1-3. (a) Ngbanga ti nyen la a gue na abazengele na devant ti Sanhédrin? Mbilimbili tënë ni ayeke so wa? (b) Ngbanga ti nyen la desizion so abazengele amû lani agbu bê ti e?

 BÊ TI ajuge ti Sanhédrin ni ason ngangu. A ga na abazengele ti Jésus na gbe ti ala. Raison ni asigi na yâ ti atënë ti Joseph Caïphe, so ayeke kota prêtre nga mokonzi ti da-ngbanga ni, so atene: “E mû yanga na ala ngangu ti ngbâ ti fa ye na azo na iri so pëpe.” Caïphe, so bê ti lo ason ngangu, aye même ape ti di iri ti Jésus na yanga ti lo. Lo kiri lo tene: “Ala sara si fango ye ti ala amû yâ ti Jérusalem kue, na ala leke na bê ti ala gï ti zia tënë ti mênë ti koli so na li ti e.” (Kus. 5:28). Tënë so lo ye ti tene ayeke polele: a lingbi abazengele afa tënë mbeni pëpe; tongaso pëpe, a yeke punir ala.

² Abazengele ni asara lani ye tongana nyen? Jésus so Nzapa amû na lo komandema la amû yanga na ala ti fa tënë (Mat. 28:18-20). Abazengele ni ayeke sara ande mbeto ti azo na ala kanga yanga ti ala? Wala sân mbeto ala yeke dö sese ti ngbâ ti fa tënë? Mbilimbili tënë ni ayeke so; zo wa la ala yeke mä lo? Nzapa wala azo. Pierre asara tënë na iri ti amba ti lo kue, lo tene tënë ni polele nga sân mbeto.

³ So e yeke atâ Chrétien, e ye mingi ti hinga tongana nyen la abazengele asara ye lani na ngoi so azo ti Sanhédrin agi ti zia mbeto na bê ti ala. E nga kue, a mû na e yanga ti fa tënë. Na ngoi so e yeke sara kua so Nzapa amû na e, e nga kue azo apeut ti gi ti kanga lege na e (Mat. 10:22). Awato apeut ti sara si a yeke ngangu na e ti fa tënë wala ti kanga lege na kua ti e. E yeke sara ande tongana nyen? E yeke wara ye nzoni tongana e gbu li na ndö ti ye so a-aidé lani abazengele ti sara ye na mbeto ape nga ye so asi lani na ngoi so a gue na ala na devant ti Sanhédrin. a

4, 5. Ngbanga ti nyen la “kota bê ahon ndö” ti Caïphe na aSadducéen?

⁴ Dabe ti mo so na ngoi so a mû yanga ti kozoni na abazengele ti zia ti fa tënë, Pierre na Jean atene: “E lingbi ti kaï pëpe ti sara tënë na ndö ti aye so  e bâ na e mä.” (Kus. 4:20). Na peko ti so Pierre na Jean awara terê na azo ti Sanhédrin ni, ala nga na tanga ti abazengele ni angbâ lakue ti fa tënë na yâ ti temple. Abazengele ni asara akota fä: ala sava azo nga ala tomba asioni yingo. Ala sara aye ni so na “gbe ti Véranda ti Salomon” so ayeke na terê ti temple na mbage ti est, ndo so gbâ ti aJuif ayeke bungbi ka dä. Même gï gbe ti dê ti Pierre asara si azo asava. Azo mingi so a sava ala ayeda na nzoni tënë. Ye ti peko ni ayeke so “azo so amä na bê na Seigneur angbâ ti ga gï na ndö ni, gbâ ti azo, akoli nga na awali.”—Kus. 5:12-15.

⁵ “Kota bê ahon ndö” ti Caïphe na aSadducéen, mbeni secte so Caïphe kue ayeke na yâ ni, na ala bi abazengele na da ti kanga (Kus. 5:17, 18). Ngbanga ti nyen la bê ti aSadducéen ason tongaso? Ngbanga ti so abazengele ayeke fa lani na azo so a zingo Jésus na kuâ awe, me aSadducéen amä na bê ape so a yeke zingo azo na kuâ. Abazengele ayeke fa lani na azo so a peut ti sö mbeni zo gï tongana zo ni amä na bê na Jésus, me aSadducéen asara mbeto so gouvernement ti Rome ayeke punir ala aSadducéen ni tongana azo ayeda so Jésus ayeke Mokonzi ti ala (Jean 11:48). Ndani la aSadducéen asara kue ti kanga yanga ti abazengele.

