1. (a) Nyen la akanga lege na Adam na Ève nga na sewa ti ala ti lï na yaka ti Eden? (b) Ye so bê ti Abel aye ayeke nyen?

ABEL ayeke na ndo ti hoto, lo yeke bâ lege ti anyama ti lo so ayeke te pere. Na bango ala, lê ti lo atï na ndo ti mbeni ye so ayeke yongoro kâ, mbeni wâ so ayeke za ngangu. Lo hinga so wâ so ayeke menga-wa ti épée so ayeke turnê lakue lakue. Menga-wa so akanga lege ti yaka ti Eden, si zo alï dä ape. Babâ na mama ti lo ayeke ândö kâ, me ti fadeso, gere ti ala alingbi ti lï kâ ape, même ti amolenge ti ala. Tara ti bâ, a yeke lakui la, na dede pupu ayeke ya na yâ ti kuä ti li ti Abel. Lo yô lê ti lo na nduzu, lo yeke pensé na Nzapa so asara lo. Peut-être lo hunda tere ti lo wala mbeni lâ zo ayeke kiri ti duti na nzoni songo na Nzapa la? A yeke ye so Abel aye la.

2-4. Na lege wa la Abel asara tënë na e laso?

² Abel ayeke sara tënë na mo laso. Me, peut-être mo tene so mara ti ye tongaso alingbi ti si ape, teti so a sara ngu saki omene awe la si use molenge ti Adam so akui awe so. Nga, mbeni ye ti tere ti lo angbâ kete tongaso ape, kue aga sese. Bible nga atene: “Akinda [wala akuâ] ahinga ye oko pëpe.” (Zo-ti. 9:5, 10). Lo Abel ni, lâ oko lo tene mbeni tënë si a zia na yâ ti Bible ape. Ka lo yeke sara tënë na e tongana nyen?

³ Nzapa apusu bazengele Paul ti tene tënë so na ndo ti Abel, lo tene: “Na lege ti mabe ni, atâa so lo kui awe, lo ngbâ ti sara tënë.” (Diko aHébreu 11:4.) Na lege ti nyen la Abel asara tënë? Na lege ti mabe. Abel la ayeke kozo zo ti fa pendere ye so na gigi. Mabe ti lo akpengba lani mingi, na laso lo yeke mbeni pendere tapande ndali ti e, mbeni ye so e lingbi ti mû peko ni. Tongana e bâ lege so lo fa na mabe ti lo si e gi ti sara tongana lo, ge la si mbaï ti Abel ayeke sara tënë na e mo bâ mo tene lo Abel ni wani la ayeke tene tënë na e so.

⁴ Tongaso, atâa so Bible asara tënë ti Abel mingi ape, sarango ye ti lo afa na e nyen? Nga nyen la e lingbi ti manda na lege ti mabe ti lo? Zia e bâ ni.

5. So Jésus atene so a komanse na Abel la si “a zia gere ti dunia,” lo ye ti tene nyen la? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

⁵ Nzapa aleke zo ade ti ninga ape la si a dü Abel. Angu mingi na pekoni, Jésus atene so a komanse na Abel la si tënë ti ‘ziango gere ti dunia’ abâ gigi. (Diko Luc 11:50, 51.) Lo ye ti sara tënë ti dunia ti azo so amä yanga na so ayeke na beku ti tene a zi ala na gbe ti siokpari. Atâa so Abel ayeke osio zo na ndo ti sese na tango ni kâ, peut-être lo yeke kozo zo so Nzapa abâ lo tongana zo so a lingbi ti zi lo na gbe ti siokpari. * Biani, Abel akono lani na popo ti azo so sarango ye ti ala ayeke nzoni oko ape.

6. Babâ na mama ti Abel ayeke lani tongana nyen?

⁶ So azo abâ gigi ade ti ninga ape, ala tï awe na yâ ti akota kpale. Kite ayeke pëpe so Adam na Ève, babâ na mama ti dungo Abel, ayeke lani pendere mingi. Ala yeke na ngangu. Me ala sara kota faute na yâ ti fini ti ala, na ala wani ahinga ni. Ala yeke ândö na siokpari na tere ti ala ape, nga fini ti lakue lakue ayeke lani na gbele ti ala. Me ala ke yanga ti Jéhovah Nzapa, na Nzapa atomba ala na yâ ti Paradis, wala yaka ti Eden. Teti so ala pensé gi na ala wani, me pëpe na amolenge ti ala so ala yeke dü ande, ala ga awasiokpari na ala girisa pasa so Nzapa amû na ala ti ngbâ na fini lakue lakue.—Gen. 2:15–3:24.

