1, 2. Na ngoi wa Jésus asala ngonzo, na ngbanga ti nyen?

A BÂ so ngonzo agbu Jésus, na a yeke senge pëpe. Peut-être a yeke ngangu na mo ti bâ lo tongaso, teti so lo yeke mbeni koli so ayeke na tâ be-ti-molenge mingi (Matthieu 21:5). Biani, lo sala ye ahon ndo ni pëpe, ngbanga ti so ngonzo ti lo ni ayeke na lege ni. * Me nyen la azia ngonzo na bê ti koli so aye siriri so? Tâ gi mbeni ye ti kirikiri.

² Jésus abâ lani Temple ti Jérusalem na nene ni mingi. Na yâ dunia mobimba, a yeke lani oko ndo so a mû ni ti voro na Babâ ti lo ti yayu. A-Juif alondo yongoro na akodoro nde nde ti voro Nzapa dä. Même azo ti ambeni mara nde, azo so akpe mbito ti Nzapa, ayeke lï na sedu ti temple so a zia ni nde ndali ti ala ti voro Nzapa dä. Me tâ gi na tongo nda ti kusala ti lo, Jésus alï na yâ temple ni, lo bâ mbeni ye ti songo bê. Biani, ndo ni akpa tâ gi mbeni gala, me pëpe mbeni ndo ti vorongo! Azo ti dengo buze nga na azo so ayeke changé nginza asi singo. Me ye ti kirikiri ni ayeke so wa? Ti azo so, temple ti Nzapa aga gi mbeni ndo ti wara ye na mbage ti azo, même ti nzi ala. Tongana nyen?—Jean 2:14.

3, 4. Ye nyen azo asala na yâ da ti Jéhovah ti wara na nginza mingi? Jésus asala nyen ti leke ni?

³ Amokonzi ti vorongo ti aJuif amû ndia ti tene a sala kusala gi na mbeni mara ti lê ti nginza oko ti futa na lampo ti temple. Tongana ala ye ti wara alê ti nginza so, a yeke ti azo so aga gango ti changé nginza ti ala. Ni la, azo so ayeke changé nginza aga na atable ti ala tâ gi na yâ temple ni. Ala hunda ti tene  a futa ye ndali ti nginza kue so azo ni aye ti changé. Kango anyama ayeke ga nga na nginza mingi. Azo so aga gango, so aye ti mû sandaga, alingbi ti vo anyama na tïtî azo kue na yâ gbata ni. Me akota zo ti temple ni alingbi ti bâ anyama ni so tongana mbeni ye so akpa pëpe ti mû na sandaga. Ye oko, anyama so a vo tâ gi na yâ ti temple ni, a yeke yeda na ni biani. Teti so azo ti dengo buze alingbi ti sala ye ti bê ti ala na azo ni, ngoi na ngoi ala zia ngele ti akungba ti ala ni ahon ndo ni. * So tâ sioni kode ti dengo buze! A yeke nde na nzi pëpe.

⁴ Jésus alingbi lani ti kanga lê na ndo mara ti ye so pëpe. A yeke da ti Babâ ti lo! Tongaso, lo mû akamba, lo leke na zaza si lo tomba na ataba na abagara ni na gigi ti temple ni. Na pekoni, lo gue na tele ti azo so ayeke changé nginza, lo tuku atable ti ala. Bâ tongana nyen alê ti nginza ti azo so atuku na sese kirikiri! Lo komande akoli so akä andeke so na ngangu: “I kamata ye so, i sigigi na ni.” (Jean 2:15, 16). A bâ so zo oko atara nga ti ke pëpe na koli so asala ye pëpe na mbito so.

5-7. (a) Tongana nyen fini ti Jésus kozoni si lo ga na sese asala ye na ndo lege so lo yeke bâ na salango ye ti mbilimbili? Ye nyen e lingbi ti manda na lege ti tapande ti lo? (b) Tongana nyen Jésus atiri na aye ti kirikiri so andu kota yanga-ti-komande nga na iri ti Jéhovah?

