1, 2. (a) Na peko ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé, aye achangé aga tongana nyen? (b) Ye so asara nyen na ndo ti Abraham?

ABRAHAM ayeke tambela na yâ ti gbata ti lo so iri ni ayeke Ur. * Lo yeke na lege ti kiri na yanga-da. Ambeni zo ayeke tambela nga na ndo ti lege ni. Mo ye ti bâ! lo mä dekongo ti azo na yâ ti kota temple so ayeke na yâ ti gbata ni. Lo yô lê ti lo, lo bâ guru so alondo kâ. Andâ azo ni kâ ayeke voro nze, na aprêtre ni ayeke mû sandaga na nzapa ti ala ni. Abraham aturnê peko ti lo, lo hon, lo yengi li ti lo na peut-être lo yeke pensé na ndo ti lege so vorongo yanda amû yâ ti Ur kue. Li ti lo adoit ti kpe ti bâ so hio na peko ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé, vorongo yanda amû ndo!

² Noé akui ngu use kozoni si a dü Abraham. Lani, tongana Noé na sewa ti lo asigigi na yâ ti arche na peko ti kota ngu so afuti ndo, lo mû sandaga na Jéhovah Nzapa. Na pekoni Jéhovah asara si arc-en-ciel asigigi na lê ti nduzu (Gen. 8:20; 9:12-14). Na tango ni kâ, azo kue avoro gi Jéhovah oko. Me ti fadeso na ngoi ti Abraham, li ti azo ayeke wu na ndo ti sese kue, na mingi ti ala avoro Jéhovah ape. Na ndo kue, azo ayeke voro anzapa ti wataka. Même Térach, babâ ti Abraham, ayeke voro ayanda na peut-être lo yeke leke ambeni.—Jos. 24:2.

3. (a) Na yâ ti gigi ti Abraham kue, sarango ye wa la a bâ na mbage ti lo? (b) Tapande ti lo ayeke fa na e nyen?

³ Ti Abraham, lo yeke ti lo nde. Na yâ ti gigi ti lo kue, mabe so lo yeke na ni na Nzapa asara si sarango ye ti lo ayeke nde na ti tanga ti azo ni. Ndani la bazengele Paul asû na mbeti atene lo yeke “babâ ti ala kue so ayeke na mabe”. (Diko aRomain 4:11.) Zia e bâ  ye so asara si lo ga tongaso. Tapande ti lo ni ayeke fa na e tongana nyen la e lingbi ti sara si mabe ti e akono.

4, 5. (a) Zo wa la afa peut-être ye na Abraham na ndo ti Jéhovah? (b) E tene tongaso ngbanga ti nyen?

⁴ A sara tongana nyen si Abraham ahinga Jéhovah Nzapa? Bible afa so ândö kâ ambeni zo ayeke dä so angbâ be-ta-zo na Jéhovah. Sem ayeke na popo ti azo ni so. Atâa so lo la lo yeke yaya ni ape, tongana a sara tënë ti amolenge ti Noé ota kue, lo la si iri ti lo aga ka kozo. Âmanke a yeke ngbanga ti so Sem ayeke lani na kota mabe. * Ngoi kete na peko ti kota ngu so afuti ndo, Noé airi Jéhovah, lo tene Lo yeke “Nzapa ti Sem”. (Gen. 9:26). Biani, Sem akpe mbeto ti Jéhovah na lo bâ vorongo lo na nene ni.

⁵ Abraham ahinga lani Sem? Peut-être. Tara ti bâ Abraham na ngoi so lo de kete. A nzere na lo mingi ti hinga so lo yeke na mbeni kotara so aninga na ndo ti gigi mingi na so ngu ti lo ahon ngu 400. Sem abâ lani aye ti sioni so asi kozo na kota ngu ni. Lo bâ kota ngu so afuti aye ti sioni so kue. Lo bâ tongana nyen la si na ngoi so azo ayeke ga gbani gbani, akodoro abâ gigi. Lo bâ nga tongana nyen la Nimrod ake yanga na lekengo tour ti Babel. Sem amû mbage ti Nimrod ape. Ni la, tongana Jéhovah asara si azo so aleke tour ni atene ayanga ti kodoro nde nde, Sem na sewa ti lo angbâ ti ala ti tene yanga ti kodoro so Adam atene, na so Noé atene ni nga. Abraham ayeke na yâ ti sewa so, ni la kite ayeke pëpe so lo ne Sem mingi. Mbeni ye ni nga ayeke so Sem angbâ na fini aninga, même tongana Abraham akono lo ga koli. A yeke peut-être na lege ti lo si Abraham amanda ye na ndo ti Jéhovah.

