1. Fa ye so asinziri ti Jéhovah so ayeke aprophète ayeke sara ândö nga na aye so aga na pekoni.

MBENI sinziri aluti na ndö ti amur ti Jérusalem, lo zia maboko ti lo na ndö ti lê ti lo ti bâ ndo nzoni na ngoi so lâ ayeke linda. Lo gi ti bâ ndo ayo. Hio, lo yô didi ti lo na nduzu, lo wu pupu na lo hûru didi ni ti tene na azo so aturugu ti Babylone ayeke ga. Me ngoi ayeke dä ape ti tene azo ti gbata ni so asara sanka ti aye asara mbeni ye na peko ti so ala mä hurungo didi ti sinziri ni. Teti angu mingi, asinziri so Jéhovah azia ala, wala aprophète, ayeke gboto lani mê ti azo na ndö ti ngoi so aturugu ti Babylone ayeke si; me azo ni ake ti mä ala. Fadeso, aturugu ti Babylone angoro gbata ni awe. Na peko ti so aturugu ni asara camp na terê ti Jérusalem teti anze mingi, ala kôro dû na yâ ti amur ti gbata ni, ala lï ala futi temple ni nga ala fâ azo ti Jérusalem so ayeke na mabe pëpe na so avoro ayanda; ala gbu ambeni na ngbâa.

2, 3. (a) Nyen la aga nduru ti si so ayeke ndu azo ti sese kue laso? (b) Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni?

² Laso, aturugu ti Jéhovah so ayeke sara ande ye alingbi na fango ngbanga ti lo ayeke tambela ti gue ti sara bira na azo ti sese so ayeke na mabe ape (Apoc. 17:12-14). Bira so ayeke si na hunzingo ti kota ye ti vundu so mara ni ade ti si lâ oko ape na yâ ti mbaï ti azo  (Mat. 24:21). Me ngoi ayeke dä ti tene azo mingi amä gbotongo mê so azo so Jéhovah azia ala ti sara kua ti sinziri ayeke tene.

³ Nyen la apusu lani Jéhovah ti zia asinziri? Mara ti tënë wa la mbeni sinziri ayeke tene na azo? Azo wa la asara kua ti sinziri lani? Kua ti e na yâ ti kua so ayeke so wa? Zia e kiri tënë na ahundango ndo so.

4. Nyen la apusu Jéhovah ti zia asinziri? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti chapitre so.)

⁴ Diko Ézéchiel 33:7. Giriri, asinziri ayeke luti ka na ndö ti amur ti mbeni gbata ti bata azo ti gbata ni. Tongana azo ti gbata ni abâ asinziri, ala hinga so zo so akomande gbata ni apensé na azo ti lo. Atâa so ngangu totongo ti didi ti sinziri ni alingbi ti zingo azo na lango gbagburu, totongo ti didi ni alingbi nga ti sö fini ti azo so asara ye so a hunda. Legeoko nga, Jéhovah azia asinziri, pëpe ndali ti so lo ye ti zia mbeto na bê ti azo ti Israël na tenengo na ala atënë ti ye ti vundu so ayeke ga, me ndali ti so lo pensé na azo ti lo na lo ye ti tene ala sö fini ti ala.

5, 6. Mbeni ye wa la afa so Jéhovah ayeke sara ye mbilimbili?

⁵ Na ngoi so Jéhovah azia Ézéchiel sinziri, lo fa ambeni sarango ye ti lo so adë bê ti e. Zia e bâ gï ambeni sarango ye ti lo use.

⁶ Mbilimbili: Jéhovah ayeke sara ye mbilimbili na lege so lo sara ye na lege ni na e oko oko kue. Na tapande, atâa so gbâ ti azo amä tënë ti Ézéchiel na ala ke ni, Jéhovah abâ azo ti Israël kue pëpe tongana azo ti kpengbango-li; me lo ye lani ti bâ sarango ye ti zo oko oko so amä tënë so Ézéchiel atene. Fani mingi, lo sara tënë na ndö ti sarango tënë na “zo ti sioni” nga na “zo ti mbilimbili”. Tongaso, Jéhovah afâ ngbanga alingbi na ye so zo oko oko asara na peko ti so lo mä tënë so a tene.​—Ézéch. 33:8, 18-20.

