1, 2. (a) Tënë wa mo ye ti hunda na Nzapa? (b) Ye nyen Moïse ahunda lani na Nzapa?

MO LINGBI ti bâ tele ti mo na salango lisoro na Nzapa? Ti tene Kota Gbia ti dunia kue asala tënë na mo, tâ gi bingo bê na ni amû mbito! Kozoni kue, bê ti mo ayeke gi mo kete, me na pekoni, mo yeke tara ti kiri tënë na lo. Lo mä mo, lo kiri tënë na mo, na même lo sala nga si mo hunda atënë kue so mo ye. Fadeso, tënë wa mo yeke hunda?

² Mara ti ye tongaso asi ândö na mbeni koli. Iri ti lo ayeke Moïse. Tënë so lo soro ti hunda na Nzapa, a yeke dö bê ti mo peut-être. Lo hunda lani ye pëpe na ndo lo mveni, ye so ayeke si ande na lo, wala na ndo kpale ti azo. Nde na so, lo hunda gi iri ti Nzapa. Li ti mo alingbi ti kpe na hundango ndo ti lo ni, teti so Moïse ahinga lani awe tâ iri ti Nzapa mveni. Me peut-être nda ti hundango ndo ti lo ni alï mingi. Ti tâ tënë ni, a duti tâ kota tënë so Moïse alingbi fade ti hunda la. Kiringo tënë ni abâ e kue. A lingbi ti mû maboko na mo ti sala mbeni kpengba ye ti ga ndulu na Nzapa. Tongana nyen? Zia e bi lê kete na ndo pendere lisoro ni so.

3, 4. Ye nyen ague na Moïse ti sala lisoro na Nzapa, na ala sala lisoro na ndo ti kota tënë wa?

³ Moïse ayeke lani na ngu 80. Lo sala lani angu 40 yongoro na azo ti mara ti lo, amolenge ti Israël, so ayeke giriri na ngbâa na Egypte. Mbeni lâ, tongana lo yeke bata anyama ti babâ ti wali ti lo, lo bâ mbeni ye so lo gi li ti lo na ni gbä. Wâ amû mbeni kete keke, me keke ni agbi pëpe. Lo ngbâ gi ti za, lo za ngangu na ndo ti hoto ni. Moïse apusu ndulu ti bâ ni tâ na lê ti lo. Me tongana mbeni go alondo na yâ ti wâ ni asala tënë na lo, bê ti lo afâ ngangu. Na ziango tënë ni na yanga ti mbeni ange, Nzapa na Moïse asala lisoro na ndo ti aye mingi. Nga, tongana ti so mo hinga peut-être awe, na ndo hoto ni so, Nzapa ahunda na Moïse, so asala mbito kete, ti  zia nzoni duti ti lo ni ti kiri na Egypte ti zi amolenge ti Israël na gbe ti ngbâa.—Exode 3:1-12.

⁴ Na ndembe ni kâ, Moïse alingbi fade ti hunda na Nzapa atënë kue so aga na li ti lo. Me, bâ tënë so lo soro ti hunda: ‘Tongana mbi si na amolenge ti Israël, na mbi tene na ala, Nzapa ti akotara ti i ato mbi na i, na ala tene na mbi, Iri ti Lo nyen? Fade mbi tene nyen na ala?’—Exode 3:13.

5, 6. (a) Tënë so Moïse ahunda afa kota tâ tënë wa na e? (b) Ye ti sioni wa azo asala na tâ iri ti Nzapa mveni? (c) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi so Nzapa afa iri ti lo na azo?

⁵ Hundango ndo so afa na e kozoni kue so Nzapa ayeke na iri. A lingbi e bâ tâ tënë so tongana senge ye pëpe. Ye oko, azo mingi abâ ni tongaso. Ni la, a zi tâ iri ti Nzapa mveni na yâ gbâ ti aBible, na a zia na place ni a-iri so afa dutingo ti lo, a-iri tongana “Seigneur” na “Nzapa.” So ayeke mbeni oko ti aye ti vundu na ti sioni ahon atanga ni kue, so azo asala ndali ti tënë ti vorongo. Me ti biani, tongana mo ye ti hinga mbeni zo nzoni mingi, mo yeke hunda iri ti lo pëpe? Ti hinga Nzapa ayeke nga oko tongaso. Lo yeke na iri, lo yo pëpe na e, nga e lingbi ti hinga lo nzoni. Atâa so e lingbi ti bâ lo pëpe, lo yeke zo, nga iri ti lo ayeke Jéhovah.

