1, 2. (a) Pendere cadeau wa la Jéhovah amû na e? (b) Nyen la Jéhovah amû na e ti mû maboko na e ti duti na fini so ayeke tâ nzoni mingi?

JÉHOVAH amû na e oko oko kue mbeni pendere cadeau. Cadeau ni so ayeke fini (Genèse 1:27). Lo ye ti tene e duti na fini so ayeke tâ nzoni mingi. Ni la lo mû na e amama-ndia so afa na e tongana nyen la e lingbi ti mû anzoni desizion. A lingbi e sara kua na amama-ndia so ti mû maboko na e ti “hinga popo ti ye ti nzoni na ye ti sioni.” (aHébreu 5:14). Tongana e sara ni, e yeke zia lege na Jéhovah ti fa na e ti gbu li ti e nzoni. Tongana e sara ye alingbi na amama-ndia ti Nzapa nga e bâ tongana nyen la asara si gigi ti e ayeke nzoni mingi, e yeke hinga so amama-ndia so ayeke tâ kota ye mingi.

² Gigi alingbi ti duti ngangu mingi. Fani mingi ambeni ye ayeke si so mbeni ndia ti Bible tongaso na ndö ni ayeke dä ape. Na tapande, peut-être e bezoin ti mû desizion na ndö ti akode ti kaïngo kobela so andu sarango kua na mênë. Tongana nyen la e lingbi ti mû adesizion so ayeke nzere na Jéhovah? Na yâ ti Bible, e yeke wara amama-ndia so afa na e bango  ndo ti Jéhovah na ndö ti fini nga na mênë. Tongana e mä yâ ti amama-ndia so, e yeke mû adesizion na lege ti ndara nga e yeke ngbâ ti duti na nzoni conscience (aProverbe 2:6-11). Zia e bâ fadeso ambeni mama-ndia so.

3, 4. (a) Tongana nyen la Nzapa afa lani bango ndo ti lo na ndö ti mênë? (b) Mênë ayeke nyen?

³ Bible afa na e so mênë ayeke nzoni-kue ndali ti so mênë ayeke fini. Na ndö ni, fini ayeke kota ye mingi na lê ti Jéhovah. Na peko ti so Caïn afâ ita ti lo, Jéhovah atene na lo: “Mênë ti ita ti mo so ayeke na sese ayeke dekongo na mbi.” (Genèse 4:10). Mênë ti Abel ayeke fini ti lo; na ngoi so Caïn afâ lani Abel, lo kaï fini ti lo.

⁴ Na peko ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé, Nzapa atene na azo so ala lingbi ti te nyama. Me lo tene mbilimbili lo tene: “Nyama so fini ni, wala mênë ni, angbâ dä, ala te ni pëpe.” (Genèse 9:4). Commandement so abâ amolenge ti Noé kue, a bâ e nga kue. A yeke polele so ti Jéhovah, mênë ayeke fini. Na a lingbi e bâ ni tongaso.​—Psaume 36:9.

5, 6. Tongana nyen la Ndia ti Moïse afa lani bango ndo ti Jéhovah na ndö ti fini nga na mênë?

⁵ Na yâ ti Ndia so Jéhovah amû lani na Moïse, lo tene: “Tongana mbeni zo . . . ate mênë, atâa mara ti mênë wa, mbi yeke ke zo ni so ate mênë so, na mbi yeke fâ lo. Fini ti ye kue so ayeke na nyama ti terê ayeke na yâ ti mênë.”​—Lévitique 17:10, 11.

⁶ Ndia ti Moïse atene so tongana mbeni zo afâ nyama ti te, a lingbi lo tuku mênë ni na sese. Ye so afa so lo kiri na fini ti nyama ni na Jéhovah, Lo so asara nyama ni (Deutéronome 12:16; Ézéchiel 18:4). Me Jéhovah  ahunda lani pëpe na azo ti Israël ti sara ye ahon ndö ni na ngoi so ala yeke tuku mênë ti mbeni nyama. Tongana ala sara ye kue so ala lingbi ti sara ti zi mênë ni, ala lingbi ti te nyama ni na nzoni conscience. So ala fa so ala bâ mênë ti nyama ni na nene ni, ala fa so ala ne Jéhovah, Lo so amû fini. Ndia ahunda nga lani na azo ti Israël ti mû anyama na sandaga ti kanga na ndö ti asiokpari.​—Bâ Kete tënë 19 na 20.