6. (a) Abraham asara nyen ti fa so lo hinga tâ nzoni ndani so Jéhovah afuti dunia lani? (b) Gigi ti Abraham na Sara ayeke lani tongana nyen?

⁶ Atâa a yeke ni wala a yeke ni ape, Abraham ahinga tâ nzoni ndani so Jéhovah afuti dunia lani na lege ti kota ngu. Lo sara kue ti tambela na Nzapa tongana ti Noé ândö. Ndani la, nde na tanga ti azo ti Ur wala même na ambeni zo ti yâ ti sewa ti lo, lo ke ti voro ayanda. A si na mbeni ngoi lo mû mbeni nzoni wali. Iri ti wali ni  ayeke Sara. Lo yeke pendere wali mingi nga lo ye Jéhovah na bê ti lo kue. * Atâa so Abraham na Sara adü molenge ape, a nzere na ala mingi ti voro Jéhovah, ala use. Ala mû nga Lot, molenge ti ita ti Abraham so akui awe, na gbe ti ala.

7. A lingbi adisciple ti Jésus asara nyen ti fa so ala sara ye tongana Abraham?

⁷ Abraham aturnê peko ti lo lâ oko na Jéhovah ape ti mû peko ti azo ti Ur so ayeke voro ayanda. Lo na Sara aleke lani na bê ti ala ti duti nde na azo ti kodoro ni. E nga kue, tongana e ye ti duti na tâ mabe, zia si e sara tongana ala. E leke na bê ti e ti duti nde. Jésus atene lani so adisciple ti lo ayeke duti ande “ti dunia so pëpe,” na so ndali ni dunia so ayeke ke ala. (Diko Jean 15:19.) Tongana sewa ti mo wala azo ti kodoro ti mo ake mo ndali ti so mo yeke sara na Jéhovah, na ye so asara mo vundu, bâ so mo yeke gi mo oko ape. Nzapa ayeke na mo, tongana ti so lo yeke nga lani na Abraham na Sara so angbâ be-ta-zo na lo.

8, 9. (a) Nyen la asi na Abraham so lo yeke girisa ni lâ oko ape? (b) Tënë ti nyen la Jéhovah atene na Abraham?

⁸ Mbeni lâ, mbeni ye asi na Abraham so lo yeke girisa ni lâ oko ape. Jéhovah Nzapa asara tënë na lo. Bible afa anzene nzene tënë na ndo ni ape, me lo tene gi so “Nzapa ti gloire” asi na be-ta-zo so. (Diko Kusala 7:2, 3.) Âmanke mbeni ange la asi na lo na iri ti Jéhovah, si afa na lo kete yanga ti kota gloire ti Nzapa ti Dunia Kue. Kite ayeke pëpe so bê ti Abraham anzere mingi ti bâ tâ kota kangbi so ayeke na popo ti Nzapa so ayeke na fini na ayanda so ayeke ti ala na fini ape so azo ti kodoro ti lo ayeke voro ala so.

⁹ Tënë ti nyen la Jéhovah atene na Abraham? Jéhovah atene: “Mo zia kodoro ti mo na afami ti mo, na mo sigigi. Ga na kodoro so mbi yeke fa ni ande na mo.” Jéhovah afa pëpe kodoro so Abraham ayeke gue dä, me lo tene gi na lo so ni yeke fa ni ande na lo. Me kozoni kue, a hunda na Abraham ti zia kodoro ti lo nga na afami ti lo. Na tango ni kâ, sewa ayeke kota ye mingi na lê ti azo ti Ur. Ni la, tongana mbeni koli azia afami ti lo si lo hon ayo, a yeke tâ sioni mingi na lê ti azo ni, ti ambeni a yeke tâ sioni ahon kuâ.

