1, 2. Nyen la apassé na ngoi so awato agi ti kanga lege na awakua ti Nzapa ti fa nzoni tënë na ngoi ti akozo Chrétien?

 HIO tongaso, sarango ye ti ngangu na aChrétien amû ndo, na Saul akomanse ti “sara ye ti ngangu mingi” na congrégation ni (Kus. 8:3). Adisciple akpe, na peut-être ambeni zo abâ ti ala so Saul ayeke sara ande ye so lo gi ti sara: so ayeke ti hunzi na aChrétien kue. Ye oko, mbeni ye so zo aku ni ape asi na peko ti so aChrétien akangbi kirikiri. Ye ni ayeke nyen?

² Ala so akangbi kirikiri ‘ayeke fa nzoni tënë ti tënë ti Nzapa’ na yâ ti akodro so ala kpe ague dä (Kus. 8:4). Imaginé ye so! Ahon ti tene sarango ye ti ngangu so akanga lege na fango nzoni tënë, a sara si nzoni tënë amû ndo. So azo ti sarango ye ti ngangu asara si adisciple akpe kirikiri, a mû maboko na kua ti fango tënë ti Royaume ti si na ayongoro ndo. Tongana ti so e yeke bâ ande, mara ti ye so asi nga laso.

3. (a) Philippe ayeke lani zo wa? (b) Ndali ti nyen la mingi ti azo ti Samarie ade amä nzoni tënë ape? Me Jésus atene a yeke sara ande nyen kâ?

³ Mbeni oko ti “ala so akangbi kirikiri” ayeke Philippe. a (Kus. 8:4; bâ encadré “ Philippe, ‘wafango nzoni tënë,’” na lembeti 53.) Lo gue na Samarie, mbeni gbata so mingi ti azo ni ade ti mä nzoni tënë ape, ndali ti so Jésus atene lani na abazengele ti lo, lo tene: “Ala lï na yâ ti mbeni gbata ti Samarie pëpe. Me, ala gue gï lakue na mbage ti azo ti Israël so ayeke tongana ataba so agirisa.” (Mat. 10:5, 6). Ye oko, Jésus ahinga so, mbeni lâ a yeke fa tënë na Samarie, ngbanga ti so kozo si lo kiri na yayu, lo tene: “Ala yeke duti atémoin ti mbi na Jérusalem, na yâ ti Judée kue nga na Samarie, nga juska na ambage ti sese so ayeke tâ yongoro.”—Kus. 1:8.

4. Azo ti Samarie asara ye lani tongana nyen na peko ti so Philippe afa tënë na ala? Nyen la apusu peut-être ala ti mä lo?

 ⁴ Philippe abâ so azo ti Samarie ayeke tongana ‘akobe so abe awe ti tene a ko ni.’ (Jean 4:35). Tënë so lo fa na ala adë bê ti ala, na a yeke ngangu pëpe ti hinga ndani. A-Juif ayeke na songo oko pëpe na azo ti Samarie, na mingi ti ala ake azo ti Samarie ngangu. Me azo ti Samarie abâ so a fa nzoni tënë na azo kue sân ti zia kangbi na popo ti ala; ye ni so ayeke nde mingi na bibe ti aFarizien. So Philippe ayapu ti fa tënë na azo ti Samarie sân ti zia kangbi na popo ti ala, a fa so bibe ti lo ayeke nde na ti azo so abâ azo ti Samarie tongana ambumbuse zo. Ndani la, na beoko, gbâ ti azo ti Samarie ayeda ti mä Philippe.—Kus. 8:6.

5-7. Fa ambeni tapande so afa tongana nyen la so aChrétien akangbi kirikiri asara si nzoni tënë amû ndo.

⁵ Laso nga, sarango ye ti ngangu na awakua ti Jéhovah akaï fango tënë ti ala pëpe. Fani mingi, tongana aChrétien akpe ndo ti ala si ala gue na mbeni ndo nde wala a bi ala na da ti kanga, a yeke mû maboko ti tene nzoni tënë asi na ndo so ala gue dä. Na tapande, na ngoi so Use bira so amû sese kue angbâ ti kporo, aTémoin ti Jéhovah awara lege ti fa tënë mingi na yâ ti acamp so aNazi asara pasi na azo dä. Mbeni Juif so aita afa tënë na lo kâ atene: “So aTémoin ti Jéhovah asara ye na mbeto ape asara si mbi hinga so ala  mä na bê na atënë ti yâ ti Bible, na mbi nga kue mbi ga Témoin ti Jéhovah.”

