1-3. (a) Azo mingi abâ kua ti ala tongana nyen? (b) Bible awa zo ti duti na bango ndo wa na ndö ti kua? Ahundango ndo wa la e yeke bâ ni na yâ ti chapitre so?

TI AZO mingi laso, kua ayeke mbeni ye so anzere na zo ape. Ndali ti so ala yeke mû angbonga mingi ti sara mbeni kua so ayeke ti bê ti ala pëpe, a nzere na ala pëpe ti gue lakue na kua. Azo so ayeke na mara ti bango ndo tongaso, nyen la alingbi ti pusu ala ti kiri ti bi bê ti ala mingi na kua ti ala na même ti wara ngia dä?

² Bible awa zo ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti ngangu kua. Bible atene so ti sara kua na ti wara aye ti peko ni ayeke mbeni matabisi. Salomon atene: “A yeke nzoni ti tene zo oko oko ate ye, anyon ye nga lo bâ nzoni na peko ti ngangu kua kue so lo sara. So ayeke matabisi so Nzapa amû na zo la.” (Zo-ti-fa-tene 3:13). Jéhovah, so aye e na so lakue aye gï nzoni ti e, aye si e wara ngia na yâ ti kua ti e nga e bâ nzoni na peko ti kua ni. Ti ngbâ na yâ ti ndoye ti lo, a lingbi e duti na bango ndo ti lo nga e sara ye alingbi na amama-ndia ti lo na ndö ti tënë ti kua.​—⁠Diko Zo-ti-fa-tene 2:24; 5:⁠18.

³ Na yâ ti chapitre so, e yeke bâ ahundango ndo osio: Tongana nyen la e lingbi ti wara ngia na peko ti ngangu kua ti e? Mara ti akua wa atâ Chrétien ayeke sara ape? Tongana nyen la e lingbi ti sara si kua ti nginza ti e amû place ti aye ti yingo ape? Kua wa la ayeke kota ahon atanga ni kue so e  lingbi ti sara ni? Me zia e bâ kozoni kue tapande ti Jéhovah na ti Jésus Christ, akota zo ti sarango kua ahon azo kue na yâ ti dunia.

4, 5. Bible afa tongana nyen so Jéhovah ayeke zo so asara kua so aga na aye ti nzoni?

⁴ Jéhovah ayeke tâ Kota Zo ti sarango kua. Genèse 1:1 atene: “Na tongo nda ni Nzapa asara yayu na sese.” Tongana Nzapa ahunzi ti leke aye kue na ndö ti sese awe, lo tene so aye ni ayeke “nzoni mingi.” (Genèse 1:31). A ye ti tene so bê ti Jéhovah anzere na akua kue so lo sara na ndö ti sese. Jéhovah, “Nzapa so ayeke na ngia,” ayeke na ngia mingi ti sara kua so aga na aye ti nzoni.​—⁠1 Timothée 1:⁠11.

⁵ Nzapa ti e so aye kua mingi azia ti sara kua lâ oko ape. Angu mingi na peko ti so Nzapa ahunzi ti leke aye na ndö ti sese, Jésus atene: “Babâ ti mbi angbâ ti sara kua juska fadeso.” (Jean 5:17). Kua wa la Babâ ni angbâ ti sara so? Kâ na yayu, Jéhovah angbâ ti fa lege na azo na sese ge nga ti bâ lege ti ala. Lo sara si “mbeni fini création” abâ gigi, so ti tene aChrétien so a soro ala na lege ti yingo na so gbândä ala yeke komande legeoko na Jésus na yayu (2 aCorinthien 5:17). Lo sara kua ti tene ye so lo leke ndali ti azo aga tâ tënë, ti tene azo so andoye lo awara fini ti lakue lakue na yâ ti fini dunia (aRomain 6:23). Biani, bê ti Jéhovah adoit ti nzere mingi na bango aye ti peko ti kua so. Azo kutu na kutu ayeda na tënë ti Royaume so a fa na ala, na Nzapa ayeke gboto ala na mbage ti lo nga ala yeke changé ye na yâ ti fini ti ala si ala ngbâ na yâ ti ndoye ti lo.​—⁠Jean 6:⁠44.

