1-3. (a) Nyen la e manda na aProverbe 13:20? (b) Ngbanga ti nyen la e bezoin ti soro akamarade ti e na ndara?

MO BÂ awe tongana nyen la mbeni bébé ayeke bâ babâ na mama ti lo? Même kozo ti tene lo lingbi ti sara tënë, lo yeke yôro na yâ ti li ti lo aye kue so lo bâ nga lo mä. Na ngoi so lo yeke kono, lo komanse ti haka peko ti ye so babâ na mama ti lo ayeke sara même sân ti hinga. A dö bê ti e ape so akota zo nga alingbi ti komanse ti pensé nga ti sara ye tongana azo so ala mû ngoi mingi ti duti place oko na ala.

² Na aProverbe 13:20, atene: “Zo so atambela na azo ti ndara, lo yeke ga zo ti ndara.” Ge, ti ‘tambela na’ mbeni zo andu mungo ngoi mingi ti duti place oko na zo ni. A ye pëpe ti sara gï tënë ti dutingo na terê ti zo. Mbeni wandara ti Bible atene so ti tambela na mbeni zo aye ti tene ti ye zo ni nga ti duti na nzara ti duti place oko na lo. Azo so e mû ngoi mingi ti duti place oko na ala, mbilimbili ala so e yeke na nzara ti duti place oko na ala, ayeke sara ngangu mingi na ndö ti e.

³ Akamarade ti e alingbi ti pusu e ti sara nzoni ye wala sioni ye. A-Proverbe 13:20 atene nga: “Zo so asara  kamarade na azo ti buba, lo yeke wara sioni dä.” Akamarade so aye Nzapa ayeke wa e ti ngbâ be-ta-zo na lo. Ti mû maboko na e ti soro na ndara akamarade ti e, zia e bâ azo wa la Jéhovah asoro ala ti duti akamarade ti lo.

4. Ngbanga ti nyen la ti duti kamarade ti Nzapa afa so lo ne e mingi? Ngbanga ti nyen la Jéhovah airi lani Abraham “kamarade ti mbi”?

⁴ Jéhovah, Gbia ti dunia kue, amû na e pasa ti duti akamarade ti lo. Ye so afa so lo ne e mingi. Jéhovah asoro akamarade ti lo nzoni. Lo soro azo so aye lo nga ayeke na mabe na lo. Gbu li na ndö ti Abraham. Lo yeke lani nduru ti sara aye kue ndali ti Nzapa. Fani mingi, Abraham afa lani so lo yeke be-ta-zo nga lo mä yanga. Lo yeke même lani nduru ti mû molenge ti lo Isaac na sandaga. Abraham ayeke lani na mabe so “Nzapa ayeke na ngangu ti zingo Isaac même na kuâ”. (aHébreu 11:17-19; Genèse 22:1, 2, 9-13). Abraham ayeke lani be-ta-zo nga lo mä yanga, na Jéhovah airi lo “kamarade ti mbi”.​—Ésaïe 41:8; Jacques 2:21-23.

5. Tongana nyen la Jéhovah abâ akamarade ti lo so ayeke be-ta-zo na lo?

⁵ Jéhovah abâ akamarade ti lo na nene ni mingi. Akamarade ti lo aye mingi ti duti be-ta-zo na lo ahon tanga ti aye kue. (Diko 2 Samuel 22:26.) Ala yeke be-ta-zo na lo nga ala mä yanga ti lo ndali ti so ala ye lo. Bible atene so “akota kamarade ti lo ayeke azo ti mbilimbili”, so ti tene azo so amä yanga ti lo (aProverbe 3:32). Jéhovah atisa akamarade ti lo ti duti na yâ ti “tente” ti lo. Lo tisa ala ti voro lo nga ti sambela lo na ngoi kue.​—Psaume 15:1-5.

