1, 2. (a) Bara wa la si mbeni gene aga abara na Marie? (b) Kota ye wa la ayeke ku Marie?

MARIE ayô lê ti lo na nduzu, lo ku tere ti lo na zo ni so alï na yâ ti da ti lo so pëpe. Koli ni so ahunda tënë ti babâ wala mama ti Marie ape, lo ga gi ndali ti lo Marie ni. Na bango zo ni so, lo yeke ti gbata ti Nazareth ape, teti azo kue ahinga tere na yâ ti kete gbata so. Biani, lo yeke ti lo nde mingi. Lo bara Marie na mbeni fason so asara si li ti Marie akpe kue. Lo tene: “Bara mo, mo so Nzapa abâ mo tâ na nzoni lê mingi. Jéhovah ayeke na mo.”—Diko Luc 1:26-28.

² A yeke na ndo so la si Bible asara tënë ti Marie kpâ na e. A yeke na mbeni ngoi so mbeni kota ye ayeke ku lo. Marie ayeke molenge ti Héli, mbeni zo ti gbata ti Nazareth so ayeke na sese ti Galilée. Mbeni koli aga na peko ti lo ti mû lo na wali. Iri ti koli so ayeke Joseph. Lo yeke mbeni senge menusier, me lo ye tënë ti Nzapa mingi. Ni la, ti Marie, peut-être na yâ ti li ti lo, mbeni kota ye ayeke si na yâ ti gigi ti lo ape, gi ti tene lo duti wali ti Joseph, lo mû maboko na lo nga lo dü na lo amolenge. Me, mo ye ti bâ! gene so amû na lo mbeni ye ti sara, so alondo na Nzapa. Ye ni so ayeke changé gigi ti lo mingi.

3, 4. Ti hinga ye na ndo ti Marie, a yeke nzoni e zia aye wa yamba na e gi ti hinga gi nyen?

³ Bible afa ye mingi na ndo ti Marie ape, na ye so asara si azo mingi agi li ti ala na ni gbä. Bible asara tënë pëpe na ndo ti ngoi so Marie ade molenge. A sara nga tënë mingi pëpe na ndo ti sarango ye ti tere ti lo, na a fa nga pëpe wala lo yeke pendere, wala lo yo. Ye oko, ye so Bible atene na ndo ti lo afa kamême mbeni ye na ndo ti lo.

⁴ Ti hinga ye na ndo ti Marie, a yeke nzoni e mû atënë nde nde so azo ayeke fa ka na yâ ti abungbi ti vorongo Nzapa na ndo ti lo nga na adessin ti lo ndenge na ndenge so ala sara, e zia ni yamba. E zia nga yamba afango ye so amû gonda mingi na Marie, wali so asara tere ti lo kete so, na tapande afango ye so atene lo yeke “Sainte Marie” nga “Mama ti Nzapa.” Me zia e bâ tâ ye so Bible atene na ndo ti lo, teti ye so la ayeke fa na e so lo yeke lani na kota mabe mingi nga ayeke fa na e tongana nyen ti sara ye na mabe tongana ti lo.

5. (a) Ngbanga ti nyen li ti Marie akpe na bara so ange Gabriel abara na lo so? (b) Tapande ti Marie afa na e nyen?

⁵ Zo so asi na da ti Marie so ayeke mbeni zo tongana e ape. A yeke ange Gabriel. Lo tene na Marie so “Nzapa abâ [lo] tâ na nzoni lê mingi.” Na mango tënë so, li ti Marie “aga kirikiri mingi” si lo hunda tere ti lo na mara ti bara ni so (Luc 1:29). Tënë ni so aye ti tene nyen la? Ti Marie, zo alingbi ti pensé ti gonda lo ape, me ange ni atene na lo so Nzapa la abâ lo na nzoni lê. Ye so anzere na Marie mingi. Ye oko, Marie atene na bê ti lo ape so, so ni nzere na lê ti Nzapa awe so, awe. Tapande ti Marie afa na e so a yeke tâ mbeni nzoni ye ti gi ti nzere na lê ti Nzapa, me zia si e tene lâ oko ape na bê ti e so, so e nzere na lê ti lo awe so, awe. Nzapa aye azo ti baba pëpe, me zo so asara tere ti lo kete, mara ti zo tongaso la si lo ye lo nga lo yeke mû maboko na lo.—Jacq. 4:6.

