Azo ti kpengo na ambarata osio so akpa ye so zo ahinga li ti lo na ni ape nga ye so asara zo mbeto mingi, me ye ni ayeke tongaso ape. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Bible nga na aye so asi laso na yâ ti mbaï ti azo amû maboko na e ti hinga biani tënë na ndö ti azo ti kpengo na ambarata ni so oko oko kue. Atâa so kpengo loro ti ala ni afa tënë ti aye ti ngangu so ayeke si na sese, a lingbi nga ti duti mbeni nzoni tënë ndali ti mo na afami ti mo. Tongana nyen? Kozoni kue, zia e gi ti hinga azo ti kpengo na mbarata ni oko oko.

Vision ni akomanse tongaso: “Mbi bâ ndo, na bâ, mbeni vuru mbarata! Zo so aduti na ndö ti mbarata ni ayeke na kokora; a mû na lo mbeni couronne, lo sigi lo sö benda ti gue na ni nga lo sigi ti hunzi songo benda ti lo ni.”—Apocalypse 6:2.

Zo ayeke na ndö ti vuru mbarata so ayeke zo wa? E yeke wara ye so amû lege na e ti hinga zo ni so gï na yâ ti mbeti ti Apocalypse so. Mbeti ti Apocalypse ni atene so zo ti kpengo na mbarata ni so iri ti lo ayeke “Tënë ti Nzapa.” (Apocalypse 19:11-13). Iri “Tënë ti Nzapa, ayeke iri ti Jésus Christ, ndali ti so lo sara kua tongana wayanga ti Nzapa (Jean 1:1, 14). A iri lo nga “Gbia ti agbia na Seigneur ti aseigneur”, nga a fa lo tongana, “Be-ta-zo so ayeke tene gï tâ tënë”. (Apocalypse 19:16). A yeke polele so, a mû na lo komandema ti sara kua tongana mbeni gbia so ague ti tiri bira, na lo yeke mû ngangu so lo yeke na ni ti sara na ye ti kirikiri pëpe. Ye oko, ambeni hundango tënë alondo.

Zo wa la amû na Jésus ngangu ti songo benda so? (Apocalypse 6:2). Prophète Daniel abâ mbeni vision so na yâ ni lo bâ Messie, so a haka lo na “molenge ti zo,” na a mû na lo “komandema, nengo nga na royaume”, zo so amû na lo ni ayeke Jéhovah Nzapa * so a iri lo “Lo so ayeke dä ngbene ye giriri”. (Daniel 7:13, 14). Tongaso, a yeke Nzapa so ngangu ti lo ahon ti aye kue la amû na Jésus ngangu, droit ti komande nga na ti fango ngbanga. Mbarata ni ayeke vuru, na ayeke na lege ni ti fa so bira so Molenge ti Nzapa ayeke sara ni, ayeke ti lo mbilimbili, ndali ti so fani mingi tongana Bible asara tënë ti couleur ti vuru aye ti sara tënë ti mbeni ye so ayeke mbilimbili.—Apocalypse 3:4; 7:9, 13, 14.

Lawa la ambarata so akomanse loro ti ala ni? Hinga so, Jésus so ayeke kozo zo ti kpengo na mbarata ni so, lo komanse ti kpe na ni na ngoi so a mû na lo mbeni couronne (Apocalypse 6:2). Lawa la Jésus aga Gbia na yayu? A yeke pëpe na ngoi so lo kiri na yayu na peko ti kuâ ti lo. Me Bible afa so alingbi lo ku teti mbeni ngoi (aHébreu 10:12, 13). Jésus afa na adisciple ti lo aye so alingbi ti mû lege na ala ti hinga na hunzingo ti ngoi so lo yeke ku na ni nga na ti ngoi so lo yeke komanse ti komande na yayu. Lo tene so na ngoi so lo yeke komanse ti komande, dutingo ti dunia ayeke kiri ti ga sioni ahon ti kozo. Bira, kota nzara nga asioni kobela so ayeke mû ndo ayeke duti dä (Matthieu 24:3, 7; Luc 21:10, 11). Kete na peko ti so Kozo Bira so Amû Sese Kue ato nda ni na ngu 1914; a yeke lani polele so dunia mobimba alï awe na yâ ti ngoi ni so, mbeni ngoi ti ngangu, so Bible airi ni “lâ ti nda ni”.—2 Timothée 3:1-5.

