1-3. (a) Ngbanga ti nyen la mbeni mama ayeke sara kue ti tene kete molenge ti lo ti koli aduti saleté ape? (b) Ngbanga ti nyen la Jéhovah aye ti tene awakua ti lo aduti saleté ape?

IMAGINÉ mbeni mama so aye kete molenge ti lo ti koli ayeke leke lo ti gue na ekole. Lo sara kue ti sukula lo nga ti yü na lo abongo so ayeke nzoni nga ayeke saleté ape. So lo sara tongaso ayeke bata seni ti molenge ni nga ayeke fa na azo so babâ na mama ti lo ayeke bâ lege ti lo.

² Jéhovah, Babâ ti e, aye ti tene e duti saleté ape (Psaume 18:26). Lo hinga so ti duti saleté ape ayeke ndali  ti nzoni ti e. Na ndö ni, tongana e yeke propre, e yeke mû gonda na lo.​—Ézéchiel 36:22; diko 1 Pierre 2:12.

³ Ti duti saleté ape aye ti tene nyen? Ngbanga ti nyen la ti duti saleté ape ayeke nzoni ndali ti e? Na ngoi so e yeke kiri tënë na ahunda so, peut-être e yeke bâ ambeni changement so a lingbi e wani e sara.

4, 5. (a) Ngbanga ti nyen la a lingbi e duti saleté ape? (b) Nyen la aye so Jéhovah acréé afa na e na ndö ti bango ndo ti lo na ndö ti dutingo saleté ape?

⁴ Tapande ti Jéhovah wani afa na e ti duti saleté ape (Lévitique 11:44, 45). Tongaso, kota raison so ndali ni a lingbi e duti saleté ape ayeke so e ye ti duti “azo so asara ye tongana ti Nzapa”.​—aÉphésien 5:1.

⁵ Aye so Jéhovah acréé afa na e ye mingi na ndö ti bango ndo ti lo na ndö ti dutingo saleté ape. Jéhovah aleke sese ti duti saleté ape ti tene azo aduti dä. Na tapande, tongana lâ asigi na peko ti so ngu apika, guru ayeke sigi na lê ti angu amonté na lê ti nduzu aga mbinda, mbinda so la ayeke ga ngu-nzapa na ayeke pika na ayeke sara gï tongaso ti gue na ni. Na yâ ti sese ambeni microbe ayeke dä so ayeke mû azende ti sara si aga ambeni ye so alingbi ti sara sioni na zo ape.​—Jérémie 10:12; aRomain 1:20.

6, 7. Tongana nyen la Ndia ti Moïse afa so awakua ti Jéhovah adoit ti duti saleté ape?

⁶ E bâ nga so a yeke kota ye ti duti saleté ape na lege ti Ndia so Jéhovah amû lani na azo ti Israël na lege ti Moïse. Na tapande, azo ti Israël adoit lani ti duti propre si Jéhovah ayeda na vorongo so ala yeke voro na lo. Na Lango ti zingo siokpari, kota prêtre adoit ti sukula terê  ti lo fani use (Lévitique 16:4, 23, 24). Na ndö ni, kozo ti tene atanga ti aprêtre ni amû asacrifice, ala doit lani ti sukula maboko ti ala nga na gere ti ala (Exode 30:17-21; 2 Chronique 4:6). Na yâ ti ambeni ye, tongana mbeni zo asara ye ague nde na andia ti dutingo saleté ape, a yeke dë ngbanga ti kuâ na li ti lo.​—Lévitique 15:31; Nombre 19:17-20.

⁷ Ka ti laso? E lingbi ti manda aye mingi na ndö ti aye so Jéhovah ahunda na e ti sara na lege ti Ndia ti Moïse (Malachie 3:6). A fa polele so awakua ti Jéhovah abezoin ti duti saleté ape. Aye so Jéhovah ahunda achangé ape. Laso, lo hunda nga na awakua ti lo ti duti saleté ape.​—Jacques 1:27.

8. Na alege wa la e doit ti duti saleté ape?

⁸ Na lê ti Jéhovah, ti duti saleté ape aye gï pëpe ti sara tënë ti terê ti e, abongo ti e nga na ndo ti e. Dutingo saleté ape andu fini ti e kue. Andu vorongo so e yeke voro na Nzapa, sarango ye ti e nga na apensé ti e. Ti tene e duti saleté ape na lê ti Jéhovah, a lingbi e duti propre na yâ ti aye kue na yâ ti fini ti e.

9, 10. Dutingo saleté ape na yâ ti vorongo so e yeke voro na Nzapa aye ti tene nyen?