10. Ngbanga ti nyen a yeke lani peut-être kete ye na Abraham nga na Sara ape ti zia da ti ala na Ur ti hon?

¹⁰ A yeke lani kete ye na Abraham ape ti zia kodoro ti lo ti hon. Ur ayeke lani mbeni gbata ti mosoro, na gbâ ti azo alango dä. (Bâ encadré “ Gbata so Abraham na Sara azia ahon biaku.”) Azo so agi ye na gbe ti sese afa so ada ti Ur ândö ayeke pendere mingi. Ambeni  da ni ayeke na achambre 12 wala ahon ni ndali ti sewa ni nga ndali ti azo ti kua ni. Na milieu ni, mbeni lacour ayeke dä so a leke ni pendere na akete kete brique. Ambeni ye so azo ni mingi ayeke nga na ni na yanga-da ayeke afontaine, anzoni kabinë nga na ando ti bingo asaleté dä. Girisa ape so na ngoi so Jéhovah ahunda na Abraham na Sara ti hon, ngu ti Abraham ahon 70, na ti Sara asi 60 na ndo ni. Kite ayeke pëpe so Abraham aye nga si wali ti lo Sara alango na yâ ti gbagbara da ape nga lo duti nzoni. Ye so anzoni koli ti wali kue aye ndali ti awali ti ala la. Bâ ala, ala yeke sara lisoro na popo ti ala na ndo ti guengo ti ala ni, ala yeke hunda ambeni tënë na tere ti ala. A nzere lani na Abraham mingi so Sara ayeda ti dö anzoni ye so ala yeke na ni ti mû peko ti lo.

11, 12. (a) Aye wa la a lingbi Abraham na Sara abâ lege ni kozo ti zia Ur ti hon? (b) Aye ni ayeke tongana nyen na ngoi so Abraham na Sara nga na azo ti ala aleke tere ti ala awe ti hon?

¹¹ Tongaso, Abraham na Sara ayeke na aye mingi ti sarango ni. Ala yeke na akungba ti kangango ni. So ala yeke gue na mbeni ndo so ala hinga ni ape so, akungba wa si ala yeke mû ni ande? nga aso wa si ala yeke zia ni? Kota ye ni ayeke afami ti ala. Fade ala yeke sara tongana nyen na Térach, so lo ga ti lo mbakoro mingi awe so? Ala bâ so a yeke nzoni lo gue na ala. Peut-être Térach ayeda na bê ti lo ti gue oko na ala, teti so mbaï ni atene so lo la lo mû sewa ti lo si ala sigigi na Ur ala hon. Hinga ape lo zia nga vorongo yanda. Lot nga kue ayeke gue oko na ala.—Gen. 11:31.

¹² Fadeso, ndapre la, na a yeke ngoi ti hongo ni. Bâ ala na gigi ti gbata ti Ur ni so kota gbagba nga na kota canal angoro ni kue. A zia akungba na ndo ti achameau na akororo awe. * A bungbi ataba na angasa kue awe. Sewa ni kue nga na azo ti kua ti Abraham kue aleke tere awe, zo oko oko na place ti lo. Peut-être lê ti ala kue ayeke gi na mbage ti Abraham, ala yeke ku ti tene lo mû yanga na ala. Ngoi ni asi fadeso awe, ala kue atï na lege ala yeke gue. Ala zia Ur na peko ti ala biani biani.

13. Nyen la ambeni wakua ti Jéhovah asara laso so afa so ala sara ye tongana Abraham na Sara?

¹³ Laso, ambeni wakua ti Jéhovah ague na ando so a hunda ti wara awafango tënë dä mingi. Ambeni amanda afini yanga ti kodoro ti kono na kusala ti ala ni. Wala ala yeda ti tara ambeni kode ti fango tënë ti Royaume so lâ oko ala tara ni ape. Mara ti aye tongaso ahunda ti tene mo zo mo dö aye ti sese mo zia. E gonda mingi aita so asara mara ti ye tongaso, tongana ti Abraham na Sara! Tongana e fa mara ti mabe tongaso, Jéhovah ayeke sara tufa gbani gbani  na ndo ti e ande. Lo yeke futa lakue azo so afa so ala mä na bê na lo (aHéb. 6:10; 11:6). Lo sara lani na Abraham tongaso?

