1, 2. Kota bira wa la angbâ ti ga? Ahundango ndo wa la alondo so andu ni? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti chapitre so.)

TETI angu saki mingi gbâ ti azo akui kuâ ti ngangu na yâ ti abira, na popo ti abira so a yeke wara abira use so amû ndö ti sese kue na yâ ti angu 1900. Me kota bira so ayeke hon atanga ni kue na yâ ti mbaï ti azo angbâ ti ga. Ye oko, bira so ayeke duti ande pëpe senge bira ti azo, a yeke duti pëpe bira so agbia ti sese ayeke sara na amba ti ala ndali ti so ala pensé gï na nzoni ti ala wani. Bira so ayeke ga so ayeke duti ande “bira ti kota lâ ti Nzapa, Lo so ngangu ti lo ahon angangu kue.” (Apoc. 16:14). Ti tene bira ni alondo, mbeni wato so ayeke sara ye na baba ayeke lï ande na ngangu na yâ ti mbeni kodro so Nzapa aye ni mingi; lingo ti lo na ngangu na yâ ti kodro ni so ayeke sara ande si Jéhovah, Seigneur ti dunia kue, afa kota ngangu so lo yeke na ni ti futi ye, so ade a bâ ni lâ oko na ndö ti sese ape.

² Ambeni kota hundango ndo alondo: Wato ni so ayeke zo wa? Kodro wa la lo yeke lï ande dä na ngangu so? Lawa la lo yeke lï ande na ngangu na yâ ti kodro ni so? Ngbanga ti nyen la lo yeke lï dä na ngangu? Lo yeke lï dä tongana nyen? Ndali ti so aye so ayeke si ande so abâ e, e so e yeke atâ wakua ti Jéhovah na ndö ti sese, a lingbi e hinga akiringo tënë ni. E yeke wara akiringo tënë ni na yâ ti  prophétie so apika bê mingi so ayeke na Ézéchiel chapitre 38 nga na chapitre 39.

3. Fa nda ti akota tënë ti prophétie ti Ézéchiel na ndö ti Gog ti Magog.

 ³ Diko Ézéchiel 38:1, 2, 8, 18; 39:4, 11. Bâ akota tënë ti prophétie ni la: “Na hunzingo ti angu ni,” mbeni wato so iri ti lo ayeke “Gog . . . ti Magog” ayeke lï na ngangu na yâ ti “kodro” ti awakua ti Nzapa. Me lingo ti lo na ngangu so asara si “ngonzo ti [Jéhovah] ayeke londo tâ ngangu”, na Jéhovah ayeke ga ti sö benda na ndö ti Gog. * Jéhovah, so ayeke sö benda, ayeke sara si wato ti lo so lo sö benda na ndö ti lo nga na azo kue so amû peko ti lo aga “kobe ti yanga ti andeke nde nde kue nga na ti anyama ti ngonda.” Na nda ni, Jéhovah ayeke mû na Gog “mbeni ndo ti tene a lu lo dä”. Ti hinga tongana nyen la prophétie so ayeke ga ande tâ tënë fafadeso, a lingbi e gi ti hinga kozoni Gog ni ayeke zo wa?

4. Tënë ti nyen la e lingbi ti tene na ndö ti Gog ti Magog?

⁴ Gog ti Magog ni ayeke zo wa? Na lege ti atënë so Ézéchiel atene, e lingbi ti tene so Gog ayeke mbeni wato ti atâ wakua ti Nzapa. Eskê Gog ayeke mbeni iri so a mû na Satan, kota wato ti tâ vorongo Nzapa, na yâ ti prophétie? Teti angu mingi, ambeti ti e atene tongaso. Ye oko, na peko ti so e kiri e gbu li nzoni na ndö ti prophétie ti Ézéchiel, a sara si e kiri e leke yâ ti ye so e hinga na ndö ni. Tour ti Ba Ndo afa lani so iri Gog ti Magog aye pëpe ti sara tënë ti mbeni créature ti yingo, me a ye ti sara tënë ti wato so zo alingbi ti bâ lo: mbeni bungbi ti amara so amä terê so ayeke sara ande bira na tâ vorongo Nzapa. * Kozo ti tene e kiri e bâ aye so amû lege na e ti tene tongaso, zia e bâ kozoni akpengba ye use na yâ ti prophétie ti Ézéchiel so afa so Gog ayeke pëpe mbeni créature ti yingo.

5, 6. Nyen la na yâ ti prophétie ti Ézéchiel asara si e bâ so Gog ti Magog ayeke pëpe mbeni créature ti yingo?