6, 7. Fa tongana nyen la Jésus ayeke sara kua ngangu ngbene ye giriri.

⁶ Jésus ayeke sara kua ngangu ngbene ye giriri. Kozoni si lo ga na sese, lo sara kua tongana “wakode-kua” na mungo maboko na Nzapa ti sara “aye kue na yayu nga na ndö ti sese”. (aProverbe 8:​22-31; aColossien 1:​15-17). Na ngoi so lo yeke  na ndö ti sese, Jésus angbâ lakue ti sara kua ngangu. So lo de maseka, lo manda kua ti lekengo aye; a hinga lo tongana mbeni “charpentier”. * (Marc 6:⁠3). Kua ni so ahunda na zo ti sara ngangu mingi na ti duti na akode nde nde, mbilimbili na ngoi ni kâ, ndali ti so akota masini ti fango akeke, akota da ti kango aye ti kua nga amasini ti courant ade ti sigi ape. Tara ti bâ Jésus so lo yeke gue ti gi keke ti kua ti lo, peut-être même ti kinda akota keke na ti gboto amabaya ni juska na ndo ti kua ni. Tara ti bâ lo na sarango mbeni da, na lekengo akeke ti li ti da nga na ziango ni na ndö ni, na lekengo ayanga ti da ni nga même ambeni kungba ti yâ ti da ni. Kite ayeke dä ape so Jésus ahinga biani kota ngia so zo ayeke wara na peko ti ngangu kua so lo sara ni pendere.

⁷ Jésus ayeke lani kota wafango tënë so amû bê ti lo kue na kua ni. Na yâ ti ngu ota na ndambo, lo mû ngoi ti lo kue na kota kua so. So lo ye ti fa tënë na azo mingi, lo zia ngoi ti lo ahon senge senge pëpe: lo yeke zingo na kota ndapre ti sara kua juska na bï (Luc 21:​37, 38; Jean 3:⁠2). Lo “tambela na yâ ti agbata oko oko nga na akete kodro oko oko, lo yeke fa tënë nga lo yeke to mbela na nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa.” (Luc 8:1). Jésus atambela na gere akilomètre mingi, na ndö ti alege so poussière ayeke dä, ti gue ti fa nzoni tënë na azo.

8, 9. Tongana nyen la Jésus abâ nzoni na peko ti ngangu kua so lo sara?

⁸ Jésus awara lani ngia na peko ti ngangu kua so lo sara na fango tënë? En, lo wara ngia dä! Lo lu angongoa ti tâ tënë ti Royaume, na lo zia na peko ti lo ayaka so akobe ni abe kue awe. Sarango kua ti Nzapa amû lani ngangu na Jésus nga akpengba lo si lo yeke nduru ti ke kobe ti sara kua ni (Jean 4:​31-38). Bâ gï ngia so lo wara na nda ti kusala ti lo na ndö ti sese, tongana lo tene lani na Babâ ti lo: “Mbi mû gloire na  mo na ndö ti sese so, mbi hunzi awe kusala so mo mû na mbi ti sara.”​—⁠Jean 17:⁠4.

⁹ Biani, Jéhovah na Jésus ayeke akota tapande ti azo so abâ nzoni na peko ti ngangu kua so ala sara. Ndoye ti e ndali ti Jéhovah apusu e ti “ga azo so asara ye tongana ti Nzapa”. (aÉphésien 5:⁠1). Ndoye ti e ndali ti Jésus apusu e ti “mû tâ gï peko ti gere ti lo mbilimbili.” (1 Pierre 2:21). Tongaso, zia e bâ fadeso tongana nyen la e nga e lingbi ti bâ nzoni na peko ti ngangu kua so e sara.

10, 11. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua ti e?

¹⁰ Atâ Chrétien nga ayeke sara kua ti nginza. E ye ti wara ngia nga kamême mbeni nzerengo terê na peko ti kua ti nginza ti e, me a lingbi ti duti ngangu tongana e yeke sara mbeni kua so ayeke ti bê ti e ape. Tongana nyen la e lingbi ti bâ nzoni na peko ti mbeni kua, atâa so a yeke ti bê ti e ape?

