1. Nyen la Jésus abi bê ti lo mingi lani na ndö ni na bï so na ndade ni lo kui?

A YEKE lani na bï so na ndade ni Jésus akui. Lo hinga lani so lo yeke nduru ti zia adisciple ti lo, na lo bi bê ti lo mingi na ndö ti kekereke ti ala. Lo tene na ala, lo tene: “Ala yeke ti dunia so pëpe.” (Jean 15:19). Na pekoni, lo sambela Babâ ti lo ndali ti ala, lo tene: “Ala yeke ti dunia so pëpe legeoko tongana ti so mbi yeke ti dunia so pëpe.” (Jean 17:15, 16). Jésus aye lani ti tene nyen la?

2. “Dunia so” so Jésus asara tënë ni lani so ayeke nyen?

² Ge, tënë “dunia so” aye ti sara tënë ti azo so ahinga Nzapa ape nga so ayeke na gbe ti komandema ti Satan (Jean 14:30; aÉphésien 2:2; Jacques 4:4; 1 Jean 5:19). Tongana nyen la e lingbi ti duti ti “dunia so” ape? Na yâ ti chapitre so, e yeke sara tënë na ndö ti alege mingi: E ngbâ be-ta-zo na Royaume ti Nzapa nga e mû mbage pëpe na yâ ti aye ti poroso. E ke yingo ti dunia so. E yeke sara ye ahon ndö ni ape na lege ti yungo bongo ti e nga na lekengo terê ti e pendere, nga e yeke na nzoni bango ndo na ndö ti nginza. E yeke yü nga aye ti bira kue so alondo na Nzapa.​—Bâ Kete tënë 16.

3. Jésus abâ lani aye ti poroso tongana nyen?

³ Na ngoi so Jésus ayeke lani na sese, lo bâ so azo ayeke na akpale mingi nga gigi ayeke lani kete ye na ala ape. Lo bi bê lani biani na ala na lo ye ti mû maboko na ala. Lo ga lani mbeni kota zo ti poroso? Ên-ën. Lo hinga so ye so azo abezoin ni lani biani ayeke Royaume ti Nzapa, wala gouvernement ti Nzapa. Jésus ayeke duti Gbia ti Royaume ni so, na Royaume ni ayeke lani kota mama-tene ti fango tënë ti lo (Daniel 7:13, 14; Luc 4:43; 17:20, 21). Jésus ayôro lani terê ti lo na yâ ti aye ti poroso ape nga lo duti lani lakue nde. Na ngoi so Jésus ayeke lani na devant ti Gouverneur Ponce Pilate, so ayeke Romain, lo tene: “Royaume ti mbi ayeke ti dunia so pëpe.” (Jean 18:36). Adisciple ti lo ayôro nga lani terê ti ala na yâ ti aye ti dunia so ape. Mbeni buku (On the Road to Civilization) atene so akozo Chrétien ‘ake ti sara mbeni kua ti poroso.’ Laso, atâ Chrétien ayeke na même bango ndo so. E yeke mû maboko lakue na Royaume ti Nzapa nga e yeke yôro terê ti e na yâ ti aye ti poroso ti dunia so ape.​—Matthieu 24:14.

4. Tongana nyen la atâ Chrétien amû maboko na Royaume ti Nzapa?

⁴ Alembe ayeke sara kua na iri ti gouvernement ti ala na yâ ti mbeni kodro-wande, tongaso ala yeke yôro terê ti ala ape na yâ ti aye ti poroso ti kodro ni. A-Chrétien so a soro ala, so ayeke na beku ti komande na Christ na yayu, ayeke sara nga tongaso. Paul atene na aChrétien so a soro ala ti gue na yayu, atene: “E yeke alembe na place ti Christ.” (2 aCorinthien 5:20). A-Chrétien so a soro ala ti gue na yayu ayeke sara kua na iri ti gouvernement ti Nzapa. Ala yôro terê ti ala pëpe na yâ ti poroso nga na aye ti agouvernement ti dunia so  (aPhilippien 3:20). Me ala mû maboko na azo kutu mingi ti manda ye na ndö ti gouvernement ti Nzapa. “Ambeni taba”, so ayeke na beku ti duti na fini lakue lakue na yâ ti fini dunia ti Nzapa, amû maboko na ala. Ala nga ala yôro terê ti ala pëpe na yâ ti aye ti dunia so (Jean 10:16; Matthieu 25:31-40). A yeke polele so mbeni tâ Chrétien ayeke yôro terê ti lo pëpe na yâ ti aye ti poroso ti dunia so.​—Diko Ésaïe 2:2-4.

