1-3. (a) Paul na amba ti lo ahinga tongana nyen so yingo vulu la afa lege na ala? (b) Nyen la e yeke bâ ande?

 NA GBATA ti Philippes na sese ti Macédoine, mbeni groupe ti awali alondo ti gue na Kota ngu ti Gangitès. Kete na pekoni, ala si na yanga ti ngu ni. Tongana ti so ala yeke sara ka, ala duti na yanga ti ngu ni ti sambela Nzapa ti Israël. Jéhovah abâ ye so ala yeke sara.—2 Chron. 16:9; Ps. 65:3.

² Na oko ngoi ni, na kilomètre 800 tongaso na est ti gbata ti Philippes, ambeni koli aquitté gbata ti Lystres so ayeke na sud ti Galatie. Lango kete na pekoni, ala si na kota lege so aRomain aleke ni gï na tênë na so ague na mbage ti ouest, ndo so azo ayeke mingi dä ahon tanga ti agbata kue ti kodro-komanda ti Asie. Akoli so ayeke Paul, Silas na Timothée. Ala ye ti mû lege so ti gue na Éphèse nga na ambeni gbata so gbâ ti azo ni ayeke na bezoin ti tene a fa tënë ti Christ na ala. Me, kozo si ala komanse voyage ni, yingo vulu ake na ala; Bible afa ape tongana nyen la yingo vulu ake na ala, me a ke na ala ti fa tënë na Asie. Ngbanga ti nyen? Jésus, na lege ti yingo ti Nzapa, afa so lo ye si Paul na amba ti lo afâ yâ ti Asie Mineure, ala fâ Ngu-ingo ti Égée na ala gue juska na yanga ti ngu ti Gangitès.

³ E lingbi ti manda aye mingi na lege ti fason so Jésus afa lege na Paul na amba ti lo na ngoi ti voyage ti ala na Macédoine, mbeni voyage so ayeke nde mingi. Ni la, zia e kiri e bâ ambeni ye so asi na ngoi ti use voyage ti Paul tongana missionnaire so akomanse na ngu 49 tongaso.

4, 5. (a) So Paul na amba ti lo asi nduru na Bithynie, nyen la apassé? (b) Ala mû desizion ti sara nyen? Ye ti peko ni ayeke nyen?

⁴ So a ke na Paul na amba ti lo ti fa tënë na Asie, ala tourné ala mû lege so ague na mbage ti nord ti fa tënë na yâ ti agbata ti Bithynie. Ti si kâ, âmanke ala tambela alango mingi na ndö ti akete lege so ayeke na popo ti Phrygie na Galatie, ndo so azo ayeke dä mingi pëpe. Me na ngoi so ala si nduru na Bithynie, na lege ti yingo vulu Jésus akiri ake  na ala ti lï dä (Kus. 16:6, 7). Li ti akoli so aga kirikiri. Ala hinga tënë so a lingbi ala fa nga tongana nyen ti fa ni, me ala hinga pëpe ndo so a ye si ala fa tënë dä. Ala gi ti lï na Asie, me gbä. Ala gi ti lï na Bithynie, me so kue gbä. Atâa so kue, Paul aleke na bê ti lo ti ngbâ ti gue juska ti wara mbeni ndo ti fa tënë dä. Lo na amba ti lo asara mbeni ye so na bango ni a yeke na lege ni ape. Ala tourné ala mû lege so ague na mbage ti ouest na ala tambela kilomètre 550; ala hon agbata nde nde hongo juska ala si na port ti Troas, ndo so ala lingbi ti mû bateau ti gue na Macédoine (Kus. 16:8). Ge, ti fani ota ni, Paul agi ti wara mbeni ndo ti fa tënë dä, na ti so ni so, Jésus azia lege na lo ti fa tënë.

⁵ Luc, so asû mbeni Évangile, awara Paul na amba ti lo na Troas, na lo fa ye so asi, lo tene: “Na bï ni, Paul abâ mbeni vision: mbeni koli ti Macédoine aluti si ayeke voro yanga na lo, atene: ‘Ga na Macédoine mo mû maboko na e.’ Gï so lo bâ vision ni awe, e gi lege ti lï na Macédoine, ndali ti so e ga ti bâ so Nzapa la airi e ti fa nzoni tënë na ala.” a (Kus. 16:9, 10). Fadeso, Paul ahinga ndo so a ye si ala fa tënë dä. Terê ti Paul adoit ti nzere lani mingi so ala ngbâ na lege ala kiri ape. Tongaso, akoli osio so angbâ amû bateau ala gue na Macédoine.