7. Nyen la Jéhovah ayeke bâ ni na ngoi so lo yeke fâ ngbanga na ndö ti azo?

⁷ A yeke bâ nga mbilimbili ti Jéhovah na lege ti fason so lo fâ na ngbanga na ndö ti azo. Nzapa ayeke hunda na azo pëpe ti kiri tënë ndali ti ye so ala sara ândö, me ala yeke kiri tënë na lo ndali ti sarango ye ti ala na peko ti so a gboto mê ti ala. Jéhovah atene na Ézéchiel: “Tongana mbi tene na zo ti sioni, mbi tene: ‘Ti tâ tënë ni mo yeke kui,’ me na pekoni lo dö lege ti siokpari ti lo lo zia na lo sara ye so ayeke na lege ni nga ye ti mbilimbili . . . lo yeke ngbâ na fini.” Na pekoni, Jéhovah atene mbeni tënë so apika bê mingi, lo tene: “Asiokpari so lo sara lani, mbi yeke dabe ti mbi na ni oko pëpe.” (Ézéch. 33:14-16). Me azo so ayeke sara ye lani na lege ni alingbi pëpe ti pensé so, so ala mä yanga ândö, a yeke kanga lê na ndö ti kpengbango-li so ala sara laso. Jéhovah atene so tongana mbeni zo ‘azia bê ti lo gï na mbilimbili ti lo na lo sara ye ti sioni, mbi yeke dabe ti mbi ande kete pëpe na aye ti mbilimbili so lo sara ândö, me lo yeke kui ndali ti sioni so lo sara.’​—Ézéch. 33:13.

8. Nyen la atënë ti gbotongo mê so aprophète atene afa na e na ndö ti mbilimbili ti Jéhovah?

⁸ E hinga so Jéhovah ayeke mbilimbili ndali ti so lo yeke gboto mê ti azo hio, tongaso si ala yeke na ngoi ti sara mbeni ye kozo  si lo sara ye so lo tene. Ézéchiel akomanse ti sara kua ti lo ngu omene tongaso kozo ti tene aturugu ti Babylone afuti Jérusalem. Me Ézéchiel ayeke pëpe kozo zo so agboto mê ti azo ti Nzapa ti tene na ala so ala yeke kiri tënë na lo ndali ti ye so ala sara. A hon ngu ngbango oko kozo ti tene a futi Jérusalem, Jéhovah atokua aprophète ti sara kua ti sinziri: lo tokua Osée, Ésaïe, Michée, Oded nga na Jérémie. Jéhovah atene na Jérémie ti dabe ti azo ti Israël na tënë so: “Mbi zia asinziri ti mbi na ndö ti ala, asinziri ni atene: ‘Ala dengi mê ti ala ti mä totongo ti didi!’” (Jér. 6:17). Na nda ni, so azo akui na ngoi so azo ti Babylone aga ti sara ye alingbi na ngbanga so Jéhovah afâ, a yeke pëpe faute ti Jéhovah nga na ti asinziri.

9. Tongana nyen la Jéhovah afa tâ ndoye?

⁹ Ndoye: Jéhovah afa tâ ndoye na lege so lo tokua asinziri ti lo ti gboto gï mê ti azo ti mbilimbili pëpe me ti gboto nga mê ti azo ti sioni, ala so azia vundu na bê ti lo mingi na so abuba iri ti lo. Gbu li ti mo kete: azo ahinga lani so azo ti Israël ayeke azo ti Jéhovah, me lakue azo ti Israël atourné peko ti ala na lo na ala gue na peko ti anzapa ti wataka. Ti fa tongana nyen la azo ti mara ni amû vundu na Jéhovah na lege ti aye so ala sara, lo haka ala na mbeni wali so agi mbeni koli nde (Ézéch. 16:32). Atâa so kue, Jéhovah ake azo ti lo hio ape. Lo gi ti tene ala kiri alë songo na lo, me lo gi pëpe ti kiri na ala peko ti sioni so ala sara. Jéhovah amû lani lakue ngoi na azo ti lo ti changé. Ngbanga ti nyen? Lo tene na Ézéchiel: “Mbi wara ngia pëpe tongana mbeni zo ti sioni akui, me mbi ye si zo ti sioni achangé lege ti lo na lo ngbâ na fini.” (Ézéch. 33:11). A  yeke tënë ti bê ti Jéhovah lani, na a yeke nga tënë ti bê ti lo laso.​—Mal. 3:6.

