1-3. Ambeni ye wa asala si kuâ ti Jésus ayeke nde mingi na ti azo so asi na yâ mbaï?

MBENI lâ, a gue na mbeni koli so tënë ayeke na li ti lo pëpe na gbele ngbanga, a fâ ngbanga na li ti lo ndali ti aye so lo sala lâ oko pëpe, nga na pekoni a sala na lo sana juska na kuâ. Ye so kue asi asala angu 2 000 tongaso awe. A yeke lani pëpe kozo ye ti sioni so a sala na yâ mbaï ti azo; a yeke nga ndangba ni la pëpe. Me kuâ ti lo ayeke tongana ti atanga ni pëpe.

² Na ndembe so koli so ayeke bâ pasi ngangu, lê ti nduzu afa nene ti ye so asi. Lâ angbâ ti su, me mo ye ti bâ, ndo avuko na yâ ti kodoro ni. Mbeni wasungo-mbaï ni atene “lâ avuko”. (Luc 23:44, 45). Na tâ kozoni si koli so akui, lo tene mbeni tënë so zo alingbi ti girisa ni pëpe. Lo tene so ye kue ahunzi “awe!” Biani, na kango tele ti lo na kuâ, koli so asala mbeni pendere ye. Sandaga ti lo aduti kusala ti ndoye so ayeke kota ahon atanga ni kue so zo asala.—Jean 15:13; 19:30.

³ Koli so ayeke biani Jésus Christ. Azo ahinga nzoni mingi tënë ti pasi na ti kuâ ti lo na lâ ti vundu so ti lango 14 ti Nisan, ngu 33. Me, mingi ni ala bâ pëpe mbeni kota ye so asi. Na ngoi so Jésus ayeke bâ pasi ngangu, mbeni zo nde abâ nga pasi mingi ahon lo. Biani, mbeni zo asala tâ mbeni kota ye na lango ni so. A yeke kota kusala ti ndoye so ahon atanga ni kue, so zo oko pëpe na yâ ti dunia asala ni. A yeke nyen? Kiringo tënë ni amû lege ti bâ mbeni tënë so ayeke kota ahon atanga ni kue: ndoye ti Jéhovah.

4. Tongana nyen mbeni turugu ti Rome aga ti bâ so Jésus ayeke lani tongana tanga ti azo pëpe, na tënë wa lo tene na nda ni?

⁴ Kozoni si Jésus akui, ndo avuko nga na peko ti kuâ ti lo, sese ayengi ngangu. Aye so apika bê ti turugu ti kota kamba ti Rome so abâ lege ti fango Jésus. Lo tene: “Biani, Zo so ayeke Molenge Ti Nzapa.” (Matthieu 27:54). Tâ tënë, Jésus ayeke lani tongana tanga ti azo pëpe, na turugu so amû maboko ti tene a fâ ngengele oko Molenge ti Nzapa ti Nduzu Ahon Kue! Ndoye ti Babâ ni ndali ti Molenge ti lo ayeke lani tongana nyen?

5. Molenge ni asala ngu oke na tele ti Babâ ti lo na yayu, kozoni si lo ga na sese?

⁵ Bible ahiri Jésus “kozo ti ye kue so Nzapa acréé”. (aColossien 1:15). Bâ kete si: Molenge ti Jéhovah abâ gigi kozoni na ye kue ti dunia so lê abâ. Tongaso, Molenge ni asala ngoi oke na tele ti Babâ ti lo? Ambeni wandara atene so dunia so abâ gigi asala angu ngbundangbu 13 awe. Mo lingbi ti bâ konongo ti ngoi so? Même tongana angu so a fa ni ayeke na lege ni, angu ngbundangbu 13 so kue ayeke lingbi pëpe na ti Molenge ti Jéhovah! Lo sala lani nyen na yâ ti angu so kue?

6. (a) Molenge ti Jéhovah asala lani nyen kozoni si lo ga zo na sese? (b) Mara ti kamba wa abungbi Jéhovah na Molenge ti lo?