6. Kota raison wa la ndali ni a yeke sara ye ti ngangu na awakua ti Jéhovah laso? Ngbanga ti nyen la e hinga so ye ni adoit ti duti tongaso?

⁶ Laso nga, mingi ni, azo so atene ala yeke azo ti Nzapa la ayeke pusu azo ti sara aye ti ngangu na awakua ti Jéhovah. Mingi ni, teti so ala yeke na ngangu na ndö ti akota zo ti kodro nga na andokua ti radio, télé nga na ambeti-sango, ala sara kua na aye so ti gi ti kanga lege na kua ti e ti fango tënë. Ye so e ku terê ti e na ni la, ndali ti so fango tënë ti e ayeke sigi na nda ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. So azo so ayeke tâ na nzara ti voro Nzapa ayeda na tâ tënë so ayeke na yâ ti Bible, ala mä na bê encore ape na atënë ti mvene nga na ambeni ye so Bible afa ni ape (Jean 8:32). Ndani la tënë so e yeke fa asara si akota zo ti nzapa ake e nga ala sara ye ti ngangu na e.

7, 8. Ye so ange so ahunda na abazengele ni ti sara asara nyen na ala? A yeke nzoni e hunda terê ti e na hunda wa?

⁷ Na ngoi so abazengele ayeke na da ti kanga si ala yeke ku ti tene a fâ ngbanga ti ala, peut-être ala yeke hunda terê ti ala ti bâ wala awato ti ala ayeke fâ ala (Mat. 24:9). Me na bï ni, mbeni ye so ala ku ni ape asi: “Ange ti Jéhovah azi ayanga ti da ti kanga ni.” b (Kus. 5:19). Na pekoni, ange ni afa mbilimbili ye so a lingbi ala sara. Lo tene na ala ti gue ti ‘luti na yâ ti temple nga ti ngbâ ti fa tënë na azo’. (Kus. 5:20). Ye so ange ni ahunda na ala ti sara afa na ala so ye so ala yeke sara so ayeke na lege ni. Tënë so ange ni atene na ala asara nga si ala kiri awara ngangu ti dö sese atâa nyen la asi. Tongaso, na mabe nga sân mbeto, “ala lï na yâ ti temple na kota ndapre na ala to nda ti fa ye na azo.”—Kus. 5:21.

⁸ A yeke nzoni e oko oko kue, e hunda terê ti e: ‘Tongana mara ti ye tongaso asi, mbi yeke duti ande na mabe nga mbi yeke sara ye na mbeto ape ti ngbâ ti fa  tënë?’ E yeke ngbâ ti ‘fa nda ti tënë ni kue na ndö ti Royaume ti Nzapa’ ndali ti so e hinga so a-ange ayeke mû maboko na e na yâ ti kota kua so.—Kus. 28:23; Apoc. 14:6, 7.

9-11. Abazengele asara ye lani tongana nyen na ngoi so azo ti Sanhédrin ahunda na ala ti zia ti fa tënë? Tongana nyen la ye so ayeke mbeni tapande ndali ti atâ Chrétien kue?

⁹ Caïphe na tanga ti ajuge ti Sanhédrin ni ayeke fadeso nduru ti bâ tënë ti abazengele ni. Sân ti tene ala hinga ye so asi kâ na da ti kanga ni, akota zo ti da-ngbanga ni atokua aturugu ti ga na abazengele. Tara ti bâ tongana nyen la li ti aturugu ni akpe kue ti bâ so abazengele ni ayeke na yâ ti da ti kanga ni ape, atâa so yanga ti da ti kanga ni angbâ ti kanga nga ‘aturugu ayeke luti na ayanga-da ni’. (Kusa. 5:23). Kete na pekoni, mokonzi ti temple ni amä so abazengele ni ayeke na yâ ti temple, na ala yeke fa tënë na ndö ti Jésus Christ, atâa so a yeke ndali ti fango tënë la a bi ala na da ti kanga. Hio tongaso, mokonzi ti temple ni na aturugu ague na temple, ala gbu abazengele ni, ala gue na ala na Sanhédrin.