6. Ange Gabriel afa na Marie mbeni pendere ye so Nzapa amû na lo. A yeke nyen?

⁶ Sarango tere kete ayeke mbeni ye so Marie ayeke duti ande tâ na bezoin ni mingi. Senge ape, ngbanga ti so ange ni afa na lo so Nzapa amû na lo mbeni pendere ye so lo Marie ni lo ku tere ti lo na ni ape. Ange Gabriel atene na lo so lo yeke dü ande mbeni molenge so ayeke duti ande kota ahon tanga ti azo kue na ndo ti sese. Lo tene: “Jéhovah Nzapa ayeke mû ande na lo trône ti babâ ti lo David. Na fade lo yeke komande na ndo ti da ti Jacob teti lakue lakue. Nga, royaume ti lo ayeke hunzi lâ oko pëpe.” (Luc 1:32, 33). Marie ahinga so, a sara ngu saki oko tongaso awe, Nzapa atene lani na David so mbeni hale ti lo ayeke komande ande kpu na kpu (2 Sam. 7:12, 13). Depuis la azo ayeke ku singo ti Messie ni so, na lo yeke duti ande molenge ti lo Marie ni!

7. (a) Tënë so Marie ahunda na ange ni afa nyen na ndo ti lo? (b) Amaseka ti laso alingbi ti manda nyen na mbage ti Marie?

⁷ Mbeni ye ni nga ayeke so ange ni atene na Marie so a yeke iri ande molenge ni so “Molenge ti Lo so ayeke na nduzu na ndo ti aye kue.” Tâ mbeni wali na sese ge alingbi ti dü Molenge ti Nzapa biani? Marie lo wani, lo lingbi ti dü tongana nyen? Tâ tënë, Joseph aga na peko ti lo, me lo de ti mû lo na wali ape. Ye so asara si Marie ahunda, lo tene: “Ye so ayeke si ande tongana nyen, so mbi de ti bungbi na mbeni koli pëpe so?” (Luc 1:34). Bâ so Marie asara tënë na kamene ape, lo fa polele so lo de ti hinga koli ape. Me laso, mingi ti amaseka abata tere ti ala pëpe, na ala yeke nduru ti he ala so abata ti ala tere ti  ala. Biani, dunia so achangé, me Jéhovah, lo changé ti lo oko pëpe (Mal. 3:6). Ni la, tongana ti ngoi ti Marie, azo so asara ye alingbi na andia ti lo, lo ne ala mingi.—Diko aHébreu 13:4.

8. Atâa so Marie ayeke na siokpari na tere ti lo, lo yeke dü ande molenge ni tongana nyen si siokpari aduti na tere ti molenge ni ape?

⁸ Atâa so Marie ayeke kota wakua ti Nzapa, lo yeke nga na siokpari na tere ti lo. Ni la, lo yeke sara ande tongana nyen ti dü Molenge ti Nzapa? lo so siokpari ayeke na tere ti lo oko ape so! Ange Gabriel afa na lo ni, lo tene: “Yingo vulu ayeke ga ande na ndo ti mo, na ngangu ti Lo so ayeke na nduzu na ndo ti aye kue ayeke zu ti duti na ndo ti mo. Ndani la si molenge so mo yeke dü lo, lo yeke duti ande nzoni-kue, na a yeke iri lo Molenge ti Nzapa.” (Luc 1:35). Tënë “nzoni-kue” ge aye ti sara tënë ti “ye so ayeke na saleté pëpe,” wala “ye so sioni ayeke na yâ ni ape.” E azo, tongana e dü molenge, siokpari so ayeke na yâ ti tere ti e ayeke duti nga na yâ ti tere ti molenge ni. Me ti Marie, Jéhovah ayeke sara ande mbeni miracle. Lo yeke mû ande fini ti Molenge ti lo na yayu kâ ti zia ni na yâ ti Marie. Na pekoni, yingo vulu ti Nzapa, wala ngangu ti Nzapa mveni, ayeke duti na ndo ti lo si molenge ni awara siokpari, même kete tongaso, na yâ ti tere ti lo pëpe. Marie amä na bê na tënë ti ange ni so? Lo sara ye tongana nyen?

9. (a) Ngbanga ti nyen azo so adë kite na ye so asi na Marie ayeke na raison ape? (b) Ange Gabriel atene nyen na Marie ti kpengba mabe ti lo?