10, 11. Lege so Jéhovah asara ye lani na mbage ti azo ti lo alingbi ti fa nyen na e?

¹⁰ So Jéhovah asara ye lani na mbage ti azo ti Israël mbilimbili nga na ndoye, nyen la e lingbi ti manda dä? Mbeni ye ni ayeke so a lingbi e bâ azo so e yeke fa tënë na ala kue legeoko pëpe, me a lingbi e bâ so azo ayeke nde nde. A yeke duti na lege ni oko ape ti tene e fâ ngbanga na ndö ti mbeni zo e tene so lo lingbi pëpe ti mä tënë so e yeke fa ndali ti sarango ye ti lo ti ândö wala ndali ti mara ti lo, nginza so lo yeke na ni wala ndali ti yanga ti kodro ti lo. Jéhovah asara si bazengele Pierre amanda mbeni ye, na ye so lo manda so abâ nga e laso. Lo tene: “Nzapa ayeke sara kangbi na popo ti azo pëpe, me na yâ ti amara kue, zo so akpe mbeto ti lo na asara ye so ayeke mbilimbili, lo yeke nzere na lê ti Nzapa.”​—Kus. 10:34, 35.

¹¹ Mbeni ye ti manda ni ayeke so a lingbi e ngbâ ti bâ e wani nzoni; akua ti mbilimbili so e sara ândö ayeke kanga pëpe ndö ti sioni so e yeke sara laso. A yeke nzoni e girisa ape so legeoko tongana ti azo so e yeke fa tënë na ala, e nga kue e yeke nduru ti sara siokpari. Wango so bazengele Paul amû na congrégation ti Corinthe alingbi nga na e, lo tene: “Zia zo so abâ ti lo atene ni luti awe asara hange si lo tï pëpe. Mbeni tara nde asi na ala pëpe, gï ti so ayeke si ka na azo kue.” (1 aCor. 10:12, 13). E ye lâ oko ape ti duti azo so ‘azia bê ti ala gï na mbilimbili ti ala’ na e pensé so e lingbi ti sara sioni na a yeke punir e ndali ni ape ndali ti so e yeke sara nga anzoni  kua (Ézéch. 33:13). Atâa e sara na Jéhovah ngu oke, a yeke kota ye mingi ti tene e ngbâ ti sara terê ti e kete na e mä yanga ti Jéhovah.

12. Tongana e sara ândö akota siokpari, nyen la a lingbi e girisa ape?

¹² Me ka tongana ândö e sara akota siokpari me fadeso vundu asara e mingi ndali ti akota siokpari so? Na lege ti tënë ti Ézéchiel, e manda so Jéhovah ayeke punir azo so asara sioni me ala changé bê ti ala pëpe. Ye oko, e manda nga so kozoni kue Jéhovah ayeke Nzapa ti ndoye, me pëpe Nzapa so ayeke kiri na zo peko ti sioni so lo sara (1 Jean 4:8). Tongana e fa na lege ti asarango ye ti e so e changé bê ti e, a lingbi e pensé lâ oko ape so Jéhovah alingbi pëpe ti sara nzoni bê na e (Jacq. 5:14, 15). Jéhovah ayeke lani nduru ti pardonné azo ti Israël so agi mbeni koli nde na lege ti yingo, na lo yeke nga nduru ti pardonné e.​—Ps. 86:5.

13, 14. (a) Mara ti tënë wa la asinziri ti Jéhovah adoit lani ti fa? (b) Tënë wa la Ésaïe afa ni lani?