¹⁰ Tongana ti so e bâ na tongo nda ti chapitre so, akota zo ti nzapa so bê ti ala ason ngangu atene polele na abazengele ti zia ti fa tënë. Abazengele ni asara ye lani tongana nyen? Sân mbeto, Pierre atene na iri ti abazengele ni kue, lo tene: “A lingbi e mä yanga ti Nzapa, lo so lo yeke mokonzi, ahon ti mä azo.” (Kus. 5:29). So ayeke mbeni tapande la abazengele azia na atâ Chrétien kue. Atâa so Nzapa ahunda na e ti mä yanga ti azo so ayeke na komandema, lo mû na ala ngangu ape ti kanga lege na e ti sara ye so bê ti lo aye. Laso, tongana “akota zo ti komande” akanga lege na kua ti e ti fango tënë, e yeke zia pëpe ti sara kua so Nzapa amû na e so ayeke ti fa tënë (aRom. 13:1). Me e yeke gi alege na hondengo ni ti ngbâ ti fa tënë na ndö ti Royaume ti Nzapa.

¹¹ Bê ti aJuge ni ason ngangu na terê ti abazengele ni ndali ti so ala kiri tënë na mbeto ape. Ala leke na bê ti ala “ti fâ” abazengele ni (Kus. 5:33). Na bango ni, gï kuâ la ayeke ku atémoin so ayapu nga asara ye na mbeto ape so. Me, ala wara mungo maboko na mbeni lege so zo aku terê ti lo na ni ape.

12, 13. (a) Wango wa la Gamaliel amû na amba ti lo? Ala mä lo lani? (b) Tongana nyen la Jéhovah apeut ti gbu koko ti awakua ti lo laso? Tongana lo zia lege si e “bâ pasi ndali ti mbilimbili,” aye use wa la a lingbi e hinga ni?

¹² Gamaliel, “mbeni wafango Ndia so azo ti kodro ni kue ane lo mingi”, amû tënë. c So lo yeke juge so amba ti lo ane lo mingi, lo londo lo luti na popo ti ala, lo mû même “yanga ti tene a sigi na [abazengele] so kete si.” (Kus. 5:34). Gamaliel afa tapande ti ambeni zo so ândö alondo ti sara kpengba-li, me so hio tongaso, aye so ala londo ti sara atï na ngu na peko ti so amokonzi ti azo ni awara kuâ. Lo hunda na akota zo ti da-ngbanga ni ti ku nga ti sara sioni na abazengele ape, so Mokonzi ti ala Jésus akui ade aninga ape. Gamaliel asara tënë na mbeni fason so zo alingbi pëpe ti ke ni, lo tene: “Ala yôro yanga ti ala na yâ ti tënë ti akoli so pëpe, me ala zia ala kpô. Ndali ti so tongana ye so ala leke ti sara so wala kusala ti ala ni so alondo na azo, a yeke kinda ni ande, me tongana a londo na Nzapa, ala lingbi ti kinda ni ande pëpe. Peut-être ala yeke ga azo so ayeke tiri na Nzapa lo wani.” (Kus. 5:38, 39). Ajuge ni ayeda na wango ti Gamaliel. Ye oko, ala mû yanga si a pika abazengele ni nga ala hunda na ala “ti zia ti fa tënë na iri ti Jésus”.—Kus. 5:40.

¹³ Laso nga, tongana ti so a si lani, Jéhovah apeut ti sara si ambeni kota zo tongana Gamaliel agbu koko ti awakua ti lo (aProv. 21:1). Jéhovah apeut ti sara kua na yingo ti lo ti pusu azo ti komande, ajuge, wala azo ti ndia so ayeke na komandema ti sara ye so bê ti lo aye (Néh. 2:4-8). Me tongana lo zia lege si e “bâ pasi ndali ti mbilimbili,” zia e hinga ambeni ye use (1 Pi. 3:14). Kozo ni, Nzapa apeut ti mû na e ngangu ti gbu ngangu (1 aCor. 10:13). Use ni, awato ‘alingbi ande pëpe ti kinda’ kua ti Nzapa.—És. 54:17.

14, 15. (a) Abazengele asara ye lani tongana nyen na peko ti so a pika ala? Ngbanga ti nyen? (b) Fa mbeni tapande so afa tongana nyen la awakua ti Jéhovah ayeke na ngia ti gbu ngangu.

¹⁴ So a pika abazengele, eskê ala découragé wala ala zia ti sara kua so a mû na ala? Oko pëpe! Ala “sigi na gbele Sanhédrin ni, ala yeke na ngia”. (Kus. 5:41). “Ala yeke na ngia” ndali ti nyen? A yeke pëpe ndali ti so a pika ala. Ala yeke na ngia ndali ti so ala hinga so a sara ye ti ngangu na ala ngbanga ti so ala ngbâ be-ta-zo na Jéhovah nga ndali ti so ala mû peko ti Jésus so ayeke Tapande ti ala.—Mat. 5:11, 12.