⁶ Na ndo ni, tongana Nzapa afa tâ iri ti lo mveni, a ye ti tene so mbeni pendere ye so ayeke pika bê aga ndulu ti si. Lo yeke tisa e ti hinga lo. Lo ye si e soro ye so ayeke nzoni mingi na yâ fini ti e. Ye ni so ayeke ti ga ndulu na lo. Me Jéhovah afa gi pëpe iri ti lo na e, lo fa nga na e nda ti iri ni so.

7. (a) Tâ iri ti Nzapa mveni aye mbilimbili ti tene nyen? (b) Ye nyen Moïse aye lani mbilimbili ti hinga tongana lo hunda na Nzapa iri ti Lo?

⁷ Jéhovah lo mveni si asoro iri ti lo, mbeni iri so nda ni ane mingi. Iri “Jéhovah” aye mbilimbili ti tene “Lo so asala si ye aga.” Biani, lo sala si ye kue abâ gigi. Tënë so apika bê mingi. Me tâ nda ti iri ti Nzapa ni afa gi lo tongana Wasalango ye? A  yeke polele so Moïse aye lani ti hinga ye mingi ahon so. Mo bâ, iri ti Nzapa ayeke lani mbeni fini ye pëpe. Teti angu mingi, azo ayeke di ni. Biani, na hundango iri ti Nzapa, Moïse ayeke hunda lani ye na ndo zo so ayeke na peko ti iri so. Bâ tënë so lo ye ti tene lani la: ‘Tënë wa si mbi lingbi ti tene na azo ti mo, amolenge ti Israël, na ndo ti mo, si ayeke kpengba mabe ti ala na yâ mo, nga si ayeke pusu ala ti yeda so mo yeke zi ande ala biani?’

8, 9. (a) Jéhovah akiri tënë na Moïse tongana nyen, na ngbanga ti nyen kode so mingi ni azo akiri na peko ti tënë ti Lo ayeke na lege ni pëpe? (b) Tënë “Mbi yeke ga ye so fade mbi yeke ga” aye ti tene nyen?

⁸ Jéhovah akiri tënë, lo fa nda ti iri ti lo. Lo tene na Moïse: “Fade mbi yeke ga ye so fade mbi yeke ga.” (Exode 3:14, NW​). Na yâ aBible mingi, a kiri peko ti tënë ni so tongaso: “Mbi yeke so mbi yeke.” Me nzoni kiringo peko ti tënë ni na yâ Traduction du monde nouveau afa so Nzapa afa gi pëpe so lo yeke dä biani. Nde na so, lo yeke fa lani na Moïse, nga na e kue, ye so iri ti lo aye biani ti tene. Jéhovah ‘ayeke ga’, wala lo sala si lo mveni aga, ye kue so a hunda si azendo ti lo aga tâ tënë. Bible ti J. B. Rotherham akiri peko ti versê so polele, a tene: “Mbi yeke ga ye kue so anzere na lê ti mbi.” Mbeni zo so ahinga ye mingi na ndo yanga ti Hébreu so a sû na Bible afa nda ti tënë ni so tongaso: “Atâa ye ni ayeke so wa . . . , Nzapa ayeke ‘ga’ lege ti leke na ye ni so.”

⁹ Ti amolenge ti Israël, tënë so aye ti tene nyen? Atâa kpale wa so ayeke ku lani ala, atâa dutingo ti ala ni ayeke ngangu tongana nyen, Jéhovah ayeke ga ye kue so a hunda ni ti zi ala na gbe ti ngbâa, na ti lï na ala na yâ Sese ti Zendo. Biani, iri so apusu zo ti zia bê kue na Nzapa. A lingbi ti pusu nga e ti zia bê kue na lo laso (Psaume 9:10). Ngbanga ti nyen?