7. Tongana nyen la David afa lani so lo bâ mênë na nene ni?

⁷ E lingbi ti bâ so mênë ayeke ye ti ngangu ngere na lege ti ye so David asara lani na ngoi so lo yeke sara bira na aPhilistin. Azo ti David abâ lani so nzara ti ngu agbu lo ngangu, tongaso ala gue na ndo so awato ti ala ayeke dä so ayeke sioni mingi nga ala zia fini ti ala na lê ti kuâ ti ga na lo ngu. Me na ngoi so ala ga na ngu ni na David, lo ke ti nyon ni, “lo tuku ni na sese na Jéhovah.” David atene: “Jéhovah, mbi peut ti sara ye so kete pëpe! Mbi peut ti nyon mênë ti akoli so ague azia fini ti ala na lê ti kuâ so tongana nyen?” David ahinga lani so fini na mênë ayeke kota mingi na lê ti Nzapa.​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Tongana nyen la a lingbi aChrétien abâ mênë laso?

⁸ Na ngoi ti akozo Chrétien, awakua ti Nzapa ayeke mû anyama na sandaga encore ape. Me ala bezoin ti ngbâ ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti mênë. Ti “gbanzi terê . . . na mênë” ayeke mbeni mbage ti Ndia so Jéhovah ahunda na aChrétien ti bata ni. Ye so ayeke kota ye legeoko tongana kpengo lango-sioni wala vorongo yanda.​—Kusala 15:28, 29.

⁹ A yeke nga tongaso laso. So e yeke aChrétien, e hinga so Jéhovah la amû fini na aye kue nga fini kue  ayeke ti lo. E hinga nga so mênë ayeke nzoni-kue nga ayeke fini. Tongaso e yeke sara kue ti bâ amama-ndia ti Bible na ngoi so e yeke mû adesizion na ndö ti kaïngo kobela so andu sarango kua na mênë.

10, 11. (a) A-Témoin ti Jéhovah abâ ziango mênë na terê ti zo wala ziango mbeni oko ti akota mbage osio ti mênë na terê ti zo tongana nyen? (b) Adesizion wa la a lingbi Chrétien oko oko la amû ni?

¹⁰ A-Témoin ti Jéhovah ahinga so ti “gbanzi terê . . . na mênë” andu gï pëpe tengo ni wala nyongo ni. A ye ti tene ti ke ti tene a zia mênë na terê ti e, ti ke ti mû mênë ti e na azo nga ti ke ti tene a bata mênë ti e wani ti tene a kiri a zia na terê ti e. A ye nga ti tene ti ke ti tene a zia na terê ti e mbeni oko ti akota mbage osio ti mênë: abengba globule, avuru globule, aplaquette na plasma.

¹¹ A lingbi ti kangbi yâ ti akota mbage osio ti mênë so kete kete. A lingbi Chrétien oko oko la amû desizion wala lo yeke yeda na akete kete mbage ti mênë wala pëpe. Ti akode ti kaïngo kobela so a sara kua na mênë ti zo so ayeke na kobela ayeke nga tongaso. A lingbi zo oko oko la amû desizion na ndö ti lege so a yeke sara kua na mênë ti lo na ngoi ti opération, na ngoi ti examen wala na ngoi ti mbeni kode ti kaïngo kobela.​—Bâ Kete tënë 21.

12. (a) Ngbanga ti nyen la adesizion ti e na ndö ti aye so andu conscience ti e ayeke kota ye na lê ti Jéhovah? (b) Tongana nyen la e lingbi ti mû adesizion na lege ti ndara na ndö ti akode ti kaïngo kobela?

¹² Eskê adesizion so e yeke mû na ndö ti aye so andu conscience ti e agbu biani bê ti Jéhovah? En, a gbu bê ti lo. Apensé ti e nga na aye so apusu e ti sara ye agbu bê ti Jéhovah. (Diko aProverbe 17:3; 24:12.) So ye ni ayeke tongaso, na ngoi so e yeke mû mbeni desizion na  ndö ti mbeni kode ti kaïngo kobela, a lingbi e sambela Jéhovah ti fa lege na e nga na pekoni e gi kode ti kaïngo kobela ni. Na pekoni, e yeke sara kua na conscience ti e so Bible afa lege na ni ti mû desizion. A lingbi e hunda pëpe na amba ti e ye so ala yeke sara tongana fade ala la yeke na place ti e, a lingbi amba ti e agi nga pëpe ti sara ngangu na ndö ti desizion ti e. Chrétien oko oko ayeke “yô ande kungba ti lo wani.”​—aGalate 6:5; aRomain 14:12.

