1, 2. (a) Dutingo ti Paul ayeke lani tongana nyen? (b) So Paul ahunda ti gue na devant ti César asara si kota hundango tënë wa la abâ gigi?

 PAUL angbâ na yâ ti gbagba ti aturugu na Césarée, na ala yeke bâ ndo nganganga na ndö ti lo. Ngu use kozoni, na ngoi so lo kiri na Judée, gï na yâ ti ambeni lango, aJuif agi fani ota tongaso ti fâ lo (Kus. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Juska fadeso, awato ti lo awara lege ti fâ lo ape, me ala ngbâ lakue ti gi ti sara ni. Na ngoi so Paul abâ so lo peut ti tï na yâ ti maboko ti ala, lo tene na Gouverneur Festus so ayeke Romain, lo tene: “Mbi hunda ti gue na tënë ni na gbele César!”—Kus. 25:11.

² So Paul ahunda ti gue na devant ti togbia ti Rome, eskê Jéhovah ayeda na ni? A yeke kota ye ti tene e hinga ni, ndali ti so e nga kue e yeke fa nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa na lâ ti nda ni so. E bezoin ti hinga wala a yeke nzoni e mû tapande ti Paul na ndö ti tënë ti “gbungo koko ti nzoni tënë na ti sarango si gere ni aluti ngangu na lege ti ndia”.—aPhil. 1:7.

3, 4. (a) Ngbanga ti nyen la aJuif ahunda ti tene a gue na Paul na Jérusalem? Tongana nyen la Paul asigi na lê ti kuâ? (b) Tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na awakua ti lo laso tongana ti so lo sara lani na Paul?

³ Lango ota na peko ti so Festus aga gouverneur ti Judée, lo gue na Jérusalem. a Kâ, lo mä angangu tënë so aprêtre-mokonzi na akota zo ti aJuif abi na li ti Paul. Ala hinga so fini gouverneur so adoit ti gi ti duti na siriri na ala nga na tanga ti aJuif kue. Ni la ala hunda lo na mbeni ye: ala ye si lo ga na Paul na Jérusalem, si a fâ ngbanga ti lo. Ye oko, ala leke na bê ti ala ti sara mbeni ye: ala leke ti fâ Paul na ngoi so lo yeke londo na Césarée ti gue na Jérusalem. Festus ake ti sara ye so ala hunda, lo tene: “Zia azo so ayeke na li ti ala ague kâ [na Césarée] legeoko na mbi na ala bi tënë na li ti lo, tongana biani lo sara mbeni ye ti sioni.” (Kus. 25:5). Ye so asara si Paul akiri asigi na lê ti kuâ.

 ⁴ Na angoi kue so a gue na Paul na ngbanga, na lege ti Jésus Christ, Jéhovah akpengba lo. Girisa ape so Jésus atene lani na lo atene: “Sara mbeto pëpe!” (Kus. 23:11). Laso nga, awakua ti Jéhovah ayeke wara akpale nga azo ayeke zia mbeto na yâ ti ala. Jéhovah akanga lege pëpe na akpale kue ti si na e, me lo yeke mû na e ndara nga na ngangu si e gbu lê ni. E lingbi lakue ti zia bê ti e na “ngangu so ahon ti so zo ayeke na ni”, so Nzapa ti e so aye e mingi ayeke mû na e.—2 aCor. 4:7.

5. Festus asara tongana nyen tongana a ga na Paul na devant ti lo?

⁵ Ambeni lango na pekoni, Festus ‘aduti na ndö ti ngende ti fango ngbanga’ na Césarée. b Paul na azo so abi tënë na li ti lo aluti na devant ti lo. Ti kiri tënë na atënë ti mvene so ala tene na ndö ti lo, lo tene: “Mbi sara siokpari oko pëpe, atâa na terê ti Ndia ti aJuif, wala na terê ti temple wala na terê ti César.” Tënë ayeke na li ti Paul pëpe, a doit fade ti zi lo. Festus ayeke mû desizion wa? So lo ye ti nzere na lê ti aJuif, lo hunda Paul lo tene: “Mo ye ti monté na Jérusalem si a fâ ngbanga ti mo kâ na gbele mbi na ndö ti atënë ni so?” (Kus. 25:6-9). So mara ti tënë ti nyen! Tongana a kiri na Paul na Jérusalem, awato ti lo la ayeke fâ ngbanga ti kuâ na li ti lo. Me ge, Festus azia tënë ti poroso kozo na tënë ti fango ngbanga mbilimbili. Ponce Pilate so ayeke ândö gouverneur asara nga tongaso na ngoi so a ga na Jésus na devant ti lo (Jean 19:12-16). Ajuge  ti laso alingbi nga ti zia tënë ti poroso kozo na tënë ti fango ngbanga mbilimbili. Ni la li ti e akpe ape tongana azo ti da-ngbanga amû mbeni desizion so ayeke na lege ni ape na ndö ti e awakua ti Jéhovah.

