1-3. Jésus aquitté lani abazengele ti lo tongana nyen? Ahundango ndo wa la abâ gigi?

 NA NGOI so Jésus akui, vundu asara lani abazengele ti lo mingi. Me na ngoi so a zingo lo na kuâ, terê ti ala anzere sioni. Na yâ ti lango 40 Jésus asi na ala na angoi nde nde; lo fa ye na ala nga lo kpengba ala. A nzere na ala mingi ti duti na terê ti lo nga ala ye pëpe si lo zia ala. Me na lango ti so ni so, tanga ti singo ti lo na ala la.

² Na ngoi so abazengele abungbi ndo oko na ndö ti Hoto ti akeke ti olive, ala dengi mê ti ala nzoni ti mä atënë kue so Jésus atene. Ala ye si Jésus angbâ ti fa ye na ala, me gï hio tongaso Jésus ahunzi tënë ti lo; lo yô maboko ti lo na nduzu na lo iri tënë nzoni na ndö ti ala. Na pekoni, lo komanse ti monté na nduzu. Abazengele ti lo ayeke bâ gï peko ti lo na ngoi so lo yeke monté. Na pekoni, mbeni mbinda ahonde lo na lê ti ala. Lo hon ti lo awe, me ala ngbâ ti bâ ndo na nduzu.—Luc 24:50; Kus. 1:9, 10.

 ³ Ye ni so ayeke mbeni kota changement na yâ ti gigi ti abazengele ti Jésus. So Maître ti ala Jésus Christ akiri na yayu awe so, nyen la ala yeke sara fadeso? E peut ti duti sûr so Jésus aleke ala awe ti ngbâ ti sara kua so lo komanse ni lani. Tongana nyen la lo leke ala ti sara kpengba kua so? Ala sara ye lani tongana nyen? Nyen la laso aChrétien apeut ti manda na lege ti aye so asi lani so? Kozo chapitre ti mbeti ti Kusala akiri tënë nzoni na ahundango ndo so.

4. Luc akomanse atënë ti mbeti ti Kusala tongana nyen?

⁴ Luc akomanse atënë ti mbeti ti Kusala na lege ti atënë so lo tene na Théophile, même zo so lo sû Évangile ti lo lani na lo. a Luc afa polele so aye so lo sû ayeke tanga ti atënë so lani lo sû na yâ ti Évangile ti lo na lege so lo komanse ti fa na nduru tënë aye so lo sû lani na fin ti Évangile ni. Lo sû ni na mbeni kode nde nga lo zia ambeni fini nzene nzene tënë na ndö ni.

5, 6. (a) Nyen la ayeke mû maboko na adisciple ti Jésus ti tene mabe ti ala angbâ ti kpengba? (b) Tongana nyen la mabe ti aChrétien laso aluti na ndö ti “gbâ ti afä so a lingbi ti dë kite na ni pëpe”?

⁵ Nyen la ayeke mû maboko na adisciple ti Jésus ti tene mabe ti ala angbâ ti kpengba? Kusala 1:3 atene na ndö ti Jésus, atene: “Na lege ti gbâ ti afä so a lingbi ti dë kite na ni pëpe, lo fa terê ti lo na ala”. Na yâ ti Bible, gï Luc, “docteur so e ndoye lo mingi” la asara kua na tënë “afä so a lingbi ti dë kite na ni pëpe”. (aCol. 4:14). A yeke mbeni tënë ti adocteur so ndani aye ti tene mbeni ye so ayeke polele, so zo alingbi ti dë kite na ni ape. A yeke mara ti afä tongaso la Jésus afa na ala. Lo fa terê ti lo fani mingi na ala: na ambeni ngoi lo fa terê ti lo na zo oko wala azo use; ti mbeni, lo fa terê ti lo na abazengele ni kue; mbeni lâ, lo fa terê ti lo na azo ahon 500 (1 aCor. 15:3-6). Zo alingbi ti dë kite ni ape.

