1, 2. Nyen la azo mingi amä na bê na ni na ndö ti azo so akui awe?

AZO kutu mingi na Afrique amä na bê so fini ti zo ahunzi na kuâ ape, me a yeke gï lege so zo ayeke mû ti gue ti duti na fini na mbeni ndo nde. Mingi ti azo apensé so akotara ti ala so akui alondo na ndo so lê abâ ti gue na mbeni ndo so lê abâ pëpe. Ala zia dunia ti azo, ti gue na ndo ti ayingo.

² Azo amä na bê so akotara, wala ayingo ti akotara la ayeke bata na fini asewa ti ala na ndö ti sese, ala la asara si mosoro ti ala amaï. Ala pensé so akotara so akui awe ayeke akamarade ti ala so ayeke na ngangu, ti sara si akobe ti yaka ti ala alë nzoni, ti sara si ala duti nzoni nga ti bata ala si sioni asi na ala ape. Tongana azo asara sanka ti ala wala ason bê ti ala, ala yeke ga na akpale so na ala: kobela, yere nga na ye ti ngangu.

3. Tongana nyen la ambeni zo ayeke voro akotara ti ala?

³ Azo so angbâ na fini ayeke sara angobo nde nde ti gonda na yingo ti akotara ti ala nga ti duti na nzoni songo na ala. A yeke bâ ni polele na yâ ti angobo ti lungo kuâ, tongana langongo na place ti kuâ nga na ambeni coutûme ni so a sara na pekoni. Mbeni fason ti vorongo akotara ni nga ayeke dä. Na tapande, kozo ti nyon sämba ambeni zo yeke tuku li ni na sese na akotara ti ala. Nga, na peko ti so ala tö kobe awe, ala bata mbeni na yâ ti sembe ti tene tongana akotara aga ala wara mbeni ye ti tengo ni.

4. Na ndö ti tënë ti âme, nyen la azo mingi amä na bê na ni?

⁴ Ambeni zo amä na bê so zo so ayeke na fini ayeke na mbeni âme so alingbi ti kui ape na so angbâ na fini na peko ti kuâ ti lo. Ala pensé so tongana mbeni zo asara nzoni ye na yâ ti gigi ti lo, âme ti lo ayeke gue na yayu, wala na paradis, me tongana lo sara sioni, âme ti lo ayeke gue na enfer. Ambeni zo abungbi tënë ni so na tënë ti mabe ti akotara. Na tapande, na yâ ti atokua ti mawa so a diko na radio, ngoi na ngoi a yeke tene so zo ni “akiri” wala “lo gue na peko ti akotara.” Atënë so kue so aluti na ndö ti tënë so a tene âme, wala yingo, ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ ti zo. Bible atene nyen na ndö ni?

5, 6. Ti Bible, âme ayeke nyen?

⁵ Bible afa so âme ayeke pëpe mbeni ye na yâ ti zo; âme ayeke zo ni wani. Na tapande, na ngoi so Nzapa acréé Adam, lo ‘ga âme so ayeke na fini.’ (Genèse 2:7, kete tënë na gbe ni). A mû âme mungo na Adam ape; lo la lo yeke âme ni, ngbongboro lo kue.

⁶ Ndani la si Bible atene so a dû “a-âme.” (Genèse 46:18, kete tënë na gbe ni). Âme  apeut ti te ye wala ti mû jeûne (Lévitique 7:20; Psaume 35:13). Âme ayeke toto na lo yeke fatigué (Jérémie 13:17; Jonas 2:8). A peut ti gbu âme, ti tomba peko ti lo, nga a peut ti kanga âme na yâ ti chaîne (Deutéronome 24:7; Psaume 7:5; 105:18). Na yâ ti ambeni Bible a yeke wara tënë “âme” na yâ ti aversê so, na a gue oko na Bible ti yanga ti Hébreu, me na yâ ti ambeni Bible ni a yeke wara tënë “zo” na place ni so. Nda ti atënë so use kue ayeke gï oko.

7. Aversê wa ti Bible afa so âme apeut ti kui?

⁷ Ndali ti so âme ayeke zo wani, tongana zo akui, âme nga akui. Ézéchiel 18:4 atene: “Âme so asara siokpari, a yeke lo la lo yeke kui.” Nga, Kusala 3:23 atene: “Zo [wala “âme”, kete tënë na gbe ni] kue so amä yanga ti Prophète so pëpe, a yeke futi lo ande biaku biaku na popo ti azo ni.” Tongaso âme ayeke pëpe mbeni ye so ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ ti zo.

8. Yingo ti zo ayeke nyen?

⁸ Yingo na âme ayeke legeoko ape. Na yâ ti terê ti e, yingo ayeke ngangu so asara si e ngbâ na fini, ni la ayeke mû lege na azo ti sara akua nde nde. Yingo ayeke tongana wâ ti courant. Wâ ti courant ayeke sara si ye tongana ventilateur wala frigo ayeke tambela, me gï wâ ti courant wani apeut pëpe ti tokua pupu wala ti sara si aye adë. Legeoko nga, yingo so ayeke na yâ ti terê ti e la ayeke mû lege na e ti bâ ndo, ti mä ndo nga ti pensé. Me tongana lê, mê nga cerveau ayeke dä ape, yingo apeut ti bâ ndo, ti mä ndo wala ti pensé ape. Ni la si Bible atene na ndö ti zo atene: “Yingo ti lo asigi, na lo kiri na sese; na lango ni so, apensé ti lo akui.”—Psaume 146:4.

