1, 2. Ngbanga ti nyen la a lingbi e sara hange na ngoi so e yeke soro angia?

IMAGINÉ so mo ye ti te mbeni lê ti keke na mo bâ so mbeni mbage ni afun. Nyen la mo yeke sara? Mo yeke te gï ni tongaso? Mo yeke bi ni? Wala mo yeke fâ mbage ni so afun so na mo te mbage ni so angbâ nzoni?

² Na ambeni lege, angia ayeke tongana lê ti keke so. Ambeni ngia alingbi ti duti nzoni, me mingi ti angia ayeke nzoni ape ndali ti so na yâ ni a yeke wara tënë ti lango-sioni, sarango ngangu na zo wala sarango ye ti asioni yingo. Tongaso, tongana mo yeke soro angia,  eskê mo yeke tene: “A yeke mbi la mbi yeke soro. Mbi lingbi ti soro angia so mbi ye”? Wala mo yeke tene: “Angia kue ayeke sioni”? Wala mo yeke soro angia ti mo na hange na lege so mo ke asioni ngia nga mo ye anzoni ni?

3. Nyen la a lingbi e pensé na ni na ngoi so e yeke soro angia ti e?

³ E kue e bezoin ti wu terê nga ti sara ngia, na a lingbi e soro ni nzoni. Tongaso a lingbi e hunda terê ti e, angia so e yeke soro alingbi ti sara nyen na ndö ti vorongo so e yeke voro na Jéhovah?

4. Mbeni mama-ndia ti Bible wa la alingbi ti mû maboko na e ti soro angia ti e?

⁴ Na ngoi so e mû terê ti e na Jéhovah, e mû na lo zendo so e yeke mû fini ti e ti sara na lo. (Diko Zo-ti-fa-tene 5:4.) E mû zendo so e yeke “sara ye kue ndali ti gloire ti Nzapa.” (1 aCorinthien 10:31). A ye ti tene so e mû terê ti e na Nzapa même na ngoi so e yeke wu terê ti e wala e yeke sara ngia, me gï pëpe na ngoi so e yeke na abungbi wala na fango tënë.

5. A lingbi e voro Jéhovah tongana nyen?

⁵ Mbeni ye atingbi aye kue so e yeke sara na yâ ti fini ti e na vorongo so e yeke voro na Jéhovah. Paul afa ndani na ngoi so lo tene: “Ala mû terê ti ala tongana sandaga so ayeke na fini, so ayeke nzoni-kue, so anzere na Nzapa.” (aRomain 12:1). Jésus atene: “Mo ndoye Jéhovah Nzapa ti mo na bê ti mo kue, na âme ti mo kue, na bibe ti mo kue nga na ngangu ti mo kue.” (Marc 12:30). E ye lakue ti mû na Jéhovah anzoni ye ti e. Na Israël ti giriri, tongana azo aye ti mû mbeni nyama na sandaga, a lingbi ala mû nyama so ayeke na  nzoni seni. Tongana mbeni mbage ti terê ti nyama ni abuba, Nzapa ayeke yeda na ni ape (Lévitique 22:18-20). Legeoko nga, vorongo so e yeke voro na Jéhovah alingbi ti ga sioni na lê ti lo. Na lege wa?

6, 7. Nyen la angia ti e alingbi ti sara na ndö ti vorongo so e yeke voro na Jéhovah?

⁶ Jéhovah atene na e, atene: “A yeke nzoni ala ga nzoni-kue, ngbanga ti so mbi yeke nzoni-kue.” (1 Pierre 1:14-16; 2 Pierre 3:11). Jéhovah ayeke yeda na vorongo so e yeke voro na lo gï tongana ayeke nzoni-kue, wala sioni oko ayeke dä ape (Deutéronome 15:21). Vorongo so e yeke voro na Nzapa alingbi ti duti nzoni-kue ape tongana e yeke sara ambeni ye so Jéhovah ake, na tapande lango-sioni, sarango ye ti ngangu na zo wala mbeni ye so andu ye ti asioni yingo (aRomain 6:12-14; 8:13). Tongana mara ti aye tongaso ayeke na yâ ti angia so e soro vundu ayeke sara nga Jéhovah. Vorongo so e yeke voro na Jéhovah alingbi ti ga sioni na lo yeke ke ni nga alingbi ti buba songo ti e na lo ngangu.

⁷ Tongaso, tongana nyen la e lingbi ti soro angia ti e na lege ti ndara? Amama-ndia wa la ayeke mû maboko na e ti hinga ngia so ayeke nzoni nga na ti so ayeke sioni?

8, 9. Angia wa la e yeke kpe ni? Ngbanga ti nyen?