⁵ Azo ti dengo buze ni akiri aga. Ngu ota tongaso na pekoni, Jésus akiri atingbi na mara ti ye ti kirikiri so. Ti so, lo fa peko ti atënë so Jéhovah mveni atene na ndo ala so asala si da ti Nzapa aga “gamba ti awanzi.” (Matthieu 21:13; Jérémie 7:11). Biani, tongana Jésus abâ bubango ti temple ti Nzapa, nga ye so azo asala ti wara ye mingi na mbage ti azo, bê ti lo aso tongana ti Babâ ti lo. A yeke ye ti dongo bê pëpe, ngbanga ti so teti angu kutu mingi, Jésus amanda ye na tele ti Babâ ti lo ti yayu.  Ni la, lo yeke na oko bango ndo ti Jéhovah na ndo salango ye ti mbilimbili. Lo ga biani tapande ti tënë so: “Tongana mo bâ molenge ni, mo bâ babâ ni.” Tongaso, ti hinga nzoni mingi salango ye ti mbilimbili ti Jéhovah, a yeke nzoni e gbu li na ndo tapande ti Jésus Christ.—Jean 14:9, 10.

⁶ Molenge ti Jéhovah ngengele oko so ayeke lani dä tongana Satan atene so Jéhovah Nzapa ayeke zo ti tenengo mvene, na so Lo komande na lege ni pëpe. So tënë ti mvene! Satan akiri atene so zo ayeke sala na Jéhovah na ndoye pëpe, me ngbanga ti so lo bâ nzoni dä. Tënë so kue Jésus amä ni. Kite ayeke pëpe so atënë ti mvene so aso tâ mbilimbili bê ti Molenge ni. Me so ngia si Jésus aduti na ni ti hinga so lo si ayeke sala ande ye mingi ti leke atënë ti mvene so! (2 aCorinthien 1:20). Lo yeke sala ni tongana nyen?

⁷ Tongana ti so e manda na chapitre 14 awe, Jésus Christ akiri tënë biaku biaku na tënë so Satan atene na ndo be-biani ti azo so Jéhovah aleke. Na lege so, lo zia gunda ti ye so ayeke mû lege na Jéhovah ti fa na gigi biaku biaku mbilimbili ti kota yanga-ti-komande ti Lo, nga ti sala si iri ti Lo aga nzoni-kue. Teti so lo yeke Mokonzi so Jéhovah ahiri na kusala, Jésus ayeke kiri ande na fango ngbanga ti mbilimbili ti Nzapa na yâ dunia kue (Kusala 5:31). Fini ti lo na ndo ti sese afa nga lani salango ye ti mbilimbili ti Nzapa. Na ndo lo, Jéhovah atene: ‘Mbi yeke zia Yingo ti mbi na ndo ti lo ti tene lo fa lege ti salango ye ti mbilimbili na azo ti amara nde.’ (Matthieu 12:18, Fini Mbuki, 2001). Tongana nyen Jésus asala si atënë so aga tâ tënë?

8-10. (a) Tongana nyen atënë ti akotara ti amokonzi ti vorongo ti aJuif amaï kengo azo so ayeke pëpe aJuif nga na awali? (b) Na lege wa ndia so a tene gi na yanga asala si Sabbat ti Jéhovah aga nengo kungba?

⁸ Jésus aye lani Ndia ti Jéhovah, na lo sala ye alingbi na ni.  Me amokonzi ti vorongo ti ngoi ti lo aba yâ ti atënë ti Ndia ni, na ala sala ye so ayeke nde na ni. Jésus atene na ala: ‘Mawa na ala, azo ti fango ndia, ala na afarizien! Tënë ti yanga ti ala ayeke nde na salango ye ti ala! . . . Kota tënë ti ndia, ala bâ ni gi tongana senge ye na lê ti ala. Kota tënë ti ndia ni ayeke salango ye ti mbilimbili, bango mawa ti azo, ngbango na lege ti tënë ti Nzapa.’ (Matthieu 23:23, FM 01). Biani, a hon ti tene ala fa nda ti ‘salango ye ti mbilimbili’ polele, azo ti fango Ndia ti Nzapa so ayeke honde ni. Tongana nyen? Bâ ambeni tapande ni.