6, 7. Ngbanga ti nyen la Paul ahunda ti gue na devant ti César? Tapande wa la lo zia na atâ Chrétien laso?

⁶ So Festus aye ti nzere na lê ti aJuif alingbi ti sara si Paul awara kuâ. Ni la Paul aluti na ndö ti droit ti lo ti molenge ti kodro ti Rome, lo tene na Festus: “Mbi yeke luti fadeso na devant ti ngende ti fango ngbanga ti César la, na a yeke na ndo so si a lingbi a fâ ngbanga ti mbi. Mbi sara ye ti sioni na aJuif oko pëpe, tongana ti so mo kue mo hinga ni nzoni. . . . Mbi hunda ti gue na tënë ni na gbele César!” Tongana zo ahunda ti gue na devant ti César, mingi ni a yeke changé desizion ni so ape. Festus afa so a yeke tongaso tongana lo tene: “Mo hunda ti gue na tënë ni na gbele César, mo yeke gue na gbele César.” (Kus. 25:10-12). So Paul ahunda ti gue na devant ti mbeni da-ngbanga so ayeke kota ahon ti so lo yeke na devant ni, lo zia mbeni pendere tapande na e laso. Tongana awato agi ti “tourné yâ ti ndia ti ga na kpale” na e aTémoin ti Jéhovah, e yeke luti na ndö ti andia ti kodro so abata droit ti e ti gbu koko ti nzoni tënë. c—Ps. 94:20.

⁷ Tongaso, na peko ti ngu use so Paul asara kanga senge senge, lo wara lege fadeso ti gue na tënë ni na Rome. Me kozo ti tene lo hon, mbeni gouverneur ni nde aye ti bâ lo.

8, 9. Ngbanga ti nyen la Gbia Agrippa aga na Césarée?

⁸ Ambeni lango na peko ti so Paul atene na Festus so lo ye ti gue na devant ti César, Gbia Agrippa na Bérénice, ita ti Agrippa ti wali, aga “ti bara” fini gouverneur ni. d Na ngoi ti komandema ti Rome, akota zo ti kodro ayeke sara ka mara ti avizite tongaso na afini gouverneur. Na gondango Festus ndali ti so lo ga gouverneur, kite ayeke dä ape so Agrippa ayeke gi ti sara si songo ti ala nga na ti akodro ti ala akpengba, mbeni ye so alingbi ti mû maboko na ala kekereke.—Kus. 25:13.

⁹ Festus asara tënë ti Paul na Gbia Agrippa, na Agrippa asara nzara ti mä Paul. Na ndade ni, akota zo use so aduti na ndö ti ngende ti fango ngbanga. Me tënë so zo ti kanga so ayeke tene ande na devant ti ala ayeke pika bê mingi ahon abongo ti baba so ala yü ti fa so ala yeke akota kate.—Kus. 25:22-27.

10, 11. Paul ane Agrippa tongana nyen? Aye ti sioni wa la Paul asara ândö so lo fa ni na gigi?

¹⁰ Na nengo zo, Paul akiri singila na Gbia Agrippa ndali ti so lo mû lege na lo ti gbu koko ti lo wani na devant ti lo, na lo tene so gbia ni ahinga nzoni mingi  angobo kue ti aJuif nga na adengo gaba so ayeke na popo ti ala. Na pekoni, Paul afa ye so lo sara ândö, lo tene: “Mbi yeke lani mbeni Farizien so asara ye alingbi na fango ye ti lege ti vorongo nzapa ti e, fango ye ni so ayeke tâ ngangu mingi.” (Kus. 26:5). Na ngoi so lani Paul ayeke Farizien, lo yeke ku gango ti Messie. So fadeso lo yeke Chrétien, sân mbeto, lo fa polele so Jésus Christ ayeke Messie ni so azo aku lo a ninga. Paul nga na azo so abi tënë na li ti lo ayeke ku gango tâ tënë ti azendo so Nzapa amû na akotara ti ala. Me a yeke gï oko ye ni so la ala ga na lo na devant ti ngbanga ndali ni. Ye so Paul atene apusu Agrippa ti sara nzara ti mä tënë so lo ye ti tene. e

