. Yeke yeke, azo ti Nzapa aga ti bâ nga so sarango kua na croix na ngoi ti vorongo Nzapa ayeke mbeni lege ti vorongo yanda.​—Ézéch. 14:6.

28. Na lege wa la Jéhovah akiri na azo ti lo na kodro ti ala?

²⁸ USE ZENDO NI. Na lege ti yingo a yeke kiri na awakua ti Nzapa na kodro ti ala. So aChrétien so ayeke be-ta-zo asigi na yâ ti abungbi ti vorongo nzapa so afango ye ti yâ ni alondo na Babylone, ala kiri na yâ ti kodro ti ala na lege ti yingo, so ayeke na lege  ni ti tene ala duti dä. Ala yeke na mbeni nzoni ndo so ala yeke kiri encore ti bâ pasi ti kota nzara na lege ti yingo ape. (Diko Ézéchiel 34:13, 14.) Tongana ti so e yeke bâ ande na chapitre 19 ti mbeti so, Jéhovah amû na kodro so gbâ ti akobe ti yingo ahon ti kozo.​—Ézéch. 11:17.

29. Nyen la asara si kua ti fango tënë ague na li ni na ngu 1919?

²⁹ OTA ZENDO NI. A yeke kiri ti mû amatabisi na ndö ti gbalaka ti Jéhovah. Na ngoi ti akozo Chrétien, a fa na ala ti mû na Nzapa asandaga ti anyama ape me amatabisi ti ngangu ngere, so ti tene atënë so ala yeke tene ti gonda na Jéhovah nga fango tënë ti lo na azo (aHéb. 13:15). Na yâ ti angu ngbangbo mingi so azo ti Nzapa asara na gbe ti Babylone, Ngangu gbata, mbeni bungbi oko ayeke dä ape ti fa na azo ti Nzapa lege ti vorongo Nzapa nga ti fango tënë. Me, na hunzingo ti ngoi so azo ti Nzapa asara na gbe ti Babylone, Ngangu gbata, ala yeke mû lani asandaga ti gonda tongaso awe. Ala yeke fa tënë lani mingi nga ala yeke gonda Nzapa na ngia na ngoi ti  abungbi ti ala. Ti londo na ngu 1919 ti ga na ni, “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara” agboto lê mingi na ndö ti kua ti fango tënë nga ala leke yâ ni nzoni ahon ti kozo (Mat. 24:45-47). Tongaso, gbalaka ti Jéhovah asi singo na gbâ ti asandaga ti azo so wungo ti ala ayeke gue gï na li ni so agonda iri ti lo so ayeke nzoni-kue.

30. Nyen la Jésus asara lani ti tene azo ti lo awara anzoni berger so ala yeke na bezoin ni?

³⁰ OSIO ZENDO NI. A yeke zi asioni berger. Christ azi azo ti Nzapa na gbe ti aberger ti abungbi ti nzapa ti aChrétien ti wataka so sarango ye ti ala ayeke na lege ni ape, so aye gï nzoni ti ala wani. Na yâ ti congrégation, a zi lani aberger so sarango ye ti ala ayeke tongana ti aberger ti wataka so na kua ti ala ti berger (Ézéch. 20:38). Jésus, so ayeke Nzoni Berger mingi, asara kue ti tene a bâ lege ti ataba ti lo nzoni. Na ngu 1919, lo zia na sese ngbâ be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara. Kete groupe ti aChrétien be-ta-zo so a soro ala ti gue na yayu amû li ni na yâ ti kua ti mungo kobe ti yingo, a sara si a bâ lege ti azo ti Nzapa nzoni. A si na mbeni ngoi, a fa na a-ancien tongana nyen ti bâ lege ti “kundu ti ataba ti Nzapa”. (1 Pi. 5:1, 2). Fani mingi a sara kua na aye so yingo apusu Ézéchiel ti sû ni so ayeke na Ézéchiel 34:15, 16 ti dabe ti aberger so ayeke aChrétien na andia so Jéhovah Nzapa na Jésus Christ alu ni.