⁶ Laso nga, mabe ti atâ Chrétien aluti na ndö ti “gbâ ti afä so a lingbi ti dë kite na ni pëpe”. Eskê ambeni ye ayeke dä so afa polele so Jésus aga ândö na sese, lo kui ndali ti siokpari ti e nga a zingo lo na kuâ? En! Azo so abâ aye ni na lê ti ala asû peko ni na yâ ti Mbeti ti Nzapa; afä kue so e yeke na bezoin ni la ala sû na mbeti so. Tongana e manda ambaï so nga e sambela ti mä yâ ni, a yeke kpengba mabe ti e mingi. Girisa pëpe so aye so zo alingbi ti dë kite na ni pëpe la asara si e yeke na tâ mabe so ayeke nde na yengo dä na mbeni ye gï tongaso. E bezoin tâ mabe ti wara fini ti lakue lakue.—Jean 3:16.

7. Tapande wa la Jésus azia na adisciple ti lo na ndö ti fango ye nga na fango tënë?

⁷ Jésus ‘asara nga na ala tënë ti aye so andu Royaume ti Nzapa.’ Na tapande, lo fa na ala nda ti aprophétie so atene Messie ayeke bâ ande pasi nga lo yeke kui  (Luc 24:13-32, 46, 47). Na ngoi so Jésus ayeke zi nda ti tënë na ndö ti kua ti lo tongana Messie, lo luti mingi na ndö ti tënë ti Royaume ti Nzapa, ndali ti so lo la Nzapa asoro lo ti duti Gbia ti Royaume ni. Fango tënë ti Jésus aluti gï na ndö ti Royaume, na adisciple ti lo laso ayeke sara nga tongaso.—Mat. 24:14; Luc 4:43.

8, 9. (a) Atënë use so ayeke na lege ni ape so ayeke lani na yâ ti li ti abazengele ayeke so wa? (b) Na lege wa la Jésus aleke bango ndo ti ala? Ye so afa nyen na aChrétien laso?

⁸ Na ngoi so abazengele abungbi na ndö ti Hoto ti akeke ti olive, a yeke ndangba warango terê ti ala na Jésus na ndö ti sese ge la. Na nzerengo terê, ala hunda lo, ala tene: “Seigneur, mo yeke kiri na royaume ni na Israël fafadeso?” (Kus. 1:6). Na yâ ti hundango ndo ti ala so, mo yeke wara atënë use so ayeke na lege ni ape. Kozo ni, ala bâ ti ala so a yeke kiri na Royaume ti Nzapa na Israël na lege ti mitele. Use ni, ala ku ti tene Royaume so a sara tënë ni ato nda ti komande tâ na ngoi ni so. Tongana nyen la Jésus a-aidé ala ti leke bango ndo ti ala?

⁹ Âmanke Jésus ahinga lani so na yâ ti kete ngoi, a yeke leke kozo bango ndo so ala yeke na ni. Ti tâ tënë ni, gï na yâ ti lango bale-oko, adisciple ni ayeke bâ mbeni fini mara, so ti tene Israël ti yingo so aga nduru ti bâ gigi lani. Yâ ti songo ti Nzapa na Israël aga tâ nduru ti fâ awe. Ti use bango ndo ni, na nzoni bê, Jésus adabe ti ala, lo tene: “A yeke ti ala pëpe ti hinga ngoi wala alango so a fa awe, so Babâ ni azia na gbe ti komandema ti lo wani.” (Kus. 1:7). Jéhovah la ayeke fa kapa so aye ayeke si na ni. Kozo si Jésus akui, lo tene so même Molenge ni ahinga pëpe “lango ni” nga na “l’heure ni” so nda ni ayeke ga, me “gï Babâ ni.” (Mat. 24:36). Laso, tongana mbeni Chrétien ayeke gi bê ti lo ahon ndö ni na ndö ti ngoi so aye ti ngoi so ayeke hunzi, andâ lo yeke gi bê ti lo na ndö ti mbeni ye so abâ lo ape.