¹⁵ Legeoko tongana ti aita ti e so, e yeke na ngia ti gbu ngangu na ngoi so e yeke bâ pasi ndali ti nzoni tënë (1 Pi. 4:12-14). A nzere na e ape ti tene a zia mbeto na yâ ti e, a sara ye ti ngangu na e wala a kanga e. Me e yeke na kota ngia tongana e yeke be-ta-zo. Bâ tapande ti Ita Henryk Dornik, so agbu ngangu teti angu mingi na ngoi so agouvernement so ayeke sara ye ti ngangu na azo ti ala ayeke komande. Lo dabe ti lo so na nze ti août ti ngu 1944, akota zo ti komande atokua lo na ita ti lo ti koli na yâ ti mbeni camp ti sarango zo na pasi. Awato ti ala atene: “Zo oko apeut pëpe ti pusu ala ti sara mbeni ye nde. So ala hinga so ala peut ti kui  ndali ti ye so ala mä na bê na ni asara si ala yeke na ngia.” Ita-koli Dornik atene: “Atâa so mbi ye lani ti kui ape, na ngoi so mbi bâ pasi mbi ngbâ be-ta-zo na Jéhovah, mbi sara ye na mbeto ape na mbi bata nengo ti mbi, ye so asara si mbi yeke na ngia.”—Jacq. 1:2-4.

16. Na lege wa la abazengele afa so ala ye biani ti ngbâ ti fa tënë? Na lege wa la e yeke mû peko ti kode ti fango tënë so?

¹⁶ Abazengele akiri hio na kua ti fango tënë. Sân ti gi bê ti ala, “lâ na lâ na yâ ti Temple nga da na da, ala zia pëpe ti fa ye na ti fa nzoni tënë na ndö ti Christ”. d (Kus. 5:42). Awafango tënë so ayapu so aye biani ti ngbâ ti fa nzoni tënë ni kue. Bâ so ala gue ala fa tënë na azo na yanga-da ti ala, tongana ti so Jésus Christ ahunda na ala ti sara (Mat. 10:7, 11-14). A yeke na sarango tongaso la ala sara si fango ye ti ala amû yâ ti Jérusalem kue. Laso nga, a hinga aTémoin ti Jéhovah na oko kode ti fango tënë so. So e yeke gue na yanga-da ti azo oko oko, e fa polele so e nga kue e ye ti mû lege na azo kue ti mä nzoni tënë. Eskê Jéhovah asara tufa na ndö ti kua ti fango tënë so e yeke sara da na da? En. Azo kutu mingi ayeda na tënë ti Royaume na lâ ti nda ni so, na ti ambeni mingi, ala mä nzoni tënë ti kozoni na ngoi so aTémoin ti Jéhovah asi na yanga-da ti ala.

17-19. Kpale wa la abâ gigi lani? Ti leke ni, abazengele ahunda na adisciple ti sara nyen?

¹⁷ Mbeni kpale alondo na yâ ti congrégation ni so abâ gigi fini fini, na a ye ti buba yâ ni. Tënë ni alondo na ndö ti nyen? Gbâ ti adisciple so ayeke wara batême ayeke azo so aga gango na Jérusalem, na ala ye ti hinga ambeni ye nzoni awe si ala kiri na kodro so ala londo dä. Adisciple so alango na Jérusalem ayeda na bê ti ala wani ti mû nginza si amû lege na azo so aga, ti wara kobe nga na ambeni ye so ala yeke na bezoin ni (Kus. 2:44-46; 4:34-37). Na ngoi ni so, mbeni tënë alondo so a hunda ti leke ni na ndara. “Na ngoi ti kangbingo kobe ti lâ na lâ,” awali-mua so ayeke tene yanga ti Grec, ‘a yeke bâ lege ti ala nzoni pëpe’. (Kus. 6:1). Ye oko, ti awali-mua so ayeke tene yanga ti Hébreu, a yeke bâ lege ti ala  nzoni. Na bango ni, ye ni andu tënë ti mara. Tënë ti mara alingbi hio ti ga na kangbi.