31. Tongana nyen la Jéhovah asara si prophétie ti Ézéchiel 11:19 aga tâ tënë?

³¹ OKU ZENDO NI. Beoko ayeke duti na popo ti awakua ti Jéhovah. Na yâ ti angu ngbangbo mingi, yâ ti abungbi ti nzapa ti aChrétien ti wataka akangbi na akete kete bungbi saki mingi, so na popo ni a yeke wara agroupe nga na asecte so ayeke beoko ape nga ala ke terê ngangu na popo ti ala. Me, Jéhovah asara mbeni ye so ayeke biani mbeni miracle na azo ti lo so lo kiri na ala na kodro ti ala. Zendo so lo mû na lege ti Ézéchiel aga tâ tënë na mbeni lege so adö bê mingi, a tene: “Mbi yeke sara ande si bê ti ala aga oko.” (Ézéch. 11:19). Na yâ ti dunia kue, Christ ayeke na adisciple kutu mingi so alondo na amara nde nde, abungbi ti Nzapa nde nde nga dutingo ti ala ayeke nde nde; ambeni ayeke azo ti mosoro me ambeni ayeke awayere. Ye oko, a fa na ala kue a-oko tâ tënë nga ala sara oko kua na yâ ti beoko na mbeni lege so adö bê mingi. Na ndangba bï ti Jésus na ndö ti sese, lo sambela na bê ti lo kue ti tene adisciple ti lo aduti beoko. (Diko Jean 17:11, 20-23.) Na ngoi ti e, Jéhovah asara ye alingbi na sambela so na mbeni lege so ayeke kota ahon atanga ni kue.

32. Mo pensé nyen na ndö ti gango tâ tënë ti aprophétie na ndö ti kiringo na aye na place ni? (Bâ nga encadré “Aprophétie so asara tënë ti guengo na ngbâa na ti kiringo na aye na place ni.”)

³² A nzere na mo ape ti duti na fini na pendere ngoi ti kiringo na aye na place ni so? E bâ so aprophétie ti Ézéchiel aga tâ tënë na yâ ti ambage kue ti vorongo Nzapa ti e laso. E lingbi ti duti na confiance so Jéhovah ayeke fadeso na ngia ndali ti awakua ti lo, gï tongana ti so lo tene kozo awe na lege ti Ézéchiel, lo tene: “Mbi yeke wara ngia na popo ti ala.” (Ézéch. 20:41). Mo bâ so a yeke mbeni pasa ti duti na popo ti azo so ayeke beoko, so a mû kobe na ala nzoni  na lege ti yingo, so ayeke gonda Jéhovah na yâ ti dunia kue, azo so a zi ala na peko ti so ala sara angu ngbangbo mingi na gbe ti Babylone, Ngangu gbata? Ye oko, ambeni prophétie ti Ézéchiel na ndö ti kiringo na aye na place ni ade ti ga tâ tënë na mbeni lege so ayeke kota mingi ape.

33-35. (a) Prophétie so ayeke na Ézéchiel 36:35 aye ti tene nyen lani ndali ti aJuif so ayeke na mbeni kodro-wande? (b) Prophétie so aye ti tene nyen ndali ti awakua ti Jéhovah laso? (Bâ nga encadré “Angoi ti kiringo na aye kue na place ni.”)

³³ Tongana ti so e bâ, “angoi ti kiringo na aye kue na place ni” ato nda ni na kiringo na komandema ti agbia so ayeke ti hale ti David na ngoi so a zia Jésus Gbia na ngu 1914 (Ézéch. 37:24). Na pekoni, Jéhovah amû ngangu na Christ ti kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni na popo ti azo ti Lo na peko ti so ala sara angu ngbangbo mingi na gbe ti Babylone, Ngangu gbata. Me eskê kua ti Christ ti kiringo na aye na place ni angbâ gï ge awe? Ên-en. Kua ni ayeke ngbâ ti gue na mbeni lege so adö bê mingi na yâ ti ngoi so ayeke ga, na aprophétie ti Ézéchiel afa na e anzene nzene tënë so ayeke pendere mingi.

³⁴ Na tapande, gbu li ti mo na ndö ti atënë so Ézéchiel asû na gbe ti yingo so: “Azo ayeke tene ande, atene: ‘Sese ni so ândö zo alango dä pëpe so, laso a ga tongana yaka ti Éden.’” (Ézéch. 36:35). Zendo so aye lani ti tene nyen ndali ti Ézéchiel na amba ti lo so ayeke na mbeni kodro-wande? Biani, ala yeke ku lani pëpe ti tene a ga tâ tënë kue gï tongana ti so zendo ni atene, mo bâ mo tene kodro ni ayeke duti tâ gï tongana yaka ti Éden lani, wala Paradis, so Jéhovah wani aleke lani (Gen. 2:8). Me kite ayeke dä ape so, ala hinga lani so Jéhovah ayeke dë bê ti ala so kodro ti ala so a kiri na ala na yâ ni ayeke duti pendere nga aye ayeke maï na yâ ni mingi.