⁹ Vorongo Nzapa. E lingbi pëpe ti yôro terê ti e na yâ ti mbeni bungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Na ngoi so azo ti Israël ayeke lani azo ti kanga na Babylone, ala yeke lani na popo ti azo so ayeke sara asioni ye ti bungbi ti nzapa ti apaïen. Ésaïe atene lani na prophétie so azo ti Israël ayeke kiri na kodro ti ala na Israël nga ala yeke kiri na tâ vorongo Nzapa na place ni. Jéhovah atene na ala, atene: “Ala sigi na ndo so, ala ndu pëpe mbeni ye so aga sioni awe, ala sigi na ndo so, ala bata terê ti ala si ala ga  sioni pëpe.” Ala lingbi lani pëpe ti bungbi vorongo Nzapa ti ala na afango ye, wala na angobo ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ti Babylone.​—Ésaïe 52:11.

¹⁰ Laso atâ Chrétien nga ayeke kpe abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. (Diko 1 aCorinthien 10:21.) Na yâ ti dunia kue, angobo nga na aye so azo mingi amä na bê na ni aluti na ndö ti afango ye ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Na tapande, na yâ ti angobo mingi, azo amä na bê so mbeni ye na yâ ti terê ti e ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ ti e, tënë so ayeke na gunda ti angobo mingi (Zo-ti-fa-tene 9:5, 6, 10). A lingbi aChrétien akpe angobo tongaso. Afami ti e alingbi ti pusu e ti mû mbage na ambeni ngobo so. Me ndali ti so e ye ti duti saleté ape na lê ti Jéhovah, e yeke sara pëpe ye so ala pusu e ti sara.​—Kusala 5:29.

11. Ti duti saleté ape na yâ ti sarango ye ti e aye ti tene nyen?

¹¹ Sarango ye. Ti tene sarango ye ti e aduti saleté ape na lê ti Jéhovah, a lingbi e kpe lango-sioni kue. (Diko aÉphésien 5:5.) Na yâ ti Bible, Jéhovah atene na e ti “kpe yongoro na lango-sioni.” Lo fa polele so azo so asara lango-sioni nga so achangé bê ti ala ape “Royaume ti Nzapa ayeke ga ti ala pëpe.”​—1 aCorinthien 6:9, 10, 18; bâ Kete tënë 22.

12, 13. Ngbanga ti nyen la a lingbi apensé ti e aduti saleté ape?

¹² Apensé ti e. Fani mingi ye so zo apensé na ni la lo yeke sara ni (Matthieu 5:28; 15:18, 19). Tongana e yeke na apensé so saleté ayeke dä ape ayeke pusu e ti sara nzoni ye. Tâ tënë, e yeke mbilimbili-kue ape, tongaso na ambeni ngoi e yeke na asioni pensé. Tongana e wara asioni pensé, a lingbi e ke ni hio. Tongana e sara ni ape, mbeni lâ e lingbi ti bâ so bê ti e ayeke propre encore ape. Peut-être e lingbi ti komanse ti sara ambeni ye so  e ngbâ ti pensé na ndö ni. Me a lingbi e yôro na yâ ti li ti e apensé so saleté ayeke dä ape. (Diko aPhilippien 4:8.) Tongaso, a lingbi e kpe asioni ye wala angia so sarango ye ti ngangu na zo ayeke dä. E soro nzoni aye so e yeke diko, aye so e yeke bâ nga aye so e yeke sara tënë na ndö ni.​—Psaume 19:8, 9.

¹³ Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti Nzapa, a lingbi vorongo so e yeke voro na lo, sarango ye ti e nga na apensé ti e aduti saleté ape. Me a yeke nga kota ye na lê ti Jéhovah ti tene e duti propre.

14. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene e duti propre?

¹⁴ Tongana e bata terê ti e nga na aye ti e propre, e na azo so ayeke na terê ti e e yeke bâ nzoni dä. E yeke duti nzoni nga azo ayeke ye ti duti na terê ti e. Mbeni kota raison ayeke dä so ndali ni a lingbi e duti propre. Tongana e duti propre ayeke mû gonda na Jéhovah. Gbu li na ndö ti ye so: Tongana mo bâ mbeni molenge so ayeke lakue saleté, peut-être mo yeke duti na sioni pensé na ndö ti babâ na mama ti lo. Legeoko nga, tongana e bâ lege ti terê ti e nzoni ape nga e yeke saleté, peut-être azo ayeke duti na sioni pensé na ndö ti Jéhovah. Paul atene: “E yeke sara kue ti ga pëpe mbeni ye so asara si zo apika gere, si a kasa kusala ti e pëpe; me na yâ ti aye kue, e wani e sara nzoni tënë ti e tongana awakua ti Nzapa.”​—2 aCorinthien 6:3, 4.

15, 16. Nyen la e lingbi ti sara ti duti propre?