¹⁸ Abazengele ni, so ayeke bebungbi ti congrégation ni so angbâ gï ti kono, abâ so a yeke na lege ti ndara pëpe ti tene ala “zia kua ti fango ye na ndö ti tënë ti Nzapa ti sara kua ti kangbingo kobe”. (Kus. 6:2). Ti leke kpale so, abazengele ahunda na adisciple ni ti soro na popo ti ala akoli mbasambala so “asi singo na yingo vulu nga na ndara,” si ala abazengele ni azia ala na ndö ti “kpengba kusala so.” (Kus. 6:3). A yeke na bezoin ti akoli so alingbi ndali ti so kua ni ayeke gï kangbingo kobe na azo ape, me a ndu nga sarango kua na nginza, vongo aye nga sungo aye nzoni na mbeti. Akoli kue so a soro ala, iri ti ala ayeke na yanga ti Grec, ye so alingbi peut-être ti sara si awali-mua so, so bê ti ala ason, asara confiance na ala. Na peko ti so abazengele agbu li na ndö ti azo so a soro ala so na ala sambela ndali ni awe, ala zia akoli mbasambala so ti bâ lege ti “kpengba kusala so.” e

¹⁹ So akoli mbasambala so ayeke sara kua ti kangbingo kobe, a ye ti tene so ti ala na kua ti fango nzoni tënë ahunzi awe? Oko pëpe! Na popo ti akoli so a soro ala, mo yeke wara Étienne, so ayeke lani mbeni kpengba wafango nzoni tënë so lo fa so lo sara ye na mbeto ape (Kus. 6:8-10). Philippe kue ayeke na popo ti akoli mbasambala so, me a hinga lo lani tongana “wafango nzoni tënë”. (Kus. 21:8). A yeke polele so akoli so angbâ lakue ti fa nzoni tënë ti Royaume ngangu.

20. Tongana nyen la awakua ti Jéhovah laso ayeke soro a-ancien nga na awakua ti mungo maboko tongana ti so abazengele asara lani?

²⁰ A-Témoin ti Jéhovah laso ayeke mû nga peko ti oko kode so. Akoli so a ye ti  soro ala ti bâ lege ti akua na yâ ti congrégation, a ku ti bâ so ala yeke sara ye ague oko na ndara ti Nzapa nga ala lë ambage nde nde ti lengo ti yingo vulu. Na gbe ti fango lege ti Bebungbi, a yeke zia akoli so asara ye alingbi na aye so Bible ahunda ti sara kua ti ancien wala ti wakua ti mungo maboko na yâ ti acongrégation (1 Tim. 3:1-9, 12, 13). f So azo so asara ye alingbi na ye so Bible ahunda, a lingbi ti tene so yingo vulu la azia ala na kua ni. Akoli so, so ayeke sara kua ngangu, ayeke sara ‘akpengba kusala’ mingi. Na tapande, a-ancien alingbi ti leke ti mû maboko na aita be-ta-zo so aga mbakoro awe, so ayeke tâ na bezoin ti tene a bâ lege ti ala (Jacq. 1:27). Ambeni ancien abi terê ti ala mingi na yâ ti kua ti lekengo aDa ti Royaume, lekengo akota bungbi wala ala yeke na yâ ti Komite so abâ lege ti songo na ada-nganga. Awakua ti mungo maboko ayeke sara gbâ ti akua so ayeke kamême nde na kua ti berger wala kua ti fango ye na bungbi. Atâa so a-ancien nga na awakua ti mungo maboko ayeke bâ lege ti akua na yâ ti congrégation, ala doit ti ngbâ ti fa nzoni tënë ti Royaume.—1 aCor. 9:16.

21, 22. Nyen la afa so Jéhovah airi tënë nzoni lani na ndö ti congrégation so abâ gigi fini fini?

²¹ So Jéhovah ayeke mû lani maboko na congrégation ni so abâ gigi fini fini, aye ti ngangu so a sara na congrégation nga na kpale so alondo na yâ ni aga na kangbi ape. A yeke polele so Jéhovah airi tënë nzoni na ndö ti congrégation ni, ndali ti so Bible atene: “Tënë ti Nzapa angbâ ti maï, na wungo ti adisciple angbâ gï ti gue na li ni mingi na Jérusalem. Na gbâ ti aprêtre ayeke yeda na tënë ti mabe so.” (Kus. 6:7). So ayeke gï mbeni oko ti aversê so asara tënë ti maïngo ti kua ti fango tënë na yâ ti mbeti ti Kusala la (Kus. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31). Laso nga, tongana e mä tënë ti maïngo ti kua ni na yâ ti ambeni kodro, a yeke nzere na e.

²² Tongana e kiri na ngoi ni kâ, e bâ so bê ti akota zo ti nzapa angbâ lani ti son ngangu na terê ti akozo Chrétien. Sarango ye ti ngangu na zo ayeke hara lani ala. Na yâ ti kete ngoi, Étienne la ye ni ayeke komanse na ndö ti lo. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke bâ ande tënë na ndö ni.