13. Nyen la andia nga na amama-ndia ti Jéhovah na ndö ti mênë afa na e na ndö ti lo?

¹³ Ye kue so Jéhovah ahunda na e ayeke ndali ti nzoni ti e nga afa ndoye ti lo na mbage ti e (Psaume 19:7-11). Me e yeke mä yanga ti lo gï pëpe ngbanga ti so acommandement ti lo ayeke ga na e aye ti nzoni. E yeke mä yanga ti lo ngbanga ti so e ye lo. Yengo so e ye na Jéhovah apusu e ti ke ti mû mênë (Kusala 15:20). Sarango tongaso ayeke bata nga seni ti e. Azo mingi laso ahinga akpale so aga na peko ti ziango mênë na terê ti zo, nga adocteur mingi ayeda so ti sara opération sân mênë ayeke nzoni mingi ndali ti seni ti azo ti kobela ti ala. A yeke polele so alege ti Jéhovah ayeke alege ti ndara nga na ti ndoye.​—Diko Ésaïe 55:9; Jean 14:21, 23.

14, 15. (a) Andia wa la Jéhovah amû lani na awakua ti lo ti bata ala? (b) Tongana nyen la e lingbi ti sara ye alingbi na amama-ndia so ayeke na gunda ti andia so?

¹⁴ Andia ti Nzapa ayeke lakue ndali ti nzoni ti awakua ti lo. Jéhovah amû lani ndia na azo ti Israël ti giriri ti bata ala si ala sara angangu accident ape. Na tapande, mbeni ndia ni atene so mbeni wa ti da adoit ti leke  mbeni kete gbagba angoro li ti da ti lo so ayeke plat tongaso si mbeni zo atï ape (Deutéronome 22:8). Mbeni ndia ni andu anyama. Tongana mbeni zo ayeke na mbeni koli-bagara so ayeke sara ye ti ngangu na azo, a lingbi lo bâ ndo na ndö ti lo si lo sara sioni na mbeni zo ape wala lo fâ mbeni zo ape (Exode 21:28, 29). Tongana mbeni zo ti Israël asara ye alingbi na andia so ape si mbeni zo akui ndali ni, faute ni ayeke ti lo.

¹⁵ Na lege ti andia so e lingbi ti bâ so fini ayeke kota ye mingi na lê ti Jéhovah. So e hinga ni adoit ti sara e tongana nyen? A lingbi e fa so e bâ fini na nene ni na lege ti fason so e yeke bâ na lege ti da ti e nga na oto wala moto ti e, fason so e yeke kpe na oto wala moto nga na fason so e yeke soro na angia ti e. Ambeni zo, mbilimbili amaseka, abâ so ye ti sioni alingbi ti si na ala ape, ni la ala yeke zia fini ti ala na lê ti kuâ nga ala sara sanka ti akpale so alingbi ti si. Me Jéhovah aye ti tene e sara tongaso ape. Lo ye ti tene e bâ fini kue tongana ye so ayeke kota ye: fini ti e nga na ti amba ti e.​—Zo-ti-fa-tene 11:9, 10.

16. Jéhovah abâ tukungo ngo tongana nyen?

¹⁶ Fini ti azo kue ayeke kota ye na lê ti Jéhovah. Même bébé so angbâ na yâ ti mama ti lo ayeke kota ye na lê ti Jéhovah. Na gbe ti Ndia ti Moïse, tongana mbeni zo asara sioni na mbana ape na mbeni mama ti ngo si mama ni wala bébé ni akui, na lê ti Jéhovah ngbanga ti fango zo ayeke na li ti zo ni. Ye so aye ti fa so atâa so a yeke mbeni accident, zo akui dä na a doit ti mû fini na place ti fini. (Diko Exode 21:22, 23.) Na lê ti Nzapa, bébé so angbâ na yâ ti mama ti lo ayeke zo so ayeke na fini. So mo hinga tongaso so, mo pensé so tukungo ngo asara lo tongana nyen? Mo pensé so, so lo yeke bâ  abébé kutu mingi so ade a dü ala ape, so a yeke fâ ala ngu oko oko asara lo tongana nyen?