10, 11. Tongana nyen iri ti Jéhovah apusu e ti bâ lo tongana nzoni Babâ so mara ni ayeke pëpe, na so ayeke sala ye alingbi na aye nde nde so ayeke si? Mû mbeni tapande.

¹⁰ Zia e mû mbeni tapande: Ababâ na mama ahinga so ti  tene ala bata amolenge ti ala nzoni, a hunda na ala ti sala aye nde nde. Na yâ ti lango oko, a lingbi ti hunda na babâ na mama ti kaï kobela ti amolenge ti ala, ti tö kobe na ala, ti fa ye na ala, ti se ala, ti fâ yâ ti mbeni tënë, nga ti sala ambeni ye mingi tongaso. Ti mingi ti ala, akungba so a ku ti tene ala yô ni ahon ndo ti ala. Ala bâ so amolenge ti ala ayeke zia bê kue na ala. Na li ti amolenge ni, babâ na mama si alingbi ti dë songo ti mbeni kä nzoni mingi, ala si alingbi ti leke akpale kue, ti leke aye ti ngia kue so afâ, nga ti kiri tënë na ahundango tënë so kue ayeke ga lakue na li ti ala. Ambeni babâ na mama abâ so ala kpa zo ti tene amolenge ni azia bê kue na ala pëpe, nga ngoi na ngoi bê ti ala aso ti bâ so ala yeke na akatikati. Bê ti ala ayeke na vundu ti bâ so ala lingbi pëpe ti yô mingi ti akungba so.

¹¹ Jéhovah nga kue ayeke mbeni Babâ so ayeke na ndoye. Me, sân ti tene lo doro andia ti lo mveni so ayeke mbilimbili-kue, lo yeke ga ye kue ti bata amolenge ti lo, azo ti sese, na lege kue so ayeke nzoni. Tongaso, iri ti lo, Jéhovah, apusu e ti bâ lo tongana mbeni nzoni Babâ so mara ni ayeke pëpe (Jacques 1:17). A ninga pëpe, Moïse nga na amolenge ti Israël kue so aduti be-ta-zo abâ so Jéhovah asala ye biani alingbi na iri ti lo. Bê ti ala apika ti bâ so lo sala si lo mveni aga Mokonzi ti aturugu so zo alingbi ti kinda lo pëpe, Mveni ti aye ti dunia kue, na tapande ngu, Walungo ndia so mara ni ayeke pëpe, Wafango ngbanga, Walekengo plan ti tabernacle, Wamungo kobe nga na ngu, Wabatango bongo nga na poro na gere ti ala, na ambeni ye nde tongaso.

12. Bango ndo ti Pharaon na mbage ti Jéhovah ayeke nde na ti Moïse tongana nyen?

¹² Na lege ti ye so, Nzapa asala si azo ahinga iri ti lo, lo fa nda ti iri ni, na lo fa nga so lo yeke sala ye biani alingbi na nda ti iri ni so. Biani, Nzapa aye si e hinga lo. Ti e, e yeke sala nyen? Moïse aye lani ti hinga Nzapa. Kota nzara so afa  lege na Moïse na yâ fini ti lo, na a sala si lo kiri lo ga ndulu ndulu na Babâ ti lo ti yayu (Nombre 12:6-8; aHébreu 11:27). Me mawa ni ayeke so, azo mingi pëpe ti ngoi ti Moïse aduti na mara ti nzara so. Lani so Moïse afa iri ti Jéhovah na Pharaon, gbia ti Egypte so baba ahon ndo ti lo ahunda: “L’Eternel [“Jéhovah,” NW​] ayeke Zo nyen”? (Exode 5:2). Pharaon aye lani ti hinga ye mingi pëpe na ndo Jéhovah. Me, na bê ti kite, lo bâ Nzapa ti Israël tongana mbeni senge ye. Laso nga azo mingi ayeke na mara ti bango ndo so. A sala si ala yeda pëpe na oko ti akota tâ tënë so: Jéhovah ayeke Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue.