⁹ Jéhovah akomande lani na azo ti lo ti duti nde na azo ti amara nde so angoro ala, so avoro lo pëpe (1 aGbia 11:1, 2). Me, ambeni mokonzi ti vorongo asala ye na wâ mingi. Ala tene na azo ti ke azo kue so ayeke pëpe aJuif. Même a wara ndia so na yâ Mishna: “A yeke nzoni Juif azia anyama ti lo na yâ da ti lango ti azo ti amara nde pëpe, ngbanga ti so ala yeke sala lango-sioni na anyama.” So tâ sioni bango ndo! A yeke na lege ni oko pëpe na a gue nde mingi na bibe ti Ndia ti Moïse (Lévitique 19:34). Ambeni ndia so azo asigigi na ni akiri na awali na peko. Na tapande, ndia so a tene ni gi na yanga ahunda na awali ti tambela na tele ti akoli ti ala pëpe, me na peko ti ala. A hunda nga na koli ti sala tënë na mbeni wali na lê ti azo pëpe, atâa a yeke wali ti lo. Teti a bâ ala tongana angbâa, a ke na awali ti duti atémoin na gbele ngbanga. Mbeni sambela ayeke même dä so na yâ ni akoli akiri singila na Nzapa so ala yeke awali pëpe.

¹⁰ Amokonzi ti vorongo asala si gbâ ti andia nga na akpengba-tene ti ala amene Ndia ti Nzapa. Na tapande, Ndia ti Moïse ake ti tene zo asala kua na lâ ti Sabbat. Lâ ti Sabbat ayeke ti voro na Nzapa, ti kiri ti wara ngangu na lege ti yingo, na ti hu tele. Me aFarizien asala si a ga mbeni nengo kungba. Ala mveni afa mbilimbili ye so a hiri ni “kua”. Ala sigigi na aye 39, na tapande kongo le-kobe wala gingo nyama, so ala tene ayeke salango kua la. Aye so kue aga na gbâ ti ahundango tënë. Tongana mbeni zo afâ siri na lâ ti Sabbat, lo yeke gi nyama la? Tongana lo fâ alê ti kobe na tïtî ti lo ti te, na ngoi  so lo yeke tambela na tele ti mbeni yaka, lo yeke ko le-kobe la? Tongana lo sava mbeni zo so tele ti lo aso, lo yeke sala kua la? Ti kiri tënë na ahundango tënë so, ala sigigi na gbâ ti angangu ndia.

11, 12. Tongana nyen Jésus afa so lo ke akode ti akotara ti aFarizien so ague nde na Mbeti ti Nzapa?

¹¹ Na yâ ye tongaso, Jésus ayeke sala nyen ti mû maboko na azo ti gbu nda ti salango ye ti mbilimbili? Na yâ aye so lo fa nga na yâ dutingo ti lo, lo luti ngangu na amokonzi ti vorongo so. Bâ kozoni kue ambeni ye so lo fa. Lo ke tâ na lê ti ala gbâ ti andia so ala sigigi na ni, lo tene: “I sala si Tënë ti Nzapa aga ye senge senge na lege ti tënë ti akotara ti i, so i fa na azo.”—Marc 7:13.

