Ti londo na ngu 1948 ti si na ngu 1990, Afrique du Sud ayeke lani na gbe ti gouvernement ti apartheid. a Na temps ni so, a sara ye na lege ni ape na mingi ti ambeni mara. Kallie, so a classé lo lani na popo ti amétisse na gbe ti apartheid, atene: “Ala so ayeke amunzu ape ala yeke ke nga ambeni zo.”

 A-Témoin ti Jéhovah so ayeke na Afrique du Sud ayeke amara so alondo na ando nde nde. Nyen la ala sara ti gbu lê ni na ngoi ti apartheid? Nga nyen la mbaï ti ala afa na e?

 Na Afrique du Sud, ambeni zo so ake tënë ti mara aleke lani ti sigi ti fa ngonzo ti bê ti ala. Mingi ti azo so ake lani politique ti gouvernement ni a kanga ala, nga a fâ ambeni. Ala so ake tënë ti gouvernement ni, ala kiri aga azo so ayeke sara aye ti ngangu mingi na amba ti ala. Me, aTémoin ti Jéhovah asara ye alingbi na ndia ni, ala ke ti mû mbage na yâ ti manifestation ni wala ti gi ti changé gouvernement ni. Tongana ala sara tongaso, ala mû tapande ti akozo aChrétien so “awoko terê na gbe ti akota zo ti komande.”—aRomain 13:1, 2.

 Fani mingi, azo asara lani pression na ndö ti aTémoin ti Jéhovah ti tene ala sara ye ague nde na ye so ala mä na bê na ni nga ti mû mbage ti mbeni bungbi ti poroso. Me, ti mû mbage ti mbeni parti apeut ti sara si ala mû mbage na yâ ti aye ti poroso wala même ti tiri contre amba ti ala aTémoin ti Jéhovah. Na tapande, Thembsie afa so “na ngoi ti asoulèvement so atï lani na ngu 1976, a forcé mingi ti a-élève ti lï na yâ ti groupe ti azo ti poroso so ayeke ga na wusuwusu. Groupe ti a-élève ni so ayeke gue na yanga-da oko oko ti gi ambeni élève ni ti ga na yâ ti groupe ni. Tongana mo ke, ala gbi da ti mo wala même ala pika mo nduru na kuâ.” Mbeni zo so amû li ni na ndö ti parti ti opposant ni atene lani na Theophilus so ayeke mbeni Témoin ti Jéhovah, lo tene: “Tongana e sö benda na ndö ti amunzu, e yeke fâ mo ndali ti so mo tiri ndali ti kodro ti mo ape.”

 Atâa akpale so apartheid aga na ni, aTémoin ti Jéhovah ti Afrique du Sud angbâ ti sara bungbi ndo oko (aHébreu 10:24, 25). Ambeni congrégation apeut lani ti leke mbeni Da ti Royaume ape ndali ti so apartheid ni asara si mingi ti aita atï na yâ ti pauvreté. b Enver atene: “Teti angu mingi, e loué ada so ayeke tâ nzoni oko ape. Tongaso, babâ ti mbi azia da ti e ti tene e sara abungbi ti congrégation dä. Fani use na yâ ti yenga oko, a yeke sara bungbi na yâ ti da ti e. Parfois, azo ahon 100 tongaso ayeke serré terê na yâ ti da ni. Na peko ti abungbi ni, lakue anzere na e ti yamba azo kue.”

 Aita awara mbeni nzoni lege ti hon ndö ti akpale so apartheid aga na ni. Na tapande, na yâ ti kete kodro ti Limpopo, a hunda na mbeni ita-koli so ayeke munzu ti ga ti mû diskur na temps ti mbeni assemblée ti circonscription na ndo so azo vuko la ayeke dä na a ke na amunzu ti gue kâ. Tongaso, lo gue lo bâ mbeni munzu so ferme ti lo ayeke na ndo so azo vuko ni ayeke dä, na ala mä terê. Azo so aga na assemblée ti circonscription ni aduti na terê ti gbagba ti ferme ni na zo so amû diskur ni ayeke na mbeni mbage ni.

 Na gbe ti apartheid, tënë ti mara asara si a kangbi yâ ti ando so amunzu na azo vuko alango dä na ambage nde nde. Tongaso, a yeke wara gï amême mara na yâ ti aterritoire ti congrégation ni. Apartheid ni a-obligé lani aTémoin ti Jéhovah ti changé yâ ti fason so ala yeke fa na tënë. Ti fa tënë na ando so a yeda na ni ape ayeke lani mbeni kpale. Krish, so a classé lo lani na popo ti a-indien na gbe ti apartheid, atene: “Mingi ni, azo so ayeke amunzu ape a yeda na ala ape ti wara mbeni ndo ti lango na bï. Tongaso, e yeke lango na yâ ti a-oto ti e wala na gbe ti akeke. Na ndapre, e yeke sukula ngu na yâ ti atoilette ti mbeni station. Parfois, même na yâ ti atoilette ni, a yeke zia na ndö ti apancarte ni atene ‘Gï ndali ti amunzu.’ Atâa so kue, aita angbâ ti yapu ti fa tënë na yâ ti akete kodro, a nzere na ala ti sara lisoro na azo so ayeda ti mä tënë ni.”

 Atâa akpale so kue, wungo ti awakua ti Jéhovah angbâ ti gue na li ni. Na temps so ndia ayeda na tënë ti apartheid na ngu 1948, wungo ti awafango tënë na Afrique du sud ayeke 4 831. Na temps so tënë ti apartheid ahunzi na ngu 1994, wungo ti awafango tënë ayeke 58 729. Na wungo ti awafango tënë ni angbâ gï ti gue na li ni. Na ngu 2021, wungo ti awafango tënë na Afrique du sud ayeke 100 112.

 Na ngoi ti aparthied, aTémoin ti Jéhovah na Afrique du sud avivre lani na yâ ti mbeni kodro so a lu ndia ti tënë ti mara dä. Na yâ ti ye tongaso, aita asara lani ngangu ti ndoye mara ti azo nde nde kue nga ti mä terê na ala. Ala sara ni na lege so ala sara ye alingbi na afango ye nga na amama-ndia ti Bible (Kusala 10:34, 35). Atâa so kengo zo amû ndo, me ndoye asara si ala duti beoko.—Jean 13:34, 35.

 Na ngu 1993, aTémoin ti Jéhovah asara lani mbeni kota bungbi na Afrique du sud so abungbi mara ti azo nde nde. Mbeni kota zo ti poroso so a hinga lo mingi abâ aTémoin ti Jéhovah ti Afrique du sud so ayeke bara aita so alondo na akodro nde nde si aga nga ala yeke gbu amba ti ala na kate na temps so ala si na aéroport, lo tene: “Tongana e yeke beoko tongana ti ala so, ka e leke akpale ti e depuis awe.”