⁸ Laso a yeke wara mara ti angia nde nde. A-Chrétien alingbi ti sara ambeni ngia ni, me mingi ti angia ni aChrétien alingbi ti sara ni ape. Kozoni, zia e bâ angia wa la a lingbi e kpe ni.

⁹ Na yâ ti gbâ ti afilm, ti asite Internet, ti akuasinga  ti télé, ti angia ti vidéo nga na ti abia a yeke wara tënë ti lango-sioni, sarango ye ti ngangu na zo wala ye ti asioni yingo. Mingi ni a yeke fa asioni ye tongana aye so ayeke sioni ape nga même tongana ye ti ngia. Me aChrétien ayeke sara kue ti ke angia so ague nde na aye so Jéhovah ahunda na e ti sara so ayeke nzoni-kue (Kusala 15:28, 29; 1 aCorinthien 6:9, 10). Tongana e ke angia tongaso, e yeke fa na Jéhovah so e ke ye so ayeke sioni.​—Psaume 34:14; aRomain 12:9.

10. Tongana e soro asioni ngia nyen la alingbi ti si na pekoni?

¹⁰ Me ambeni zo abâ ti ala atene angia so sarango ye ti ngangu na zo, lango-sioni wala ye ti asioni yingo ayeke na yâ ni ayeke sioni ape. Ala tene: ‘Sioni ni ayeke so wa? Mbi yeke sara aye ni so lâ oko ape.’ Tongana e pensé tongaso, andâ e yeke handa terê ti e la. Bible atene: “Bê ti zo ayeke handa zo mingi ahon ambeni ye kue, nga a yeke sioni mingi.” (Jérémie 17:9). Tongana e soro angia so aye so Jéhovah ake ayeke dä, tongana nyen la e lingbi ti tene so e ke aye so Nzapa ake? Tongana e ke angia so ape, e yeke komanse ti bâ ni tongana ye so ayeke na lege ni. A si na mbeni ngoi, conscience ti e ayeke woko na ayeke gboto mê ti e ape na ngoi so e ye ti soro mbeni ye so ayeke na lege ni ape.​—Psaume 119:70; 1 Timothée 4:1, 2.

11. Tongana nyen la aGalate 6:7 alingbi ti mû maboko na e ti soro angia ti e?

¹¹ Bible atene: “Ye so mbeni zo ayeke lu, gï ni la lo yeke ko ni ande.” (aGalate 6:7). Ti tâ tënë ni, tongana a nzere na e ti bâ angia so asioni ye ayeke dä, a si na mbeni ngoi e lingbi ti sara asioni ye ni so. Na tapande, angia so lango-sioni ayeke dä asara ngangu mingi na  ndö ti ambeni ita asara si ala sara lango-sioni. Me Jéhovah amû na e maboko so e bezoin ni ti soro angia ti e na lege ti ndara.

12. Nyen la ayeke mû maboko na e ti mû anzoni desizion so andu angia so e ye ti sara?

¹² Ambeni ngia ayeke dä so Jéhovah ake ni polele, na e hinga so e doit ti kpe ni. Me ka tongana lo ke mbeni ngia tâ polele tongaso ape? Jéhovah amû na e pëpe mbeni molongo ti andia na ndö ti ye so e lingbi ti bâ, ti mä, wala ti diko. Me lo ye ti tene e sara kua na conscience ti e so Bible afa lege na ni. (Diko aGalate 6:5.) Jéhovah amû na e amama-ndia, so ti tene, atâ tënë so afa na e tongana nyen la lo bâ aye. Amama-ndia so amû maboko na e ti fa lege na conscience ti e. Amama-ndia so amû maboko na e ti hinga “ye so bê ti Jéhovah aye ayeke nyen” tongaso si e lingbi ti soro aye so anzere na lo.​—aÉphésien 5:17.

13. Ngbanga ti nyen la aChrétien ayeke mû adesizion nde nde na ndö ti angia? Me nyen la ayeke kota ye na lê ti aChrétien kue?

¹³ Mingi ni, ngia so mbeni Chrétien asoro ti sara ayeke nde na ti so mbeni mba ti lo ayeke soro. Ngbanga ti nyen? Aye so e kue e ye ayeke nde nde. Nga, mbeni ye so mbeni zo alingbi ti bâ so ayeke na lege ni mbeni zo nde alingbi ti bâ so ayeke na lege ni ape. Atâa so kue, ti mû anzoni desizion, a lingbi amama-ndia ti Bible la afa lege na aChrétien kue (aPhilippien 1:9). Amama-ndia so ayeke mû maboko na e ti soro angia so Nzapa ayeda na ni.​—Psaume 119:11, 129; 1 Pierre 2:16.

14. (a) Na ndö ti fason so e yeke sara kua na ngoi ti e, nyen la ayeke kota ye ti bâ ni? (b) Wango wa la Paul amû na aChrétien?