¹² Jésus afa na ngangu so aFarizien afa ndia ti Sabbat na lege ni pëpe, ala gbu nda ti ye so ndia ni aye ti fa so pëpe. Lo tene so Messie ayeke “Seigneur ti lâ ti sabbat”; tongaso, lo yeke na droit ti sava azo na lâ ti Sabbat (Matthieu 12:8). Ti gboto lê na ndo ni, lo sala aye ti kpene na lâ ti Sabbat dandara (Luc 6:7-10). A yeke fä ti asavango zo so lo yeke sala ande na ndo sese mobimba na ngoi ti Komandema ti lo ti Ngu Saki Oko. A yeke duti ande ngoi ti Sabbat so ayeke kota ahon asabbat kue, tongana abe-ta-zo kue ayeke hu ande tele na peko ti dutingo ngbâa ti siokpari na ti kui teti angu ngbangbo mingi.

13. Ndia wa abâ gigi na peko ti kusala so Christ asala na ndo ti sese? A yeke nde na Ndia ti Moïse tongana nyen?

¹³ Na ziango na sese fini ndia, “ndia ti Christ”, na peko ti so lo hunzi kusala ti lo na ndo ti sese, Jésus afa nda ti salango ye ti mbilimbili polele (aGalate 6:2). Nde na Ndia ti Moïse, fini ndia so aluti mingi na ndo akpengba-ndia, me pëpe na ndo molongo ti akomandema so a sû na lê ti mbeti. Me kamême a wara ambeni komandema na yâ ni. Mbeni oko ni, Jésus ahiri ni “fini komandema”. Jésus afa na adisciple ti lo kue ti ye tele na popo ti ala tongana ti so lo ye na ala (Jean 13:34, 35). Tâ tënë, a lingbi ndoye so agbanzi ye na tele aduti mbeni ye so a yeke hinga na ala kue so asala ye alingbi na “ndia ti Christ”.

14, 15. Tongana nyen Jésus afa so lo yeke na ngangu ti komande na ndo ye kue pëpe, na ngbanga ti nyen ye so adë bê ti e?

¹⁴ Jésus afa gi pëpe ye na ndo ndoye, lo sala nga ye alingbi na “ndia ti Christ” ni, si a bâ tâ ni na yâ dutingo ti lo kue. Bâ aye ota, so na yâ ni tapande ti Jésus afa nda ti salango ye ti mbilimbili polele.

¹⁵ Kozoni, Jésus asala hange ti tï na yâ salango ye ti kirikiri pëpe. Peut-être mo bâ so tongana bê ti zo so ayeke mbilimbili-kue pëpe aga kota na lo sala ye na ngangu ti komande ti lo ahon ndo ni, mingi ni gi ye ti kirikiri si ayeke bâ gigi. Jésus asala lani ye tongaso pëpe. Mbeni lâ, mbeni koli aga ndulu na tele ti Jésus, lo tene: “Maître, Mo sala tënë na ita ti mbi si lo kangbi ye ti héritier, na lo mû mbeni mbage ni na mbi.” Jésus azi yanga, lo tene: “Koli, zo nyen azia Mbi juge, wala zo ti kangbi ye na i?” (Luc 12:13, 14). A pika bê pëpe? Hingango ndo ti Jésus nga na ngangu ti lo ti gbu nda ti ye ahon ti azo kue. Mbeni zo ti tene awara mara ti ngangu ti komande ti lo ayeke pëpe. Ye oko, Jésus ake ti yôro tele ti lo na yâ tënë so, teti so a mû na lo pëpe ngangu na ndo mbilimbili tënë so. Jésus asala lakue tele ti lo kete na yâ ye so, même na yâ angu saki mingi so lo sala kozoni si lo ga na sese ge (Jude 9). So Jésus azia bê ti lo kue na Jéhovah na tâ be-ti-molenge ti fa ye so ayeke mbilimbili afa tâ ye mingi na ndo lo.

16, 17. (a) Tongana nyen Jésus afa salango ye ti mbilimbili na yâ fango nzo tënë ti Royaume ti Nzapa? (b) Tongana nyen a yeke bâ bango mawa ti azo na yâ salango ye ti mbilimbili ti Jésus?