⁶ A si même so aita afa tënë na azo so ayeke sara ye ti ngangu na ala, na ambeni ayeda na tënë ni. Na tapande, tongana a zi Ita Franz Desch na mbeni camp si a tokua lo na camp ti Autriche, so a iri ni Gusen, lo manda Bible na mbeni turugu ti camp ni. Ala yeke lani na ngia mingi na ngoi so, ngu mingi na pekoni, ala wara terê na mbeni kota bungbi ti aTémoin ti Jéhovah, na ala use kue ayeke awafango nzoni tënë.

⁷ Mbeni ye tongaso asi na ngoi so a sara ye ti ngangu na aChrétien, na ala kpe kodro ti ala ague na mbeni nde. Na tapande, na popo ti ngu 1970 na ngu 1979, tongana aTémoin ti Jéhovah ti Malawi akpe ague na Mozambique, ala fa tënë kâ ngangu. Même tongana a sara ye ti ngangu na aita na Mozambique, fango tënë angbâ ti gue. Francisco Coana atene: “Atâa so fani mingi a gbu ambeni na popo ti e na a kanga ala ndali ti fango tënë, azo mingi ayeda na tënë ti Royaume ni, na e hinga so Nzapa amû maboko na e, tongana ti so lo mû maboko na akozo Chrétien.”

8. Tongana nyen la aye so achangé na yâ ti agouvernement wala akpale ti nginza asara si fango tënë amaï?

⁸ Me a yeke gï pëpe sarango ye ti ngangu na zo la asara si bungbi ti Nzapa ti aChrétien asi na akodro nde nde. Na yâ ti angu so ahon, aye achangé na yâ ti agouvernement wala akpale ti nginza atï na yâ ti akodro mingi, na aye so amû lege na azo so atene ayanga ti kodro nde nde wala ti amara nde nde ti mä tënë na ndö ti Royaume. Ambeni zo so akpe bira wala ando so kpale ti nginza ahon ndö ni ague na ando so ayeke nzoni, na ala to nda ti manda Bible kâ. So aréfugié aga gbani na yâ ti ambeni kodro asara si ambeni fini territoire abâ gigi. Eskê mo kue, mo yeke gi ti fa tënë na azo so alondo “na popo ti amara kue, akete mara kue, azo ti kodro kue, ayanga ti kodro kue”?—Apoc. 7:9.

9. Simon ayeke lani zo wa? Nyen la agboto lo na mbage ti Philippe?

⁹ Philippe asara afä mingi na Samarie. Na tapande, lo sava azo so ayeke na kpale ti seni, lo tomba même asioni yingo na yâ ti azo (Kus. 8:6-8). Amiracle so Philippe asara apika bê ti mbeni koli ngangu. Iri ti lo ayeke Simon. Lo yeke zo ti magie so azo ane lo mingi, ni la ala tene: “Koli so ayeke Ngangu ti Nzapa.” Simon abâ fadeso tâ ngangu ti Nzapa ni na lege ti amiracle so Philippe asara, na lo mä na bê (Kus. 8:9-13). Me nyen la apusu Simon ti ga Chrétien?

10. (a) Nyen la Pierre na Jean asara na Samarie? (b) So Simon abâ so afini disciple awara yingo vulu na peko ti so Pierre na Jean azia maboko na ndö ti ala, lo sara nyen?

¹⁰ Gï so abazengele amä tënë ti maïngo ti kusala ni na Samarie, ala tokua Pierre na Jean kâ. (Bâ encadré “ Pierre asara kua na ‘aclé ti Royaume.’”) Tongana abazengele use so asi kâ, ala zia maboko ti ala na ndö ti afini disciple,  na disciple oko oko awara yingo vulu. b Na ngoi so Simon abâ ye so, bê ti lo apika. Lo tene na abazengele, lo tene: “Ala mû na mbi komandema so nga, si zo kue so mbi zia maboko ti mbi na ndö ti lo, zo ni alingbi ti wara yingo vulu.” Simon aye même ti mû nginza na ala, tongaso si lo peut ti wara pendere matabisi so alondo na Nzapa so.—Kus. 8:14-19.