¹⁵ Terê ti e nga na abongo ti e. Ti duti propre ayeke ye so e doit ti sara ni lâ oko oko. Na tapande, e yeke sukula terê ti e lakue, e yeke sara ni lâ oko oko tongana lege ayeke dä. E yeke sukula maboko ti e na savon, mbilimbili  kozo ti tö ye wala ti te ye nga e yeke sukula maboko ti e na savon na peko ti so e gue na kabinë wala na peko ti so e ndu mbeni ye so ayeke saleté. Sukulango maboko ti e akpa mbeni kete ye, me e doit ti sara ni ti kanga lege na amicrobe wala na kobela ti mû ndo. A lingbi même ti sö fini ti azo. Tongana e yeke na nzoni kabinë ape, e lingbi ti lu asaleté so asigi na yâ ti e. Azo ti Israël ti giriri ayeke lani na kabinë ape ni la ala yeke lu lani asaleté so ayeke sigi na yâ ti ala ayo na ada nga na ali ti ngu.​—Deutéronome 23:12, 13.

¹⁶ E bezoin ape ti tene abongo ti e aduti abongo so agboto lê ti azo, abongo ti ngangu ngere wala abongo so asigi fini fini. Me abongo ti e adoit ti duti propre. (Diko 1 Timothée 2:9, 10.) E ye lakue ti tene lekengo terê ti e pendere amû gonda na Jéhovah.​—Tite 2:10.

17. Ngbanga ti nyen la e ye ti tene da ti e nga na aye ti e aduti saleté ape?

 ¹⁷ Ndo ti e nga na aye ti e. Atâa ndo wa la e yeke dä, e yeke bata ndo ti e propre. E yeke sara nga kue ti tene oto ti e, moto ti e, vélo ti e, wala ye so e yeke kpe na ni aduti propre, mbilimbili tongana e yeke gue na ni na bungbi wala na fango tënë. Kozoni kue, na fango tënë e yeke fa ka tënë na azo na ndö ti fini na yâ ti Paradis na ndö ti sese so saleté ayeke dä ape (Luc 23:43; Apocalypse 11:18). Tongana da ti e nga na aye ti e ayeke propre alingbi ti fa so e yeke leke terê ti e fadeso ndali ti fini na yâ ti fini dunia so saleté ayeke dä ape.

18. Ngbanga ti nyen la e ye ti tene ndo so e yeke voro Nzapa dä aduti propre?

¹⁸ Ndo so e yeke voro Nzapa dä. E yeke fa so dutingo saleté ape ayeke kota ye na lê ti e na lege so e yeke leke ndo ti bungbi ti e propre, atâa a yeke Da ti Royaume wala ndo so e yeke sara akota bungbi dä. Tongana azo aga na Da ti Royaume pan, fani mingi ala bâ ka tongana nyen la a yeke propre. A yeke mû gonda na Jéhovah. So e yeke amembre ti congrégation, e kue lege azi na e ti leke Da ti Royaume si aduti propre nga angbâ nzoni.​—2 Chronique 34:10.

19. Aye wa la a lingbi e kpe ni?

¹⁹ Atâa so Bible afa pëpe asioni sarango ye kue so a lingbi e kpe ni, a fa na e amama-ndia so alingbi ti mû maboko na e ti hinga bango ndo ti Jéhovah na ndö ni. Lo ye pëpe ti tene e nyon manga wala e nyon mbeni yorö senge senge ti tene atourné li ti e wala ti nyon sämba ahon ndö ni. Tongana e yeke akamarade ti Nzapa, e yeke kpe ti sara aye so. Ngbanga ti nyen? Ngbanga  ti so e bâ cadeau so ayeke fini na nene ni mingi. Asarango ye so alingbi ti sara si fini ti e ahunzi hio, ti buba seni ti e nga ti sara sioni na azo so ayeke na terê ti e. Azo mingi agi ti zia lege ti asioni sarango ye tongaso ndali ti seni ti ala. Ye oko, e so e yeke akamarade ti Jéhovah, yengo so e ye na Nzapa ayeke nzoni raison so e yeke na ni ti zia lege ti asioni sarango ye. Mbeni maseka-wali atene: “Jéhovah amû maboko na mbi, mbi leke duti ti mbi aga nzoni na mbi zia lege ti aye so mbi ga ngbâa ni so. . . . Ti mbi, tongana fade Jéhovah amû maboko na mbi pëpe, ka mbi lingbi ti si ape.” Zia e bâ amama-ndia ti Bible oku so ayeke mû maboko na mbeni zo ti zia lege ti asioni sarango ye.

20, 21. Asarango ye wa la Jéhovah aye ti tene e kpe ni?