6, 7. (a) Nyen la aye so asi na ngoi ti voyage ti Paul afa na e? (b) Ye so asi na Paul adë bê ti e tongana nyen?

⁶ Ye so asi so afa nyen na e? Gbu li kete: A yeke gï na peko ti so Paul amû lege ti gue na Asie la yingo ti Nzapa ake na lo; a yeke gï na peko ti so Paul  asi nduru na Bithynie la Jésus ake na lo ti lï kâ nga a yeke gï na peko ti so Paul asi na Troas la Jésus afa na lo ti gue na Macédoine. Jésus, so ayeke Mokonzi ti congrégation, alingbi ti fa lege na e tongaso laso (aCol. 1:18). Na tapande, peut-être a ninga awe la e yeke pensé ti mû kua ti pionnier wala ti gue na mbeni ndo so a bezoin awafango tënë dä mingi. Me a yeke peut-être gï na peko ti so e sara ambeni ye awe la Jésus, na lege ti yingo ti Nzapa, ayeke fa ande lege na e. Ngbanga ti nyen? E mû mbeni tapande: Mbeni zo so ayeke kpe na vélo alingbi ti tourné na mbage ti koli wala ti wali gï tongana lo yeke kpe na vélo ni. Legeoko nga, Jésus ayeke fa lege na e ti kono yâ ti kua ti e ti fango tënë, me gï tongana e yeke sara ngangu biani ti kono yâ ni.

⁷ Ka tongana e sara ngangu, me e peut ti sara ye so e leke ti sara fafadeso ape? Eskê a yeke nzoni e zia lege ni, e tene so yingo ti Nzapa ayeke fa lege na e ape? Ên-ën. A lingbi e girisa ape so Paul nga kue, ambeni ye akanga lege na lo ti sara kua so lo ye. Me, lo zia pëpe ti gi mbeni ndo ti fa tënë dä juska lo wara ni. Tongana e ngbâ ti gi ti wara mbeni “kota yanga-da” so apeut ti zi na e ti “sara kusala,” e nga e yeke wara ni.—1 aCor. 16:9.

8. (a) Gbata ti Philippes ayeke lani tongana nyen? (b) Mbeni pendere ye wa la asi na peko ti so Paul afa tënë na “mbeni ndo ti sambela”?

⁸ Tongana Paul na amba ti lo asi na Macédoine, ala gue na Philippes, mbeni gbata so azo ni kâ asara baba ngbanga ti so ala yeke aRomain. Ti aturugu ti Rome so amû retraite awe si ala yeke lango kâ, Philippes ayeke tongana mbeni kete Italie, mbeni kete Rome na yâ ti Macédoine. Na gigi ti gbagba ti gbata ni, na terê ti mbeni ngu, amissionnaire so awara mbeni ndo so ala bâ atene “ndo ti sambela” la. b Na lâ ti Sabbat, ala gue kâ na ala wara gbâ ti awali so abungbi ti voro Nzapa. Ala duti na ala fa tënë na awali so. Mbeni wali so iri ti lo Lydie ‘ayeke mä ala nga Jéhovah azi bê ti lo kota’. Ye so amissionnaire so afa na lo agbu bê ti lo mingi si lo na azo ti da ti lo awara batême. Na pekoni, lo sara kue si Paul na amba ti lo ague aduti na da ti lo. c—Kus. 16:13-15.