5. Mbeni raison so ndali ni aChrétien ayeke sara bira ape ayeke so wa?

⁵ Atâ Chrétien abâ amba ti ala aChrétien kue tongana afami ti ala nga ala yeke beoko na ala atâa kodro ti ala wala dutingo ti ala ayeke so wa (1 aCorinthien 1:10). Tongana fade e yeke sara bira, e yeke tiri na asewa ti e, so ti tene amba ti e aChrétien, so Jésus ahunda na e ti ndoye  ala (Jean 13:34, 35; 1 Jean 3:10-12). Ye so ayeke kota mingi ayeke so Jésus atene na adisciple ti lo ti ye même awato ti ala.​—Matthieu 5:44; 26:52.

6. Awakua ti Jéhovah so amû terê ti ala na lo abâ azo ti gouvernement tongana nyen?

⁶ Atâa so e aChrétien e yeke yôro terê ti e pëpe na yâ ti aye ti dunia so, e yeke sara ngangu ti duti anzoni zo ti kodro. Na tapande, e yeke fa so e ne azo ti gouvernement na lege so e sara ye alingbi na andia so ala sigi na ni nga e futa a-impôt ti e. Me e yeke sara kue ti mû lakue na “Nzapa aye so ayeke ti Nzapa.” (Marc 12:17; aRomain 13:1-7; 1 aCorinthien 6:19, 20). Na popo ti “aye so ayeke ti Nzapa”, a yeke wara yengo so e ye na lo, mango yanga nga na vorongo so e yeke voro na lo. E yeke nduru ti zia fini ti e na lê ti kuâ ahon ti ke yanga ti Jéhovah.​—Luc 4:8; 10:27; diko Kusala 5:29; aRomain 14:8.

7, 8. “Yingo ti dunia so” ayeke nyen? A yeke sara ngangu na ndö ti azo tongana nyen?

⁷ Ti duti nde na dunia ti Satan aye ti tene so e zia pëpe si “yingo ti dunia so” akomande e. Yingo so ayeke apensé nga na asarango ye so alondo na Satan, na yingo so ayeke na komandema na ndö ti ala so asara na Jéhovah ape. Me aChrétien ake bango ndo so. Paul atene: “Ti e, e wara yingo ti dunia so pëpe, me yingo so alondo na Nzapa.”​—1 aCorinthien 2:12; aÉphésien 2:2, 3; bâ Kete tënë 17.

⁸ Yingo ti dunia so asara si azo aga azo so apensé gï na ala wani, azo ti baba nga azo ti kpengbango-li. A sara si ala pensé so ala bezoin ti mä yanga ti Nzapa ape. Satan aye si azo asara ye kue so ala ye sân ti pensé na aye ti peko ni. Lo ye ti tene azo apensé so “nzara ti mitele,  nzara ti lê” ayeke aye so ayeke kota mingi na yâ ti fini ti ala (1 Jean 2:16; 1 Timothée 6:9, 10). Zabolo ayeke gi mbilimbili ti sara kue ti handa awakua ti Jéhovah nga ti pusu e ti pensé tongana lo.​—Jean 8:44; Kusala 13:10; 1 Jean 3:8.