⁹ A yeke ngangu na ambeni zo, même na ambeni kota zo ti aEglize, ti mä na bê so mbeni wali so ade ti hinga koli ape alingbi ti dü molenge. Atâa aye kue so ala manda, mbeni tâ tënë ayeke dä so ala gbu ndani ape. Tënë ni ayeke tënë so ange Gabriel atene, so “atënë kue ti yanga ti Nzapa ayeke ga gi tâ tënë.” (Luc 1:37). Marie ayeda na tënë ti ange Gabriel ni, ndali ti so lo yeke na kota mabe. Mabe ni so ayeda na atënë gi tongaso ape. Ni la, tongana ti ambeni zo so ayeke gbu li, Marie abezoin ti tene a fa na lo mbeni ye so afa biani atene mabe ti lo ni aluti nzoni. Tongaso, ange Gabriel atene na lo so songo ti lo Élisabeth, so ayeke mbakoro awe na so ade ti dü molenge ape, amë ngo na ngangu ti Nzapa.

10. Nyen la afa na e so peut-être Marie agi lani bê ti lo atâa pendere ye so lo yeke na ni ti dü Molenge ti Nzapa?

¹⁰ Fadeso Marie ayeke sara nyen? Kota kusala la ayeke na gbe ti lo so, na ye kue afa na lo so Nzapa ayeke sara ande si atënë kue so ange ni atene na lo so ayeke si biani. Atâa so a yeke mbeni pendere ye ti dü Molenge ti Nzapa, âmanke Marie agi bê ti lo mingi. Kozoni kue, Joseph aye ti mû lo na wali. Ka tongana lo bâ lo na ngo, fade ala yeke sara ande mariage ni la? Mbeni ye ni nga ayeke so batango Molenge  ti Nzapa ayeke duti ande kete ye ape. Lo yeke më ngo ti tâ Molenge ti Nzapa mveni, lo so Nzapa aye lo mingi. Nga, a yeke ti lo ande ti bâ lege ti molenge ni si asioni ye ti dunia ni asara sioni na lo ape. So kete kua la ape!

11, 12. (a) Nyen la ambeni koli ti kota mabe asara lani na ngoi so Nzapa amû na ala ambeni kota kua ti sarango ni? (b) Tënë so Marie atene na ange Gabriel afa nyen na ndo ti lo Marie ni?

¹¹ Bible afa so même ambeni koli ândö so ayeke na kota mabe asara lani mbeto kete ndali ti mbeni kota kua so Nzapa amû na ala ti sara. Na tapande, Moïse ake lani, lo tene so ni hinga ti sara tënë nzoni ape, tongaso ni kpa ti duti watokua ti Nzapa ape (Ex. 4:10). Ti Jérémie, lo tene lani so lo “de molenge” mingi ti sara kua so Nzapa amû na lo ti sara (Jér. 1:6). Jonas nga, lo kpe lani kua so Nzapa amû na lo, lo hon yongoro (Jonas 1:3). Ka ti Marie, lo yeke sara ti lo ande nyen?

¹² Marie atene na ange Gabriel, lo tene: “Bâ, mbi yeke maseka-wali so ayeke ngbâa ti Jéhovah! Zia ye ni asi na mbi gi tongana ti so mo tene.” (Luc 1:38). Atënë ti lo ni afa biani so lo yeke na tâ be-ti-molenge nga lo yeke zo ti mango yanga. Même laso, azo mingi abâ Marie tongaso. Maseka-wali so ayeke ngbâa, lo yeke ye oko ape tongana a haka lo na tanga ti awakua kue. Gigi ti lo kue ayeke na maboko ti wa ti lo. Marie abâ nga tere ti lo tongaso na mbage ti Jéhovah, Wa ti lo. Lo hinga so Nzapa ayeke bata lo, teti so Jéhovah ayeke be-ta-zo na azo so ayeke be-ta-zo na lo. Lo hinga nga so tongana lo ngbâ lakue ti sara kua ti lo na lege ni, Jéhovah ayeke sara tufa na ndo ti lo.—Ps. 31:23.

13. Tongana e bâ so e kpa pëpe ti sara mbeni ye so Nzapa ahunda na e ti sara, tapande ti Marie alingbi ti mû maboko na e tongana nyen?

¹³ Ambeni ngoi ayeke dä so Nzapa ahunda na e ti sara ambeni ye so peut-être na lê ti e, e kpa pëpe ti sara ni. Ye oko, Bible afa na e aye mingi so apusu e ti zia bê ti e kue na lo, tongana ti so Marie asara lani (aProv. 3:5, 6). Fade e yeke zia bê ti e kue na lo? Tongana e sara tongaso, Nzapa ayeke futa e, na ye so ayeke pusu e encore ti zia bê ti e kue na lo.

