1, 2. (a) Nyen la azo ayeke sara ti wara liberté? (b) Aye wa la aga na pekoni?

LASO, azo ayeke sara tënë mingi na ndö ti bango adroit ti zo kue na nene ni nga na ndö ti liberté. Na yâ ti akodro mingi azo aye ti tene a sara ye na ala nzoni, a ke ala ndali ti mara ti ala ape nga ala duti na yâ ti yere ape. Ambeni ahunda ti tene a mû na ala liberté ti tene tënë ti bê ti ala, ti soro ye so ala ye nga ti duti na fini tongana ti so ala ye. Na ndo kue azo aye ti duti na liberté.

² Ti wara liberté, azo ayeke fa ngonzo ti bê ti ala nga ala yeke londo même na terê ti akota zo ti komande. Me eskê ala wara ye so ala ye so? Ên-ën. Mingi ni, azo ayeke bâ pasi mingi na pekoni na même azo ayeke wara kuâ. Aye so kue afa tâ tënë ti tënë ti Gbia Salomon so lo tene na gbe ti yingo, lo tene: “Komandema ti zo na ndö ti mba ti lo aga gï na sioni na mba ti lo ni.”—Zo-ti. 8:9.

3. Nyen la e lingbi ti sara ti duti na tâ ngia?

³ Disciple Jacques afa ye so e lingbi ti sara ti wara tâ ngia. Lo  tene: “Zo so ayôro lê ti lo na yâ ti ndia so ayeke mbilimbili-kue, ndia ti liberté, na lo ngbâ dä, . . . lo yeke duti ande na ngia na yâ ti aye so lo yeke sara.” (Jacq. 1:25). Jéhovah, so alu ndia so ayeke mbilimbili-kue, ahinga nzoni mingi aye so azo ayeke na bezoin ni ti duti na ngia mingi. Lo mû na kozo koli nga na kozo wali tâ liberté nga na aye kue so ala bezoin ni ti duti na ngia.

4. Liberté wa la Adam na Ève ayeke na ni lani? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

⁴ Tongana e diko chapitre oko na use ti mbeti ti Genèse, e lingbi ti bâ so Adam na Ève ayeke lani na liberté so azo ayeke pensé ti duti na ni laso so. Ala yeke lani na ye kue so ala besoin ni, ye oko asara ala mbeto ape nga zo oko asara ye ti sioni na ala ape. Ala gi bê ti ala ape na ndö ti kobe, kua, kobela wala kuâ (Gen. 1:27-29; 2:8, 9, 15). So aye ti tene so Adam na Ève ayeke lani na liberté ti sara aye kue? Zia e bâ ni.

5. Nde na aye so azo mingi apensé, nyen la azo ayeke na bezoin ni ti duti na liberté?

⁵ Laso azo mingi apensé so ti duti na tâ liberté, a lingbi ala sara ye kue so ala ye ti sara, atâa nyen la aga na pekoni. Mbeni bakari (The World Book Encyclopedia) atene so liberté ayeke “ngangu so zo ayeke na ni ti soro ye nga ti sara ye ni.” Ye oko, bakari ni akiri atene: “Tongana a ndu tënë ti ndia, azo ayeke na liberté tongana gouvernement alu andia so ayeke na lege ni, andia so ayeke kota ye wala so ahon ndö ni ape.” So aye ti tene so ti ke na zo ti sara ambeni ye ayeke kota ye tongaso si azo kue alingbi ti duti na liberté. Me hundango ndo ni ayeke so: “Zo wa la ayeke na droit ti fa ye so ayeke na lege ni, so ayeke kota ye wala so ahon ndö ni ape?”

6. (a) Ngbanga ti nyen la gï Jéhovah oko la ayeke na liberté ti sara ye kue? (b) Mara ti liberté wa la azo alingbi ti duti na ni? Ngbanga ti nyen?