6. Tongana nyen la e lingbi ti fa so e ye Jésus?

 ⁶ Jésus atene: “Tongana mbeni zo andoye mbi, lo yeke bata tënë ti mbi, na Babâ ti mbi ayeke ndoye lo ande.” (Jean 14:23). Tongaso, ti duti kamarade ti Jéhovah, e nga a lingbi e ye Jésus nga e sara ye so lo fa na e ti sara. Na tapande, e yeke sara ye alingbi na yanga so Jésus amû na e ti fa nzoni tënë nga ti sara adisciple (Matthieu 28:19, 20; Jean 14:15, 21). E “mû peko ti gere ti [Jésus] mbilimbili” ndali ti so e ye lo (1 Pierre 2:21). Jéhovah ayeke na ngia tongana lo bâ so e yeke sara kue ti mû tapande ti Molenge ti lo na yâ ti aye kue so e yeke tene nga e yeke sara.

7. Ngbanga ti nyen la a lingbi e sara kue ti tene akamarade ti e ayeke akamarade ti Jéhovah?

⁷ Akamarade ti Jéhovah ayeke be-ta-zo, ala yeke mä yanga nga ala ye Molenge ti lo. Eskê e yeke sara kamarade na azo so ayeke akamarade ti Jéhovah? Tongana akamarade ti mo ayeke mû tapande ti Jésus nga ala yeke mû ngoi mingi ti fa ye na azo na ndö ti Royaume ti Nzapa, ala lingbi ti mû maboko na mo ti duti nzoni zo mingi nga ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah.

8. Nyen la anzere na mo na yâ ti songo ti kamarade ti Ruth na Naomi?

⁸ Bible asara tënë na ndö ti azo mingi so ayeke akamarade, na tapande songo ti kamarade so ayeke na popo ti Ruth na kogara ti lo, Naomi. Akodro ti awali so ayeke nde nde nga angobo ti ala ayeke nde nde, nga Naomi ayeke kota zo ti Ruth mingi. Me ala ga akota kamarade ndali ti so ala use kue aye Jéhovah. Na ngoi so Naomi aye ti quitté kodro ti Moab ti kiri na Israël,  “Ruth ahule na terê ti lo.” Lo tene na Naomi, lo tene: “Azo ti mo ayeke ga azo ti mbi, nga Nzapa ti mo ayeke ga Nzapa ti mbi.” (Ruth 1:14, 16). Ruth asara lani nzoni bê mingi na Naomi. Na ngoi so ala si lani na Israël, Ruth asara kua ngangu ti mû maboko na kamarade ti lo. Naomi aye Ruth mingi nga lo mû na Ruth anzoni wango. Ruth amä lo, na ye so asara si ala use kue awara aye ti nzoni mingi.​—Ruth 3:6.

9. Nyen la andu bê ti mo mingi na yâ ti songo ti kamarade ti David na Jonathan?

⁹ David na Jonathan ayeke mbeni tapande ti anzoni kamarade so ala use kue ayeke lani be-ta-zo na Jéhovah. Jonathan ahon David na ngu 30 tongaso, na Jonathan la adoit lani ti ga gbia ti Israël na peko ti babâ ti lo (1 Samuel 17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4). Ye oko, na ngoi so Jonathan amä so Jéhovah asoro lani David ti ga gbia, lo sara lani kota bê ape wala lo gi ti sara mandako na lo ape. Me Jonathan asara ye kue so lo peut ti sara ti mû maboko na David. Na tapande, na ngoi so David ayeke na yâ ti kpale, Jonathan amû maboko na lo “ti wara ngangu na lege ti Jéhovah.” Lo zia même lani fini ti lo na lê ti kuâ ndali ti David (1 Samuel 23:16, 17). David kue ayeke nga lani mbeni kamarade so ayeke be-ta-zo. Lo tene so lo yeke bâ lege ti sewa ti Jonathan, na lo sara ni même na peko ti kuâ ti Jonathan.​—1 Samuel 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samuel 9:1-7.