⁶ Na ngia na bê, Molenge ni asala kua tongana “wakode” na tele ti Babâ ti lo (aProverbe 8:30). Bible atene: ‘Ye oko ayeke pëpe so Molenge ni asala pëpe.’ (Jean 1:3). Tongaso, Jéhovah na Molenge ti lo asala kua maboko na maboko ti leke tanga ti aye kue. So tâ ngoi ti ngia si ala duti na ni! Biani, azo mingi ayeke yeda so ndoye na popo ti babâ wala mama na molenge ti lo akpengba mingi, nga so ndoye ayeke “kamba so alingbi kue, so atingbi” zo (aColossien 3:14). Ni la, zo wa na popo ti e alingbi ti gbu nda ti ngangu ti kamba ti ndoye so aninga angu mingi tongaso? Biani, kamba  ti ndoye so akpengba ahon atanga ni kue abungbi Jéhovah Nzapa na Molenge ti lo.

7. Na ndembe so Jésus awara batême, tongana nyen Jéhovah afa tënë ti bê ti lo na ndo Molenge ti lo?

⁷ Ye oko, Babâ ni atokua Molenge ti lo na sese ti tene a dü lo tongana zo. Ye so kue ahunda na Jéhovah ti zia teti angu mingi songo ti lo na Molenge ti lo so lo ye lo mingi. Bâ tongana nyen lo yeke bâ lani Jésus na konongo ni ti ga mbeni kota koli so ayeke mbilimbili-kue! Tongana ngu ti lo asi ndulu na 30, Jésus awara batême. E lingbi gi ti hinga ye so ayeke lani na bê ti Jéhovah. Na yayu kâ, Babâ ni mveni atene: “So ayeke Molenge ti Mbi so Mbi ndoye Lo, Lo mû ngia na Mbi mingi.” (Matthieu 3:17). Na bango so Jésus asala biani ye kue so a tene tënë ni ândö, ye kue so a hunda na lo ti sala, so tâ ngia si Babâ ti lo aduti na ni!—Jean 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Ye nyen asi na Jésus na lango 14 ti Nisan, ngu 33? Tongana nyen ye so andu Babâ ti lo ti yayu? (b) Ngbanga ti nyen Jéhovah azia si Molenge ti lo abâ pasi na akui?

⁸ Jéhovah asala ye lani tongana nyen na lango 14 ti Nisan, ngu 33? Lo sala lani nyen na bango so a kä Jésus nga so gbâ ti azo agbu lo na bï ni so? Na ndembe so akamarade ti lo adö lo azia, na a fâ ngbanga na li ti lo na lege ni pëpe? Na ndembe so a he lo na ngia, a tuku ngu ti yanga na ndo ti lo, nga a pika lo na maboko? Na ndembe so a pika lo na zaza si peko ti lo asuru na kä? Na ndembe so a pika amaboko nga na agere ti lo na pointe na ndo ti mbeni keke na nduzu, si azo azonga lo? Babâ ni atene lani nyen na ndembe so Molenge ti lo atoto na lo, na ngoi so lo yeke mä songo ti kuâ? Na ndembe so Jésus akui, ti kozoni ngbele ye so a leke yayu na sese, Molenge ti lo ayeke dä mbeni pëpe?—Matthieu 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Jean 19:1.

⁹ Tënë ahunzi na yanga ti e kue. Teti so aye ayeke ndu bê ti Jéhovah, pasi so lo bâ na ngoi ti kuâ ti Molenge ti lo ahon ngangu ti e. Ye so e lingbi ti fa ayeke ye so apusu lani Jéhovah ti zia si ye ni asi. Ngbanga ti nyen Babâ ni ayeda ti bâ  pasi tongaso? Na Jean 3:16, Jéhovah afa mbeni pendere ye na e. Teti so versê ti Bible so ayeke kota ye mingi, a hiri ni kete Évangile. Versê ni atene: “Nzapa andoye sese so tongaso, Lo mû Molenge ti Lo ngengele oko, si zo so amä na bê na Lo alingbi kui pëpe, me lo yeke na fini ti lakue lakue.” Tongaso, ye so apusu Jéhovah ayeke lani ndoye. Jéhovah atokua Molenge ti lo ti bâ pasi na ti kui teti e. So ayeke kota kusala ti ndoye so ahon atanga ni kue.

10. Azo ayeke na bezoin ti ye wa? Ye nyen asi na nda ti tënë ti “ndoye”?

¹⁰ Tënë “ndoye” aye ti tene nyen? A fa nda ti ndoye tongana ye so zo ayeke na bezoin ni mingi. A londo na dungo ti zo ti si na kuâ ti lo, lo yeke gi peko ti ndoye. Tongana ndoye ayeke dä, ala wara nzoni, me tongana a yeke dä pëpe, ala woko na ala kui. Ye oko, ye ti dongo bê ni ayeke so a yeke ngangu ti fa tâ nda ni. Biani, azo asala tënë mingi na ndo ndoye, nga gbâ ti abuku na abia asigigi na ndo ni. Me a fa nda ti ndoye dä polele kue pëpe. Nga, teti so azo asala kusala na tënë so mingi, hingango tâ nda ni aga ngangu.