⁶ Tongana a yeke tënë ti liberté, kota ye so a lingbi e bata na li ti e ayeke so, Jéhovah Nzapa oko la ayeke na liberté ti sara ye kue. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Lo la lo sara aye kue nga lo yeke Gbia ti dunia kue (1 Tim. 1:17; Apoc. 4:11). Gbia David asara kua na apendere tënë ti fa dutingo ti Jéhovah so. (Diko 1 Chronique 29:11, 12.) Tongaso, acréature kue na yayu nga na sese ayeke na liberté ti sara aye kue ape. A lingbi ala hinga so Jéhovah Nzapa ayeke na droit kue ti fa ye so lo bâ ayeke na lege ni, ye so ayeke kota ye nga ye so ahon ndö ti zo ape. Biani, a yeke ye so Jéhovah Nzapa asara lani na zo na tongo nda ni la.

7. Ambeni ye wa la a lingbi e sara so asara si e yeke na ngia?

⁷ Atâa so na tongo nda ni Adam na Ève ayeke lani na liberté mingi, ala yeke na liberté ti sara aye kue ape. Ambeni ye so ala yeke na liberté ti sara ni ape aga mbeni sarango ye ti ala so aga gï na bê ti lo. Na tapande, kozo babâ na mama ti e ahinga so ti ngbâ na fini a lingbi lani ala wu pupu, ala te ye, ala lango nga ala sara ambeni ye. So aye ti tene so ala yeke lani na liberté ape la? Ên-ën, ndali ti so Jéhovah abâ so atâa ala sara aye ni so ala lingbi ti duti na ngia (Ps. 104:14, 15; Zo-ti. 3:12, 13). E kue a nzere na e ti wu nzoni pupu, ti te apendere kobe so e ye ni mingi nga ti wu terê ti e nzoni na bï. E yeke sara akota ye so na ngia na e pensé lâ oko ape so a gbanzi na e mbeni ye gbanzingo la wala mbeni nengo kungba la a zia na ndö ti e. Kite ayeke dä ape so Adam na Ève nga kue apensé lani tongaso.

8. Commandement wa la Nzapa amû lani polele na kozo babâ na mama ti e? Ngbanga ti nyen la lo mû commandement ni so?

⁸ Jéhovah amû commandement polele  na Adam na Ève. Lo tene na ala ti dü amolenge amû ndö ti sese nga ti bâ lege ni (Gen. 1:28). Eskê commandement so akanga lege na ala na yâ ti ambeni ye ti duti na liberté? A yeke tongaso ape. A mû lege na azo ti mû mbage na yâ ti ye so Zo so asara ala aleke na bê ti lo ti sara. So ayeke ti sara si sese kue aga paradis, ti tene aga ndo so ala yeke duti dä teti lakue lakue nga na amolenge ti ala so ayeke mbilimbili-kue (És. 45:18). Laso, tongana azo asoro ti ngbâ kumbamba wala ti sara mariage me ti dü molenge ape, ala sara ye ague nde pëpe na ye so Nzapa aye. Me azo ayeke sara mariage na ala yeke dü amolenge atâa so ayeke ga na ambeni kpale (1 aCor. 7:36-38). Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so, na ngoi so aye atambela na lege ni, sarango aye ni so anzere na ala nga ala wara ngia dä (Ps. 127:3). Tongana fade Adam na Ève amä yanga ti Jéhovah, ka ala yeke duti na ngia na yâ ti mariage ti ala nga na yâ ti sewa ti ala teti lakue lakue.

9. Ngbanga ti nyen la commandement ti Nzapa so ayeke na Genèse 2:17 ayeke na lege ni, ayeke kota ye, nga ahon ndö ti zo ape?

⁹ Jéhovah amû na Adam na Ève mbeni commandement ni nde na lo fa na ala polele ye so ayeke si tongana ala ke ti sara ye alingbi na ni. Lo tene: “Ti keke ti hingango nzoni na sioni, mo te lê ni pëpe, teti na lango so mo te ni, ti tâ tënë ni mo yeke kui.” (Gen. 2:17). Eskê commandement so ayeke na lege ni ape, ayeke kota ye ape wala ahon ndö ti zo? Eskê a sara si ala yeke na liberté ape? Oko pëpe. Awandara ti Bible mingi atene so commandement ti Nzapa so ayeke na lege ni nga ayeke nzoni. Na tapande, mbeni wandara ni atene: “Tënë so asigi na nda ni na yâ ti commandement ti Nzapa so ayeke na [Genèse 2:16, 17] ayeke so Nzapa oko la ahinga ye so ayeke nzoni . . . ndali ti azo nga Nzapa oko la ahinga ye so ayeke nzoni ape . . . ndali ti azo. Ti tene azo kue aduti ‘nzoni’ a lingbi ala duti na confiance na Nzapa nga ala mä yanga ti lo. Tongana ala ke yanga ti lo, lo yeke zia ala wani asoro ye so ayeke nzoni . . . nga na ye so ayeke nzoni ape.” So ayeke mbeni ye so ane mingi so azo alingbi pëpe ti yô ni ala wani nzoni.