⁵ “Mo yeke ga kobe ti yanga ti andeke nde nde kue”. (Ézéch. 39:4). Fani mingi Bible asara tënë ti andeke so ayeke te kuâ ti anyama ti gboto mê ti azo na ndö ti fango ngbanga ti Nzapa. Nzapa agboto lani mê ti azo ti Israël nga na azo so ayeke azo ti Israël ape tongaso (Deut. 28:26; Jér. 7:33; Ézéch. 29:3, 5). Me bâ so azo la Nzapa agboto lani mê ti ala me pëpe acréature ti yingo. Andeke nga na anyama ti ngonda ayeke te nyama ti terê me ala yeke te pëpe acréature ti yingo. Tongaso, gbotongo mê so alondo na Nzapa, so ayeke na yâ ti prophétie ti Ézéchiel, asara si e bâ so Gog ayeke pëpe mbeni créature ti yingo.

⁶ “Mbi yeke mû ande na Gog mbeni ndo ti tene a lu lo dä na Israël”. (Ézéch. 39:11). Bible atene ape so a yeke lu acréature ti yingo na ndö ti sese. Me Bible atene so a yeke kanga Satan na asioni yingo ti lo na yâ ti kota dû so alï mingi teti ngu 1000, na pekoni, a yeke bi ala na yâ ti lac ti wâ na lege ti fä, so ti tene a yeke futi ala teti lakue lakue (Luc 8:31; Apoc. 20:1-3, 10). Ndali ti so a tene a yeke mû na Gog “mbeni ndo ti tene a lu lo dä” na ndö ti sese, e lingbi ti tene so lo yeke pëpe mbeni créature ti yingo.

7, 8. Lawa la a yeke futi ande “gbia ti nord”? A gue oko na ye so ayeke si ande na Gog ti Magog tongana nyen?

 ⁷ Tongana Gog, wato so ayeke ga ande na ndangba bira na terê ti atâ wakua ti Nzapa, ayeke mbeni créature ti yingo ape, Gog ni ayeke zo wa wala ayeke nyen? Zia e bâ aprophétie ti Bible use so amû maboko na e ti hinga Gog ti Magog ni.

⁸ “Gbia ti nord”. (Diko Daniel 11:40-45.) Daniel afa lani akodro so ayeke komande dunia kue ti londo na ngoi ti lo ti si na ngoi ti e. Prophétie ni asara nga tënë ti “gbia ti sud” na “gbia ti nord” so ayeke awato na so tënë ti poroso ti ala ayeke nde nde. Na yâ ti angu ngbangbo mingi ala oko oko ayeke akodro nde nde so atiri ndali ti kota ndo. Daniel atene na ndö ti ndangba bira ti gbia ti nord “na ngoi ti nda ni”, lo tene: “Na ngonzo na bê, lo yeke gue ti buba aye nga ti fâ azo mingi.” Awakua ti Jéhovah ayeke akozo zo so gbia ti nord ayeke gi ti sara bira na ala. * Me tongana ti Gog ti Magog, gbia ti nord ayeke “si na futingo” na peko ti so lo sö benda pëpe na yâ ti bira so lo ga na ni na terê ti awakua ti Nzapa.

9. Nyen la ague oko na yâ ti ye so ayeke si na Gog ti Magog na ye so ayeke si na “agbia ti sese kue so azo ayeke dä”?

⁹ “Agbia ti sese kue so azo ayeke dä”. (Diko Apocalypse 16:14, 16; 17:14; 19:19, 20.) Mbeti ti Apocalypse asara tënë ti bira so “agbia ti sese” ayeke sara na “Gbia ti agbia,” Jésus so ayeke na yayu. Me so “agbia ti sese” alingbi ti sara bira na Jésus ape ndali ti so lo yeke na yayu, tongaso ala ga na bira na terê ti azo so ayeke mû maboko na Royaume na sese ge. Agbia ti sese ayeke sö ande benda pëpe na yâ ti bira ti Harmaguédon. Bâ so a yeke futi ande ala na peko ti bira so ala yeke ga na ni na terê ti awakua ti Jéhovah. A yeke mara ti tënë so a tene na ndö ti Gog ti Magog. *