14, 15. (a) Ti londo na Ur ti si na Haran, voyage ni atambela tongana nyen? (b) Nyen la apusu peut-être Abraham ti ngbâ na Haran teti mbeni ngoi?

¹⁴ Ala mû lege ti banga-do, na ala hon na tere ti Ngu ti Euphrate. Alango ayeke hon, nga peko ti ala ayo awe. Bâ Abraham na Sara na tambelango ni. A si na mbeni ngoi, ala yeke na ndo ti achameau wala akororo ni. A si nga na mbeni ngoi ala yeke tambela na gere. Mä go ti ala nga na totongo ti akete cloche so a zia na tere ti anyama so ala duti na ndo ni. Na yâ ti voyage ni, même zo so ahinga kozo ti gbara tente ape nga ti kanga ni ape, lo hinga fadeso awe lege ti sarango ni. Na même ala hinga awe tongana nyen ti sara si Térach aduti nzoni na ndo ti mbeni chameau wala mbeni kororo. Ayenga ayeke hon, na ala ngbâ gi ti tambela.

¹⁵ Na nda ni, na peko ti so ala tambela akilomètre 960, ala si na gbata ti Haran so ali ti da ni akpa da ti a-otoro. A yeke mbeni kota gbata so azo ti dengo buze ti tö na ti do ayeke hon dä mingi. Abraham na azo ti lo angbâ na yâ ti gbata so teti mbeni ngoi. Peut-être a yeke ndali ti so Térach ayeke na ngangu mbeni ape ti gue ayo.

16, 17. (a) Bê ti Abraham anzere na mbele wa? (b) Nyen la Jéhovah amû na Abraham na ngoi so lo ngbâ na Haran?

 ¹⁶ Tongana Térach awara ngu 205, lo kui (Gen. 11:32). Jéhovah akiri asara tënë na Abraham, na ye so adë bê ti lo mingi. Jéhovah akiri na ndo ti tënë so lo tene na Abraham na ngoi so lo de lani na Ur. Lo ngbâ gi na ndo ti tënë so ape, lo kiri lo tene na Abraham so lo Abraham ni lo yeke ga “kota mara,” na so asewa kue ti sese ayeke wara tënë nzoni na lege ti lo Abraham ni. (Diko Genèse 12:2, 3.) Bê ti Abraham anzere na mbele so Nzapa ate na lo. Tongaso lo hinga so ngoi ti tene lo londo lo hon asi awe.

¹⁷ Ti so ni so, akungba akiri aga na ndo ni, ndali ti so maboko ti Jéhovah ayeke na ndo ti Abraham na ngoi so lo ngbâ na Haran. Bible asara tënë ti aye ti ala kue so “ala bungbi awe, na azo so ala wara ala na Haran”. (Gen. 12:5). Ti tene Abraham aga kota mara, lo yeke na bezoin ti gbâ ti akungba nga na ti azo ti kua. Lakue la si Jéhovah ayeke mû gbâ ti kungba na awakua ti lo ape, me lo yeke mû na ala aye so ala bezoin ni ndali ti sarango si ye so lo ye aga tâ tënë. Tongaso, na ngangu ti Jéhovah, Abraham na azo ti lo kue alondo ala gue na kodoro so ala hinga ni ape.

18. (a) Na ngoi wa la Abraham asara mbeni ye so ayeke kota ye mingi na yâ ti songo so Nzapa alë na azo ti lo? (b) Ambeni kota ye nde wa asi angu mingi na pekoni na oko lango ti lango 14 ti Nisan? (Bâ encadré “ Mbeni kota lango na yâ ti mbaï ti Bible.”)