7, 8. (a) Tënë ti nyen la Ève atene tongana lo dü Caïn? (b) Lo pensé peut-être na nyen la?

⁷ Na peko ti so a tomba ala na yaka ti Eden ni, gigi akpengba  na Adam na Ève. Ye oko, tongana ala dü kozo molenge ti ala, ala iri lo Caïn, so ti tene “Mbeni ye so a dü ni,” si Ève atene: “Mbi dü [zo] ndali ti so Jéhovah amû maboko na mbi.” (FD.) Âmanke lo pensé na zendo so Jéhovah amû ândö na yaka ti Eden la si lo sara tënë so. Nzapa atene lani so mbeni wali ayeke dü mbeni “hale”, wala ngongoa, so ayeke futi ande sioni zo so asara si Adam na Ève ake yanga (Gen. 3:15; 4:1). Ti Ève lani, lo pensé so ni la si ni yeke wali ti yâ ti prophétie so? na Caïn ayeke ti lo “hale” ni?

⁸ Tongana a yeke ye so lo pensé lani la, andâ lo handa tere ti lo. Mbeni ye ni nga ayeke so tongana lo na Adam afa lani na Caïn so lo Caïn la si ayeke “hale” ni, biani ala sara si baba alï bê ti lo. Na pekoni, Ève adü use molenge ti ala. Tënë so ala tene na ndo ti lo ayeke nde na ti Caïn. Ala iri lo Abel, so aye peut-être ti tene “senge pupu” wala “senge senge ye.” (Gen. 4:2). So ala soro ti zia iri “Abel” na ndo ti lo afa so ala ku ye mingi ape na mbage ti lo? nde na ti Caïn? E hinga ape.

9. Laso, ababâ na amama alingbi ti manda nyen na mbage ti Adam na Ève?

⁹ Ababâ na amama laso alingbi ti manda ye na mbage ti Adam na Ève. Ababâ na amama, tënë ti yanga ti ala nga na sarango ye ti tere ti ala ayeke pusu amolenge ti ala ti duti na bê ti baba? ti gi ti wara kota ndo? wala ti pensé gi na ala wani? Wala ala yeke fa na amolenge ti ala ti ye Jéhovah Nzapa na ti gi ti sara kamarade na lo? Mawa ni ayeke so Adam na Ève afa nzoni lege na Caïn ape. Me atâa so kue, Nzapa azia tanga ti amolenge ti ala tongaso ape.

10, 11. Kua wa la Caïn na Abel asara lani, na pendere sarango ye wa la Abel ayeke na ni lani?

¹⁰ Tongana Caïn na Abel ayeke kono, peut-être Adam afa na ala ambeni kua so ayeke mû na ala aye so ala yeke na bezoin ni. Caïn asara kua ti fango yaka; Abel asara ti lo kua ti batango nyama.

¹¹ Ye oko, Abel asara mbeni ye so ayeke kota mingi. Tongana angu ayeke hon, mabe ti lo akpengba. A yeke mbeni pendere ye so Paul asara tënë na ndo ni angu mingi na pekoni. Bâ kete si. Mbeni zo ti tene aduti mbeni nzoni tapande ndali ti Abel ayeke lani dä ape. Ka a sara tongana nyen si lo mä na bê na Jéhovah Nzapa ngangu tongaso so? Bâ aye ota so asara si mabe ti Abel akpengba.

12, 13. Bango aye so Jéhovah acréé akpengba lani mabe ti Abel tongana nyen?