¹³ Diko Ézéchiel 33:2, 3. Mara ti tënë wa la asinziri ti Jéhovah adoit lani ti fa? Mbeni kota mbage ti kua ti ala ayeke ti fa atënë ti gbotongo mê. Me ala yeke fa nga lani anzoni tënë. Bâ ambeni tapande ni.

¹⁴ Ésaïe, so asara kua ti lo ti londo na ngu 778 ti si na ngu 732 tongaso kozo na ngoi ti e, agboto mê ti azo ti Jérusalem so azo ti Babylone ayeke mû Jérusalem na ala yeke mû azo ti gbata ni ti gue na ala na kodro-wande (És. 39:5-7). Me yingo apusu lo nga ti tene: “Mä si! Asinziri ti mo ayô go ti ala na dekongo. Ala bungbi go ti ala oko ala yeke dekongo na ngia, ndali ti so na ngoi so Jéhovah abungbi azo ti Sion ti kiri na ala, ala yeke bâ ni polele.” (És. 52:8). Tënë so Ésaïe afa ayeke nzoni tënë mingi: a yeke kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni.

15. Tënë wa la Jérémie afa lani?

¹⁵ A yeke tene ka so Jérémie, so asara kua ti lo ti londo na ngu 647 ti si na ngu 580 kozo na ngoi ti e, ayeke zo so ayeke fa gï tënë ti aye ti vundu so ayeke ga, me tënë so ayeke na lege ni ape. Biani lo sara mbeni nzoni kua ti gboto mê ti asioni zo ti Israël so Jéhovah ayeke ga na aye ti vundu na ndö ti ala. * Me lo fa nga nzoni tënë, lo fa kozo awe so azo ti Nzapa ayeke kiri na kodro ti ala na ala yeke kiri na tâ vorongo Nzapa kâ.​—Jér. 29:10-14; 33:10, 11.

16. Tongana nyen la azo so ayeke angbâa na Babylone abâ nzoni na lege ti atënë ti Ézéchiel?

¹⁶ A zia Ézéchiel sinziri na ngu 613 kozo na ngoi ti e, na lo ngbâ lani ti sara kua ti lo juska na ngu 591 tongaso kozo na ngoi ti e. Tongana ti so chapitre 5 na 6 ti mbeti so afa, na bê kue Ézéchiel agboto mê ti azo ti Israël na ndö ti futingo so ayeke ga na ndö ti ala, na sarango tongaso lo zi na li ti lo ngbanga ti mênë ti azo so ayeke kui ande. Na oko ngoi ni, lo gboto gï pëpe mê ti azo so a gue na ala na ngbâa na Babylone so Jéhovah ayeke punir a-apostat ti Jérusalem, me lo mû nga maboko na azo ni ti bata mbeni kpengba songo na Jéhovah tongaso si ala lingbi ti sara kua ti lo na pekoni. Tongana azo ni asara ngu 70 na Babylone awe, Jéhovah ayeke lu mbeni tanga  ti azo ni na kodro ti Israël so a kiri a leke ni (Ézéch. 36:7-11). Mingi ti tanga ti azo so ayeke amolenge nga na a-âta ti azo so adengi mê amä Ézéchiel. Tongana ti so tanga ti achapitre ti mbage 3 ti mbeti so afa, Ézéchiel ayeke lani na anzoni tënë mingi ti fa na azo ni, atënë ti lo ni afa biani so a yeke kiri na tâ vorongo Nzapa na Jérusalem.

17. Na angoi wa la Jéhovah azia asinziri?

¹⁷ Eskê aprophète so asara tënë na azo ti Nzapa na ngoi so a ga nduru ti futi Jérusalem na ngu 607 kozo na ngoi ti e, a yeke gï ala la Jéhovah azia ala ti sara kua ti sinziri? Ên-ën. Lakue kozo ti tene mbeni kpengba ye asi so ayeke sara si ye so Jéhovah aleke na bê ti lo ti sara aga tâ tënë, Jéhovah ayeke zia lani asinziri ti gboto mê ti asioni zo nga ti fa nzoni tënë.