11. Wango wa la Pierre amû na Simon? Simon asara ye tongana nyen?

¹¹ Pierre asara tënë na Simon polele. Lo tene: “Zia nginza ti argent ti mo akui legeoko na mo, ngbanga ti so mo bi bê ti mo ti mû nginza ti wara matabisi ti Nzapa so a mû ni senge senge tongana ye ti mo wani. Mbeni ye ti mo oko tongaso ayeke na yâ ti ye so pëpe, ndali ti so bê ti mo ayeke mbilimbili na lê ti Nzapa pëpe.” Na pekoni, Pierre awa Simon ti changé bê ti lo na ti sambela ti wara pardon. Pierre atene: “Sambela ti voro terê ti mo na Jéhovah, si tongana lege ayeke dä, a lingbi ti pardonné mo na mayele so ayeke na yâ ti bê ti mo so.” E lingbi ti bâ Simon tongana sioni zo pëpe; lo ye ti sara ye na lege ni, me lo girisa lege kete. Ndani la lo voro yanga na abazengele, lo tene: “Ala voro terê na Jéhovah ndali ti mbi, si mbeni oko ti aye so ala sara tënë ni so aga na ndö ti mbi pëpe.”—Kus. 8:20-24.

12. “Simonie” ayeke nyen? Tongana nyen la a yeke mbeni kota kpale na yâ ti abungbi ti aChrétien ti wataka?

¹² Tënë so Pierre atene polele na Simon ayeke mbeni ngangu wango ndali ti aChrétien laso. Tënë “simonie” na Français abâ gigi ndali ti ye so Simon asara. A ye ti tene ti mû nginza ti wara kota ndo, mbilimbili na yâ ti bungbi ti  nzapa. Mbaï ti aChrétien ti wataka asi singo na atapande ti simonie. Mbeni bakari (The Encyclopædia Britannica ti ngu 1878) atene: “Mbaï ti abungbi ti sorongo fini Pape afa so na ngoi so a yeke sara vote ni, simonie amanke ape. Na mingi ni, a yeke sara ni sân kamene nga polele.”

13. A-Chrétien adoit ti sara hange na simonie na yâ ti aye wa?

¹³ A lingbi aChrétien asara hange na simonie ndali ti so a yeke mbeni siokpari. Na tapande, a lingbi ala gi pëpe ti mû gbâ ti acadeau na aita so ayeke na ndö ti ala wala ala gonda ala ahon ndö ni ape ti woko bê ti aita ni si ala mû na ala ambeni kua na yâ ti congrégation. Na mbage, a lingbi aita so a bâ a tene ala lingbi ti mû akua na aita na yâ ti congrégation asara hange si ala gi pëpe ti mû kua gï na aita so ayeke na ye. Aye so use kue ayeke simonie la. Awakua ti Jéhovah kue adoit ti ‘sara terê ti ala kete’, na ala ku juska ti tene yingo ti Jéhovah asara si mbeni zo awara amatabisi ti kusala (Luc 9:48). Azo so ayeke ‘gi gloire ti ala wani,’ place ti ala ayeke na yâ ti bungbi ti Jéhovah ape.—aProv. 25:27.

14, 15. (a) “Kota zo ti Éthiopie” so ayeke lani zo wa? Philippe awara lo tongana nyen? (b) Nyen la lo sara na peko ti so Philippe afa tënë na lo? Lo hunda ti wara batême gï hio tongaso sân ti gbu li ti lo? (Bâ kete tënë na gbe ni.)

¹⁴ Fadeso, ange ti Jéhovah atene na Philippe ti mû lege so alondo na Jérusalem ti gue na Gaza. Peut-être Philippe ayeke hunda terê ti lo na ndani so a hunda na lo ti mû lege so, me na peko ti so lo tingbi na kota zo ti Éthiopie, so ayeke “diko na kota go mbeti ti prophète Ésaïe”, lo hinga ndani. (Bâ encadré “ Vrai mbaïwa wala kota zo na yangbo ti gbia?” na lembeti 57.) Yingo vulu ti Jéhovah apusu Philippe ti gue na terê ti puse ti koli ni. Na ngoi so lo yeke mû loro na terê ti puse ni, lo hunda koli ni, lo tene: “Mo yeke mä yâ ti ye so mo yeke diko so biani?” Zo ti Éthiopie ni atene: “Ti tâ tënë ni, mbi lingbi ti mä yâ ni tongana nyen tongana mbeni zo ti fa ndani na mbi ayeke dä ape?”—Kus. 8:26-31.