13, 14. (a) Ngbanga ti nyen, na yâ Bible, a mû na Jéhovah gbâ ti a-iri ti fa na dutingo ti lo; ambeni iri ni ayeke so wa? (Bâ tënë “ Atënë ti gbu li dä” na lembeti 14). (b) Ngbanga ti nyen gi Jéhovah oko si alingbi na iri “Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue”?

¹³ Jéhovah ayeke sala ye alingbi na aye nde nde so ayeke si. Ni la, a yeke tâ na lege ni si lo yô mara ti a-iri nde nde na yâ Bible so afa dutingo ti lo. A-iri ni so agi ti mû place ti tâ iri ti lo mveni pëpe; me nde na so, ala fa na e aye mingi na ndo iri ti lo. Na tapande, a hiri lo “Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue”. (Daniel 3:26). Iri so, so ayeke na nduzu mingi, asigigi fani ngbangbo mingi na yâ Bible, na afa na e kota ndo ti Jéhovah. Gi lo oko si ayeke na droit ti komande dunia kue. Ngbanga ti nyen?

¹⁴ Mbeni Wasalango ye tongana Jéhovah ayeke pëpe. Apocalypse 4:11 atene: “Seigneur na Nzapa ti e, Mo lingbi ti wara gloire, na yango-iri, na ngangu, teti Mo sala ye kue giriri, na ala yeke, na A créé ala, teti bê ti Mo aye tongaso.” Apendere tënë so alingbi na zo nde pëpe gi na Jéhovah. Ye kue so ayeke na yâ ti dunia abâ gigi gi ndali ti lo! Jéhovah alingbi biani na yango-iri, na ngangu, nga na gonda teti so lo yeke Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue nga na Wasalango ye kue.

15. Ngbanga ti nyen a hiri Jéhovah “Gbia ti lakue lakue”?

 ¹⁵ Mbeni iri ni nde so alingbi tâ gi na Jéhovah oko ayeke “Gbia ti lakue lakue”. (1 Timothée 1:17). A ye ti tene nyen? A yeke ngangu na e azo ti mitele ti gbu nda ni; me tongana e bi lê ti e na peko ti bâ aye so asi giriri, nga e bâ aye so ayeke si ande, Jéhovah ayeke dä lakue lakue. Psaume 90:2 atene: “Même giriri kozoni, na lakue lakue, Mo yeke Nzapa.” Tongaso, lâ oko pëpe, Jéhovah ayeke na mbeni tongo nda ni; ngbele ye giriri lo yeke gi dä. Tâ na lege ni, a hiri lo “Lo Ti Giriri”. Kozoni si mbeni zo wala mbeni ye abâ gigi na yâ ti dunia, lo yeke ti lo dä ngbele ye giriri! (Daniel 7:9, 13, 22). Tongaso, zo wa alingbi biani ti dë kite na droit ti lo ti duti Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue?

16, 17. (a) Ngbanga ti nyen e lingbi ti bâ Jéhovah pëpe, na ngbanga ti nyen a yeke nzoni ye so adö bê ti e pëpe? (b) Na lege wa Jéhovah ayeke dä biani ahon ye kue so e lingbi ti bâ na ti ndu ni?

¹⁶ Ye oko, ambeni zo, tongana Pharaon, adë tâ kite na droit so. Mbeni nda ni ayeke so, azo, so ayeke mbilimbili-kue pëpe, ayeke zia bê ti ala mingi na ndo ye so lê ti ala ayeke bâ. Me ti Gbia Ti Nduzu Ahon Kue, e lingbi ti bâ lo pëpe. Lo yeke zo ti yingo; zo ti mitele alingbi ti bâ lo pëpe (Jean 4:24). Nga, tongana senge zo ti sese aluti tâ na gbele Jéhovah Nzapa, lo yeke kui gi kuingo. Jéhovah mveni atene na Moïse: “Mo lingbi bâ lê ti Mbi pëpe, teti zo so abâ lê ti Mbi alingbi ngbâ na fini pëpe.”—Exode 33:20; Jean 1:18.