¹¹ Duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua ni. E lingbi lakue pëpe ti changé kua ti e, me e lingbi ti changé bango ndo ti e. Ti gbu li na ndö ti bango ndo ti Nzapa alingbi ti mû maboko na e ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua. Na tapande, tongana mo yeke babâ ti sewa, bâ kua ti mo ni tongana ye so ayeke mû maboko na mo ti bata sewa ti mo, atâa a bâ ni tongana buba kua. Batango sewa ti mo ayeke buba ye na lê ti Nzapa pëpe. Bible atene so tongana mbeni zo abata azo ti da ti lo pëpe “sioni ti lo ahon ti zo so amä na bê pëpe.” (1 Timothée 5:⁠8). Tongana mo hinga so kua ti mo ayeke ye so ayeke mû lege na mo ti sara kua so Nzapa amû na mo, a yeke sara si mo wara kamême mbeni ngia so amba ti mo azo ti kua awara ni ape.

12. Na alege wa la ti duti zo so aye kua nga so asara ye mbilimbili ayeke ga na e ye ti nzoni?

¹² Duti zo so aye kua mingi nga so asara ye mbilimbili. Tongana e sara kua ngangu nga e manda ti sara ni nzoni,  e lingbi ti wara aye ti nzoni mingi na pekoni. Mingi ni, azo ti mungo zo na kua aye gï azo so aye kua mingi nga so ayeke na kode (aProverbe 12:24; 22:29). So e yeke atâ Chrétien, a lingbi e nga e sara ye mbilimbili na place ti kua ti e: e nzi nginza wala kungba wala ngoi ti kua ti patron ti e pëpe (aÉphésien 4:28). Tongana ti so e bâ na yâ ti chapitre so ahon, sarango ye mbilimbili ayeke ga na zo ye ti nzoni. Zo ti kua so a hinga lo tongana zo so asara ye mbilimbili, azo ayeke zia bê ti ala kue na lo. Atâa patron ti e abâ wala lo bâ pëpe so e yeke sara kua ngangu, terê ti e anzere ti hinga so e yeke na “nzoni conscience” nga so e nzere na bê ti Nzapa so e ye lo.​—⁠aHébreu 13:18; aColossien 3:​22-24.

13. Nzoni tapande ti e na place ti kua alingbi ti ga na aye ti nzoni wa?

 ¹³ Hinga so sarango ye ti mo alingbi ti gonda Nzapa. Na place ti kua ti e, tongana e ngbâ ti sara ye nzoni tongana Chrétien, biani ambeni zo ayeke bâ ni. Ye ti peko ni ayeke nyen? E lingbi “ti sara pendere ti fango ye ti Nzapa, Sauveur ti e.” (Tite 2:​9, 10). Biani, nzoni sarango ye ti e alingbi ti pusu azo ti bâ so lege so e yeke voro na Nzapa ayeke pendere mingi, na a yeke zia nzara ni na yâ ti ala. Bâ gï ngia so mo yeke wara tongana mbeni zo ti place ti kua ti mo asara nzara ti tâ tënë ngbanga ti nzoni tapande ti mo. Kota ye ni ayeke so nzoni sarango ye ti mo ni ayeke mû gonda na Jéhovah nga ayeke zia ngia na bê ti lo.​—⁠Diko aProverbe 27:11; 1 Pierre 2:⁠12.

14-16. Tongana e yeke mû desizion ti sara mbeni kua ti nginza, akota hundango ndo use wa la a lingbi e bâ ni nzoni?

¹⁴ Tongana a ndu tënë ti kua ti nginza, Bible afa pëpe molongo ti akua so Chrétien alingbi ti sara ni nga so lo lingbi ti sara ni pëpe. So aye ti tene pëpe so e lingbi ti yeda na mara ti akua kue, atâa kua ni ayeke tongana nyen. Bible alingbi ti mû maboko na e ti soro kua so anzere na bê ti Nzapa na ti kpe kua so anzere na bê ti lo pëpe (aProverbe 2:⁠6). Tongana e yeke mû desizion na ndö ti tënë ti kua, aye use ayeke dä so a lingbi e bâ ni nzoni.