¹⁶ Use ni, Jésus afa salango ye ti mbilimbili na yâ lege so lo fa na nzo tënë ti Royaume ti Nzapa na ziango kangbi dä pëpe. Lo sala ngangu ti fa tënë na azo kue, atâa azo ti nginza wala azo ti mawa. Ti aFarizien, ala bâ asenge zo nga na azo ti mawa na sioni lê, ala tene ala yeke a-am-ha·aʹrets, wala “azo ti sese”. Na mbito pëpe, Jésus ake ye ti kirikiri so. Tongana lo yeke fa nzo tënë na azo, lo yeke te ye na ala, lo mû kobe na ala, lo  sava ala, wala lo zingo ala na kuâ, lo mû mbage ti mbilimbili ti Nzapa, so aye ti ndu “azo kue”. *—1 Timothée 2:4.

¹⁷ Ota ni, a yeke bâ bango mawa mingi ti azo na yâ salango ye ti mbilimbili ti Jésus. Lo gi lege ngangu ti mû maboko na awasiokpari (Matthieu 9:11-13). Ala so ayeke na ngangu ti bata na tele ti ala pëpe, lo duti ndulu ti mû maboko na ala. Ni la, nde na amokonzi ti vorongo, lo zia bê ti lo na azo ti amara nde. Atâa so kozo nda ti kusala ti lo ayeke ti fa ye na aJuif, lo bâ mawa ti ambeni zo so ayeke aJuif pëpe, lo mû maboko na ala nga lo fa ye na ala. Lo yeda ti sava mbeni zo ti turugu ti kota kamba ti Rome, lo tene: “Même na popo ti azo ti Israël, Mbi wara kota mabe tongaso pëpe.”—Matthieu 8:5-13.

18, 19. (a) Na alege wa Jésus ayä nengo ti awali na nduzu? (b) Tongana nyen tapande ti Jésus amû maboko na e ti bâ kamba so ayeke na popo ti dutingo na mbito pëpe nga na mbilimbili?

¹⁸ Jésus aduti nga pëpe na bango ndo so awu lani mingi na ndo awali. Na mbito pëpe, lo sala ye so ayeke lani nzoni. Ti aJuif, awali ti Samarie ayeke lani sioni tongana azo ti amara nde. Me, Jésus agbanzi tele ti lo pëpe ti sala tënë na mbeni wali ti Samarie na tele ti dungu ti Sychar. Biani, wali so la si aduti kozo zo so Jésus afa tele ti lo na lo polele tongana Messie so a mû zendo ni (Jean 4:6, 25, 26). A-Farizien atene a lingbi a fa Ndia ti Nzapa na awali pëpe, me Jésus amû ngoi nga na ngangu mingi ti fa ye na ala (Luc 10:38-42). Na atâa so atënë ti akotara atene so a lingbi ti zia bê pëpe na ndo wali ti tene tâ tënë ti témoin ti mbeni ye, Jésus amû na awali mingi matabisi ti duti akozo zo so abâ lo na peko ti zingongo ti lo na kuâ. Lo tene même na ala ti gue ti fa peko ti kota ye so asi na adisciple ti lo, akoli.—Matthieu 28:1-10.

 ¹⁹ Tâ tënë, Jésus afa nda ti salango ye ti mbilimbili polele na amara. Fani mingi, a ngbâ kete lo kui ndali ni. Tapande ti Jésus amû maboko na e ti bâ so ti mû mbage ti tâ mbilimbili ahunda ti duti na mbito pëpe. Tâ na lege ni, a hiri Jésus “Bamara so ayeke ti mara ti Juda”. (Apocalypse 5:5). Dabe mo so bamara ayeke fä ti salango ye ti mbilimbili na mbito pëpe. Na yâ angoi so ayeke ga, Jésus ayeke sala ande ye ti mbilimbili so ayeke kota ahon so, lo yeke “sala si fango ngbanga ti mbilimbili amû sese” kue.—Ésaïe 42:4.