 ¹⁴ Mbeni ye nde so a lingbi e gbu li na ndö ni ayeke ngoi so e yeke mû ti sara na angia. A fa tongana nyen la ngia ayeke kota ye na e. So e yeke aChrétien, kua so e yeke sara na Jéhovah la ayeke kota ye mingi na yâ ti fini ti e. (Diko Matthieu 6:33.) Me sân ti hinga, e lingbi ti zia si angia amû ngoi ti e mingi. Paul awa aChrétien, atene: “Ala sara hange mingi na tambela ti ala si aduti tongana ti azo ti buba pëpe, me tongana ti azo ti ndara, na sarango kusala nzoni na ngoi ti ala.” (aÉphésien 5:15, 16). Tongaso, a lingbi e hinga ngoi oke la e yeke sara na ngia tongaso si e mû ngoi mingi ape ndali ni. Nga a lingbi lakue e sara kue ti tene kua  ti Nzapa aduti na kozo ndo na yâ ti fini ti e.​—aPhilippien 1:10.

15. Tongana nyen la e yeke kpe angia so alingbi ti buba songo ti e na Jéhovah?

¹⁵ A yeke polele so a lingbi e ke angia so e hinga so Jéhovah ayeda na ni ape. Me ka ti angia so peut-être e yeke na kite na ndö ni? E bezoin ti sara hange? Gbu li na ndö ti ye so. Tongana mo yeke tambela na ndö ti lege so ayeke hoto, eskê mo yeke tambela nduru na place so mo lingbi ti wara kpale dä? Ên-ën. Tongana mo bâ fini ti mo na nene ni, mo yeke ngbâ ayo na place so mo lingbi ti tï. A yeke nga tongaso tongana e yeke soro angia. Bible atene: “Tongana mo bâ ye ti sioni, mû mbeni lege nde.” (aProverbe 4:25-27). E yeke kpe angia so e hinga ayeke sioni nga e yeke ngbâ ayo na angia kue so e bâ so alingbi ti duti nzoni ape ndali ti e nga so alingbi ti buba songo ti e na Jéhovah.

16. (a) Ambeni ye so Jéhovah ake ayeke so wa? (b) Tongana nyen la e yeke fa so e ke ye so Jéhovah ake?

¹⁶ Mbeni zo ti sungo psaume atene: “Ala azo so aye Jéhovah, ala ke ye ti sioni.” (Psaume 97:10). Bible afa na e apensé ti Jéhovah nga na atënë ti bê ti lo. Hunda terê ti mo, tongana nyen la aye so mo manda alingbi ti mû maboko na mo ti bâ aye tongana ti so Jéhovah abâ na ni? Na tapande, e manda so Jéhovah ake “yanga so ayeke tene mvene, maboko so ayeke tuku mênë ti azo so tënë ayeke na li ti ala pëpe, bê so ayeke leke ti sara sioni na zo, gere so akpe hio ti gue ti sara sioni”. (aProverbe 6:16-19). E manda so a lingbi e kpe “lango-sioni, . . . vorongo yanda, sarango  yorö, . . . kota bê, sungbango na ngonzo lakue, . . . sarango bê ti ye, nyongo sämba ahon ndö ni, pumba ti kirikiri nga na ambeni ye tongaso.” (aGalate 5:19-21). Mo bâ tongana nyen la amama-ndia ti Bible so alingbi ti mû maboko na mo ti soro angia so mo ye ti sara? E ye ti sara ye alingbi na aye so Jéhovah ahunda na e ti sara na yâ ti fini ti e kue na ngoi so e yeke na terê ti amba ti e nga na ngoi so e yeke gï e oko (2 aCorinthien 3:18). Ti tâ tënë ni, fani mingi aye so e yeke soro na ngoi so e yeke gï e oko afa biani e yeke zo wa.​—Psaume 11:4; 16:8.

17. Kozo ti soro angia, ahundango ndo wa la a lingbi e hunda terê ti e na ni?

¹⁷ Tongaso, na ngoi so mo yeke soro angia, hunda terê ti mo: ‘Ngia so mbi soro ayeke sara nyen na ndö ti songo ti mbi na Jéhovah? A yeke sara nyen na ndö ti conscience ti mbi?’ Zia e bâ ambeni mama-ndia so alingbi ti mû maboko na e na ngoi so e yeke soro angia.

18, 19. (a) Wango wa la Paul amû na aChrétien? (b) Amama-ndia wa la ayeke mû maboko na e ti soro angia ti e?