So Jésus awara couronne ti lo na ngu 1914 awe so, ngbanga ti nyen la aye ti sioni angbâ ti gue na li ni, ahon ti tene e bâ aye ti nzoni? A yeke ngbanga ti so na ngoi ni so, Jésus akomanse ti komande gï na yayu, me na ndö ti sese pëpe. Ni la, bira alondo na yayu kâ, Jésus fini Gbia so amû mbata ti kua ti lo awe, so a iri lo nga Michel, lo bi Satan na asioni yingo ti lo na sese (Apocalypse 12:7-9, 12). Tongaso, na sese ge Satan ayeke na kota ngonzo, ndali ti so lo hinga so ngoi ti lo angbâ mingi ape. Biani, na yâ ti kete ngoi Nzapa ayeke sara ye so lo leke na bê ti lo ti sara na terê ti Satan ge na ndö ti sese (Matthieu 6:10). Fadeso, zia e bâ tongana nyen la ambeni zo ti kpengo na ambarata ni amû lege na e ti hinga biani so e yeke na ngoi ti ngangu so a iri ni “lâ ti nda ni”.  E bâ so kozo zo ti kpengo na mbarata ni ayeke mbeni zo so a fa lo polele, me ti atanga ti a-ota ni so e yeke gue ti bâ tënë na ndö ti ala so, ala yeke azo pëpe me aye ti sara tënë ti aye so ayeke si laso na ndö ti sese si andu fini ti azo kue.

“Mbeni mbarata ni asigi, terê ti lo abe tongana wâ; a mû lege na zo so aduti na ndö ti lo ti zi siriri na ndö ti sese si ala fâ terê na popo ti ala, na a mû na lo mbeni kota épée.”—Apocalypse 6:4.

Zo ti kpengo na mbarata so aye ti sara tënë ti bira. Bâ so lo yeke zi gï siriri ti ambeni kodro pëpe, me lo yeke zi siriri na ndö ti sese kue. Na ngu 1914, a yeke kozoni ti tene mbeni bira so amû ndö ti sese kue asi na yâ ti mbaï ti azo la. Na pekoni, Use Bira so Amû Sese Kue alondo, na asara sioni mingi ahon kozo bira ni so. Ambeni atene so ti londo na 1914 ti ga na ni, wungo ti azo so akui ndali ti abira nga ndali ti fango terê na ngombe ahon kutu 100. Nga, gbâ ti azo awara akota kä.

Bira ayeke mbeni ye so amû ndo mingi laso? Na yâ ti mbaï ti azo, kozo ti tene azo awara kode ti fâ gbâ ti azo tongaso la. Atâa so ambeni bungbi ayeke dä so a iri ni bungbi so ayeke bâ tënë ti siriri, na tapande Bendo ti Gigi, ala lingbi pëpe ti kanga lege na zo ti kpengo na mbarata so terê ti lo abe tongana wâ so.

“Mbi bâ ndo, na bâ, mbeni vuko mbarata! Zo so aduti na ndö ti mbarata ni ayeke na kilo na maboko ti lo. Mbi mä mbeni go so, mo bâ mo tene a londo na popo ti acréature osio so, atene: ‘Kilo oko ti blé ndali ti denier oko, na kilo ota ti orge ndali ti denier oko; na mo buba mafuta ti olive nga na vin pëpe.’”—Apocalypse 6:5, 6.

Zo ti kpengo na mbarata so aye ti sara tënë ti nzara. Ge e bâ tongana nyen warango kobe aga ngangu mingi, ni la kilo oko ti blé teti denier oko alingbi na wungo ti nginza ti kua ti lango oko na ngoi ti Jésus (Matthieu 20:2). Legeoko nga, denier oko so alingbi ti vo kilo ota ti orge, a bâ so lê ti orge ayeke na valeur pëpe tongana ahaka lo na blé. So apeut ti lingbi mbeni kota sewa tongana nyen? Mafuta ti olive nga na vin ayeke ye so azo ti giriri aye ni mingi, na a mû ni tongana tapande ti gboto mê ti azo ti buba kobe kirikiri ape, même akobe so ayeke wara lâ na lâ.

Ngbene ye na ngu 1914, eskê e bâ biani aye so afa so, zo so ayeke kpe na vuko mbarata so angbâ ti kpe loro ape? En, e bâ ni! Ti londo na ngu 1914 ti si na ngu 1999, azo kutu 70 tongaso akui na nzara. Mbeni kota zo ti kodro afa so “ti londo na ngu 2012 ti si na ngu 2014, azo kutu 805, so ti tene tongana mo mû azo gumbaya, oko na popo ti ala ayeke te ye nzoni ape.” Mbeni mbeti-sango atene ti lo, a tene: “Ngu oko oko wungo ti azo so ayeke kui na nzara ahon wungo ti azo kue so akui na kobela ti SIDA, palu nga na kota koro.” Atâa angangu kue so azo asara ti kanga lege na nzara, zo so ayeke kpe na vuko mbarata so angbâ ti kpe loro ti lo.