¹¹ Paul adabe ti lo na aye ti sioni so lo sara ândö na aChrétien, lo tene: “Ti mbi, mbi bâ lani mbi tene a lingbi mbi sara aye mingi ti kanga lege na iri ti Jésus, zo ti Nazareth so. . . . Ndali ti so bê ti mbi ason mingi na terê ti ala [adisciple ti Christ], mbi gue juska ti sara ye ti ngangu na ala même na yâ ti ambeni gbata nde.” (Kus. 26:9-11). Ge, Paul akono yâ ti tënë ape. Azo mingi ahinga tënë ti aye ti ngangu so lo sara lani na aChrétien (aGal. 1:13, 23). Âmanke Agrippa ahunda terê ti lo atene: ‘Me nyen la asara si mara zo tongaso achangé so?’

12, 13. (a) Paul atene nyen ti fa ye so apusu lo ti changé? (b) Na lege wa la Paul ‘asara ngangu-li na asaworo ni’?

¹² Tënë so Paul akiri atene amû lege na Agrippa ti hinga ndani. Lo tene: “Tongana mbi yeke gue na Damas na lege ti komandema nga na yanga so aprêtre-mokonzi amû na mbi, Gbia, mbi bâ na ndö ti lege ni na midi mbeni  lumière so aza ahon zango ti lâ si alondo na yayu. Lumière ni aza angoro mbi na angoro nga ala so ayeke tambela legeoko na mbi. Tongana e kue e tï na sese, mbi mä mbeni go so asara tënë na mbi na yanga ti Hébreu atene: ‘Saul, Saul, mo yeke sara ye ti ngangu na mbi ngbanga ti nyen? So mo ngbâ ti sara ngangu-li na asaworo so, mo yeke sara sioni na mo wani la.’ Me mbi tene: ‘Mo yeke zo wa, Seigneur?’ Seigneur atene: ‘Mbi yeke Jésus, lo so mo yeke sara ye ti ngangu na lo so.’” f—Kus. 26:12-15.

¹³ Kozo ti tene Jésus asi na Paul, sarango ye ti Paul ayeke tongana ti mbeni nyama ti yongo kungba so ayeke “sara ngangu-li na asaworo”. Tongana ti so nyama ni ayeke sara sioni na terê ti lo senge senge tongana lo sara ngangu-li na a pika lo na saworo, Paul nga kue abuba songo ti lo na Nzapa na sarango ye a gue nde na ye so bê ti Nzapa aye. So Jésus so a zingo lo na kuâ asi na Paul na lege ti Damas, a sara si Paul so abâ ti lo atene ye so lo sara ayeke na lege ni achangé bango ndo ti lo.—Jean 16:1, 2.

14, 15. Paul atene nyen na ndö ti achangement so lo sara na yâ ti gigi ti lo?

¹⁴ Paul asara akota changement na yâ ti gigi ti lo. Lo tene na Agrippa, lo tene: “Vision so alondo na yayu so, mbi sara ye nde na ni pëpe, me na azo so ayeke na Damas kozoni nga na pekoni ala so ayeke na Jérusalem, na  ando kue ti Judée nga na amara, mbi yeke gue lani na tënë so na ala: a lingbi ala changé bê ti ala na ala ga na Nzapa na sarango akusala so alingbi biani na changengo bê.” (Kus. 26:19, 20). A sara ngu mingi awe la Paul ayeke sara kua so Jésus Christ amû na lo na ngoi so lo si na lo na midi. Ye ti peko ni ayeke nyen? Azo so ayeda na nzoni tënë so lo fa azia lege ti sarango aye ti sioni nga na aye ti likisi, na ala ga na mbage ti Nzapa. Ala sara ye alingbi na ndia ti kodro nga ala sara si siriri amaï na ndo kue so ala yeke dä.

¹⁵ Ye oko, awato ti Paul abâ ti ala anzoni ye so ape. Paul atene: “A yeke ndali ti aye so la si aJuif agbu mbi lani na yâ ti temple na ala ye ti fâ mbi. Me, ndali ti so mbi wara mungo maboko so alondo na Nzapa, mbi ngbâ ti sara tënë ti témoin so laso na asenge zo nga na akota zo.”—Kus. 26:21, 22.

16. Tongana e yeke sara tënë na ajuge nga na akota zo ti kodro na ndö ti atënë ti mabe ti e, e peut ti mû tapande ti Paul tongana nyen?