17. Nyen la alingbi ti dë bê ti mbeni wali so atuku ngo kozo ti hinga Jéhovah?

¹⁷ Ka tongana mbeni wali atuku lani ngo kozo ti tene lo hinga bango ndo ti Jéhovah na ndö ni? Lo lingbi ti hinga na bê ti lo kue so Jéhovah alingbi ti pardonné lo na lege ti sandaga ti Jésus (Luc 5:32; aÉphésien 1:7). Mbeni wali so asara ândö mara ti faute so abezoin pëpe ti ngbâ ti sara vundu tongana lo regretté biani faute so lo sara. “Jéhovah asara nzoni bê na zo nga lo bâ mawa ti zo . . . Tongana ti so ndo so lâ asigi dä ayo mingi na ndo so lâ alinda dä, lo zi akengo ndia ti e, lo zia ni yongoro na e.”​—Psaume 103:8-14.

18. Ngbanga ti nyen la a lingbi e sara ye kue so e lingbi ti sara ti zi na bê ti e bibe ti kengo zo?

¹⁸ Ti bâ na nene ni cadeau so ayeke fini so Nzapa amû na e ayeke komanse na yâ ti bê ti e. A ndu fason so e yeke bâ na amba ti e. Bazengele Jean atene: “Zo kue so ake ita ti lo ayeke zo ti fango zo.” (1 Jean 3:15). Tongana e ye mbeni zo ape alingbi ti gue na e ngbii ti ke lo ngangu na bê ti e, kozo si e hinga. Kengo zo na bê alingbi ti sara si e ne amba ti e ape, e bi atënë ti mvene na li ti ala, wala ti hunda même ti tene ala wara kuâ. Tongana e ke azo na bê ti e Jéhovah ahinga ni (Lévitique 19:16; Deutéronome 19:18-21; Matthieu 5:22). Tongana e bâ so e yeke na bibe ti kengo mbeni zo na bê ti e, a lingbi e sara kue ti zi ni.​—Jacques 1:14, 15; 4:1-3.

19. A lingbi bango ndo ti Jéhovah na ndö ti sarango ye ti ngangu na zo asara nyen na ndö ti e?

¹⁹ Mbeni lege nde ayeke dä so e lingbi ti fa so e bâ fini  na nene ni. Na Psaume 11:5, e manda so Jéhovah ‘ake zo kue so aye sarango ye ti ngangu na zo.’ Tongana e soro angia so sarango ye ti ngangu na zo ayeke dä, e yeke fa peut-être so e ye sarango ye ti ngangu na zo. Ndani nyen ti yôro na yâ ti li ti e atënë nga na a-image ti sarango ye ti ngangu na zo? E ye ti yôro na yâ ti li ti e apensé so sioni ayeke dä ape nga na apensé ti siriri.​—Diko aPhilippien 4:8, 9.

20-22. (a) Jéhovah abâ dunia ti Satan tongana nyen? (b) Tongana nyen la awakua ti Nzapa alingbi ti fa so ala yeke ti “dunia so pëpe”?

²⁰ Dunia ti Satan abâ fini na nene ni ape, na Jéhovah abâ so ngbanga ti mênë ayeke na li ti dunia ti Satan, so ti tene, ngbanga ti fango zo. Na yâ ti angu ngbangbo mingi so ahon, akota zo ti poroso asara si azo kutu mingi akui, na popo ti azo so akui a yeke wara awakua ti Jéhovah mingi. Na yâ ti Bible, a fa akota zo ti poroso, wala azo ti gouvernement tongana anyama ti ngonda so ayeke sioni nga ason mingi (Daniel 8:3, 4, 20-22; Apocalypse 13:1, 2, 7, 8). Na yâ ti dunia ti laso, kango angombe ayeke mbeni kota dengo buze. Azo ayeke wara nginza mingi na yâ ti dengo buze ti angombe. A yeke polele so “dunia so kue ayeke na gbe ti Zo ti sioni.”​—1 Jean 5:19.

²¹ Me atâ Chrétien ayeke ti “dunia so pëpe”. Awakua ti Jéhovah ayeke yôro terê ti ala pëpe na yâ ti aye ti poroso nga na bira. Gï tongana ti so ala yeke fâ zo ape, ala yeke mû nga maboko pëpe na mbeni bungbi so ayeke fâ azo (Jean 15:19; 17:16). Tongana a sara ye ti ngangu na aChrétien, ala yeke kiri na ni ape. Jésus afa na e  so a lingbi e ye même awato ti e.​—Matthieu 5:44; aRomain 12:17-21.