¹⁵ Gï kua ni wani ayeke ye so Bible ake? Bible ake tâ polele tënë ti nzi, mvene nga na lekengo ayanda (Exode 20:4; Kusala 15:29; aÉphésien 4:28; Apocalypse 21:⁠8). E yeke ke akua kue so ayeke hunda na e ti sara mara ti aye tongaso. Ndoye ti e ndali ti Jéhovah ayeke mû lege na e lâ oko pëpe ti yeda ti sara mbeni kua so andu ambeni sarango ye so adoro acommandement ti Nzapa.​—⁠Diko 1 Jean 5:⁠3.

¹⁶ Ti sara kua ni so ayeke sara si e nga kue e yeda na asioni sarango ye wala e yeke maï ni? Bâ tapande so. Ti sara kua ti yambango aclient ayeke sioni pëpe. Me ka tongana a hunda  na mbeni Chrétien ti sara kua ni so na mbeni da-nganga so kua ni ayeke ti tukungo ngo? Tâ tënë, kua ti lo ayeke ti tukungo ngo pëpe. Me na sarango kua kâ lakue, lo yeke mû maboko na nzoni tambela ti da-nganga so kua ni ayeke ti tukungo ango la ape? Tukungo ngo ayeke mbeni sarango ye so Bible ake ni (Exode 21:​22-24). Ndali ti so e ye Jéhovah mingi, e ye pëpe ti sara mbeni kua so ague oko na asarango ye so Bible ake.

17. (a) Aye wa la a lingbi e bâ ni na ngoi so e ye ti mû adesizion so andu kua ti nginza? (Bâ encadré “ A yeke nzoni mbi yeda ti sara kua so?”) (b) Tongana nyen la conscience ti e alingbi ti mû maboko na e ti mû adesizion so anzere na bê ti Nzapa?

 ¹⁷ Na gbungo li nzoni na ndö ti kiringo tënë na ahundango ndo use so ayeke na paragraphe 15 na 16 so, e lingbi ti leke akpale mingi so andu tënë ti kua. Ambeni ye ayeke nga dä so a lingbi e bâ ni nzoni tongana e ye ti mû adesizion na ndö ti mbeni kua ti nginza. * E lingbi pëpe ti ku ti tene ngbâa be-ta-zo asigi na andia so andu atënë kue so alingbi ti londo na ndö ti tënë ti kua ti nginza. Ge la a hunda na e ti bâ yâ ti ye nzoni. Tongana ti so e bâ na Chapitre 2, a lingbi e leke conscience ti e si a sara kua nzoni na lege so e gi ti hinga tongana  nyen ti sara ye alingbi na Tënë ti Nzapa na yâ ti gigi ti e ti lâ oko oko. “Na lege ti sarango kusala na ngangu ti gbungo li” ti e, e lingbi ti sara si conscience ti e amû maboko na e ti mû adesizion so anzere na bê ti Nzapa nga so ayeke mû lege na e ti ngbâ na yâ ti ndoye ti lo.​—aHébreu 5:14.

18. Ngbanga ti nyen la a yeke kete ye ape ti mû adesizion so lakue asara si Jéhovah angbâ ti bâ e na nzoni lê?

¹⁸ Ti mû adesizion so lakue asara si Jéhovah angbâ ti bâ e na nzoni lê ayeke kete ye ape na “lâ ti nda ni” so ayeke na “angoi ti akpale so ayeke ngangu na zo ti kanga bê na yâ ni”. (2 Timothée 3:⁠1). A lingbi ti duti tâ ngangu ti wara kua ti nginza na ti ngbâ ti sara ni. Ndali ti so e yeke atâ Chrétien, e hinga so a yeke kota ye ti sara kua ngangu ti bata na sewa ti e. Me tongana e sara hange ape, kua ti e ni wala bibe ti gingo mosoro ti dunia so, so ayeke tongana kobela so ayeke gbu zo, alingbi ti kanga lege na e ti sara akua ti e so amû lege na e ti voro Nzapa (1 Timothée 6:​9, 10). Zia e bâ tongana nyen la e lingbi ti sara si kua ti nginza ti e amû place ti aye ti yingo pëpe si e “hinga biani aye so ayeke akota ye mingi ahon atanga ni”.​—⁠aPhilippien 1:⁠10.