10. Bango ndo wa la abazengele ayeke na ni so a yeke nzoni e gi ti duti na ni? Ngbanga ti nyen?

¹⁰ Atâa so abazengele ayeke lani na nzoni bango ndo ape, a yeke nzoni e sara hange si e fâ pëpe ngbanga na ndö ti ala, teti so ala yeke azo so ayeke na kota mabe. Ala sara terê ti ala kete, na ala yeda ti tene a leke bango ndo ti ala. Na ndö ni, atâa so ye so ala yeke ku ti tene asi so ayeke na lege ni ape, tënë so ala hunda afa so ala yeke na nzoni bango ndo. Fani mingi, Jésus awa adisciple ti lo, lo tene: “Ala lango pëpe.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41). Ala lango lani pëpe na lege ti yingo, ala yeke ku kungo ti bâ aye so afa so Jéhovah ayeke nduru ti sara mbeni ye. A yeke mara ti bango ndo tongaso la a yeke nzoni e gi ti duti na ni laso. Ti tâ tënë ni, a yeke même kota ye ti lango ape ndali ti so e yeke na “lâ ti nda ni”.—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Kua wa la Jésus amû lani na adisciple ti lo? (b) Ngbanga ti nyen la a yeke na lege ni so Jésus asara tënë ti yingo vulu na lo tingbi ni na kua ti fango tënë?

¹¹ Jésus adabe ti abazengele na ndö ti ye so a yeke nzoni aduti kota ye na ala. Lo tene: “Ala yeke wara ande ngangu tongana yingo vulu aga na ndö ti ala, ala yeke duti atémoin ti mbi na Jérusalem, na yâ ti Judée kue nga na Samarie, nga  juska na ambage ti sese so ayeke tâ yongoro.” (Kus. 1:8). A yeke na Jérusalem la a fâ lani Jésus; tongaso, a yeke nzoni a fa tënë ti zingongo ti lo na kuâ kozoni kâ. Na pekoni, a yeke fa tënë ni na yâ ti Judée kue, na Samarie, juska a si na akodro so ayeke yongoro.

¹² Kozo ti tene Jésus atokua adisciple ti lo ti gue ti fa tënë, lo dabe ti ala so lo yeke tokua ande yingo vulu na ndö ti ala ti mû maboko na ala. Na yâ ti mbeti ti Kusala, tënë “yingo vulu” asigi ahon fani 40, na Kusala 1:8 ayeke oko ti ando ni so. Fani mingi, mbeti ti Kusala afa polele so sân yingo vulu, e lingbi pëpe ti sara ye so bê ti Jéhovah aye. Ni la, a yeke kota ye ti tene e sambela lakue ti wara yingo vulu (Luc 11:13). E yeke tâ na bezoin ni laso ahon ti kozo.

13. Laso, aChrétien ayeke fa tënë na ndo wa? Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni e bi terê ti e kue na yâ ti kua ti fango tënë?

¹³ Ye so abazengele abâ ni lani tongana “ambage ti sese so ayeke tâ yongoro” andu gï ambeni mbage ti dunia. Me laso, e yeke fa tënë na yâ ti dunia kue. Ye oko, tongana ti so e bâ na yâ ti chapitre so ahon, aTémoin ti Jéhovah ayeda na bê ti ala kue ti sara kua ti fango tënë, ndali ti so ala hinga so Nzapa aye si mara ti azo nde nde kue amä nzoni tënë ti Royaume ti lo (1 Tim. 2:3, 4). So kua so ayeke sara si azo asö fini ti ala, mo yeke bi terê ti mo kue na yâ ni? Kua so ayeke sara si mo bâ so mo yeke sara tâ nzoni ye na yâ ti gigi ti mo nga mbeni kua ti hon ni ayeke dä ape. Jéhovah ayeke mû ande na mo ngangu so mo yeke na bezoin ni ti sara na ni. Mbeti ti Kusala ayeke aidé mo ti hinga anzoni kode ti fango tënë nga ti duti na nzoni bango ndo so apeut ti aidé mo ti sara kua ni nzoni.

14, 15. (a) A-ange atene lani nyen na ndö ti kiringo ti Christ? Ala ye ti tene nyen? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.) (b) Na lege wa la kiringo ti Christ ayeke “gï tongana” guengo ti lo na yayu?

¹⁴ Tongana ti so a sara tënë ni na tongo nda ti chapitre so, Jésus alondo lani na sese ti monté na yayu, lo girisa na lê ti abazengele. Ye oko, abazengele 11 so ayeke luti kâ angbâ ti bâ ndo na lê ti nduzu. Na pekoni, a-ange use asi na ala, na a-ange ni atene: “Azo ti Galilée, ala ngbâ ti luti ti bâ ndo na lê ti nduzu ngbanga ti nyen? Jésus so a mû lo na terê ti ala a gue na lo na nduzu awe so, lo yeke kiri ande gï tongana ti so ala bâ lo na guengo ni na nduzu so.” (Kus 1:11). A-ange ni aye lani ti tene so Jésus ayeke kiri na ngbongboro terê ti lo tongana ti so ambeni bungbi ti nzapa ayeke tene so? Ên-ën, tënë ni la ape. Ngbanga ti nyen la e tene tongaso?