18. Kua wa la Jean Baptiste asara lani?

¹⁸ Kozo na ngu 100, Jean Baptiste asara kua ti sinziri. Lo gboto mê ti azo ti Israël ti mitele so a ga nduru ti ke ala awe (Mat. 3:1, 2, 9-11). Me lo ngbâ gï ge pëpe. Jésus atene so Jean ayeke lani “watokua” so a sara tënë ti lo kozo awe so aleke lege ti Messie (Mal. 3:1; Mat. 11:7-10). Mbeni mbage ti kua ti lo ayeke ti fa mbeni nzoni tënë. Lo tene: “Kete taba ti Nzapa”, Jésus, ayeke ‘zi siokpari ti dunia so”.​—Jean 1:29, 30.

19, 20. Tongana nyen la Jésus na adisciple ti lo asara kua ti sinziri?

¹⁹ Jésus ayeke lani kota sinziri ahon atanga ni kue. Tongana Ézéchiel, Jéhovah atokua lo na “azo ti Israël.” (Ézéch. 3:17; Mat. 15:24). Jésus agboto mê ti azo ti Israël ti mitele so a ga nduru ti ke ala awe na a yeke futi Jérusalem (Mat. 23:37, 38; 24:1, 2; Luc 21:20-24). Me kota kua ti lo ayeke ti fa nzoni tënë.​—Luc 4:17-21.

²⁰ Na ngoi so Jésus ayeke lani na sese, lo tene mbilimbili na adisciple ti lo, lo tene: “Ala lango pëpe.” (Mat. 24:42). Ala mä yanga ti lo na ala sara kua ti sinziri, ala gboto mê ti azo ti Israël ti mitele so Jéhovah ake ala nga na gbata ti Jérusalem so ayeke na sese awe (aRom. 9:6-8; aGal. 4:25, 26). Tongana ti asinziri so aga kozo na ala, ala fa nga nzoni tënë. Na yâ ti tënë so ala fa, mo yeke wara mbeni tënë ti pikango bê so atene azo so ayeke aJuif ape ayeke ga fadeso na popo ti Israël ti Nzapa, so a soro azo ni na lege ti yingo vulu, so ala yeke wara pasa ti mû maboko na Christ ti kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni ge na ndö ti sese.​—Kus. 15:14; aGal. 6:15, 16; Apoc. 5:9, 10.

21. Tapande wa la Paul azia?

²¹ Na popo ti azo ti ngoi ti akozo Chrétien so asara kua ti sinziri, bazengele Paul azia mbeni nzoni tapande mingi. Lo bâ kua ti lo tongana kete kua ape. Tongana Ézéchiel, lo hinga so ngbanga ti mênë ti azo ayeke duti ande na li ti lo tongana lo sara kua ti lo kue pëpe (Kus. 20:26, 27). Na tapande ti ambeni sinziri, Paul agboto gï mê ti azo pëpe, me lo fa nga nzoni tënë (Kus. 15:35; aRom. 1:1-4). Na gbe  ti fango lege ti yingo vulu, lo tene peko ti atënë ti prophétie ti Ésaïe, lo tene: “Gere ti zo so atambela na ndö ti ahoto ti ga na nzoni tënë ayeke tâ pendere mingi”, na lo fa so atënë so ague oko na kua so azo so amû peko ti Christ ayeke sara na ngoi so ala yeke fa nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa.​—És. 52:7, 8; aRom. 10:13-15.

22. Nyen la asi na peko ti kuâ ti abazengele?

²² Na peko ti kuâ ti abazengele, tongana ti so a fa kozo awe, afango ye ti a-apostat amû ndo na yâ ti congrégation ti aChrétien (Kus. 20:29, 30; 2 aThes. 2:3-8). Na yâ ti mbeni ngoi so aninga, aChrétien ti wataka so ayeke tongana asioni pere ayeke mingi ahon azo so amû peko ti Christ so ayeke tongana ablé, na afango ye ti wataka ahonde ndö ti tënë ti Royaume ti Nzapa, so ayeke polele (Mat. 13:36-43). Ye oko, tongana ngoi ti tene Jéhovah akiri na tâ vorongo Nzapa na place ni alingbi awe, lo kiri lo fa ndoye ti lo nga na mbilimbili ti lo na lege so lo zia asinziri ti gboto mê ti azo polele na ti fa nzoni tënë. Asinziri so ayeke lani biani azo wa?