¹⁵ Zo ti Éthiopie ni ahunda na Philippe ti monté na yâ ti puse ni. So  pendere lisoro si akporo lani na popo ti ala! A sara ngu mingi awe la zo ahinga pëpe “taba”, wala “wakua” so prophète Ésaïe asara tënë ti lo (És. 53:1-12). Ye oko, so ala yeke gue, Philippe afa na zo ti Éthiopie ni so prophétie so aga tâ tënë na ndö ti Jésus Christ. Tongana ti azo so a batize ala na Pentecôte ti ngu 33, hio zo ti Éthiopie ni, so ayeke prosélyte, ahinga ye so lo doit ti sara. Lo tene na Philippe: “Bâ, ngu la! Nyen la akanga lege na mbi ti wara batême?” Philippe angbâ abatize lo. c (Bâ encadré “ Batême na yâ ti ‘ngu.’”) Na pekoni, yingo ti Jéhovah ahon na Philippe na Ashdod si lo ngbâ ti fa nzoni tënë kâ.—Kus. 8:32-40.

16, 17. Laso a-ange ayeke mû maboko na kua ti fango tënë tongana nyen?

¹⁶ A-Chrétien ti laso ayeke na pasa ti mû mbage na yâ ti mbeni kua so ayeke tongana ti so Philippe asara lani. Fani mingi, ala yeke fa tënë ti Royaume na azo na angoi nde nde, na tapande na ngoi ti voyage. Mingi ni, tingbingo terê ti ala na mbeni zo so aye ti mä nzoni tënë ayeke si gï tongaso ape. A yeke tongaso ngbanga ti so Bible atene polele so a-ange ayeke fa lege na e na ngoi so e yeke fa tënë si azo ti “amara kue, akete mara kue, azo ti ayanga ti kodro kue nga na azo ti kodro kue” amä nzoni tënë (Apoc. 14:6). Jésus atene lani so a-ange ayeke fa lege na kua so. Na yâ ti toli ti Jésus na ndö ti blé na asioni pere, lo tene so na ngoi ti kongo lê ti kobe, wala ngoi so aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi, “azo ti kongo lê ti kobe ni ayeke a-ange.” Lo tene nga so a-ange ayeke “zi na yâ ti Royaume ti lo aye kue so ayeke sara si zo apika gere ti lo nga na azo so ayeke kpe ndia pëpe.” (Mat. 13:37-41). Na oko ngoi ni, a-ange ayeke bungbi ala so alingbi ti ga ahéritier ti Royaume, nga na pekoni “azo mingi mingi” ti “ambeni taba” so Jéhovah aye ti ga na ala na yâ ti bungbi ti lo.—Apoc. 7:9; Jean 6:44, 65; 10:16.

 ¹⁷ Ye so afa so a-ange ayeke fa lege na e ayeke so ambeni zo so e yeke fa tënë na ala ayeke tene so ala sambela fade Nzapa ti mû maboko na ala. Na tapande, ambeni ita use na mbeni kete molenge asigi na fango tënë. Na l’heure so ala ye ti hunzi fango tënë ni, molenge ni aye gï ti gue ti fa tënë na mbeni yanga-da. Lo gue lo pika yanga-da ni. Mbeni maseka-wali azi porte ni, na aita ni ague afa tënë na lo. Bê ti ala apika na ngoi so wali ni afa na ala so lo yeke sambela fade ti tene mbeni zo aga amû maboko na lo ti mä yâ ti Bible. Lo yeda ti manda Bible.

18. Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni e bâ lakue kua ti fango tënë na nene ni mingi?

¹⁸ So mo yeke na yâ ti congrégation, mo yeke na pasa ti sara kua maboko na maboko na a-ange laso, na ngoi so wungo ti azo so ayeke mä nzoni tënë ayeke mingi ahon ti kozo. Bâ lakue pasa so na nene ni mingi. Tongana mo gbu ngangu dä, mo yeke duti na ngia mingi na ngoi so mo ngbâ ti fa “nzoni tënë na ndö ti Jésus.”—Kus. 8:35.