11, 12. (a) Na ndo wa e lingbi ti manda ye mingi na ndo ndoye, na ngbanga ti nyen? (b) Ngbele yanga ti Grec ayeke na mara ti tënë nde nde wa ti ndoye? Tënë wa teti “ndoye” a sala kusala na ni mingi na yâ Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Grec? (Bâ nga kete tënë na gbe ni). (c) A·gaʹpe ayeke nyen?

¹¹ Ye oko, Bible afa ye polele na ndo ndoye. Mbeni bakari ti Vine (Expository Dictionary of New Testament Words) atene: “A lingbi ti hinga ndoye gi na lege ti akusala so lo yeke na gunda ni.” Tondo ti Bible na ndo aye so Jéhovah asala afa na e kota ye mingi na ndo ndoye ti lo, so ayeke kota nzobe so lo yeke na ni teti azo so lo leke. Na tapande, nde na kota kusala ti ndoye so Jéhovah afa, so a sala tënë ni kozoni, ye nyen alingbi ti fa lengo so ahon ni? Na yâ achapitre so ayeke ga, e yeke bâ ande gbâ ti ambeni tapande nde ti ndoye so Jéhovah afa. E lingbi nga ti manda ye mingi na ndo atënë na  ngbele yanga ti Grec teti “ndoye” so a sala kusala na ni na yâ Bible. Atënë ni ayeke osio. * Na popo ti ala, tënë so a sala kusala na ni mingi na yâ Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Grec ayeke a·gaʹpe. Mbeni bakari ti Bible ahiri ni “tënë so ayeke ngangu mingi ahon atënë kue ti fa na ndoye.” Ngbanga ti nyen?

¹² A·gaʹpe ayeke ndoye so akpengba-ndia afa lege na ni. Tongaso, a yeke pëpe gi fango na mbeni zo so e ye lo. A ndu aye mingi, a pusu ti gbu li mingi, nga a londo na bê. Na ndo ni kue, zo so afa ni na gigi ayeke bi bê gi na ndo lo mveni pëpe. Na tapande, kiri mo bâ tënë ti Jean 3:16. “Sese” so Nzapa aye ni mingi si lo mû Molenge ti lo ngengele oko so ayeke nyen? A yeke sese ti azo so a lingbi a zi ala, na popo ni azo mingi so ayeke na yâ siokpari. Jéhovah aye azo oko oko so kue tongana atâ kamarade ti lo, tongana ti so lo ye na be-ta-zo Abraham? (Jacques 2:23). Oko pëpe, me na ndoye Jéhovah asala nzobe na azo kue, atâa so a hunda na lo ti sala mbeni kota ye. Lo ye si azo kue agbian bê ti ala, na ala zia sioni salango ye ti ala (2 Pierre 3:9). Azo mingi asala ni, na a yeke na ngia si lo yamba ala tongana akamarade ti lo.

13, 14. Ye nyen afa so fani mingi a·gaʹpe andu nzoni songo?

¹³ Ye oko, ambeni zo ayeke na nzoni bibe pëpe na ndo a·gaʹpe. Ti ala, a yeke mbeni mara ti ndoye so adë dengo, na so andu bê pëpe. Ti tâ tënë ni, a·gaʹpe andu mingi ni mbeni kpengba songo na popo ti azo. Na tapande, tongana Jean atene “Babâ andoye Molenge ni,” lo sala kusala na mbeni tënë so ague oko na a·gaʹpe (Jean 3:35). Kpengba  songo ayeke na yâ ndoye so pëpe? Bâ, na Jean 5:20 Jésus atene: “Babâ andoye Molenge,” mbeni tënë so ague oko na phi·leʹo. Mingi ni, ndoye ti Jéhovah andu tâ nzoni songo. Ye oko, atënë ti bê ti lo akanga lege na ndoye ti lo pëpe. Akpengba-ndia ti lo so asi na ndara nga so ayeke mbilimbili ayeke fa lakue lege na ni.