10. Nyen la mo manda na ndö ti songo ti kamarade na lege ti tapande ti aHébreu ota so?

¹⁰ Shadrak, Méshak na Abednégo ayeke lani amaseka Hébreu ota so ayeke akamarade so a mû ala a hon na ni na ngoi so ala de molenge. So ala yo na asewa ti ala, ala mû lani maboko na mba ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah.  Na pekoni, na ngoi so ala ga kota zo, mabe ti ala ayeke na yâ ti tara tongana Nébucadnezzar ahunda na ala ti voro mbeni statue ti lor. Shadrak, Méshak na Abednégo ake ti voro statue ni na ala tene na gbia ni, atene: “E yeke sara na anzapa ti mo ni pëpe nga e yeke voro pëpe statue ti lor so mo zia na nduzu so.” Na ngoi so a tara mabe ti ala, akamarade ota so angbâ be-ta-zo na Nzapa ti ala.​—Daniel 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. E hinga tongana nyen so Paul na Timothée ayeke lani anzoni kamarade?

¹¹ Na ngoi so bazengele Paul awara terê lani na maseka-koli Timothée, lo bâ so Timothée aye Jéhovah nga lo yeke bi bê ti lo biani na congrégation. Tongaso, Paul afa na Timothée tongana nyen ti mû maboko na aita na ando nde nde (Kusala 16:1-8; 17:10-14). Timothée asara kua lani ngangu ni la Paul atene: “Lo sara kua na terê ti mbi tongana ngbâa ti sara si nzoni tënë amaï.” Paul ahinga lani so Timothée ayeke “bâ ande biani lege” ti aita. Ndali ti so Paul na Timothée asara kua lani ngangu legeoko na yâ ti kua ti Jéhovah, ala ga anzoni kamarade.​—aPhilippien 2:20-22; 1 aCorinthien 4:17.

12, 13. (a) Ngbanga ti nyen la a lingbi e soro akamarade ti e nzoni même na yâ ti congrégation? (b) Ngbanga ti nyen la bazengele Paul amû wango so ayeke na 1 aCorinthien 15:33?

¹² Na yâ ti congrégation, e lingbi ti manda ye na lege ti aita ti e nga ti mû maboko na mba ti ngbâ be-ta-zo. (Diko aRomain 1:11, 12.) Me même na yâ ti congrégation, e bezoin ti soro nzoni azo so e ye ti sara kota kamarade na ala. E yeke na aita nde nde so ayeke nzoni,  so alondo na akodro nde nde nga angobo ti ala ayeke nde nde. Ambeni ayeke afini zo na yâ ti congrégation, me ambeni asara na Jéhovah asara angu mingi awe. Ti tene songo ti mbeni zo na Jéhovah akpengba ayeke mû ngoi, legeoko tongana ti so a yeke mû ngoi ti tene mbeni lê ti keke akpengba. Tongaso, a lingbi e fa so e kanga bê nga e sara ye na ndoye na mba nga e soro lakue akamarade ti e na ndara.​—aRomain 14:1; 15:1; aHébreu 5:12–6:3.

¹³ Na ambeni ngoi, mbeni ngangu kpale alingbi ti londo na yâ ti congrégation, na e bezoin ti sara ye na  hange mingi. A lingbi ti si so mbeni ita-koli wala mbeni ita-wali ayeke sara aye so Bible atene ayeke sioni. Wala mbeni zo alingbi ti maï bibe ti kasango ndo so alingbi ti buba yâ ti congrégation. Ye so adö bê ti e ape, ndali ti so même na ngoi ti akozo Chrétien, akpale ayeke lani na yâ ti congrégation na ambeni ngoi. Ni la bazengele Paul awa aChrétien ti ngoi ni so, lo tene: “Zia ambeni zo ahanda ala pëpe. Ti sara songo na asioni zo ayeke buba anzoni sarango ye ti zo.” (1 aCorinthien 15:12, 33). Paul awa nga Timothée ti sara hange na azo so lo yeke soro ala ti ga akota kamarade ti lo. A lingbi e sara nga tongaso laso.​—Diko 2 Timothée 2:20-22.