¹⁷ A yeke nzoni ye so adö bê ti e pëpe. Moïse abâ lani gi kete mbage ti gloire ti Jéhovah, so aduti mbilimbili na lege ti mbeni ange. Bango gloire ni so asala nyen na ndo ti lo? Teti ambeni ngoi na pekoni, lê ti Moïse “asu”. Mbito agbu même amolenge ti Israël ti bâ yâ ti lê ti Moïse (Exode 33:21-23; 34:5-7, 29, 30). Ni la biani, senge zo alingbi ti bâ Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue na yâ gloire ti lo kue oko pëpe! Me, teti e lingbi ti bâ lo na ti ndu lo pëpe, tongana ti ambeni ye so e yeke bâ na e yeke ndu ni, a ye ti tene so lo yeke biani dä pëpe? Oko pëpe. Ambeni ye ayeke dä so e lingbi ti bâ  ni pëpe, aye tongana pupu, kuran, na bibe, me e yeke yeda hio so ala yeke dä biani. Ti Jéhovah, lo yeke dä lakue lakue. Ngoi asala ye oko pëpe na ndo ti lo, même tongana angu ngbundangbu mingi mingi ahon! Na lege so, lo yeke dä biani ahon ye kue so e lingbi ti bâ na ti ndu ni. Senge pëpe, teti so a yeke si na mbeni ngoi, ye kue so lê abâ ayeke buba (Matthieu 6:19). Me, a lingbi e bâ lo tongana mbeni senge ngangu so zo alingbi ti ndu ni pëpe? Ye so ayeke na gunda ti aye kue, so a hinga nda ni nzoni pëpe? Zia e bâ.

18. Suma wa Ézéchiel awara ni, nga alê osio ti “acréature” so ayeke ndulu na Jéhovah aduti fä ti nyen?

¹⁸ Atâa so e lingbi ti bâ Nzapa pëpe, ambeni pendere versê na yâ ti Bible ayeke dä so amû lege na e ti bi lê kete na ndo ye so ayeke na yayu kâ. Kozo chapitre ti buku ti Ézéchiel ayeke mbeni tapande ni. Ézéchiel awara mbeni suma. Lo bâ bungbi ti Jéhovah so ayeke na yayu, nga lo bâ mbeni kota char ti yayu. Me mbilimbili fango peko ti angangu zo ti yingo so angoro Jéhovah apika bê mingi (Ézéchiel 1:4-10). “Acréature” so ayeke ndulu mingi na Jéhovah. Tele ti ala afa na e kota ye na ndo Nzapa so ala yeke sala na lo. Ala oko oko ayeke na lê osio. Mbeni lê ni ayeke ti koli-bagara, mbeni ti bamara, mbeni ti ngualo, na mbeni nde ti zo. A lingbi ti tene so alê so aduti fä ti akota nzoni ye osio so a wara na yâ salango ye ti Jéhovah.—Apocalypse 4:6-8, 10.

19. Ambage ti salango ye ti Jéhovah wa a hinga ni na lege ti lê a) ti koli-bagara? (b) ti bamara? (c) ti ngualo? (d) ti zo?

¹⁹ Na yâ ti Bible, mingi ni koli-bagara ayeke fä ti ngangu. A lingbi tâ na ni teti so a yeke mbeni nyama so ayeke ngangu ahon ndo ni. Ti bamara, mingi ni lo yeke fä ti mbilimbili. Mbilimbili ahunda ti duti na mbito pëpe; a hinga biani abamara na ni. A hinga nzoni mingi angualo ndali ti lê ti ala so abâ ndo ayo. Ala yeke bâ même akete kete ye akilomètre mingi yongoro. Tongaso, lê ti ngualo alingbi biani ti duti fä  ti ndara ti Nzapa so abâ ndo ayo. Ka ti lê ti zo, a yeke tongana nyen? Zo, so a sala lo na image ti Nzapa, gi lo oko si ayeke na ye so ayeke kota mingi ahon tanga ti anzoni ye so a wara na yâ salango ye ti Nzapa, so ti tene ndoye (Genèse 1:26). Ambage so ti salango ye ti Jéhovah, so ayeke ngangu, mbilimbili, ndara, nga na ndoye, asigigi fani mingi na yâ Mbeti ti Nzapa. Ni la, a lingbi ti bâ ala tongana akota nzoni ye so ahinga na Nzapa.