¹⁴ Tongana ti so e bâ awe, alengo kue ti Jéhovah ayeke pendere mingi, nzoni-kue, nga agboto zo. Me ndoye agboto zo ahon atanga ni kue. Mbeni lengo nde na so ti ga na e ndulu na lo mingi ayeke pëpe. Ndoye ayeke nga kota lengo ti lo. E hinga ni tongana nyen?

15. Tënë wa Bible atene na ndo ndoye, so ayeke lengo ti Jéhovah? Na lege wa tënë ni so ayeke nde mingi? (Bâ nga kete tënë na gbe ni).

¹⁵ Bible atene mbeni ye na ndo ndoye so a tene ni lâ oko pëpe na ndo tanga ti akota lengo ti Jéhovah. Mbeti ti Nzapa atene pëpe so Nzapa ayeke tâ ngangu ni mveni, wala Nzapa ayeke tâ mbilimbili ni mveni, wala Nzapa ayeke tâ ndara ni mveni. Lo yeke na alengo so, lo yeke lingu ni, na mbeni zo ti lingbi na lo na ni ayeke pëpe. Me na ndo osio kota lengo ni, a tene mbeni tënë so ane mingi: “Nzapa ayeke Ndoye.” * (1 Jean 4:8). A ye ti tene nyen?

16-18. (a) Ngbanga ti nyen Bible atene “Nzapa ayeke Ndoye”? (b) Na popo ti aye kue so Nzapa aleke na ndo ti sese, ngbanga ti nyen zo ayeke fä ti ndoye ti Jéhovah so alingbi tâ na ni?

¹⁶ Tënë “Nzapa ayeke Ndoye” aye ti tene pëpe so lo na ndoye alingbi tele biani. E lingbi nga ti tene pëpe so “ndoye ayeke  Nzapa”. Jéhovah ayeke mbeni senge lengo pëpe, lo yeke mbeni zo so, nde na ndoye, ayeke na atënë ti bê nga na asalango ye nde nde. Me ndoye alï na yâ salango ye ti Jéhovah ngangu mingi. Mbeni bakari atene tënë so na ndo versê so: “Ndoye ayeke ye so a hinga na Nzapa.” Mingi ni, e yeke tënë peut-être so ngangu ti Jéhovah ayeke mû lege na lo ti sala ye. Mbilimbili ti lo nga na ndara ti lo ayeke fa lege so lo yeke sala na ye. Me ndoye ti Jéhovah ayeke pusu lo ti sala ye. Na a yeke bâ lakue ndoye ti lo na yâ atanga ti lengo kue so lo yeke sala kusala na ni.

¹⁷ Bible atene na e so Jéhovah ayeke tapande so ahon atapande kue ti ndoye. Ni la, tongana e ye ti manda ye na ndo ndoye so akpengba-ndia afa lege na ni, a lingbi e manda ye na ndo Jéhovah. Biani, e lingbi ti bâ pendere lengo so na yâ azo nga, teti na ngoi so Jéhovah aleke ye, a yeke peut-être na Molenge ti lo si lo tene: “Zia E sala zo na image ti E.” (Genèse 1:26). Na popo ti aye kue so Nzapa aleke na ndo ti sese, gi akoli na awali si alingbi ti soro ti ye zo, na tongaso ti sala ye tongana Babâ ti ala ti yayu. Dabe mo so Jéhovah asala kusala na aye nde nde tongana fä ti akota lengo ti lo. Me, Jéhovah asoro zo, so ayeke pendere kusala ti lo so ahon atanga ni kue na ndo ti sese, tongana fä ti kota lengo ti Lo, ndoye.—Ézéchiel 1:10.

¹⁸ Tongana e ye zo na bê kue, na ziango si akpengba-ndia afa lege na e, e yeke fa na gigi kota lengo ti Jéhovah. A yeke tongana ti so bazengele Jean atene: “E yeke na ndoye, teti Lo ndoye e kozoni.” (1 Jean 4:19). Me na lege wa Jéhovah andoye e kozoni?

19. Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so ndoye asala kusala mingi na yâ aye so Jéhovah aleke?