9. Laso, azo mingi amû tapande ti Paul tongana nyen? Aye ti nzoni wa la ala wara na pekoni?

⁹ Imaginé ngia so Paul na amba ti lo ayeke na ni na ngoi so Lydie awara batême. Terê ti Paul anzere lani mingi so lo yeda ti “ga na Macédoine” nga so Jéhovah atokua lo na amba ti lo ti mû maboko na awali so ayeke tâ na nzara ti voro Nzapa. Laso nga, gbâ ti aita, amaseka, ambakoro, akumbamba na azo so asara mariage awe, ayeke gue na ando so a bezoin awafango tënë dä mingi. Tâ tënë, ala yeke wara akpale, me akpale so ayeke ye oko ape tongana a haka ni na ngia so ala yeke wara na ngoi so ala wara azo so ayeke  tongana Lydie, so ayeda na tâ tënë. Eskê mo peut ti changé ambeni ye na yâ ti fini ti mo ti gue na mbeni ndo so bezoin ayeke dä mingi? Mo yeke wara ande aye ti nzoni mingi tongana mo sara ni. Bâ tapande ti Ita Aaron so ngu ti lo ahon 20; lo gue na mbeni kodro ti Amérique centrale ti fa tënë kâ. Lo tene oko tënë so aita mingi so asara tongana lo ayeke tene ka, lo tene: “Fango tënë na kodro-wande asara si mbi maï na lege ti yingo nga songo ti mbi na Jéhovah akpengba ahon ti kozo. Fango tënë ge anzere mingi: mbi yeke na a-étude miombe!”

10. Tongana nyen la asioni yingo asara si ye aga nde na Paul na amba ti lo?

¹⁰ Bê ti Satan ason ti bâ so azo mingi ayeda na nzoni tënë na mbeni ndo so lo na asioni yingo ti lo alë gbia dä. A yeke senge ape la asioni yingo asara mbeni ye so asara si ye aga nde na Paul na amba ti lo. Na Philippes, mbeni maseka-wali ayeke lani dä so sioni yingo ayeke na yâ ti lo, awa ti lo ayeke wara gbâ ti nginza ndali ti so lo yeke fa gigi ti kekereke na azo. Mbeni lâ, lo wara Paul na amba ti lo so ayeke gue na place ti sambela. Lo komanse ti mû peko ti ala, na lo yeke dekongo, lo tene: “Akoli so ayeke angbâa ti Nzapa so ayeke na nduzu na ndö ti aye kue, akoli so ayeke fa na ala lege ti warango salut.” Peut-être sioni yingo ni asara si maseka-wali so ayeke dekongo ti sara si azo abâ atene oko zo so amû ngangu na lo ti fa gigi ti kekereke la amû nga ngangu na Paul ti fa tënë. Tongaso, a lingbi ti sara si azo ake ti mä atâ disciple ti Christ so. Me Paul akanga yanga ti maseka so na lege so lo tomba sioni yingo ni na yâ ti lo.—Kus. 16:16-18.

11. Na peko ti so a tomba sioni yingo ni na yâ ti maseka-wali so, nyen la asi na Paul na Silas?

¹¹ Tongana awa ti maseka so abâ so lege ti warango ye ti ala akanga awe, ngonzo asara ala ngangu. Ala gboto Paul na Silas ague na ala na gara na ndo so akota zo ti gbata ni, so asara kua na iri ti Rome, ayeke fâ ngbanga dä. So awa ti maseka so ahinga so akota zo so ayeke na sioni bibe na ndö ti awande nga ala ye kodro ti ala ngangu, ala luti na ndö ni, ala tene: ‘A-Juif so ayeke bi wusuwusu mingi na yâ ti gbata ti e na lege so ala yeke fa ambeni ngobo so e aRomain e yeke yeda na ni ape.’ Gï na peko ti tënë ti ala ni, ‘gbâ ti azo [so ayeke duti na gara ni] alondo na terê ti [Paul na Silas].’ Akota zo ti gbata ni amû yanga si “a pika ala na keke.” Na pekoni, a gue na Paul na Silas na da ti kanga. Zo ti batango da ti kanga ni abi ala na da ti kanga ti yâ ni kâ, na lo kanga gere ti ala na yâ ti akeke so a koro dû dä (Kus. 16:19-24). Tongana lo kanga yanga ni, ndo avuko ngangu na yâ ni, na peut-être Paul na Silas alingbi ti bâ mba ape. Ye oko, Jéhovah ayeke bâ ye so asi so.—Ps. 139:12.

12. (a) Akozo Chrétien ahinga nyen na ndö ti ye ti ngangu so a yeke sara na ala? Nyen la amû lege na ala ti hinga ni? (b) Aye ti ngangu wa la Satan na azo ti lo angbâ ti sara na e?