¹⁵ A-ange ni atene so Jésus ayeke kiri ande “gï tongana” ti so ala bâ lo na guengo ni. b Lo gue lani tongana nyen? Na ngoi so a-ange ni ayeke sara tënë, abazengele ni abâ Jésus encore ape. Gï abazengele so la abâ so Jésus azia sese awe na lo yeke na lege ti kiri na ndo ti Babâ ti lo na yayu. Kiringo ti Christ ni ayeke duti nga tongaso. Na a yeke ye so asi. Laso nga, gï azo so ahinga Bible nga ahinga nda ti aye so ayeke si na ngoi ti e la ahinga so Jésus akiri awe na lo yeke komande tongana gbia (Luc 17:20). E doit ti hinga aye so afa polele so lo si awe  na e fa ni na azo ti tene ala nga kue abâ so a yeke ngoi ti tene zo aku kungo la pëpe.

16-18. (a) Kusala 1:13, 14 afa nyen na e na ndö ti abungbi ti e? (b) Tapande ti Marie mama ti Jésus afa nyen na e? (c) Ngbanga ti nyen la abungbi ayeke kota ye mingi na yâ ti gigi ti aChrétien laso?

¹⁶ Abazengele ni ‘akiri na Jérusalem na kota ngia.’ (Luc 24:52). Ye oko, ala yeke sara tongana nyen na aye so Christ afa na ala? Kusala 1:13, 14 atene na e so ala bungbi na yâ ti mbeni “kubu so ayeke na nduzu” nga a fa na e ambeni nzene nzene ye na ndö ti mara ti abungbi ni so. Na ngoi ni so, na Palestine, mingi ni mo yeke wara ada so ayeke na étage, so na terê ni na gigi a leke mbeni escalier ti mû lege na zo ti si na kubu wala kota yâ ti da so ayeke na nduzu. Peut-être “kubu so ayeke na nduzu” so, a yeke na ndö ti da ti mama ti Marc, so a sara tënë ni na Kusala 12:12. Atâa ye ni ayeke tongana nyen, kubu so ayeke gï mbeni senge ndo so adisciple ti Christ ayeke sara bungbi dä. Me azo wa la abungbi lani kâ? Ala sara nyen na ngoi ti bungbi ni?

¹⁷ Bâ so bungbi ni ayeke gï ti abazengele pëpe, wala gï ti akoli pëpe. “Ambeni wali” ayeke nga dä, na popo ti ala mo yeke wara Marie mama ti Jésus. So ayeke ndangba place so a sara tënë ti lo dä na yâ ti Bible la. A yeke nzoni ti bâ so Marie nga kue ayeke dä, lo yeke gi pëpe ti wara kota ndo, me lo sara terê ti lo kete, lo bungbi na aita ti lo ti voro Nzapa. Bê ti Marie adë lani so tanga ti amolenge ti lo ti koli osio, so lani ade ti mä na bê ape na ngoi so Jésus angbâ na sese, ayeke fadeso na terê ti lo (Mat. 13:55; Jean 7:5). Na peko ti so Jésus, so mama ti ala na lo ayeke oko, akui si a zingo lo, bango ndo ti ala achangé.—1 aCor. 15:7.

¹⁸ Bible afa nga ndani so adisciple ni abungbi: ‘Na beoko, ala kue angbâ gï ti sambela.’ (Kus. 1:14). Ngbene ye giriri juska laso, bungbi ayeke kota ye mingi na yâ ti gigi ti aChrétien. E yeke bungbi ti kpengba mba na popo ti e, ti tene a fa ye na e nga a wa e, mingi ni e bungbi ti voro Babâ ti e Jéhovah. Asambela ti e nga na abia so e yeke he na ngoi ti abungbi anzere na lo mingi, nga a yeke kota ye na lê ti e. Zia e manke pëpe abungbi ti e so na lege ni e yeke kpengba amba ti e!—aHéb. 10:24, 25.