14. Nyen la azo so e yeke soro ti sara kamarade na ala alingbi ti sara na ndö ti songo ti e na Jéhovah?

¹⁴ A lingbi e bata songo ti e na Jéhovah. A yeke kota mingi ahon tanga ti aye ti e kue. Tongaso, e yeke ke ti sara kota kamarade na azo so alingbi ti woko mabe ti e wala ti buba songo ti e na Jéhovah. Gï tongana ti so e lingbi pëpe ti yôro mbeni mousse na yâ ti vinaigre na e pensé so mousse ni ayeke gboto ngu, e lingbi pëpe ti sara kamarade na azo so ayeke sara asioni ye na e pensé so a yeke duti ngangu na e ape ti sara anzoni ye. A lingbi e soro azo so e yeke sara kota kamarade na ala nzoni.​—1 aCorinthien 5:6; 2 aThessalonicien 3:6, 7, 14.

15. Nyen la mo lingbi ti sara ti wara anzoni kamarade na yâ ti congrégation?

¹⁵ Mo lingbi ti wara na yâ ti congrégation azo so aye biani Jéhovah. Ala lingbi ti ga akota kamarade ti mo (Psaume 133:1). Gi ti sara kamarade gï pëpe na azo so ngu ti mo wala kodro ti mo na ala ayeke oko. Girisa ape so Jonathan ayeke lani kota zo ti David mingi,  nga Ruth ayeke lani maseka mingi ahon Naomi. E ye ti sara ye alingbi na wango ti Bible so atene: “Ala maï ndoye so ayeke na bê ti ala.” (2 aCorinthien 6:13; diko 1 Pierre 2:17.) Tongana mo sara ye mingi tongana ti Jéhovah, azo ayeke ye mingi ti sara kamarade na mo.

16, 17. Tongana mbeni zo asara mbeni ye so ason bê ti e na yâ ti congrégation, nyen la a lingbi e sara ape?

¹⁶ Na yâ ti asewa kue, asarango ye ti terê ti azo ni, bango ndo ti ala nga alege so ala yeke sara na aye ayeke nde nde. A yeke nga tongaso na yâ ti congrégation. Aye nde nde so la asara si gigi anzere, nga e lingbi ti manda ye mingi na mbage ti mba. Me ngoi na ngoi asarango ye ti e so ayeke nde nde alingbi ti sara si e comprendre aita ti e ape na ngonzo asara e na terê ti ala. Na ambeni ngoi, bê ti e alingbi ti son (aProverbe 12:18). A lingbi e zia si mara ti akpale tongaso adécouragé e wala ague na e yongoro na congrégation?

¹⁷ Ên-ën. Même tongana mbeni zo asara mbeni ye so ason bê ti e tongana nyen, e yeke gue yongoro na congrégation ape. A yeke Jéhovah la ason bê ti e ape. Lo mû na e fini nga na aye kue. Lo lingbi ti tene e ndoye lo nga e ngbâ be-ta-zo na lo (Apocalypse 4:11). Congrégation ayeke mbeni cadeau so Jéhovah amû na e so ayeke mû maboko na e ti ngbâ ti kpengba mabe ti e (aHébreu 13:17). E yeke ke cadeau ti lo so lâ oko ape gï ndali ti so mbeni zo ason bê ti e.​—Diko Psaume 119:165.

18. (a) Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti mä terê na aita ti e? (b) Ngbanga ti nyen la a lingbi e pardonné amba ti e?