9. Tongana nyen la yingo ti dunia so alingbi ti sara ngangu na ndö ti e?

⁹ Legeoko tongana pupu so e yeke wu, yingo ti dunia so ayeke na ndo kue. Tongana e sara ngangu ti ke yingo so ape, a yeke sara ngangu na ndö ti e. (Diko aProverbe 4:23.) A lingbi ti komanse na alege so na bango ni ayeke sioni ape, na tapande tongana e zia si apensé nga na abango ndo ti azo so avoro Jéhovah ape asara ngangu na ndö ti e (aProverbe 13:20; 1 aCorinthien 15:33). Wala aye tongana porno, atënë so a-apostat atene wala asioni ngia ti awanguru alingbi ti sara ngangu na ndö ti e.​—Bâ Kete tënë 18.

10. Tongana nyen la e lingbi ti ke yingo ti dunia so?

¹⁰ Tongaso, tongana nyen la e lingbi ti kpe ti tene yingo ti dunia so asara ngangu na ndö ti e ape? A lingbi e ngbâ nduru na Jéhovah nga e zia si ndara ti lo afa lege na e. A lingbi e sambela lakue ti wara yingo vulu ti Jéhovah nga e duti na aye mingi ti sara na yâ ti kua ti lo. Jéhovah ayeke Zo so ngangu ti lo ahon ti azo kue na yâ ti dunia. E yeke na confiance so lo lingbi ti mû maboko na e ti ke yingo ti dunia so.​—1 Jean 4:4.

11. Tongana nyen la yingo ti dunia so ayeke sara ngangu na ndö ti yungo bongo ti azo?

¹¹ E yeke fa nga so e yeke ti dunia so ape na lege ti yungo bongo ti e nga na lekengo terê ti e pendere. Azo mingi na yâ ti dunia so ayeke yü bongo ti gboto lê na ndö  ti ala, ti zingo apensé ti lango-sioni na yâ ti amba ti ala, ti fa so ala ke aye so tanga ti azo ayeke sara wala ti fa so ala yeke na nginza mingi. Ambeni zo ayeke pensé même ti leke terê ti ala ape. Ala lingbi ti soro ti duti saleté. E lingbi pëpe ti zia si abango ndo so asara ngangu na ndö ti yungo bongo ti e nga na lekengo terê ti e pendere.

12, 13. A lingbi amama-ndia wa la amû maboko na e ti soro bongo so e ye ti yü?

¹² So e yeke awakua ti Jéhovah, e ye lakue ti yü bongo  so ayeke nzoni, so ayeke propre, so anzere na zo nga so alingbi na ngoi ni. E yeke yü bongo na “sarango ye ahon ndö ni pëpe nga na hange” tongaso si e fa so e “voro Nzapa”.​—1 Timothée 2:9, 10; Jude 21.

¹³ Lege so e yeke yü na bongo alingbi ti sara ngangu na ndö ti bango ndo ti azo na ndö ti Jéhovah nga na awakua ti lo. E ye ti “sara ye kue ndali ti gloire ti Nzapa.” (1 aCorinthien 10:31). Ti sara ye ahon ndö ni ape aye nga ti tene e bâ na nene ni apensé nga na abango ndo ti amba ti e. Tongaso tongana e yeke soro abongo ti e wala fason so e ye ti leke na terê ti e, zia e girisa ape so aye so e soro ayeke sara ngangu na ndö ti azo.​—1 aCorinthien 4:9; 2 aCorinthien 6:3, 4; 7:1.

14. Nyen la a lingbi e gbu li na ndö ni na ngoi so e yeke soro abongo so e ye ti yü ti gue na abungbi wala na fango tënë?

¹⁴ E yeke yü bongo tongana nyen ti gue na abungbi wala na fango tënë? E yeke gboto lê ti azo mingi na ndö ti e? E yeke yü abongo so asara amba ti e kamene? E bâ so fason ti yungo bongo ti e abâ zo ape me abâ gï e wani? (aPhilippien 4:5; 1 Pierre 5:6). Tâ tënë, e ye ti duti pendere, me aye so ayeke gboto biani azo na mbage ti e ayeke asarango ye ti e ti aChrétien. A yeke asarango ye so la Jéhovah ayeke bâ ni na ngoi so lo yeke bâ e. Asarango ye ni so afa zo ti yâ ni ti e, “so ayeke ye ti kota ngere na lê ti Nzapa.”​—1 Pierre 3:3, 4.