19. Ngbanga ti nyen la Jéhovah alingbi biani ti tene e zia bê ti e kue na lo? Ziango bê tongaso ayeke mû maboko na e ti sara nyen ape?

¹⁹ Zia bê ti mo kue na Jéhovah. (Diko aProverbe 3:​5, 6.) Jéhovah alingbi biani ti tene e zia bê ti e kue na lo ndali ti so lo yeke bi bê na ndö ti e (1 Pierre 5:⁠7). Lo hinga abezoin ti e nzoni mingi ahon e wani, na lo yeke kanga maboko ti lo na e pëpe (Psaume 37:25). Tongaso, a yeke nzoni ti dengi mê ti mä wango ti Bible so atene: “Ala zia si ndoye ti nginza aduti na yâ ti sarango ye ti ala pëpe, me ala zia bê ti ala gï na ndö ti aye so ala yeke na ni. Ndali ti so [Nzapa a]tene: ‘Mbi yeke zia ande mo lâ oko pëpe nga mbi yeke girisa mo lâ oko pëpe.’” (aHébreu 13:⁠5). Awakua ti Jéhovah mingi so ayeke sara kua ti ngoi kue alingbi ti tene biani so Nzapa ayeke na ngangu ti  mû na awakua ti lo aye so ala yeke na bezoin ni. Tongana e zia bê ti e kue na Jéhovah so lo yeke bâ lege ti e, e yeke gi bê ti e gï senge senge pëpe na ndö ti aye so a lingbi e mû na azo ti sewa ti e (Matthieu 6:​25-32). E yeke zia ande lege pëpe na kua ti nginza ti e ti mû place ti aye ti yingo, aye tongana fango tënë nga na guengo na abungbi.​—⁠Matthieu 24:14; aHébreu 10:​24, 25.

20. Ti zia lê gï na ndö ti ye oko aye ti tene nyen? Tongana nyen la mo lingbi ti ngbâ ti duti na mara ti lê tongaso?

 ²⁰ Zia lê ti mo gï na ndö ti ye oko. (Diko Matthieu 6:​22, 23.) Ti zia lê ti e gï na ndö ti ye oko aye ti tene ti duti na aye ahon ndö ni pëpe na yâ ti gigi ti e. Lê ti mbeni Chrétien ayeke gï na ndö ti ye oko: sarango ye so bê ti Nzapa aye. Tongana e zia lê ti e gï na ndö ti ye oko, fade e yeke tomba pëpe peko ti akua so ayeke ga na gbä ti nginza nga so asara si dutingo ti e ayeke ga tâ nzoni mingi ahon ti kozo. Nga e yeke zia pëpe si tombango peko ti aye ti sese so asigi fini fini, na so ayeke pendere mingi amene e; akungba so, azo ti sarango sabango ni ayeke handa e atene e wara ni awe si e yeke duti na tâ ngia. Tongana nyen la mo lingbi ti zia si lê ti mo angbâ gï na ndö ti ye oko? Kpe ti mû bon senge senge. Sara pëpe si yâ ti da ti mo asi singo na akungba so ayeke mû ngoi ti mo mingi nga so li ti mo kue ayeke gï na ndö ni. Sara ye alingbi na wango ti Bible so atene “tongana e yeke na kobe, bongo na ndo ti lango, so alingbi na e awe.” (1 Timothée 6:⁠8). Sara kue ti zi na yâ ti fini ti mo ambeni ye so ayeke gï asenge ye.