¹² Ngu mingi kozoni, Jésus atene na adisciple ti lo, lo tene: ‘Azo ayeke sara  ande ye ti ngangu na ala.’ (Jean 15:20). Tongaso, na ngoi so Paul na amba ti lo ague na Macédoine, ala hinga so ala yeke wara ye ti ngangu. Na ngoi so ye ti ngangu so asi na ala, ala hinga so Jéhovah ake ala ape, me Satan la ayeke na ngonzo na terê ti ala. Laso, azo ti Satan angbâ ti sara kua na a-oko ye so a sara na kua ândö na Philippes. Awato ti e ayeke tene mvene na ndö ti e na ekole nga na place ti kua, na ye so apusu azo ti sara ye ti ngangu na e. Na ambeni kodro, azo ti abungbi ti nzapa so ayeke awato ti e abi atënë ti mvene na li ti e na devant ti azo ti ngbanga na lege so ala tene: ‘A-Témoin ti Jéhovah ayeke ga na wusuwusu na lege so ala yeke fa ambeni ye so ayeke nde na ti so azo ti ndo ni ayeda na ni.’ Na ambeni ndo, a yeke pika amba ti e nga a yeke bi ala na da ti kanga. Me Jéhovah ayeke bâ aye so kue.—1 Pi. 3:12.

13. Nyen la apusu zo ti batango da ti kanga so ti hunda ndo, atene: “A lingbi mbi sara nyen si a sö mbi?”

¹³ A hunda ngoi ti tene li ti Paul na Silas nga na terê ti ala adë na peko ti aye so awara ala na yâ ti lango ni. Me ti si na bê ti bï ala wara ngangu awe na peko ti pika ni, na ala yeke “sambela na ala yeke he bia ti sepela Nzapa.” Na pekoni, mo ye ti bâ, sese ayengi na da ti kanga ni nga ayengi. Zo ti batango da ti kanga ni azingo na lango, lo bâ so ayanga ti da ni azi na lo bâ lo tene azo ti kanga ni akpe awe. So lo hinga lo tene lo la a yeke punir lo ndali ti so lo zia si ala kpe, “lo gboto épée ti lo na lo ye ti fâ terê ti lo”. Me Paul adekongo, lo tene: “Sara sioni na terê ti mo pëpe, e kue la ge so!” Li ti lo akpe kue na lo hunda ndo, lo tene: “Akota zo, a lingbi mbi sara nyen si a sö mbi?” Paul na Silas apeut ti sö lo ape, gï Jésus la apeut ti sara ni. Ni la ala tene na lo: “Mä na bê na Seigneur Jésus na a yeke sö ande mo.”—Kus. 16:25-31.

14. (a) Paul na Silas asara nyen ti mû maboko na koli so? (b) So Paul na Silas angbâ ti duti na ngia atâa ye ti ngangu so a sara na ala, nzoni ye wa la ala wara?

¹⁴ Hundango ndo ti koli so alondo tâ na bê ti lo? Paul ahinga so ye ni alondo tâ na bê ti lo. Zo ti batango da ti kanga so ayeke Juif ape, lo hinga Mbeti ti Nzapa ape. Kozo ti ga Chrétien, a yeke nzoni lo manda atâ tënë ti yâ ni nga lo yeda na ni si. Ndani la Paul na Silas amû ngoi ti fa “tënë ti Jéhovah na lo”. So li ti Paul na Silas kue ayeke gï na ndö ti fango tënë na koli so, peut-être ala girisa songo ti apika so ala wara so awe. Me koli ni abâ akota kä so ayeke na peko ti ala, na lo sukula lê ni. “Gï na pekoni a batize” lo na azo ti da ti lo kue. So ayeke nzoni ye so Paul na Silas awara ndali ti so ala ngbâ ti duti na ngia atâa so a sara ye ti ngangu na ala.—Kus. 16:32-34.

15. (a) Tongana nyen la aita mingi ayeke mû tapande ti Paul na Silas? (b) Ngbanga ti nyen la a lingbi e ngbâ ti fa tënë na azo ti territoire ti e?

¹⁵ Tongana ti Paul na Silas, aTémoin mingi afa tënë na ngoi so a kanga ala  ndali ti mabe ti ala, na ala wara aye ti nzoni na pekoni. Na tapande, na mbeni kodro so a kanga lege na akua ti e dä, na mbeni ngoi nduru na ndambo ti aita ni ahinga tâ tënë na da ti kanga (És. 54:17). Zia e girisa ape so zo ti batango da ti kanga so ahunda ti tene a mû maboko na lo gï na peko ti so sese ayengi. Legeoko nga, ambeni zo so aye lâ oko ape ti mä tënë ti Royaume alingbi ti mä ni gï na peko ti so mbeni ngangu kpale ayengi ala. Tongana e ngbâ ti fa tënë na azo ti territoire ti e, e yeke duti ande nduru ti mû maboko na ala na ngoi so ala ye ti mä ni.