10. Ngbanga ti nyen la liberté ti soro ye ayeke legeoko pëpe na droit so zo ayeke na ni ti fa ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni?

¹⁰ Ambeni zo alingbi ti tene so Jéhovah amû na Adam pëpe liberté ti sara ye so lo ye. Ye oko, ala hinga pëpe so liberté ti soro ye, wala droit so zo ayeke na ni ti soro ye so lo ye ti sara, ayeke legeoko pëpe na droit so zo ayeke na ni ti fa ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni. Adam na Ève ayeke lani na liberté ti soro ti mä yanga ti Nzapa wala ti mä yanga ti lo ape. Me Jéhovah oko la ayeke na droit ti fa ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni, tongana ti so lo fa ni na lege ti “keke ti hingango nzoni na sioni” na yaka ti Éden (Gen. 2:9). E lingbi ti hinga pëpe aye kue so ayeke ga na peko ti aye so e soro ti sara, e lingbi nga pëpe ti hinga wala aye ti peko ti aye so e soro ti sara ayeke ga nzoni lakue. A yeke ndali ni la e yeke bâ fani mingi azo ayeke mû adesizion na nzoni bibe, me aye so aga na pekoni ayeke gï pasi, akpale wala aye ti vundu (aProv. 14:12). So a mû na azo liberté ti sara aye kue ape ayeke mbeni kota ye. Jéhovah afa ndoye na lege ti commandement so lo mû na Adam na Ève so, lo fa tongana nyen la a lingbi ala sara kua na tâ liberté so ala yeke na ni. Nyen la Adam na Ève asoro ti sara?

11, 12. Ngbanga ti nyen la ye so Adam na Ève asoro aga na kpale? Mû mbeni tapande ti fa ni.

¹¹ Mawa ni ayeke so, Adam na Ève asoro  ti ke yanga ti Jéhovah. Ève asoro ti mä Satan na ngoi so Satan atene: “Lê ti ala ayeke zi, na ala yeke ga tongana Nzapa, ala yeke hinga ye ti nzoni na ye ti sioni.” (Gen. 3:5). Eskê ye so Adam na Ève asoro asara si ala wara liberté mingi tongana ti so Satan atene? Ên-ën. Ala bâ so kengo yanga ti Jéhovah aga na akpale (Gen. 3:16-19). Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Jéhovah amû na azo pëpe liberté ti fa ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni.—Diko aProverbe 20:24 nga na kete tënë na gbe ni; Jérémie 10:23.

¹² A yeke legeoko tongana ti mbeni zo ti kpengo na avion. Ti si na ndo so lo ye ti gue dä nzoni, a lingbi lo hon gï na lege so a fa ni kozo awe, lo sara kua na abouton ti yâ ti avion ni so afa tongana nyen ti kpe na ni nga lo sara tënë na azo so kua ti ala ayeke ti fa na lo aye tongana ando so lo doit ti hon dä nga na ndo so lo doit ti tï dä. Me tongana lo mû peko ti afango ye ni ape na lo mû gï lege so lo ye, kpale alingbi ti si. Tongana ti zo ti kpengo na avion so, Adam na Ève aye ti sara aye tongana ti so ala wani aye. Ala ke fango lege ti Nzapa. Nyen la asi na pekoni? Kpale. Desizion ti ala aga na siokpari nga na kuâ na ndö ti ala wani nga na pekoni na ndö ti amolenge ti ala (aRom. 5:12). So Adam na Ève agi ti soro ala wani ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni, ala perdre tâ liberté so Jéhovah amû lani na ala.

13, 14. Tongana nyen la e lingbi ti wara tâ liberté?