¹⁸ Na ngoi so e yeke soro angia ti e, e yeke soro aye so e yeke yôro na yâ ti li ti e. Paul atene: “Ye kue so ayeke tâ tënë, ye kue so zo ayeke ne ni, ye kue so ayeke mbilimbili, ye kue so ayeke nzoni-kue, ye kue so zo alingbi ti ye ni, ye kue so a sara nzoni tënë ni, atâa a yeke ye so ayeke nzoni mingi, wala ye so a lingbi ti gonda ni, ala ngbâ ti bi bê ti ala na ndö ti aye so.” (aPhilippien 4:8). Tongana e yôro anzoni ye tongaso na yâ ti li ti e, e lingbi ti tene: “Zia si atënë ti yanga ti mbi nga na atënë so mbi gbu li ti mbi dä anzere na mo, Jéhovah.”​—Psaume 19:14.

¹⁹ Hunda terê ti mo: ‘Aye wa la mbi yeke yôro na yâ  ti li ti mbi? Na peko ti so mbi bâ mbeni film wala mbeni kuasinga ti télé, anzoni pensé la ayeke na yâ ti li ti mbi? Eskê mbi yeke na siriri nga mbi yeke na nzoni conscience? (aÉphésien 5:5; 1 Timothée 1:5, 19). Eskê mbi bâ so mbi lingbi ti sambela Jéhovah senge? Wala mbi yeke nzoni ape? Ngia ni asara si mbi pensé na sarango ye ti ngangu na zo wala na asioni ye? (Matthieu 12:33; Marc 7:20-23). Eskê na lege ti angia so mbi soro mbi “mû lege na aye ti ngoi so ti changé sarango ye” ti mbi?’ (aRomain 12:2). Tongana e kiri tënë polele na ahundango ndo so alingbi ti mû maboko na e ti bâ ye so a lingbi e sara ti ngbâ ti kpengba songo ti e na Jéhovah. A lingbi e sara mara ti sambela so mbeni zo ti sungo psaume asara, lo tene: “Zi lê ti mbi na terê ti ye so ayeke senge senge ye.” *​—Psaume 119:37.

20, 21. Ngbanga ti nyen la a lingbi e pensé na atënë ti bê ti amba ti e na ngoi so e yeke soro angia ti e?

²⁰ Mbeni mama-ndia so ayeke kota ye ti bata na li ti e ayeke so: “A mû lege na zo ti sara ye kue, me a yeke ye kue la si akpengba zo pëpe. Zia zo oko oko angbâ ti gi ye so asara nzoni na mba ti lo, me pëpe ye so asara nzoni gï na lo wani.” (1 aCorinthien 10:23, 24). Gï so e yeke na liberté ti sara mbeni ye aye pëpe ti tene so e doit gï ti sara ni. A lingbi e gbu li ti e nzoni na ndö ti ye so adesizion ti e ayeke sara na ndö ti aita ti e.

 ²¹ Conscience ti azo kue ayeke oko ape. Na tapande, conscience ti mo alingbi ti mû lege na mo ti bâ mbeni kuasinga ti télé. Me na pekoni mo mä so même kuasinga ni so asara conscience ti ambeni ita nzoni ape. Nyen la mo yeke sara? Atâa so mo yeke na droit ti bâ ni, peut-être mo yeke mû desizion ti bâ ni ape. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so mo ye pëpe ti ‘sara siokpari na terê ti aita’ wala même ti “sara siokpari na terê ti Christ.” (1 aCorinthien 8:12). E ye pëpe ti sara mbeni ye so alingbi ti sara si amba ti e aChrétien apika gere ti ala.​—aRomain 14:1; 15:1; 1 aCorinthien 10:32.

22. Tongana nyen la e yeke fa so e sara ye ahon ndö ni ape na ndö ti aye so amba ti e aChrétien asoro?

²² Me ka tongana conscience ti mo amû lege na mo pëpe ti bâ, ti diko wala ti sara mbeni ye so mbeni zo nde abâ so ayeke na lege ni? Ndali ti so mo ye ita ti mo nga mo ne lo, mo yeke pusu lo pëpe ti soro même ye so mo soro. Mbeni zo so ayeke kpe na oto ahinga so amba ti lo alingbi ti kpe na loro wala yeke ahon lo me ala yeke anzoni zo ti kpengo na oto. Legeoko nga, mo na mbeni ita alingbi ti sara ye alingbi na amama-ndia ti Bible me bango ndo ti ala alingbi ti duti nde kete na ndö ti angia so ayeke na lege ni.​—Zo-ti-fa-tene 7:16; aPhilippien 4:5.

23. Nyen la ayeke mû maboko na e ti soro angia ti e nzoni?

²³ Tongaso, nyen la ayeke mû maboko na e ti soro angia ti e nzoni? Tongana e sara kua na conscience ti e so amama-ndia ti Bible afa lege na ni nga e pensé biani na aita ti e, e yeke soro ni nzoni. Na ndö ni, e yeke duti na ngia so e “sara ye kue ndali ti gloire ti Nzapa.”