²⁰ “Aita so mbi ndoye ala mingi, so e yeke na azendo so, zia e sukula terê ti e wani ti zi aye kue so asara si terê na bibe aga sioni, nga na lege ti kpengo mbeto ti Nzapa zia e gi ti ga azo so ayeke nzoni-kue ahon ti kozo.” (2 aCorinthien 7:1). Jéhovah aye ti tene e kpe asioni sarango ye so alingbi ti buba li ti e wala terê ti e.

²¹ Mbeni kpengba raison so ndali ni e yeke ‘sukula terê ti e wani ti zi aye kue so asara si e ga sioni’ ayeke na 2 aCorinthien 6:17, 18. Jéhovah atene na e, atene: “Ala zia ti ndu sioni ye.” Na pekoni, lo mû zendo so: “Mbi yeke yamba ala ande. Mbi yeke duti ande babâ ti ala, na ala yeke duti ande amolenge ti mbi ti koli na amolenge ti mbi ti wali.” Biani, Jéhovah ayeke ye e tongana ti so mbeni babâ ayeke ye amolenge ti lo tongana e kpe ye kue so alingbi ti sara si e duti saleté na lê ti lo.

22-25. Amama-ndia wa ti Bible alingbi ti mû maboko na e ti kpe asioni sarango ye?

²² “Mo ndoye Jéhovah Nzapa ti mo na bê ti mo kue,  na âme ti mo kue nga na bibe ti mo kue.” (Matthieu 22:37). So ayeke commandement so ayeke kota mingi ahon atanga ni kue (Matthieu 22:38). Jéhovah alingbi ti tene e ye lo na bê ti e kue. E lingbi ti ye lo na bê ti e kue tongana nyen tongana e soro ti sara mbeni ye so alingbi ti sara si fini ti e ahunzi hio wala alingbi ti buba cerveau ti e? Ahon ti sara tongaso, e yeke sara ye kue so e lingbi ti sara ti fa so e bâ na nene ni fini so lo mû na e.

²³ “[Jéhovah a]mû na azo kue fini, pupu so ala yeke wu nga na aye kue.” (Kusala 17:24, 25). Tongana mbeni kamarade ti mo amû na mo mbeni ngangu cadeau, mo yeke bi ni wala mo yeke buba ni? Fini ayeke mbeni cadeau so ahon gbungo li ti zo so Jéhovah amû na e. E bâ cadeau so na nene ni mingi. Ni la e ye ti sara kua na fini ti e na mbeni lege so ayeke mû gloire na lo.​—Psaume 36:9.

²⁴ “Mo ndoye mba ti mo tongana mo wani.” (Matthieu 22:39). Asioni sarango ye ayeke sara sioni gï na e oko ape. A lingbi ti sara sioni na azo so ayeke na terê ti e, so fani mingi ayeke azo so e ye ala ahon tanga ti azo kue. Na tapande, zo so alango da oko na zo ti nyongo manga alingbi ti wara angangu kpale ti seni gï na lege ti guru ti manga so ayeke lï na hon ti lo. Me tongana e zia lege ti asioni sarango ye, e yeke fa na azo so ayeke na terê ti e so e ye ala.​—1 Jean 4:20, 21.

²⁵ “Mo ngbâ ti dabe ti ala ti woko terê na gbe ti agouvernement nga na akomandema.” (Tite 3:1). Na yâ ti ambeni kodro, ndia ake ti tene zo aduti na ambeni yorö so atourné li ti zo wala ake ti tene zo anyon ni. Ndali ti so Jéhovah ahunda na e ti fa so e ne azo ti gouvernement, e yeke sara ye alingbi na andia so.​—aRomain 13:1.

26. (a) Ti tene Jéhovah ayeda na vorongo so e yeke voro na lo, a lingbi e sara nyen? (b) Ngbanga ti nyen la dutingo saleté ape na lê ti Nzapa ayeke nzoni lege mingi ti duti na fini?

 ²⁶ Tongana e ye ti duti kamarade ti Jéhovah, peut-être e bâ so a lingbi e sara ambeni changement. Tongana a yeke tongaso, a lingbi e komanse ti sara ni hio. A yeke lakue kete ye ape ti zia lege ti mbeni sioni sarango ye, me e lingbi ti sara ni. Jéhovah atene lo yeke mû maboko na e. Lo tene: “Mbi Jéhovah, mbi yeke Nzapa ti mo. Mbi la mbi yeke fa ye na mo ti tene mo bâ nzoni dä. Mbi la mbi yeke fa na mo lege so a yeke nzoni mo mû ni.” (Ésaïe 48:17). Tongana e sara kue ti duti saleté ape, e yeke na kite ape so e yeke mû gonda na Nzapa ti e.