¹² Aye so Jéhovah acréé. Teti so Jéhovah adeba lani sese, asisi na akî asigigi. A sara si fango yaka aga ngangu. Me lakue sese ni ayeke lë gbâ ti kobe so amû lege na Abel, na babâ na mama ti lo nga na aita ti lo ti ngbâ na fini. Me Nzapa adeba lani anyama ape, atâa  andeke wala asusu. Lo deba lani nga ahoto ape, wala angu, abale, angu-ingo, même lê ti nduzu, mbinda, lâ, nze na atongoro. Ndo kue so lê ti Abel atï dä, lo bâ kota ndoye ti Jéhovah Nzapa, lo so asara aye kue. Lo bâ nga ndara ti lo nga na nzoni bê ti lo. (Diko aRomain 1:20.) Gbungo li na ndo ti aye tongaso akpengba mabe ti Abel.

¹³ Mbeni ye ni nga ayeke so Abel amû peut-être ngoi ti gbu li na ndo ti Nzapa. Tara ti bâ lo, lo yeke fono na ataba ti lo. Lo na ala atambela ayo. Lo gue na ala na ndo ti ahoto, lo hon na ala na yâ ti apopo-hoto, lo na ala afâ ngu. So kue ayeke ti wara pendere pere ndali ti ala, apendere place so a wara angu ti nyongo ni dä nga ambeni nzoni ndo ti wu tere dä. Na popo ti anyama kue so Nzapa asara, ataba ayeke anyama so ahunda lakue ti tene a bâ lege ti ala na a bata ala. Na bango ala, lo bâ so ni nga kue ni bezoin ti tene mbeni Zo so ayeke na ndara mingi na so ayeke ngangu ahon azo kue afa lege na ni na abata ni? Kite ayeke pëpe so lo fa atënë ti bê ti lo so nga na ambeni na Nzapa na yâ ti sambela. A sara si mabe ti lo angbâ gi ti kpengba ti gue na ni.

14, 15. Atënë wa la Jéhovah atene si Abel agbu li ti lo dä mingi?

¹⁴ Atënë so Jéhovah atene. Âmanke lani Adam na Ève afa na amolenge ti ala aye so asi lani na yaka ti Eden si Nzapa atomba ala so. Mbaï ti aye ni so adoit ti pusu Abel ti gbu li mingi na ndo ni.

¹⁵ Tongana lani Jéhovah adeba sese, lo tene asisi nga na akî ayeke sigigi. Abel abâ so asisi na akî asigigi tâ gi tongana ti so Jéhovah atene. Jéhovah atene nga lani so Ève ayeke bâ pasi na ngo nga lo yeke mä songo ti dungo. Na ngoi so Ève adü angambe ti Abel, Abel abâ tongana nyen la tënë so aga tâ tënë. Mbeni ye so Jéhovah abâ lani na tere ti Ève ayeke so ande mbeni ye ayeke gbu bê ti lo Ève ni ahon ndo ni, a yeke ti tene koli ti lo aye lo nga abâ lege ti lo. Na mbage, Adam ayeke komande ande na ndo ti lo. A yeke tâ gi ye so Abel abâ lani na lê ti lo la. Na yâ ti aye kue, Abel abâ so tënë ti yanga ti Jéhovah ayeke gi lakue tâ tënë. A sara si lo zia bê ti lo kue na ndo ti zendo so Nzapa amû, so lo tene mbeni lâ mbeni “hale” ayeke zi asioni ye so abâ gigi na yaka ti Eden.—Gen. 3:15-19.

16, 17. Abel amanda nyen na mbage ti achérubin?

 ¹⁶ Awakua ti Jéhovah. Mbeni zo na ndo ti sese lani ti tene aduti nzoni tapande ndali ti Abel ayeke ti lo lani dä ape. Me ambeni nzoni tapande ayeke lani dä so Abel alingbi ti mû peko ni. So lani Jéhovah atomba Adam na Ève na yaka ti Eden, lo ye si ala kiri na yâ ni ape, même amolenge ti ala. Ni la, ti tene zo alï kâ ape, Jéhovah azia achérubin na yanga ti yaka ni. A yeke angangu ange so ayeke na kota ndo na yayu. Jéhovah azia ala kâ, ala yeke na menga-wa ti épée na tere ti ala so ayeke turnê lakue lakue.—Diko Genèse 3:24.