¹⁸ E ye aita ti e nga e ye ti tene e na ala e mä terê.  Jéhovah aku pëpe ti tene azo aduti mbilimbili-kue, a lingbi e nga kue e ku tongaso ape (aProverbe 17:9; 1 Pierre 4:8). E kue e yeke sara afaute, me ndoye ayeke mû maboko na e ti ngbâ ti “pardonné mba na bê ti [e] kue”. (aColossien 3:13). Ndoye ayeke kanga lege na e ti sara ape si mbeni kete mango terê na popo ti e ape aga mbeni kota kpale. Tâ tënë, tongana mbeni zo ason bê ti e, a lingbi ti duti ngangu ti zia ti pensé na ni. A yeke ngangu ape ti sara ngonzo na ti bata zo ni na bê. Me ye so ayeke sara si e yeke duti na ngia ape nga bê ti e ayeke son gï songo. Me tongana e pardonné zo so ason bê ti e, e lingbi ti wara siriri ti bê, beoko ayeke duti na yâ ti congrégation nga, kota ye ni ayeke so, e yeke duti na nzoni songo na Jéhovah.​—Matthieu 6:14, 15; Luc 17:3, 4; aRomain 14:19.

19. Na ngoi wa la a lingbi e zia ti sara songo na mbeni zo na yâ ti congrégation?

¹⁹ Na yâ ti mbeni sewa so ndoye ayeke dä, zo oko oko ayeke sara part ti lo ti tene amba ti lo aduti na ngia. Me tara ti bâ so mbeni oko asara kpengbango-li. Azo ni kue na yâ ti sewa ni agi fani mingi ti mû maboko na lo, me lo ke mungo maboko ni. Lo wani lo lingbi ti soro ti quitté yanga-da wala babâ ti sewa ni alingbi ti tene na lo ti quitté. Mara ti ye tongaso alingbi ti si na yâ ti congrégation. Mbeni zo alingbi ti soro ti ngbâ ti sara aye so Jéhovah ake na ayeke sara sioni na congrégation. Lo ke mungo maboko so a mû na lo nga lo fa na lege ti asarango ye ti lo so lo ye encore ti ngbâ na yâ ti congrégation ape. Lo lingbi ti soro lo wani ti zi terê ti lo na bungbi wala bungbi alingbi ti bi lo na gigi.  Tongana ye tongaso asi, Bible atene polele so a lingbi e “zia ti sara songo” na lo. (Diko 1 aCorinthien 5:11-13; 2 Jean 9-11.) Ye so alingbi ti duti ngangu mingi tongana lo yeke mbeni kamarade ti e wala mbeni zo ti sewa ti e. Me na yâ ti mara ti ye tongaso, a lingbi dutingo be-ta-zo na Jéhovah aduti kota ye mingi na lê ti e ahon dutingo be-ta-zo na mbeni zo nde.​—Bâ Kete tënë 8.

20, 21. (a) Tongana nyen la bingo zo na gigi ti bungbi ayeke mbeni ye so a leke na ndoye? (b) Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti soro nzoni azo so e ye ti sara kamarade na ala?

²⁰ Bingo zo na gigi ti bungbi ayeke mbeni ye so Jéhovah aleke ni na ndoye. A yeke bata congrégation si azo so abâ na nene ni ape aye so Jéhovah ahunda aduti na yâ ni ape (1 aCorinthien 5:7; aHébreu 12:15, 16). A yeke mû maboko na e ti fa ndoye ti e ndali ti iri ti Jéhovah so ayeke nzoni-kue, ndali ti aye so lo hunda so ayeke na nduzu mingi nga ti fa ndoye ti e na mbage ti lo (1 Pierre 1:15, 16). Na ndö ni, bingo zo na gigi ti bungbi afa so a ndoye zo ni so ayeke encore membre ti congrégation ape so. Ngangu gbotongo mê so alingbi ti mû maboko na lo ti hinga so ye so lo yeke sara ayeke sioni na apusu lo ti changé. Azo mingi so a bi ala na gigi akiri na Jéhovah na pekoni nga a yamba ala na ngia na yâ ti congrégation.​—aHébreu 12:11.

²¹ Atâa e ye wala e ye ape, akamarade ti e alingbi ti pusu e ti sara nzoni ye wala sioni ye. Tongaso, a yeke kota ye ti soro azo so e ye ti sara kamarade na ala nzoni. Tongana e ye azo so Jéhovah aye ala, azo so ayeke duti na terê ti e ayeke duti azo so alingbi ti mû maboko na e ti ngbâ be-ta-zo na lo teti lakue lakue.