20, 21. Na ngoi ti e, tongana nyen Gbia Messie amaï fango ngbanga ti mbilimbili na ndo sese nga na yâ kongregation ti aChrétien?

²⁰ Jésus aga Gbia Messie ni na ngu 1914. Ngbele ye kâ, lo maï fango ngbanga ti mbilimbili na ndo sese na salango si prophétie ti lo na Matthieu 24:14 aga tâ tënë. Adisciple ti Jésus na ndo ti sese afa tâ tënë na ndo Royaume ti Jéhovah na azo ti akodoro kue. Tongana Jésus, ala sala kangbi pëpe na yâ fango tënë ti ala. Ala gi, tâ na lege ni, ti mû lege na azo kue, amaseka, ambakoro, azo ti nginza, azo ti mawa, akoli, awali, ti ga ti hinga Jéhovah, Nzapa ti mbilimbili.

²¹ Jésus amaï nga fango ngbanga ti mbilimbili na yâ ti kongregation ti aChrétien, so lo yeke Li ni. Tongana ti so a tene ândö, lo mû “matabisi ti azo”, wala a-ancien be-ta-zo so ayeke mû li ni na yâ ti kongregation (aÉphésien 4:8-12, NW​). Na fango lege na kundu ti Nzapa, so lo bâ na nene ni mingi, akoli so ayeke mû tapande ti Jésus Christ na maïngo fango ngbanga ti mbilimbili. Ala bata lakue na li so Jésus aye si a sala na angasangbaga ti lo na lege ti mbilimbili, atâa dutingo ti ala, kota ndo ti ala, wala mosoro ti ala.

22. Tongana nyen Jéhovah abâ guengo na li ni ti ye ti kirikiri na yâ sese ti laso? Kusala wa lo mû na Molenge ti lo ti sala?

²² Jésus aga ndulu ti zia fango ngbanga ti mbilimbili na  ndo sese tongana ti so ade a bâ ni lâ oko pëpe. Ye ti kirikiri awu na yâ sioni sese so. Amolenge oko oko kue so akui kuâ ti nzara, a yeke ndali ti ye ti kirikiri so nda ni ayeke dä oko pëpe, mbilimbili tongana e bâ gbâ ti nginza nga na ngoi so azo amû ti leke na angombe na ti kaï na nzara ti kion ti azo so atomba peko ti ngia. Azo kutu mingi so akui senge senge ngu oko oko ayeke gi mbeni oko ti gbâ ti aye ti kirikiri so a yeke sala. Ye so kue azingo ngonzo ti Jéhovah, so ayeke na lege ni. Lo mû Molenge ti lo ti tiri bira ti mbilimbili na sioni sese so ti hunzi aye ti kirikiri biaku biaku.—Apocalypse 16:14, 16; 19:11-15.

23. Na peko ti Harmaguédon, tongana nyen Christ ayeke maï salango ye ti mbilimbili teti lakue lakue?

²³ Ye oko, mbilimbili ti Jéhovah ayeke pëpe gi ti futi na azo ti sioni. Lo mû nga Molenge ti lo ti ga “Mokonzi Ti Siriri.” Na peko ti bira ti Harmaguédon, komandema ti Jésus ayeke ga ande na siriri na ndo ti sese kue, na lo yeke komande “na lege ti fango ngbanga ti mbilimbili”. (Ésaïe 9:5, 6). Jésus ayeke duti ande na ngia ti zi aye ti kirikiri kue so aga na pasi mingi na ndo ti sese. Teti lakue lakue nga na be-biani, lo yeke mû mbage ti salango ye ti mbilimbili-kue ti Jéhovah. Ni la, a yeke kota ye ti gi ti manda salango ye ti mbilimbili ti Jéhovah laso. Zia e bâ tongana nyen.