¹³ Ambeni zo alingbi ti pensé so tongana ala yeke na liberté ti sara aye kue ayeke duti nzoni mingi. Me a yeke tâ tënë la? Atâa so ti duti na liberté ayeke ga na aye ti nzoni mingi, eskê mo lingbi ti imaginé so dunia so ayeke duti tongana nyen tongana fade a ke na azo ape ti sara ambeni ye? Mbeni bakari (The World Book Encyclopedia) atene so andia ti abungbi so aleke ni nzoni ayeke ngangu ndali ti so a lingbi andia ni so abata liberté ti azo nga ake na ala ti sara ambeni  ye. Ye so ayeke lakue kete ye ape. A yeke ndali ni la e yeke bâ so andia ayeke mingi nga a-avocat nga na ajuge so ayeke gi ti fa nda ti andia ni na ti sara ye alingbi na ni ayeke mingi.

¹⁴ Jésus Christ afa tongana nyen la e lingbi ti wara tâ liberté. Lo tene: “Tongana ala ngbâ na yâ ti tënë ti mbi, ala yeke biani adisciple ti mbi, na ala yeke hinga ande tâ tënë, na tâ tënë ayeke zi ala.” (Jean 8:31, 32). Tongaso ti wara tâ liberté, a lingbi e sara aye use. Kozoni, a lingbi e yeda na tâ tënë so Jésus afa. Use ni, a lingbi e ga adisciple ti lo. Tongana e sara aye so e lingbi ti wara tâ liberté. Me liberté ti nyen? Jésus atene: “Zo kue so angbâ ti sara siokpari ayeke ngbâa ti siokpari . . . Tongana Molenge ni la si azi ala, ala yeke duti azo so a zi ala biani awe.”—Jean 8:34, 36.

15. Ngbanga ti nyen la liberté so Jésus amû zendo ni alingbi ti ‘zi e biani’?

¹⁵ A yeke polele so, liberté so Jésus amû zendo ni ayeke nzoni mingi ahon liberté so mingi ti azo ayeke gi laso. Na ngoi so Jésus atene: “Tongana Molenge ni la si azi ala, ala yeke duti azo so a zi ala biani awe”, lo yeke tene lani tënë ti zingo azo na gbe ti ngbâa ti siokpari, ngbâa so ayeke sioni mingi ahon tanga ti dutingo ngbâa kue. Na lege wa la e yeke ngbâ ti siokpari? Siokpari so ayeke na terê ti e asara si e yeke sara aye ti sioni. A lingbi nga ti kanga lege na e ti sara ye so e hinga ayeke nzoni wala ti sara kue ti sara nzoni ye. Aye so aga na pekoni ayeke songo bê, vundu, pasi nga na nda ni kuâ (aRom. 6:23). Bazengele Paul ahinga tongana nyen la dutingo ngbâa ti siokpari ason. (Diko aRomain 7:21-25.) Gï tongana a zi siokpari biani biani awe si e lingbi ti wara tâ liberté so Adam na Ève ayeke na ni lani.

16. Tongana nyen la a lingbi ti zi e biani?

¹⁶ So Jésus atene “tongana ala ngbâ na yâ ti tënë ti mbi” afa so ambeni ye ayeke dä so a hunda na e ti sara si a zi e. A yeke aye wa? Teti so e yeke aChrétien so e mû terê ti e na Nzapa awe, e ke terê ti e nga e soro ti sara ye alingbi na afango ye ti Christ tongana adisciple ti lo (Mat. 16:24). Gï tongana ti so Jésus amû zendo ni, a yeke zi e ande biani na ngoi so e yeke wara aye ti nzoni kue so aga na peko ti ye so a futa ti zi e.

17. (a) Tongana nyen la e lingbi ti duti na tâ ngia? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article ti peko?

¹⁷ Ti duti na tâ ngia, a lingbi e sara ye alingbi na afango ye ti Jésus ndali ti so e yeke adisciple ti lo. Tongana e sara tongaso, na nda ni a lingbi ti zi e biani biani na gbe ti ngbâa ti siokpari nga na kuâ. (Diko aRomain 8:1, 2, 20, 21.) Article ti peko ayeke fa na e tongana nyen la e lingbi ti sara kua na liberté so e yeke na ni laso na ndara, tongaso si e lingbi ti mû gonda na Jéhovah, Nzapa ti tâ liberté, teti lakue lakue.