10. E lingbi ti tene nyen na ndö ti Gog ti Magog?

¹⁰ Tongana e dabe ti e na ye so e londo ti bâ so, e lingbi ti tene nyen na ndö ti Gog ti Magog? Kozoni, Gog ayeke mbeni créature ti yingo ape. Use ni, Gog aye ti sara tënë ti amara so ayeke ga ande na bira na terê ti awakua ti Nzapa fafadeso. Kite ayeke dä ape so amara so ayeke mä ande terê, so ti tene na mbeni lege ala yeke duti ande beoko. Ngbanga ti nyen? Ndali ti so a yeke wara awakua ti Nzapa na ndö ti sese kue, amara so ayeke ande na bezoin ti duti na oko pensé nga ala bezoin ti sara oko ye ti ga na bira na terê ti ala (Mat. 24:9). Zia mbeni ye ahanda mo ape, Satan la ayeke duti ande sioni zo so ayeke na peko ti bira so amara so ayeke ga ande na ni na terê ti awakua ti Nzapa so. Teti angu mingi, lo pusu amara ti dunia ti kanga lege na tâ vorongo Nzapa (1 Jean 5:19; Apoc. 12:17). Me prophétie ti Ézéchiel na ndö ti Gog ti Magog aluti mingi na ndö ti ye so amara so ayeke ga ande na bira na terê ti awakua ti Jéhovah ayeke sara. *

11. Tongana nyen la prophétie ti Ézéchiel afa “kodro” so Gog ayeke lï ande dä na ngangu?

¹¹ Tongana ti so e bâ na  paragraphe 3, Gog ti Magog ayeke sara ande si ngonzo ti Jéhovah alondo tâ ngangu na ngoi so lo yeke lï na ngangu na yâ ti kodro so Jéhovah aye ni mingi. Kodro ni so ayeke kodro wa? Zia e kiri na ndö ti prophétie ti Ézéchiel ni. (Diko Ézéchiel 38: 8-12.) A tene so Gog ayeke ‘lï na ngangu na yâ ti kodro ti azo so a mû ala a kiri na ala dä’ nga na azo so “a mû ala na popo ti amara nde nde si a kiri a bungbi ala”. Bâ nga ye so a tene na ndö ti azo so akiri avoro Nzapa na lege ni so ayeke lango na yâ ti kodro ni so: Ala ‘duti na siriri’; ala lango na yâ ti akete kodro so “amur, abarre nga na ayanga ti gbagba ti batango ala ayeke dä pëpe”; nga ala ‘bungbi gbâ ti amosoro nga na akungba’. So ayeke kodro so atâ wakua ti Jéhovah na ndö ti sese kue ayeke dä. E lingbi ti hinga kodro ni so tongana nyen?

12. Kiringo na aye na place ni wa la asi lani na kodro ti Israël ti giriri?

¹² Mbeni ye so ayeke mû maboko na e ayeke ti gbu li na ndö ti kiringo na aye na place ni so asi ândö na Israël, kodro so azo ti Nzapa so lo soro ala alango lani dä, ala sara kua dä nga ala voro lo dä teti angu ngbangbo mingi. Na ngoi so azo ti Israël aduti be-ta-zo ape, na lege ti Ézéchiel, Jéhovah atene so a yeke futi kodro ti ala na azo ayeke lango dä ape (Ézéch. 33:27-29). Me Jéhovah atene nga so, ambeni ngoi na pekoni, tanga ti aJuif so achangé bê ti ala ayeke londo na Babylone ti kiri, na ala yeke kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni na yâ ti kodro ni. Tufa ti Jéhovah ayeke sara si kodro ti Israël ayeke changé kue, a yeke maï a ga “tongana yaka ti Éden.” (Ézéch. 36:34-36). Kiringo na aye na place ni so akomanse lani na ngu 537 kozo na ngoi ti e na ngoi so aJuif so a gue na ala na kodro-wande akiri na Jérusalem ti kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni na yâ ti kodro ti ala so ala ye ni mingi.

13, 14. (a) Kodro na lege ti yingo ayeke kodro wa? (b) Ngbanga ti nyen la Jéhovah aye ni mingi?

¹³ Na ngoi ti e, na mbeni lege a kiri nga na atâ wakua ti Nzapa na kodro ti ala. Tongana ti so e manda na chapitre 9 ti mbeti so, na ngu 1919, a zi awakua ti Nzapa na peko ti so ala sara angu mingi na ngbâa  na gbe ti Babylone, Ngangu gbata. Na ngu ni so, Jéhovah aga na awakua ti lo so akiri avoro lo na lege ni na yâ ti mbeni kodro na lege ti yingo. Kodro ni so ayeke paradis ti yingo, so ti tene mbeni ndo na lege ti yingo so azo aduti nzoni dä nga ala maï, wala ndo so e yeke na yâ ni na lege ti yingo so e yeke voro tâ Nzapa dä. Na yâ ti kodro so, e duti nzoni na yâ ti beoko nga e yeke na siriri ti bê (aProv. 1:33). E wara gbâ ti akobe ti yingo nga e yeke fa tënë ti Royaume ti Nzapa mingi na aga na e ngia. Biani, e bâ tâ tënë ti proverbe so: “Tufa ti Jéhovah la asara si zo awara mosoro, nga lo zia pasi na terê ni pëpe.” (aProv. 10:22). Atâa ndo wa la e sara kodro dä, e yeke na yâ ti kodro so, so ti tene paradis ti yingo, na ngoi kue so e yeke mû maboko na tâ vorongo Nzapa na lege ti tënë ti yanga ti e nga na sarango ye ti e.