14, 15. (a) Na ngoi so Marie ague abâ Élisabeth na Zacharie, nzoni ye wa la Jéhovah asara na lo? (b) Atënë ti Marie so ayeke na Luc 1:46-55 afa nyen na ndo ti lo?

¹⁴ Tënë so ange Gabriel atene na Marie na ndo ti Élisabeth andu bê ti Marie mingi. Lo hinga so Élisabeth alingbi ande ti zia tere ti lo  na place ti lo Marie ni. Tongaso, lo londo na yanga ti ndapre lo gue na kodoro ti Juda. Guengo ni kâ ahunda tambela ti lango ota wala osio, ndali ti so gbâ ti ahoto ayeke na ando ni so. Tongana Marie alï na yâ ti da ti Élisabeth na prêtre Zacharie, Jéhovah akiri asara mbeni ye ti kpengba na mabe ti lo. Na ngoi so Élisabeth amä bara ti Marie, molenge so ayeke na yâ ti lo ahuru na ngia. Tongaso, yingo vulu asi Élisabeth si lo tene na Marie, lo tene lo yeke “mama ti Seigneur ti [lo]”. Nzapa afa kozo na Élisabeth so molenge ti Marie ayeke ga ande Seigneur ti lo, wala Messie ni. Na pekoni, yingo akiri apusu Élisabeth ti gonda Marie ndali ti mango yanga ti lo, lo tene: “Ngia ayeke nga na wali ni so amä na bê.” (Luc 1:39-45). Tâ tënë, ye kue so Nzapa atene na Marie ayeke si biani.

 ¹⁵ Marie nga kue akiri tënë, na a bata tënë ti lo ni so nzoni na yâ ti Bible. (Diko Luc 1:46-55.) Gi na oko ndo so la si e wara yongoro tënë ti Marie, na atënë ti lo ni afa ye mingi na ndo ti lo. A fa so lo yeke zo so ahinga ti kiri singila teti so lo sepela Jéhovah ndali ti pendere ye so lo mû na lo ti duti mama ti Messie ni. A fa nga so lo yeke na kota mabe, teti lo tene so Jéhovah ayeke kinda azo ti baba me lo yeke mû maboko na asenge zo so agi lo nga lo yä ala na nduzu. Atënë ti lo ni afa nga so lo hinga ye mingi na ndo ti Mbeti ti Nzapa. Mbeni mbeti atene so lo sara kusala na ambeni tënë 20 na ndo ni tongaso ti yâ ti mbage ti Bible so alondo na Genèse ti si na Malachie. *

16, 17. (a) Nyen la Marie na molenge ti lo asara lani, so e lingbi ti mû pekoni? (b) So Marie ague aduti na ndo ti Élisabeth so afa na e nzoni ye wa?

¹⁶ Atënë so Marie atene so afa polele so lo yeke gbu ka li ti lo na ndo ti atënë ti yâ ti Mbeti ti Nzapa mingi. Me atâa so kue, lo sara lakue tere ti lo kete, lo zia si atënë ti yâ ti Mbeti ti Nzapa la asara tënë ahon ti tene lo wani lo sigigi na ambeni tënë ti li ti lo. Molenge so ayeke na yâ ti Marie ayeke sara ande tongana lo, teti tongana lo kono, lo wani lo tene: “Ye so mbi fa ayeke ti mbi pëpe, me a yeke ti lo so atokua mbi.” (Jean 7:16). A yeke nzoni e hunda atënë so na tere ti e: ‘Mbi nga kue mbi bâ Bible na nene ni? Wala mbi ye ka ti fa gi tënë ti li ti mbi?’ Ti Marie, lo bâ Bible na nene ni.

¹⁷ Marie angbâ na ndo ti Élisabeth nduru na nze ota, lo mû maboko na Élisabeth mingi, na kite ayeke pëpe so dutingo ti lo kâ asara lo nzoni mingi nga (Luc 1:56). Ye so afa na e tongana nyen mbeni kamarade alingbi ti duti mbeni nzoni ye ndali ti e. Tongana e sara kamarade na azo so aye Jéhovah Nzapa na bê ti ala oko, songo ti e na Nzapa ayeke kpengba mingi. (aProv. 13:20) Me ngoi asi awe ti tene Marie akiri na yanga-da ti lo. Tongana Joseph abâ lo ande na ngo ni so, lo yeke tene ande nyen?