19-21. (a) So Pierre amû li ni lani na yâ ti congrégation afa nyen na e? (b) Ngbanga ti nyen la a lingbi mbeni zo amû place ti Judas? Kode so a soro na zo ni afa nyen na e?

¹⁹ Adisciple ti Christ ayeke fadeso na bezoin ti tene a leke ala tongana mbeni bungbi, na bazengele Pierre amû li ni ti bâ lege ti tënë so (Versê 15-26). A yeke ye ti dengo bê ti bâ tongana nyen la Pierre achangé ngangu ngbene ye so lo bere Seigneur ti lo fani ota (Marc 14:72). E kue, a yeke si na e ti sara siokpari, me a lingbi e dabe ti e so Jéhovah ‘ayeke nzoni, na lo yeke nduru ti pardonné azo’ so achangé bê ti ala.—Ps. 86:5.

²⁰ Pierre abâ so a yeke nzoni mbeni zo amû place ti Judas, bazengele so akä Jésus. Me zo wa la ayeke mû place ti lo? Fini bazengele ni adoit ti duti mbeni  zo so amû peko ti Jésus na ngoi kue so lo yeke sara lani kusala ti lo nga zo ni ayeke témoin ti zingongo ti Jésus na kuâ (Kus. 1:21, 22). Tënë so ague oko na zendo so Jésus wani amû, lo tene: “Ala so amû peko ti mbi ala yeke duti na ndö ti atrône 12, na ala yeke fâ ngbanga ti amara 12 ti Israël.” (Mat. 19:28). Na bango ni, Jéhovah aleke lani ti tene abazengele 12 so amû peko ti Jésus na ngoi ti kusala ti lo na ndö ti sese aduti ande atênë 12 “ti fondation ti gbagba” ti Fini Jérusalem (Apoc. 21:2, 14). Ni la Nzapa asara si Pierre abâ so prophétie so atene “zia mbeni zo nde amû kusala ti lo ti bango ndo na ndö ti ye” abâ Judas.—Ps. 109:8.

²¹ A soro zo ni lani tongana nyen? A bi mbeni ye ti hinga na iri ti zo ni, mbeni ye so a yeke sara ni ândö mingi (aProv. 16:33). Ye oko, so ayeke ti ndangba ni ti tene Bible afa so a sara kua na kode so la. A yeke polele so na peko ti so a tuku yingo vulu na ndö ti adisciple, kode ni so aga ngbene ye. Atâa so kue, bâ raison so apusu abazengele ti sara tongaso. Ala sambela, ala tene: “Jéhovah, mo so mo hinga bê ti zo kue, mo fa lo so mo soro lo na popo ti azo use so.” (Kus. 1:23, 24). Ala ye si Jéhovah la afa zo ni. A soro Matthias, so peut-être lo yeke lani oko ti adisciple 70 so Jésus atokua ala ti fa tënë. A yeke tongaso si Matthias aga oko ti “abazengele 12”. c—Kus. 6:2.

22, 23. Ngbanga ti nyen la laso a yeke nzoni e woko terê ti e na gbe ti azo so ayeke mû li ni na yâ ti congrégation nga e mä ala?

²² Ye so asi so afa so a yeke kota ye ti tene awakua ti Jéhovah asara kua tongana mbeni bungbi. Juska laso, a ngbâ ti soro akoli so alingbi ti tene ala bâ ndo na ndö ti congrégation. A-ancien ayeke bâ mbilimbili aye so Bible ahunda na akoli so aye ti ga azo ti bango ndo na ndö ti congrégation, na ala yeke sambela ti tene yingo vulu afa lege na ala. Tongaso, congrégation ayeke bâ akoli so tongana azo so yingo vulu si azia ala na kua ni. Ye so a ku na mbage ti e ayeke ti woko terê ti e na gbe ti ala nga ti mä ala; ye so ayeke sara si e sara kua maboko na maboko na yâ ti congrégation.—aHéb. 13:17.

²³ So adisciple ni awara ngangu ndali ti so ala bâ Jésus so azingo na kuâ nga ndali ti so a kiri a leke ala tongana mbeni bungbi, ye so asara si ala yeke nduru ndali ti ye so ayeke ku ala. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke bâ ande tënë na ndö ti kpengba ye ni so.