¹⁴ Jéhovah aye kodro ni so mingi. Ngbanga ti nyen? Na lê ti lo, azo ti kodro ni so ayeke “aye ti nginza ti amara kue”, so ti tene azo so lo gboto ala lo ga na ala na yâ ti tâ vorongo Nzapa (Ag. 2:7; Jean 6:44). Ala sara kue ti yü fini zo so ayeke na asarango ye ti Nzapa so ayeke na nduzu mingi (aÉph. 4:23, 24; 5:1, 2). So ala yeke atâ wakua ti Nzapa, ala mû terê ti ala ti sara akua ti lo na bê ti ala kue, ala yeke sara ni na mbeni lege so amû gloire na lo na ala fa so ala ye lo (aRom. 12:1, 2; 1 Jean 5:3). E lingbi gï ti imaginé ngia so adoit ti si bê ti Jéhovah tongana lo bâ so azo so ayeke voro lo ayeke sara kua ngangu ti sara si kodro ti ala na lege ti yingo aga pendere mingi. Gbu gï li kete: Tongana mo zia tâ vorongo Nzapa na kozo ndo na yâ ti fini ti mo, mo yeke sara gï pëpe si paradis ti yingo aga pendere me mo yeke zia nga ngia na bê ti Jéhovah.—aProv. 27:11.

15, 16. Lawa la Gog ayeke lï na ngangu na yâ ti kodro ti e na lege ti yingo so a kiri a leke ni?

¹⁵ Ti hinga so mbeni bungbi ti amara so amä terê ayeke lï ande na ngangu na yâ ti pendere kodro ti e na lege ti yingo asara si e gbu li ti e nzoni. Ndali ti so bira so ala yeke ga ande na ni abâ e atâ wakua ti Jéhovah, e ye ti hinga ye mingi na ndö ni. Zia e gbu li na ndö ti ahundango ndo ota so alondo.

¹⁶ Lawa la Gog ayeke lï na ngangu na yâ ti kodro ti e na lege ti yingo so a kiri a leke ni? Prophétie ni akiri tënë, atene: “Na hunzingo ti angu ni, mo yeke lï na ngangu na yâ ti kodro.” (Ézéch. 38:8). Ye so afa so a yeke duti na mbeni ngoi so ayeke nduru na hunzingo ti aye ti ngoi so. Girisa ape so kota ye ti vundu ayeke komanse ande na futingo Babylone, Ngangu gbata, so ayeke abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ti dunia kue. Na peko ti so a futi abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue awe nga kozo si bira ti Harmaguédon akomanse, Gog ayeke ga na ndangba kota bira na terê ti atâ wakua ti Nzapa.

17, 18. Tongana nyen la Jéhovah ayeke fa ande lege na aye so ayeke si na ngoi ti kota ye ti vundu?

¹⁷ Ngbanga ti nyen la Gog ayeke lï ande na ngangu na yâ ti kodro ti atâ wakua ti Jéhovah so a kiri a leke ni? Prophétie ti Ézéchiel afa aye use: kozoni, fason so Jéhovah ayeke fa lege na aye nga use ni asioni bibe so apusu Gog ti sara ye.