21. Ngbanga ti nyen la e bezoin ti soro aye so a lingbi e zia na kozo ndo? A lingbi aye wa la aga na kozo ndo na yâ ti gigi ti e?

²¹ Zia aye ti yingo na kozo ndo na ngbâ gï dä. Ndali ti so e lingbi ti sara aye kue na yâ ti gigi ti e ape, a lingbi e soro aye so a lingbi e zia na kozo ndo. Tongana e sara tongaso ape, aye so ayeke tâ kota ye pëpe alingbi ti mû ngoi ti e mingi na ti mû même place ti aye so ayeke kota ye mingi. Nyen la a lingbi a ga na kozo ndo na yâ ti gigi ti e? Azo mingi na yâ ti dunia so agboto lê gï na ndö ti mandango mbeti ayo ti tene ala wara mbeni kua so aga na ala nginza mingi na yâ ti aye ti ngoi so. Ye oko, Jésus awa lani adisciple ti lo, lo tene: “Ala ngbâ ti gi kozoni Royaume ti Nzapa.” (Matthieu 6:33). E so e yeke atâ Chrétien, e zia Royaume ti Nzapa na kozo ndo na yâ ti gigi ti e. A yeke nzoni adesizion ti e, aye so e yeke zia na gbele e ti wara, nga akua so e yeke sara afa so aye ti Royaume  nga aye so bê ti Nzapa aye la ayeke tâ kota ye mingi na lê ti e ahon aye ti sese nga na aye so azo ayeke gi gingo na yâ ti dunia so.

22, 23. (a) Kota kua so a hunda na atâ Chrétien ti sara ayeke so wa? Tongana nyen la e yeke fa so kua ni so ayeke kota ye mingi na lê ti e? (Bâ encadré “ Desizion so mbi mû aga na mbi ngia na nzerengo terê.”) (b) Na ndö ti tënë ti kua ti nginza, nyen la mo leke na bê ti mo ti sara?

²² So e hinga so e ga tâ nduru mingi na hunzingo ti aye ti dunia so awe, e zia lê ti e gï na ndö ti kpengba kua so a hunda na atâ Chrétien ti sara: fango tënë nga sarango si azo aga adisciple (Matthieu 24:14; 28:​19, 20). Na tapande ti Jésus, e ye ti mû ngoi ti e kue na kua so, so alingbi ti sö fini ti azo. Tongana nyen la e lingbi ti fa so kua so ayeke kota ye mingi na lê ti e? Mingi ti aTémoin ti Jéhovah amû terê ti ala ti fa tënë na bê ti ala kue tongana awafango tënë na yâ ti congrégation. Ambeni achangé aye na yâ ti fini ti ala ti sara kua tongana pionnier wala missionnaire. Ababâ na amama mingi so abâ na nene ni sarango kua na yâ ti bungbi ti Jéhovah awa amolenge ti ala ti sara kua ti ngoi kue na yâ ti gigi ti ala. Awafango tënë ti Royaume so ayapu na kua ni awara ngia na peko ti ngangu kua ti ala so? En! Ti sara na Jéhovah na âme ti e kue ayeke tâ nzoni lege ti wara ngia, nzerengo terê nga na aye ti nzoni mingi na yâ ti gigi ti e.​—⁠Diko aProverbe 10:⁠22.

²³ Ti mingi ti e, a lingbi e sara kua ngangu ndali ti angbonga mingi ti wara ye ti bata na sewa ti e. Zia e dabe ti e so Jéhovah aye si e bâ nzoni na peko ti ngangu kua ti e. Tongana e leke bango ndo ti e na asarango ye ti e ti gue oko na bango ndo ti Jéhovah nga na amama-ndia ti lo, e lingbi ti wara ngia na yâ ti kua ti e. Ye oko, zia e leke na bê ti e ti zia lâ oko ape si kua ti nginza ti e akanga lege na e ti sara kota kua ti fango nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa. Tongana e zia kua ti fango tënë na kozo ndo na yâ ti gigi ti e, e yeke fa so e ndoye Jéhovah, na tongaso e yeke ngbâ na yâ ti ndoye ti lo.