¹⁷ Tara ti bâ Abel na kete ti lo, lo yeke bâ achérubin so. So ngangu na ala ape! Nga, “épée” ni angbâ lakue ti turnê, ti turnê. Wâ ni amingo lâ oko ape. So ye ti mbeto! Tongana Abel ayeke kono, lo bâ so achérubin ni afatigué na lutingo ni na ala dö ndo ni ala hon? Oko ape! Bï na lâ, gi ala la. Angu ayeke hon, gi ala nga la. Angangu ange so abougé ti kete ape. Na bango ala lakue na ndo ni so, Abel abâ so Jéhovah Nzapa ayeke na ambeni wakua so ayeke be-ta-zo na lo. Achérubin so ayeke mä tâ gi yanga ti Jéhovah, na Abel awara mara ti mango yanga ni tongaso na yâ ti sewa ti lo ape. Biani, tapande ti a-ange so akpengba mabe ti lo.

18. Aye wa la laso alingbi ti mû lege na e ti kpengba mabe ti e?

¹⁸ Teti so Abel agbu li na ndo ti aye so Jéhovah acréé, na ndo ti atënë so Jéhovah atene nga na ndo ti tapande ti awakua ti lo a-ange, lo manda ye mingi na ndo ti Jéhovah, na ye so akpengba mabe ti lo mingi nga. Biani, tapande ti Abel asara tënë na e, ni la ape? Tapande ti lo alingbi ti fa na amaseka so ala nga kue alingbi ti zia bê ti ala kue na Jéhovah Nzapa, atâa sewa ti ala asara nyen. Biani, e yeke  na aye mingi laso, so asara si mabe ti e akpengba. E yeke na apendere ye so Jéhovah acréé, Bible so lo mû na e nga na tapande ti azo mingi so angbâ be-ta-zo na lo.

19. Nyen la aga polele na li ti Abel nyen?

¹⁹ Tongana mabe ti Abel ayeke kono konongo, lo ye ti fa ni na gigi. Me, senge zo alingbi ti mû nyen na Jéhovah? so lo la lo sara gigi kue so? Ti tâ tënë ni, Nzapa ayeke na bezoin ti mbeni ye na tïtî zo ape. Me, a si na mbeni ngoi, mbeni ye aga polele na li ti Abel. Lo bâ so tongana lo mû mbeni ye na Jéhovah na bê ti lo kue, mbeni nzoni ye ti lo, a yeke nzere ande na Babâ ti lo ti yayu mingi.

20, 21. (a) Caïn na Abel amû asacrifice wa na Jéhovah? (b) Jéhovah abâ sandaga ti Abel tongana nyen?

²⁰ Abel asoro ambeni taba ti lo ti mû na Jéhovah. Lo mû ala ti nzoni ni, akozo molenge ni, lo fâ yâ ti ala na lo soro ambage ni so na lê ti lo ayeke tâ anzoni ni. Na tere ti lo nga, Caïn aye ti wara grâce ti Nzapa. Tongaso, lo nga kue lo leke akobe ti yaka ti lo ti mû na sandaga. Me ye so ayeke na gbe ti bê ti lo si apusu lo ti mû sandaga so ayeke nde na ti Abel. Ye ni asigigi polele na ngoi so ala use kue amû sandaga ti ala ni na Nzapa.

²¹ Âmanke lani Abel na Caïn asara agbalaka ti mû na offrande ti ala ni, na peut-être ala zö ni na wâ. Ala sara ni lani ayo nga peut-être na achérubin ni ape, teti gi ala oko lani na ndo ti sese na ngoi ni kâ si ayeke sara kua na iri ti Jéhovah. Jéhovah afa tënë ti bê ti lo na ndo ti asandaga ti ala ni. Bible atene: “L’Éternel abâ Abel na offrande ti lo nzoni.” (Gen. 4:4). Lo bâ ni nzoni tongana nyen, Bible afa ni ape.

22, 23. Nyen la asara si sacrifice ti Abel anzere na Jéhovah?

²² Nyen la apusu Nzapa ti bâ Abel na nzoni lê? A yeke offrande ni? E hinga ti e so Abel amû na sandaga mbeni ye so ayeke na fini na so lo tuku mênë ni. Lo Abel ni lo hinga so mara ti sandaga so ayeke kota ye na lê ti Nzapa? Angu mingi na peko ti kuâ ti Abel, Nzapa ahunda na amolenge ti Israël ti mû molenge ti ngasangbaga so sioni ayeke na tere ti lo ape na sandaga. Sandaga so ayeke fä ti Molenge ti lo wani so ayeke na siokpari pëpe, “Molenge ti ngasangbaga ti Nzapa”, so a yeke mû lo ande na sandaga, lo so mênë ti lo ayeke tuku ande (Jean 1:29; Ex. 12:5-7). Me Abel ahinga lani ye oko na ndo ni ape.