²² Abungbi ti wataka nga kue afâ azo kutu mingi. Bible atene na ndö ti Babylone, Ngangu gbata, so ayeke abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue, atene: “A wara na yâ ti lo mênë ti aprophète, mênë ti azo ti be-vulu nga na mênë ti azo kue so a fâ ala na ndö ti sese.” Mo hinga ndani so Jéhovah ahunda na e, atene: “Azo ti mbi, ala sigi na yâ ti gbata so”? Azo so ayeke voro Jéhovah ayeke yôro terê ti ala pëpe na yâ ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka.​—Apocalypse 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ti ‘sigi na yâ ti’ Babylone, Ngangu gbata aye ti tene nyen?

²³ Ti “sigi na yâ ti” Babylone, Ngangu gbata aye ti tene e fa tâ polele so e yeke encore pëpe na yâ ti mbeni bungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Na tapande, peut-être e bezoin ti sara kue ti tene a zi iri ti e na popo ti amembre ti bungbi ti vorongo nzapa ti wataka so e yeke dä kozo. Me gï so alingbi ape. A lingbi nga e ke asioni sarango ye so abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ayeke sara. Abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ayeda na lango-sioni, na aye ti poroso nga ala yeke sara bê ti ye; ala yeke sara nga si aye so amaï. (Diko Psaume 97:10; Apocalypse 18:7, 9, 11-17.) Na yâ ti angu mingi, azo kutu mingi akui ndali ni.

24, 25. Tongana nyen la ti hinga Jéhovah alingbi ti sara si e duti na siriri nga na nzoni conscience?

²⁴ Kozo si e hinga Jéhovah, e oko oko kue na ambeni lege e mû maboko na asioni ye so dunia ti Satan ayeke sara. Me fadeso e changé awe. E yeda na ye so a futa ti zi azo nga e mû fini ti e na Nzapa. E wara ‘angoi ti kiringo ti wara ngangu so alondo na gbele Jéhovah wani’. So e hinga so e yeke zia ngia na bê ti Nzapa asara si e  yeke na siriri nga na nzoni conscience.​—Kusala 3:19; Ésaïe 1:18.

²⁵ Même tongana ândö e yeke na yâ ti mbeni bungbi so abâ fini na nene ni ape, Jéhovah alingbi ti pardonné e na lege ti ye so a futa ti zi azo. E bâ na nene ni mingi cadeau ti fini so Jéhovah amû na e. E yeke fa so e kiri singila ndali ni na lege so e sara kue ti mû maboko na azo ti manda ye na ndö ti Jéhovah, ti sigi na yâ ti dunia ti Satan nga ti duti na nzoni songo na Nzapa.​—2 aCorinthien 6:1, 2.

26-28. (a) Kua wa la Jéhovah amû na Ézéchiel so ayeke nde? (b) Nyen la Jéhovah ahunda na e laso ti sara?

²⁶ Na Israël ti giriri, Jéhovah atene lani na prophète Ézéchiel ti gboto mê ti azo ti tene na ala so a yeke futi Jérusalem na yâ ti kete ngoi nga ti fa na ala ye so ala doit ti sara ti sö kuâ. Tongana Ézéchiel agboto lani mê ti azo ape, Jéhovah ayeke tene so lo la lo sara si ala kui (Ézéchiel 33:7-9). Ézéchiel afa lani so lo bâ fini na nene ni na lege so lo sara ye kue so lo lingbi ti sara ti fa na azo kota tënë so.

²⁷ Jéhovah amû na e kua ti gboto mê ti azo ti tene na ala so a yeke futi dunia ti Satan fafadeso nga ti mû maboko na azo ti hinga Jéhovah nga ti sö kuâ ti lï na yâ ti fini dunia (Ésaïe 61:2; Matthieu 24:14). E ye ti sara ye kue so e lingbi ti sara ti fa tënë so na azo. E ye ti tene tongana Paul e tene: “Ngbanga ti mênë ti zo oko ayeke na li ti mbi pëpe, ndali ti so mbi gbanzi terê ti mbi pëpe ti fa na ala ye kue so bê ti Nzapa aye.”​—Kusala 20:26, 27.

²⁸ Ambeni ye ayeke dä so na yâ ni a lingbi e duti saleté ape. E yeke bâ ni na yâ ti chapitre ti peko.