16. Na ndade ni, nyen la asi?

¹⁶ Na ndade ni na ndapre, akota zo ni amû yanga ti tene a zi Paul na Silas. Me Paul atene: “Ala pika e na lê ti azo, e so a dë ngbanga fade na li ti e pëpe, e so e yeke aRomain, na ala bi e na da ti kanga. Na fadeso ala ye ti zia e na gigi na hondengo ni? E yeke sigi ape! Zia ala wani aga asigi na e.” Tongana akota zo ni amä so akoli so ayeke aRomain, “mbeto agbu ala mingi” ndali ti so ala kpe adroit ti akoli so pëpe. d Ge so, ye kue achangé awe. A pika adisciple ni na lê ti azo kue; fadeso a yeke ti akota zo ni ti hunda pardon na lê ti azo kue nga. Ala voro yanga na Paul na Silas ti zia gbata ti Philippes ti hon. Ala yeda, me kozoni kue ala mû ngoi ti kpengba afini disciple ni so wungo ti ala ayeke gue na li ni. Na pekoni, ala hon.

17. Na bango Paul na Silas so agbu ngangu, kpengba ye wa la afini ita so ayeke manda?

¹⁷ Tongana fade Paul na Silas afa so ala yeke aRomain, ka a yeke pika ala ape (Kus. 22:25, 26). Ye oko, a lingbi ti sara si aita ti Philippes apensé so Paul na Silas amû mara ti ala ti Romain ti sara si ala bâ pasi ndali ti Christ ape. Ye so ayeke sara nyen na mabe ti aita ni so ala yeke ti ala aRomain ape? Mbeni ndia ti kanga lege si a pika ala pëpe ayeke dä ape. So Paul na Silas ayeda si a pika ala, tapande ti ala afa na afini ita ni so adisciple ti Christ apeut ti gbu ngangu na yâ ti ye ti ngangu so a sara na ala. Nga, so Paul na Silas ahunda na akota zo ti gbata ni ti hinga adroit ti ala, ala pusu akota zo so ti tene ala wani afa na lê ti azo kue so ala doro ndia ti kodro awe. A yeke sara si peut-être a sara sioni na aita ti kâ pëpe, nga ti peko tongana azo aye ti sara mara ti ye tongaso na ala, ndia ayeke kanga lege na ni.

18. (a) A-ancien ayeke mû tapande ti Paul tongana nyen? (b) Laso e yeke sara nyen ‘ti gbu koko ti nzoni tënë na ti sara si gere ni aluti ngangu na lege ti ndia’?

¹⁸ Laso, a-ancien nga ayeke fa lege na aita na lege ti tapande ti ala wani. Ye kue so ala ku ti tene aita asara ni, ala nga ayeke nduru ti sara ni. Na tapande ti Paul, e yeke bâ mbilimbili tongana nyen la e yeke luti na ndö ti ndia ti kodro ti bata terê ti e nga na ngoi wa la a yeke nzoni e sara ni. Tongana a  hunda ti sara ni, e yeke gue na tënë ni na ada-ngbanga ti ndo so e yeke dä, na kota da-ngbanga wala même na ada-ngbanga so ayeke bâ lege ti adroit ti azo na yâ ti akodro nde nde si ndia amû lege na e ti voro Nzapa ti e. E yeke gi pëpe ti leke akpale ti azo ti kodro ni, me tongana ti so Paul atene na aita ti Philippes ngu bale-oko tongaso na peko ti so lo sara kanga kâ, e yeke gi ‘ti gbu koko ti nzoni tënë na ti sara si gere ni aluti ngangu na lege ti ndia.’ (aPhil. 1:7). Ye oko, atâa ada-ngbanga atene nyen, na tapande ti Paul na amba ti lo, e yeke ngbâ gï “ti fa nzoni tënë” na ndo kue so yingo ti Nzapa afa na e.—Kus. 16:10.