²³ Ye so e yeke na kite na ndo ni ape ayeke so Abel amû anzoni ye ti lo na sandaga. A sara si a nzere na Jéhovah, na nga lo bâ Abel ni na nzoni lê. Abel aye lani Jéhovah nga lo mä na bê na lo. Aye so la apusu lo ti mû sandaga na Nzapa.

24. (a) Nyen la afa so offrande ti Caïn ni la ayeke sioni ape? (b) Nyen la afa so sarango ye ti azo mingi laso akpa ti Caïn?

 ²⁴ Ti Caïn, a yeke lani tongaso ape. Jéhovah ‘abâ Caïn na offrande ti lo nzoni pëpe.’ (Gen. 4:5). Offrande ti Caïn ni la ayeke sioni ape, teti so Nzapa atene na pekoni na azo ti Israël ti mû nga akobe ti yaka na sandaga (Lév. 6:14, 15). Bible atene so “akusala ti [Caïn] ayeke sioni”. (Diko 1 Jean 3:12.) Caïn apensé ti lo lani so gi senge mungo sandaga ni la ayeke nzere na Nzapa. E yeke bâ mara ti sarango ye so na tere ti azo mingi laso nga. Caïn azia bê ti lo kue na Jéhovah lani ape nga lo ye lo ape, na a bâ ni hio na yâ ti asarango ye ti lo.

25, 26. Tënë ti nyen la Jéhovah atene na Caïn, me Caïn asara ti lo ye tongana nyen?

²⁵ Tongana Caïn abâ so Jéhovah ayeda na lo ape, lo gi ti manda ye na mbage ti Abel? Oko ape. Lo bata ita ti lo ni na bê. Jéhovah abâ ye so ayeke na yâ ti bê ti Caïn na lo tene tënë na lo mingi. Lo tene na Caïn so ye so ayeke na yâ ti bê ti lo ayeke gue na lo ti sara kota siokpari, na tongana lo changé bango ndo ti lo, ni yeke bâ lo na nzoni lê.—Gen. 4:6, 7.

²⁶ Caïn ake ti mä Nzapa. Lo gue lo tene na ngambe ti lo ni so azia bê ti lo kue na lo Caïn ni ti tene lo na lo use ague na yaka. Tongana ala si kâ, Caïn afâ ita ti lo Abel (Gen. 4:8). E lingbi ti tene so Abel la ayeke kozo zo so a fâ lo ndali ti vorongo Nzapa. Tâ tënë, lo kui, me mbaï ti lo ade ti hunzi ape.

27. (a) Nyen la apusu e ti tene so Nzapa ayeke zingo ande Abel? (b) Tongana e ye ti tingbi na Abel mbeni lâ, a lingbi e sara nyen?

²⁷ Na lege ti fä, mênë ti Abel adekongo na Jéhovah Nzapa ti tene a futa kula a lingbi na ni. A yeke ye so Nzapa asara la, lo punir Caïn ndali ti sioni so lo sara so (Gen. 4:9-12). Me mingi ahon so ayeke so mabe ti Abel ayeke sara tënë na e laso. Lo sara peut-être lani ngu 100 tongaso na ndo ti sese. Tongana a haka ngu ti lo ni na atanga ti azo ti ngoi ni kâ, a yeke kete mingi. Me sarango ye ti lo anzere lani na lê ti Nzapa. Même si lo kui, lo hinga so Jéhovah, Babâ ti lo ti yayu, aye lo mingi (aHéb. 11:4). Jéhovah agirisa lo ape. Abel ayeke lakue na yâ ti li ti Jéhovah juska na ngoi so lo yeke zingo lo na yâ ti paradis na ndo ti sese (Jean 5:28, 29). Mo yeke duti ande dä ti yamba lo? A yeke duti tongaso gi tongana mo leke na bê ti mo ti mä Abel lakue na ti sara ye na mabe tongana ti lo.