 ¹⁸ Fason so Jéhovah ayeke fa lege na aye. (Diko Ézéchiel 38:4, 16.) Bâ tënë so Jéhovah atene na Gog: “Mbi yeke zia acrochet na ngbangba ti mo” nga “mbi yeke sara ande si mo ga ti sara sioni na kodro ti mbi.” Tënë so aye ti fa so Jéhovah ayeke forcé ande amara ti ga na bira na terê ti awakua ti lo? Ên-ën. Lo yeke sara lâ oko ape si sioni asi na awakua ti lo (Job 34:12). Me Jéhovah ahinga so awato ti lo ayeke ke ande atâ wakua ti lo nga ala yeke ku kungo ti gi ti futi awakua ti lo tongana lege azi na ala ti sara ni (1 Jean 3:13). A yeke mo bâ mo tene Jéhovah azia acrochet na ngbangba ti Gog lo gboto lo, Jéhovah ayeke leke si aye ni asi tongana ti so bê ti lo aye nga na ngoi so lo leke ti tene asi. Ambeni ngoi na peko ti so a yeke futi Babylone, Ngangu gbata, peut-être Jéhovah ayeke sara mbeni ye ti handa amara ti tene ala sara ye so ala leke na bê ti ala awe ti sara. Tongaso, Jéhovah ayeke sara mbeni ye so ayeke sara si amara aga na bira na terê ti awakua ti lo, bira ni so ayeke sara si Harmaguédon, kota bira so ade a sara mara ni lâ oko ape na sese, akomanse. Na pekoni, lo yeke sö awakua ti lo, lo yeke fa so lo la lo yeke na droit ti komande dunia kue nga lo yeke sara si iri ti lo aga nzoni-kue.—Ézéch. 38:23.

19. Nyen la ayeke pusu ande Gog ti gi ti kanga lege na tâ vorongo Nzapa?

¹⁹ Asioni bibe so apusu Gog ti sara ye. Amara ayeke “leke na bê ti [ala] ti sara mbeni ye ti sioni.” Ala yeke gi ande ti fa kota ngonzo  so ayeke na bê ti ala teti angu mingi nga ti fa sioni bê so ala yeke na ni na terê ti awakua ti Jéhovah, so ala kpa azo so mbeni ye ti bata ala ayeke dä ape, mo bâ mo tene ala ‘lango na yâ ti akete kodro so amur, abarre nga na ayanga ti gbagba ti batango ala ayeke dä pëpe.’ Amara ayeke ku kungo ti “gbu aye nga ti nzi aye” ti azo “so abungbi gbâ ti amosoro”. (Ézéch. 38:10-12). “Amosoro” wa? Awakua ti Jéhovah ayeke na kota mosoro na lege ti yingo; mosoro ti e so ayeke kota mingi ayeke tâ vorongo Nzapa, vorongo so e yeke voro gï na Jéhovah oko. Amara ayeke sara ande kue ti kanga lege na e ti voro Jéhovah ndali ti so ala bâ tâ vorongo Nzapa na nene ni ape, ala ke ni nga na azo kue so asara si amaï.

20. Tongana nyen la Gog ayeke lï ande na ngangu na yâ ti kodro na lege ti yingo, wala paradis?

²⁰ Tongana nyen la Gog ayeke lï ande na ngangu na yâ ti kodro na lege ti yingo, wala paradis? Peut-être amara ayeke gi ande ti buba yâ ti aye so e yeke sara ka na yâ ti fini ti e nga ti kanga lege na e ti voro Jéhovah. Ti sara ni, peut-être ala yeke gi ti sara si e wara akobe ti yingo ape nga e sara bungbi ndo oko ape. Peut-être ala yeke gi nga ti buba yâ ti dutingo beoko ti e nga ti sara si e yapu ti fa tënë ti Nzapa ape. Aye so kue ala yeke kanga lege na e dä so ayeke aye ti paradis ti yingo. Satan ayeke pusu ande amara ti gi ti futi atâ wakua ti Nzapa nga na tâ vorongo Nzapa na ndö ti sese.

21. Ngbanga ti nyen la mo kiri singila mingi na Jéhovah so agboto mê ti e na ndö ti ye so ayeke ga na devant ti e?

²¹ Bira so Gog ti Magog ayeke ga ande na ni so ayeke ndu ande e atâ wakua ti Nzapa kue so e yeke na yâ ti kodro so Nzapa amû na e na lege ti yingo. E kiri singila mingi na Jéhovah so agboto mê ti e na ndö ti ye so ayeke ga na devant ti e. Ti ku na ngoi ni so, na ngoi so e yeke ku kota ye ti vundu, zia e leke na bê ti e ti ngbâ ti yâa na nduzu tâ vorongo Nzapa, e zia ni na kozo ndo na yâ ti fini ti e. Tongana e sara tongaso, e yeke sara part ti e si kodro so a kiri a leke ni aga pendere mingi laso. Nga a yeke mû lege na e ti bâ mbeni ye so ayeke pika bê mingi so ayeke nduru ti si: Lege so Jéhovah ayeke tiri ande ndali ti azo ti lo nga ndali ti iri ti lo so ayeke nzoni-kue na Harmaguédon, tongana ti so chapitre ti peko ayeke fa ande ni.