18. (a) Tënë ti ye wa Marie afa na Joseph? (b) Joseph asara ye tongana nyen?

¹⁸ Marie aku ngbii ngo ti lo asigigi awe si lo fa tënë ni na Joseph? E pensé ape. Me peut-être lo gi bê ti lo kozo wala Joseph ni, nzoni koli so aye tënë ti Nzapa so, ayeke sara ande nyen tongana lo mä tënë ni so lo Marie lo yeke tene na lo ande? Ye oko, lo gue lo fa peko ti aye ni kue na Joseph. Tënë ni so asara Joseph nzoni oko ape. Lo ye biani ti mä na bê na tënë ti nzoni molenge-wali so, me ye ni akpa mo bâ mo tene Marie anzi tere ti lo. Bible afa pëpe aye so akporo lani na yâ ti li ti Joseph ni. Me a fa so lo ye ti divorcé na Marie, teti na tango ni kâ, azo so angbâ ti bâ tere ndali ti mariage ayeke mo bâ mo tene  ala sara mariage awe. Ye oko, lo ye ti bi kamene na lê ti Marie na lê ti azo ape, tongaso lo soro ti divorcé na lo na hondengo ni (Mat. 1:18, 19). Tongana Marie abâ so nzoni koli so agi bê ti lo mingi na ndo ti ye so asi so, mawa adoit ti sara lo mingi. Me lo sara ngonzo na tere ti Joseph ape.

19. Jéhovah asara nyen ti mû maboko na Joseph ti sara ye so ayeke nzoni?

¹⁹ Na nzoni bê, Jéhovah amû maboko na Joseph ti sara ye so ayeke nzoni. Mbeni ange aga na lo na bango li si atene na lo so Nzapa la asara si Marie amë ngo so. So tënë ti dengo bê biani! Fadeso Joseph asara ye so Marie asara ti lo kozo awe, lo sara tâ gi ye so Jéhovah afa na lo ti sara. Lo mû Marie na wali, na lo leke tere ti lo ti sara kota kua so ayeke ti bata Molenge ti Jéhovah so Marie ayeke dü ande.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Nyen la ala so asara mariage awe nga na ala so aye ti sara ni alingbi ti manda na mbage ti Marie na Joseph?

²⁰ Azo so asara mariage awe, wala so aye ti sara ni, a yeke nzoni ala manda ye na lege ti amaseka use so. Tongana Joseph ayeke bâ wali ti lo so ade maseka ayeke sara akua ti lo ti wali na ti mama, kite ayeke pëpe so bê ti lo ayeke na ngia so ange ti Jéhovah afa na lo ye so a lingbi lo sara lani. Joseph abâ tongana nyen la si a yeke kota ye ti zia bê ti lo na Jéhovah na ngoi so lo ye ti mû akota desizion (Ps. 37:5; aProv. 18:13). E pensé so lo bâ lege ti sewa ti lo lani nzoni nga lo sara ye na ala na nzoni bê mingi.

²¹ Nyen la e lingbi ti manda nga na mbage ti Marie so lo yeke lani nduru ti ga wali ti Joseph? Atâa so na mango lo kpâ, Joseph ahinga li ti lo na tënë ti Marie ni ape, Marie azia desizion ni na tïtî Joseph, teti so lo la lo yeke duti mokonzi ti sewa ti ala. Peut-être Marie amanda ye mingi na lege ti ye so asi so. A yeke nga mbeni ye so awali Chrétien ti laso alingbi ti manda ye dä nga. Mbeni ye ni nga ayeke so Joseph na Marie abâ nene ti sarango tënë polele na popo ti mba.—Diko aProverbe 15:22.

22. (a) Gere ti mariage ti Joseph na Marie aluti na ndo ti nyen? (b) Kusala wa ayeke ku ala?

²² Afini marié so ato nda ni nzoni mingi. Ala use kue aye Jéhovah Nzapa mingi nga ala ye ti sara kua ti ala ti nzoni babâ na nzoni mama na lege so anzere na Nzapa. Ala yeke wara ande aye ti nzoni mingi, me nga ala yeke tingbi ande na ambeni kpale. Ala yeke bata ande Jésus, molenge so ayeke kono ande ti ga koli so ahon tanga ti azo kue na ndo ti dunia.