20. A lingbi bê ti e agi e so peut-être salango ye ti Jéhovah ayeke ga nde? Mo kiri tënë tongaso ngbanga ti nyen?

²⁰ Ngbele ye so afa peko ti asalango ye ti Nzapa na yâ Bible, a lingbi bê ti e agi e ngbanga ti so e tene peut-être so lo changé awe? Oko pëpe, salango ye ti Nzapa aga nde pëpe. Lo tene na e: “Mbi, L’Eternel, Mbi changé pëpe”. (Malachie 3:6). Ahon ti tene Jéhovah asala mbeni tënë na lo changé ni tongana a ga na li ti lo, salango ye ti lo na gbele aye oko oko afa lo mveni tongana mbeni nzoni Babâ. Lo fa na gigi ambage so ti salango ye ti lo so alingbi biani na ni. Na popo ti ngangu, mbilimbili, ndara, na ndoye, ndoye ayeke kota ahon atanga ni. A bâ ni na yâ ye kue so Nzapa asala. Nzapa afa ngangu ti lo, mbilimbili ti lo, nga na ndara ti lo na lege ti ndoye.  Biani, Bible atene mbeni pendere tënë na ndo Nzapa nga na ndoye. Lo tene: “Nzapa ayeke Ndoye.” (1 Jean 4:8). Bâ, a tene pëpe so Nzapa ayeke na ndoye, wala Nzapa aye azo. Nde na so, a tene Nzapa ayeke ndoye. Ye kue so Nzapa asala, a yeke ndoye, tâ ye so a hinga na lo, si apusu lo ti sala ni.

21. Na ndembe so e yeke gi ti hinga anzoni ye so a wara na yâ salango ye ti Jéhovah nzoni mingi, bê ti e atene nyen?

²¹ Mo bâ mbeni kete molenge awe so afa babâ ti lo na akamarade ti lo, na lo tene na nzerengo tele nga na baba, “Papa ti mbi la”? Awavorongo Jéhovah ayeke na anda ti tënë mingi ti duti na oko bibe so na mbage ti Jéhovah. Bible asala giriri tënë ti ngoi so abe-ta-zo ti lo ayeke tene ande: “Bâ, Lo so ayeke Nzapa ti e”. (Ésaïe 25:8, 9). Tongana mo hinga nda ti anzoni ye so a wara na yâ salango ye ti Jéhovah nzoni mingi, mo yeke kiri ti bâ so Babâ so mo yeke na ni ayeke nzoni, mara ni ayeke pëpe.

22, 23. Tongana nyen Bible afa Babâ ti e ti yayu, na tongana nyen e hinga so lo ye si e duti ndulu na lo?

²² Atâa ye so ambeni zo ti lege ti vorongo nga na ti asenda-ndara, so ala kpengba na yâ salango ye ti ala afa, Babâ so adë dengo pëpe, lo yeke nga yongoro na zo pëpe. A yeke ngangu ti tene e gue ndulu na mbeni Nzapa so adë dengo, nga Bible afa Babâ ti e ti yayu tongaso pëpe. Nde na so, lo hiri lo “Nzapa so ayeke na ngia”. (1 Timothée 1:11, NW). Atënë ti bê ti lo ayeke ngangu nga asi na nzobe. ‘Vundu agbu bê ti lo’ tongana azo wala a-ange ake wango so lo mû na ala ndali ti nzoni ti ala (Genèse 6:6; Psaume 78:41). Me tongana e sala ye na ndara alingbi na Tënë ti lo, e yeke “mû ngia na bê” ti lo.—aProverbe 27:11.

²³ Babâ ti e aye si e duti ndulu na lo. Tënë ti lo awa e ti ‘tatara ndo teti Lo na ti wara Lo, me Lo yeke yongoro pëpe na e oko oko kue’. (Kusala 17:27). Me tongana nyen asenge zo alingbi ti ga ndulu na Kota Gbia ti dunia kue?