¹⁸ Ambeni lango na pekoni, Abraham na azo ti lo asi na Carkémis, mbeni gbata so kâ la si gbâ ti azo so ayeke voyagé ayeke fâ Ngu ti Euphrate. A yeke peut-être na ngoi so la si Abraham asara mbeni ye so ayeke kota ye mingi na yâ ti songo so Nzapa alë na azo ti lo: Abraham na azo ti lo kue afâ Ngu ti Euphrate ni, na a yeke lani na lango 14 ti nze so na pekoni a iri ni Nisan, ngu 1943 kozo ti Christ (Ex. 12:40-43). Sese so Jéhovah atene ni yeke mû na Abraham ayeke na mbage ti mbongo ni. Na ngoi so la si mbele so Nzapa ate na Abraham akomanse ti sara kua ti lo.

19. (a) Jéhovah asara tënë na ndo ti nyen na Abraham? (b) Tënë ni so asara si Abraham apensé peut-être na nyen?

¹⁹ Abraham na azo ti lo afâ yâ ti sese ni ala gue na mbage ti mbongo. Ala luti na tere ti akota keke ti Moré, nduru na kodoro ti  Sichem. Na ndo so la si Jéhovah akiri asara tënë na Abraham. Lo tënë na lo so sese ni ayeke ga ande ti hale ti lo. Hinga ape li ti Abraham atï lani na ndo ti tënë ti prophétie so Jéhovah atene na yaka ti Eden ândö, so atene mbeni “hale” ayeke zi ande azo na gbe ti ye ti sioni (Gen. 3:15; 12:7). Peut-être ge la si lo to nda ti bâ so lo yeke na kota kusala na yâ ti ye so Jéhovah aleke ti sara so.

20. Abraham asara nyen ti fa singila ti bê ti lo ndali ti pendere matabisi so Jéhovah amû na lo so?

²⁰ Abraham akiri singila mingi na Jéhovah so lo mû na lo pendere matabisi so. Tongana lo yeke tambela na yâ ti sese ni kue, âmanke lo sara ni na hange mingi, peut-être a yeke ngbanga ti so sese ni so ayeke ti azo ti Canaan na ala ade dä. Lo luti, lo mû sandaga na Jéhovah. Kozoni a yeke na tere ti akota keke ti Moré, na pekoni a yeke nduru na Béthel. Na ndembe so lo gbu li ti lo na ndo ti hale ti lo, lo di iri ti Jéhovah, wala lo sepela ni, na singila na bê. Lo fa nga peut-être tënë na azo ti Canaan ni. (Diko Genèse 12:7, 8.) Biani ambeni ye ayeke tara ande mabe ti Abraham. Me koli so, so asara ye na ndara, ayeke bâ ndo na peko ape, ti pensé na da ti lo nga na anzoni ye so lo zia na gbata ti Ur. Lê ti lo ayeke gi na devant. Mbeti ti aHébreu 11:10 atene tënë so na ndo ti Abraham, a tene: “Lo yeke ku lani gbata so tâ gere ni ayeke dä, so walekengo ni nga wasarango ni ayeke Nzapa.”

21. (a) Nyen la e hinga na ndo ti Royaume ti Nzapa so Abraham ahinga ti lo ni ape? (b) Ye so apusu mo ti sara nyen?

²¹ E awakua ti Jéhovah ti laso, e hinga ye mingi na ndo ti gbata ni so ahon Abraham. A yeke mbeni gbata na lege ti fä, na a yeke Royaume ti Nzapa. E hinga so Royaume ni akomanse ti sara kua ti lo na yayu awe na aga nduru ti futi dunia so. E hinga nga so hale ti Abraham so Nzapa asara tënë ti lo giriri ayeke Jésus Christ, na lo la Nzapa azia lo Gbia na ndo ti Royaume ni. So pasa si e yeke duti na ni ti bâ Abraham, tongana Nzapa azingo lo na kuâ. Na ngoi so la ande lo yeke bâ tongana nyen la atënë so Jéhovah atene na lo ândö so aga tâ ye. Mo ye ti bâ tongana nyen la si Jéhovah ayeke sara ye kue alingbi na tënë so lo tene? Tongaso, ngbâ ti sara ye tongana ti Abraham. Duti nduru ti dö ambeni ye ti zia, mä yanga nga kiri singila mingi na Jéhovah ndali ti aye so lo mû na mo. Na ngoi so mo yeke sara ye na mabe tongana ti Abraham, lo so ayeke “babâ ti ala kue so ayeke na mabe”, lo yeke ga nga babâ ti mo.