³⁵ Oko zendo so aye ti tene nyen ndali ti e laso? E yeke ku pëpe ti tene zendo so aga tâ tënë laso gï tongana ti so zendo ni atene na yâ ti sioni dunia so Satan Zabolo akomande ni so. Ye oko, e hinga so atënë ti zendo so aga tâ tënë laso na lege ti yingo. E so e yeke awakua ti Jéhovah, e yeke na yâ ti kodro so a kiri na e dä na lege ti yingo, mbeni dutingo so na yâ ni e sara na Nzapa nzoni nga e bâ kua ti lo so ayeke nzoni-kue tongana ye so ayeke kota mingi na yâ ti fini ti e. Yeke yeke kodro so e yeke na yâ ni na lege ti yingo so ayeke ga gï pendere pendere. Me ka ti ngoi so ayeke ga ayeke tongana nyen?

36, 37. Azendo wa la ayeke ga tâ tënë ande na yâ ti Paradis?

³⁶ Na peko ti kota bira ti Harmaguédon, Jésus ayeke sara ande kua ti kiringo na aye na place ni même juska na ndö ti sese. Na ngoi ti Komandema ti lo ti ngu saki oko, lo yeke fa na azo ti sara si sese akiri aga yaka ti Éden, mbeni paradis, tâ gï tongana ti so Jéhovah aleke na bê ti lo ti sara (Luc 23:43). Na pekoni, azo kue ayeke duti beoko nga ala yeke duti nzoni na ndö ti sese. Mbeni ye ti sarango sioni na zo wala ye ti mungo mbeto na zo ayeke duti dä oko ape. Tara ti imaginé ngoi so même zendo so ayeke ga tâ tënë: “Mbi yeke te ande  mbele ti siriri na ala, na mbi yeke zi asioni nyama ti ngonda na yâ ti kodro ni, tongaso si ataba ti mbi aduti nzoni na benyama, na ala lango na yâ ti agbako.”​—Ézéch. 34:25.

³⁷ Mo lingbi ti bâ ni na yâ ti li ti mo? Sân mbeto, mo lingbi ti gue ande ti bâ ambage kue ti kota sese so. Nyama oko ayeke sara ande sioni na mo ape. Ye ti sioni oko ayeke buba siriri ti mo ape. Mo oko mo lingbi ande ti tambela na yâ ti kota gbako, mo yeke bâ pendere ni, mo yeke lango même na yâ ni na siriri, mo yeke hinga so mo yeke londo mo wara ngangu nga ye oko ayeke sara sioni na mo ape.

38. Mo pensé nyen na ndö ti ngoi so azendo so ayeke na Ézéchiel 28:26 ayeke ga tâ tënë?

³⁸ E yeke bâ ande so prophétie so ayeke ga tâ tënë: “Ala yeke sara ande kodro na ndö ti sese ni na mbeto pëpe, ala yeke leke da, ala yeke fâ ayaka ti vigne na ala yeke duti na mbeto pëpe na ngoi so mbi yeke fâ ngbanga na ndö ti azo kue so angoro ala si ayeke bâ ala tongana ambumbuse zo so. Ala yeke hinga so mbi yeke Jéhovah Nzapa ti ala.” (Ézéch. 28:26). Na peko ti so a futi awato ti Jéhovah kue awe, e yeke duti na siriri nga nzoni na ndö ti sese kue. Na ngoi so e yeke bâ lege ti sese, e yeke bâ nga ande lege ti e wani nga na ti azo so e ye ala mingi, e yeke leke ande anzoni da ti lango na yâ ni nga e yeke fâ ande ayaka ti vigne.

39. Ngbanga ti nyen la mo lingbi ti duti na confiance so aprophétie ti Ézéchiel na ndö ti Paradis ayeke ga ande tâ tënë?

³⁹ Mo pensé so azendo so ayeke gï asenge bango li la? Tongana a yeke tongaso, dabe ti mo na aye kue so mo bâ na ngoi ti “kiringo na aye kue na place ni.” Atâa ngangu kangango lege ti Satan, a mû na Jésus ngangu ti kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni na yâ ti sioni ngoi so. So ayeke mbeni kpengba ye so afa so azendo kue so Nzapa atene na lege ti Ézéchiel ayeke ga tâ tënë.