“Mbi bâ ndo, na bâ, mbeni mbarata so terê ti lo akpa ti nyama so kobela asara lo! Iri ti zo so aduti na ndö ti mbarata ni ayeke Kuâ. Dû ti kuâ ayeke mû peko ti lo nduru nduru. Na a mû na ala komandema na ndö ti mbage oko ti sese na popo ti ambage osio, ti fâ azo na yongoro épée, na kota nzara, na sioni kobela ti fango zo nga na lege ti anyama ti ngonda.”—Apocalypse 6:8.

Osio zo ti kpengo na mbarata so aye ti sara tënë ti kuâ so aga na lege ti kobela nga na ambeni kpale nde. Kete na peko ti ngu 1914, grippe espagnole afâ azo kutu bale-oko. Peut-être azo kutu 500 tongaso awara lani kobela so; tongana a mû azo 3 na popo ti ala, gï zo oko la angbâ na fini na pekoni.

Me grippe espagnole so ayeke gï tongo nda ni la. Awandara atene so ti londo na ngu 1914 ti si na ngu 1999, azo saki na saki akui na kobela ti yangba. Juska laso, kobela ti SIDA, kota koro nga na kobela ti palu afâ azo mingi atâa so a sigi na ayorö ndali ni.

Atâa ayeke bira, nzara wala kobela, ye ti pekoni ayeke gï oko, kuâ. Dû ti kuâ ayeke mene azo so kue, na mbeni beku oko ayeke pëpe.

Angoi ti laso so ayeke angoi ti ngangu so, aga nduru ti hunzi awe. Dabe ti mo na tënë so: Jésus ‘asigi lo sö benda’ na ngu 1914, lo bi Satan na ndö ti sese, me ade lo hunzi songo benda ti lo ni pëpe (Apocalypse 6:2; 12:9, 12). Na yâ ti kete ngoi, na ngoi ti Harmaguédon, Jésus ayeke zi ande ngangu ti Satan so lo yeke handa na azo nga lo yeke futi azo so amû peko ti Zabolo (Apocalypse 20:1-3). Jésus ayeke kaï gï pëpe loro ti ambarata ota so, me nga lo yeke sara si aye ti nzoni amû place ti aye ti sioni so ala ga na ni. Tongana nyen? Bâ fadeso apendere ye so Bible asara tënë ni.

Ahon ti tene bira la amû ndo, siriri la ayeke komande ande. Jéhovah ayeke “sara si abira ahunzi na ndö ti sese kue. Lo fâ yâ ti kokora, nga lo fâ yâ ti likongo kete kete”. (Psaume 46:9). Ti azo so aye siriri, “ala yeke duti na ngia mingi na yâ ti siriri so amû ndo.”—Psaume 37:11.

Ahon ti tene nzara atï, kobe ayeke duti ande dä gbani gbani. “Alê ti kobe ayeke dü mingi na ndö ti sese; a yeke sigi gbani gbani na li ti ahoto.”—Psaume 72:16.

Ahon ti tene kobela nga na kuâ amû azo, azo kue ayeke na ngia ti duti ande na nzoni seni nga na fini ti lakue lakue. Nzapa ayeke “mbô ande ngu ti lê kue na lê ti ala, kuâ ayeke duti ande dä mbeni pëpe; mua, wala toto, wala pasi ayeke duti dä mbeni pëpe.”—Apocalypse 21:4.

Na ngoi so Jésus ayeke na sese lani, lo sara ambeni ye so adë bê ti zo so afa kete yanga ti duti so azo ayeke wara ande na gbe ti komandema ti lo. Lo sara si siriri amaï, lo mû kobe na azo saki na saki na lege ti miracle, lo sava azo ti kobela nga même lo zingo akuâ.—Matthieu 12:15; 14:19-21; 26:52; Jean 11:43, 44.

A-Témoin ti Jéhovah ayeke na ngia ti fa na mo na yâ ti Bible ti mo wani tongana nyen la mo lingbi ti leke terê ti mo na ngoi so loro ti ambarata so ayeke hunzi. Tongana a tisa mo ti hinga ye mingi na ndö ni mo yeke yeda?