23. Kua wa la Charles Russell na amba ti lo asara lani?

²³ Na yâ ti angu so aga kozo na ngu 1914, Charles Taze Russell na amba ti lo asara kua tongana “watokua” so ayeke “leke lege” kozo ti tene a zia Royaume so Messie ayeke Gbia ni. * (Mal. 3:1). Ala sara nga kua ti sinziri, ala sara ni na lege so ala sara kua na mbeti Le Phare de la Tour de Sion nga na Messager de la Présence de Christ ti  mû maboko na ala ti gboto mê ti azo na ndö ti ngbanga so Nzapa ayeke fâ nga ti sara si nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa amû ndo.

24. (a) Tongana nyen la ngbâa be-ta-zo asara kua tongana sinziri? (b) Nyen la tapande ti azo so asara kua ti sinziri ândö afa na mo? (Bâ encadré “Ambeni sinziri so asara kua nzoni mingi.”)

²⁴ Na peko ti so a zia Jésus gbia ti Royaume, lo zia mbeni kete groupe ti akoli ti sara kua tongana ngbâa be-ta-zo (Mat. 24:45-47). Ngbene ye na ngoi ni so ti ga na ni, ngbâa be-ta-zo so, so laso ayeke Bebungbi, ayeke sara kua ti sinziri. Bebungbi ni amû li ni ti gboto mê ti azo na ndö ti ‘lango so Nzapa ayeke kiri na azo peko ti sioni so ala sara.’ Lo yeke fa nga tënë ti “ngu so na yâ ni Jéhovah ayeke sara nzoni na azo”.​—És. 61:2; bâ nga 2 aCorinthien 6:1, 2.

25, 26. (a) Kua wa la a lingbi azo kue so amû peko ti Christ asara? Ala sara kua ni tongana nyen? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti chapitre ti peko?

²⁵ Atâa so a yeke kozoni kue ngbâa be-ta-zo la ayeke sara kua ti sinziri, Jésus atene na azo “kue” so amû peko ti lo ti “lango pëpe”. (Marc 13:33-37). E yeke sara ye alingbi na commandement so na lege so lê ti e ayeke ngbâ ti kpengba na lege ti yingo, nga e yeke ngbâ ti mû maboko na sinziri ti laso. E yeke fa so e lango pëpe na lege so e yeke sara kua ti fango tënë so a mû na e (2 Tim. 4:2). Nyen la apusu e ti sara ni? Mbeni ye ni ayeke nzara so e yeke na ni ti sö fini ti azo (1 Tim. 4:16). Na yâ ti kete ngoi, azo mingi ayeke kui ndali ti so ala ke ti sara ye alingbi na gbotongo mê ti sinziri ti laso (Ézéch. 3:19). Me ye so apusu e ti sara kua ni ayeke so e yeke na nzara ti fa na azo mbeni tënë so ayeke nzoni tënë mingi: a kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni awe! Fadeso, na yâ ti ‘ngu so Jéhovah ayeke sara nzoni na azo,’ lege angbâ ti zi na azo mingi ti bungbi na e ti voro Jéhovah, Nzapa ti e ti ndoye so ayeke mbilimbili. Na yâ ti kete ngoi, azo kue so angbâ na fini na peko ti so a futi sioni dunia so ayeke bâ nzoni na lege ti komandema ti ndoye ti Molenge ti Jéhovah, Christ Jésus. E lingbi pëpe ti ke ti mû maboko na sinziri ti laso ti fa nzoni tënë so.​—Mat. 24:14.

²⁶ Même kozo ti tene a futi sioni dunia so, lege so Jéhovah asara si azo ti lo aduti beoko ayeke mbeni miracle. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke sara tënë na ndö ti mbeni prophétie so andu anduru keke use so a sara kua na ni ti fa tongana nyen la ye so asi.