15. Ngbanga ti nyen la Jéhovah afa na e mbilimbili pëpe fason so a lingbi e yü na bongo nga na fason so a lingbi e leke na terê ti e pendere?

¹⁵ Jéhovah amû na e pëpe mbeni molongo ti andia na ndö ti bongo so e doit ti yü wala e doit ti yü ape. Me lo mû na e amama-ndia ti Bible so alingbi ti mû maboko na e ti soro ni nzoni (aHébreu 5:14). Lo ye ti tene adesizion  so e mû, atâa a yeke kota ni wala kete ni, aluti na ndö ti yengo so e ye na lo nga na amba ti e. (Diko Marc 12:30, 31.) Na yâ ti dunia kue, awakua ti Jéhovah ayeke yü bongo na afason nde nde alingbi na ngobo ti ala nga na ye so ala ye. Afason nde nde so ayeke pendere mingi nga anzere na zo.

16. Tongana nyen la bango ndo ti azo ti dunia so ague nde na ye so Jésus afa? Ahundango ndo wa la a lingbi e hunda terê ti e na ni?

¹⁶ Satan aye ti tene azo apensé so nginza nga na aye ti sese la ayeke sara si ala duti na ngia, me awakua ti  Jéhovah ahinga so a yeke mvene. E yeke na confiance na atënë ti Jésus so: “Atâa tongana mbeni zo ayeke na aye mingi, fini ti lo alondo pëpe na aye so lo yeke na ni.” (Luc 12:15). Nginza alingbi pëpe ti sara si e duti na tâ ngia. A lingbi nga pëpe ti sara si e wara atâ kamarade, siriri ti bê wala fini ti lakue lakue. Ti tâ tënë ni, e bezoin ti wara ambeni ye ti sese nga e ye ti tene gigi ti e anzere na e. Me Jésus afa na e so e yeke duti na ngia tongana e yeke na nzoni songo na Nzapa nga tongana e bâ vorongo so e yeke voro na Nzapa tongana ye so ayeke kota mingi na yâ ti fini ti e (Matthieu 5:3; 6:22, kete tënë na gbe ni). Hunda terê ti mo: ‘Eskê bango ndo ti azo ti dunia so na ndö ti nginza ayeke sara ngangu na ndö ti mbi? Nginza ayeke kota ye so mbi yeke pensé na ndö ni wala mbi yeke sara tënë na ndö ni?’​—Luc 6:45; 21:34-36; 2 Jean 6.

17. Tongana nyen la gigi ti mo alingbi ti ga nzoni mingi tongana mo ke bango ndo ti azo ti dunia so na ndö ti nginza?

¹⁷ Tongana e zia li ti e gï na ndö ti kua ti Jéhovah nga e ke bango ndo so azo ti dunia so ayeke na ni na ndö ti nginza, e yeke hinga ndani so e yeke na fini (Matthieu 11:29, 30). E yeke duti na ngia nga e yeke duti na siriri ti bê (Matthieu 6:31, 32; aRomain 15:13). E yeke gi bê ti e mingi ape na ndö ti aye ti sese. (Diko 1 Timothée 6:9, 10.) E yeke wara ngia so aga na peko ti mungo ye na zo (Kusala 20:35). Nga fason so e yeke vivre na ni ayeke sara si e wara ngoi mingi ti duti na azo so e ye ala. E lingbi même ti lango nzoni mingi.​—Zo-ti-fa-tene 5:12.

18. Nyen la Satan ayeke gi ti sara na e?

¹⁸ Satan ayeke gi ti buba songo ti e na Jéhovah, tongaso  a lingbi e sara ye kue so e lingbi ti sara ti bata ni. E yeke tiri “na asioni yingo”. (aÉphésien 6:12). Satan na asioni yingo ti lo aye ti tene e duti na ngia ape wala e duti na fini ti lakue lakue ape (1 Pierre 5:8). Angangu wato so ayeke tiri na e, me na mungo maboko ti Jéhovah e lingbi ti sö benda na yâ ti tiri ni.