¹⁶ E atâ Chrétien a lingbi ‘lakue e duti nduru ti gbu koko’ ti mabe ti e (1 Pi. 3:15). Tongana e yeke sara tënë na ajuge nga na akota zo ti kodro na ndö ti atënë ti mabe ti e, a yeke nzoni e sara kua na kode so Paul asara na tënë na Agrippa nga na Festus. Tongana na nengo zo e fa na ala tongana nyen la tâ  tënë ti Bible asara si gigi ti e nga na ti azo so amä e aga nzoni ahon ti kozo, peut-être ala yeke bâ e na nzoni lê ahon ti kozo.

17. Festus atene nyen na ngoi so lo yeke mä Paul? Laso nga, nyen la e yeke bâ na mbage ti azo?

¹⁷ Na ngoi so akota zo so ayeke mä atënë ti Paul, tënë ni andu bê ti ala mingi. Bâ ye so asi: “So Paul angbâ ti sara atënë so ti gbu koko ti lo, Festus asara tënë na kota go, atene: ‘Paul, mo yeke ga zo ti fou! Hingango ye mingi ayeke gue na mo ti ga zo ti fou!’” (Kus. 26:24). Tënë so asigi na yanga ti Festus ague oko na ye so e yeke bâ na mbage ti azo laso. Azo mingi apensé so azo so ayeke fa ye so Bible afa biani ayeke abuba azo. Mingi ni, azo so ahinga ndo mingi abâ so a yeke ngangu na ala ti yeda na tënë ti zingongo ti akuâ.

18. Paul atene nyen na Festus? Ye so apusu Agrippa ti tene nyen?

¹⁸ Paul akiri tënë na gouverneur ni, lo tene: “Kota zo Festus, mbi yeke ga zo ti fou pëpe, me mbi yeke sara atënë so ayeke tâ tënë nga ti zo so li ti lo ayeke nzoni. Ti tâ tënë ni, gbia so mbi yeke sara tënë na lo na mbeto pëpe so ahinga tënë na ndö ti aye so nzoni mingi, . . . Gbia Agrippa, mo mä na bê na aProphète? Mbi hinga so mo mä na bê.” Me Agrippa atene na Paul: “Na yâ ti kete ngoi, mo lingbi ti gue na mbi ti ga Chrétien.” (Kus. 26:25-28). Atënë so Agrippa atene so, atâa lo tene ni na bê ti lo kue wala pëpe, afa so atënë ti Paul andu bê ti lo ngangu.

19. Festus na Agrippa atene nyen na ndö ti Paul?

¹⁹ Na pekoni, Agrippa na Festus alondo, ti fa so mango Paul ahunzi awe. “Tongana ala yeke sigi, ala komanse ti tene na popo ti ala: ‘Koli so asara mbeni ye oko pëpe so alingbi na kuâ wala na kanga.’ Na pekoni, Agrippa atene na Festus: ‘A lingbi fade ti zi koli so tongana lo hunda pëpe ti gue na tënë so na gbele César.’” (Kus. 26:31, 32). Ala hinga so tënë oko ayeke na li ti Paul ape. Peut-être fadeso, ala yeke bâ aChrétien tongana asioni zo ape.

20. So Paul afa tënë na akota zo, ye ti peko ni ayeke so wa?

²⁰ Na bango ni, zo oko na popo ti akota zo nde nde so Paul ague na devant ti ala ayeda na nzoni tënë ti Royaume ape. Tongaso, a yeke na lege ni so Paul ague na devant ti ala? En. So a “gue na [Paul] na ngbanga na gbele agbia nga na agouverneur” na Judée asara si akota zo so peut-être amä nzoni tënë ape amä ni (Luc 21:12, 13). Na ndö ni, aye so lo vivre ni nga na mabe so lo yeke na ni na yâ ti aye ti ngangu akpengba nga amba ti lo.—aPhil. 1:12-14.

21. Tongana e ngbâ ti fa tënë ti Royaume, aye ti nzoni wa la alingbi ti ga na pekoni?

²¹ A yeke oko ye so ayeke si laso. Tongana e ngbâ ti fa tënë atâa e wara atara nga a kanga lege na e, aye ti nzoni mingi apeut ti ga na pekoni. E peut ti fa tënë na akota zo ti kodro so a peut ti duti fade ngangu ti fa tënë na ala. Tongana e ngbâ ti gbu ngangu, a yeke kpengba mabe ti amba ti e, na a yeke pusu même ala ti fa tënë ti Royaume ti Nzapa na mbeto ape ahon ti kozo.