9. Nyen la ayeke si na âme na yingo?

⁹ Ni la, tongana ti so Bible afa, âme wala yingo ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ ti zo ape.

10. Bible atene nyen na ndö ti azo so akui awe?

¹⁰ Tongaso, azo so akui awe ayeke tongana nyen? So Jéhovah la aleke azo, lo hinga nga ye so ayeke si na e tongana e kui. Bible afa na e so azo so akui awe ayeke na fini ape, ala peut ti mä ndo ape, ti bâ ndo ape, ti sara tënë ape nga ti pensé na mbeni ye ape. Bible atene:

• “Azo so akui awe ahinga ti ala ye oko pëpe”.—Zo-ti-fa-tene 9:5.

• “Ndoye ti ala, kengo so ala ke na zo nga na mbanda so ala sara ayeke dä encore ape.”—Zo-ti-fa-tene 9:6.

• “Na yâ ti Dû ti kuâ so mo yeke gue dä, kusala, lekengo kapa ti sara ambeni ye, hingango ye wala ndara ayeke dä pëpe.”—Zo-ti-fa-tene 9:10.

11. Na peko ti so Adam asara siokpari, Jéhovah atene lani na lo nyen?

¹¹ Gbu li na ndö ti tënë so Bible atene na ndö ti kozo babâ ti e, Adam. Jéhovah acréé lani Adam “na fuku ti sese.” (Genèse 2:7). Tongana Adam akpe lani ndia ti Jéhovah, ka lo ngbâ na fini lakue lakue na ngia na ndö ti sese. Ye oko, Adam adoro ndia ti Jéhovah, na futa ti pekoni ayeke kuâ. Na peko ti so Adam akui, lo gue na ndo wa? Nzapa atene lani na lo atene: “Mo [yeke] kiri na sese, teti a sara mo na sese. Mo yeke fuku ti sese, na mo yeke kiri ande na fuku ti sese.”—Genèse 3:19.

12. Nyen la asi na Adam na ngoi so lo kui?

¹² Kozo si Jéhovah amû fuku ti sese ti leke na Adam, lo yeke lani na ndo wa? Lo yeke lani na mbeni ndo ape. Lo yeke nga lani na fini ape. Ni la, na ngoi so Jéhovah atene na Adam atene lo yeke “kiri ande na fuku ti sese,” lo ye ti tene so Adam ayeke ngbâ na fini ape, lo yeke ga tongana fuku ti sese. Adam ayeke na mbeni ndo ti ayingo ape. Lo “gue” na ndo ti ayingo ti kotara ape. Lo gue na yayu ape wala na enfer ape. Lo yeke dä encore ape; fini ti lo ahunzi awe.

13. Zo na nyama kue ayeke tongana nyen na ngoi so ala kui?

¹³ Mara ti ye so la ayeke si na azo kue? En. Bible afa ni atene: “[Azo nga na anyama] kue ayeke gue na oko ndo. A sara ala kue na fuku ti sese, na ala kue ayeke kiri na fuku ti sese.”—Zo-ti-fa-tene 3:19, 20.

14. Beku wa la ayeke dä ndali ti azo so akui awe?

 ¹⁴ Bible amû zendo so Nzapa ayeke zingo ande azo so akui awe ti kiri na fini na ndö ti sese so aga paradis (Jean 5:28, 29; Kusala 24:15). Me ngoi ni so ade ti si ape. Ti fadeso, ala lango (Jean 11:11-14). E lingbi ti sara mbeto ti ala ape wala ti voro ala ape, ndali ti so ala peut ape ti aidé e wala ti sara sioni na e.

15, 16. Tongana nyen la Satan ayeke gi ti sara si azo ayeda so toro ti kuâ ayeke dä?

¹⁵ Tënë so a tene toro ti kua ayeke dä ayeke mbeni mvene so Satan Zabolo asara si amû ndo. Ti ga na azo ti yeda na ni, lo na adémon ti lo atara ti handa azo ti pensé so atoro ti akuâ la ayeke sara si terê ti azo ason wala asara si ala wara ambeni kpale. Tâ tënë ambeni kpale ayeke dä so adémon la aga na ni na ndö ti azo. Me a yeke vrai nga so ambeni kpale ni alondo na ala ape. Me, ti yeda so azo so akui awe la asara si e wara aye ti sioni ayeke tënë ti mvene la.

¹⁶ Me mbeni lege ayeke nga dä so adémon ayeke sara kua na ni ti sara si azo apensé so ye so Bible atene na ndö ti akuâ ayeke tâ tënë ape. Ala handa azo na lege so ala sara si azo ni apensé so ala bâ wala ala sara tënë na azo so akui awe. Adémon ayeke sara ni na lege ti avision, abango li, azo ti bango mbadi wala na ambeni lege nde. Me azo ni ayeke sara tënë na akuâ ape, me na adémon so aye ti fa so ala la ayeke azo so akui so. Ndani la si Jéhovah ake tënë ti mbadi nga na ti sarango tënë na akuâ na bê oko.—Deutéronome 18:10-12; Zacharie 10:2.