19. Tongana nyen la aÉphésien 6:14-18 afa “aye ti bira” ti mbeni Chrétien?

¹⁹ Na ngoi ti giriri, aturugu ayeke yü lani aye ti bira ti bata terê ti ala na lê ti bira. Legeoko nga, a lingbi e yü “aye ti bira” so Jéhovah amû na e (aÉphésien 6:13). A yeke bata e. A sara tënë ti aye ti bira so na aÉphésien 6:14-18, atene: “Tongaso, ala luti ngangu, ala kanga tâ tënë na gbe ti yâ ti ala tongana ceinture, ala yü mbilimbili tongana bongo ti wen na kate ti ala, ala yü agbakuru ti nzoni tënë ti siriri tongana poro na gere ti ala. Na ndö ti aye so kue, ala mû kota vala ti mabe, so na ni ala yeke wara ande lege ti mingo wâ ti akokora kue ti Zo ti sioni. Nga, ala yeda ti mû casque ti salut, ala mû épée ti yingo, so ayeke tënë ti Nzapa; na oko ngoi ni, na lege ti asambela nde nde kue nga na atënë ti vorongo terê na Nzapa, ala ngbâ ti sambela na ngoi kue na lege ti yingo.”

20. Nyen la a lingbi e sara ti tene “aye ti bira” ti e abata e?

²⁰ Tongana mbeni turugu agirisa mbeni ye ti bira ti lo nga lo zia mbeni mbage ti terê ti lo na gigi, mbage ni so la wato ti lo ayeke gi ti tiri na lo dä. Tongana e ye ti tene aye ti bira ti e abata e, a lingbi e girisa mbeni oko ape. A lingbi e yü ni na ngoi kue nga e bata ni nzoni. Bira ti e ayeke ngbâ ti gue juska a futi dunia ti Satan nga a zi Satan na asioni yingo ti lo na ndö ti sese (Apocalypse 12:17; 20:1-3). Tongaso, tongana e yeke tiri na  asioni nzara ti bê ti e wala na mbeni wokongo ti e, a lingbi e découragé ape.​—1 aCorinthien 9:27.

21. Tongana nyen la e lingbi ti sö benda na yâ ti bira ti e?

²¹ Gï e wani, e yeke ngangu e hon Zabolo ape. Me na mungo maboko ti Jéhovah, e yeke ngangu e hon lo. Ti ngbâ be-ta-zo, a lingbi e sambela Jéhovah, e manda Bible nga e bungbi oko na aita ti e (aHébreu 10:24, 25). Aye so ayeke mû maboko na e ti ngbâ be-ta-zo na Nzapa nga ti duti nduru ti gbu koko ti mabe ti e.

22, 23. (a) Tongana nyen la e lingbi ti duti lakue nduru ti gbu koko ti mabe ti e? (b) Nyen la e yeke sara tënë na ndö ni na yâ ti chapitre ti peko?

²² A lingbi e duti nduru ti gbu koko ti mabe ti e na ngoi kue (Jean 15:19). Na yâ ti ambeni kpale, aTémoin ti Jéhovah asara ye tâ nde mingi na ti so mingi ti azo ayeke sara ka. Hunda terê ti mo: ‘Eskê mbi hinga biani ndani so e sara ye tongaso? Mbi hinga na bê ti mbi kue so ye so Bible nga na ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara atene ayeke na lege ni? Mbi yeke na ngia so mbi yeke Témoin ti Jéhovah so? (Psaume 34:2; Matthieu 10:32, 33). Mbi lingbi ti fa na azo aye so mbi mä na bê na ni?’​—Matthieu 24:45; Jean 17:17; diko 1 Pierre 3:15.

²³ Na yâ ti aye mingi, aye so e doit ti sara ti ngbâ ti duti nde na dunia so ayeke tâ polele. Me na ambeni ngoi, aye ni ayeke tâ polele ape. Satan agi ti handa e na alege mingi. Mbeni ye so lo yeke handa na e ayeke angia. Tongana nyen la e lingbi ti soro angia ti e na lege ti ndara? E yeke bâ ni na yâ ti chapitre ti peko.