Gue na tënë ti yâ ni

Gue na li ti atënë ni

Mo hinga?

Mo hinga?

Ândö, a yeke sara ka arouleau tongana nyen, nga a yeke sara kua na ni tongana nyen?

Arouleau ti buku ti Esther, na popo ti ngu 1700 ti si na ngu 1800

Évangile ti Luc atene so Jésus azi rouleau ti Ésaïe, lo diko ni na lo roulé ni na place ni. Na yâ ti andangba tënë ti Évangile ti Jean, Jean asara tënë ti mbeni rouleau, nga lo tene so place ayeke dä ape ti tene lo sû na yâ ti rouleau ni so, tënë ti amiracle kue so Jésus asara lani.—Luc 4:16-20; Jean 20:30; 21:25.

A leke ka arouleau tongana nyen? A yeke sara ni lani na poro ti tere ti nyama, wala na papyrus, so a yeke fü ni na tere ti tere, tongaso si aga mbeni yongoro mbeti wala mbeni rouleau. Na pekoni, a yeke roulé ni na tere ti mbeni keke na a yeke zia mbage so mbeti ni ayeke dä na yâ ni. A yeke sû atënë ni nduru nduru, a londo na nduzu a descend na gbe ni, na a zia alege na popo ni. Tongana rouleau ni ayo mingi, a yeke zia akeke use na tere ni, ti tene a mû lege na zo so ayeke diko ni ti zi yâ ni na mbeni maboko ti lo na ti roulé ni na mbeni mbage ti maboko ti lo ni, juska lo wara place so lo yeke gi ni.

Mbeni bakari (The Anchor Bible Dictionary) atene: “Nzoni ye ti rouleau ni ayeke so, teti so a yo pendere (mètre 10 tongaso), a peut ti sû atënë ti yâ ti mbeni ngbongboro livre na yâ ni, na tongana zo aroulé ni, mbeti ni akiri aga kete.” Na tapande, Évangile ti Luc kue apeut ti mû lê ti mbeni rouleau so ayo mètre gumbaya na ndambo tongaso. Ti ambeni rouleau ni, a yeke fâ ayanga ni pendere, a mû tênë ti kpakango na gere a kpaka na ni pendere na a zia acouleur na tere ni.

Azo wa la ayeke lani “aprêtre-mokonzi” so a sara tënë ti ala na yâ ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so alondo na Genèse ti si na Apocalypse?

Ândö, na ngoi so a komanse ti sara kua na aprêtre na Israël, gi mbeni koli oko la ayeke sara kua tongana kota prêtre, na lo yeke sara kua ni so juska na lâ ti kuâ ti lo (Nombre 35:​25). Aaron la ayeke kozo kota prêtre. Tongana lo kui, a yeke kozo molenge ti lo la amû place ti lo, na a sara gi ni tongaso ti gue na ni (Exode 29:⁠9). Mingi ti ahale ti Aaron asara kua lani tongana aprêtre, me gi kete na popo ti ala la asara kua tongana akota prêtre.

Na ngoi so Israël ayeke lani na gbe ti ngbâa, agbia so akomande ala, so ayeke aJuif ape, ayeke soro nga ayeke zi aprêtre-mokonzi ti aJuif tongana ti so bê ti ala aye. Me, âmanke, a yeke soro afini prêtre ni so na yâ ti asewa so azo ane ala mingi, na mingi ni na popo ti ahale ti Aaron. Tënë “aprêtre-mokonzi” aye mbilimbili ti sara tënë ti akota membre ti yâ ti bungbi ti aprêtre. A lingbi ti wara na popo ti aprêtre-mokonzi amokonzi ti agroupe 24 ti aprêtre, ambeni kota zo ti yâ ti sewa ti akota prêtre nga na ambeni ngbene kota prêtre, na tapande ti Anne.​—1 Chronique 24:​1-19; Matthieu 2:4; Marc 8:​31; Kusala 4:6.