¹⁹ Ndoye ayeke fini ye pëpe. Teti biani, nyen la apusu lani Jéhovah ti londo ti leke ye? A yeke pëpe ngbanga ti so lo yeke lani gi lo oko, si lo ye ti wara zo na tele ti lo. Jéhovah  alingbi kue, ye oko atia lo pëpe so mbeni zo nde alingbi ti mû na lo. Me ndoye ti lo, lengo so ayeke sala kua, apusu lo ti duti na nzara ti kangbi angia ti lo na a-ange nga na azo so alingbi ti yekia mara ti matabisi tongaso. Molenge ti lo ngengele oko ayeke lani “Kozo ti ye kue so Nzapa acréé”. (Apocalypse 3:14). Na pekoni, Jéhovah asala kusala na Wakode-kua so ti sala si tanga ti aye kue abâ gigi, a to nda ni na a-ange (Job 38:4, 7; aColossien 1:16). Lo mû na a-ange ni hingango ndo nga na atënë ti bê. Lo mû nga lege na ala ti sala ye so bê ti ala aye. A-ange so ayeke na ngangu mingi, na ala yeke na matabisi ti lë kpengba songo ti ndoye na popo ti ala, me mingi ni na Jéhovah Nzapa (2 aCorinthien 3:17). Ni la, ala ye amba ti ala ngbanga ti so Jéhovah aye ala kozoni.

20, 21. Ye nyen afa lani na Adam na Eve so Jéhovah aye ala? Me ala sala ye lani tongana nyen?

²⁰ A yeke nga lani oko tongaso na azo. Tâ gi na tongo nda ni, ndoye angoro tele ti Adam na Eve kue. Ndo kue so ala bi lê ti ala dä na yâ Paradis na Eden, ala lingbi ti bâ fä ti ndoye ti Babâ na mbage ti ala. Bâ tënë so Bible atene: “L’Eternel Nzapa alu yaka na yâ Eden na mbage ti est; na zo so Lo sala lo, Lo zia lo dä.” (Genèse 2:8). Mo duti mbeni lâ awe na mbeni ndo so a lu akeke na akongö dä? Nyen la anzere na mo lani kâ mingi? Lumière so ahon na popo ti akugbe ti keke? Anzoroko nde nde ti gbâ ti akongö? Totongo ti angu so asua, ti andeke, na ti akete nyama? Ka ti fungo ti akeke, ti alengo ni, nga na ti akongö ni? Atâa a yeke tongana nyen, mbeni yaka ti lingbi na ti Eden laso ayeke pëpe. Ngbanga ti nyen?

²¹ Jéhovah mveni si alu yaka so! A lingbi ti duti gi pendere ahon ndo ni. Akeke ni kue ayeke tâ pendere mingi, nga alengo ni anzere. Ngu asua dä nzoni, yâ ni akono, nga apendere nyama ndenge na ndenge ayeke na yâ ni. Adam na Eve ayeke lani na aye kue so alingbi ti sala si gigi ti ala anzere, ala yeke na nzoni kua ti salango ni, nga na kamarade  so ayeke mbilimbili-kue. Bâ, Jéhovah si aye ala kozoni. Ala yeke na anda ti tënë mingi ti ye nga lo tongaso. Me ala sala ni pëpe. Ahon ti tene ndoye apusu ala ti mä yanga ti Babâ ti ala ti yayu, kion apusu ala ti ke yanga ti lo.—Genèse, chapitre 2.

22. Tongana nyen salango ye ti Jéhovah na gbele kengo yanga na Eden afa so ndoye ti lo agbian pëpe?

²² So tâ ye ti ziango vundu mingi na bê ti Jéhovah! Me kengo yanga so asala si bê ti lo aso lo ngangu? Oko pëpe! “Nzobe ti Lo angbâ lakue.” (Psaume 136:1). Tongaso, hio lo leke ye na ndoye ti zi ahale ti Adam na Eve, ala so bê ti ala ayeke duti ande mbilimbili. Tongana ti so e bâ awe, ye so andu sandaga ti kota ngele ti Molenge ti lo so lo ye lo mingi, so a hunda kota ye mingi na Babâ ni.—1 Jean 4:10.

23. Mbeni oko ti anda ti tënë so afa atene Jéhovah ayeke Nzapa so ayeke na ngia ayeke so wa? Fade a yeke kiri tënë na kota hundango tënë wa na chapitre ti peko?

²³ Biani, tâ gi na tongo nda ni, Jéhovah amû li ni ti fa ndoye na azo. Na yâ alege mingi, “Lo ndoye e kozoni”. Ndoye amaï mango tele na ngia; ni la, a yeke ye ti dongo bê pëpe so Jéhovah ayeke Nzapa so ayeke na ngia. Me, mbeni kota hundango tënë abâ gigi: Jéhovah aye tâ e oko oko kue? Chapitre ti peko ayeke kiri ande tënë na ni.