Lo tene na ala: “Agbia ti amara ayeke sara mokonzi na ndö ti amara ni, na azo so ayeke na komandema na ndö ti amara, azo airi ala Azo ti sarango nzoni na zo. Ye oko, ala sara ti ala tongaso pëpe.”—Luc 22:25, 26.

Azo ti sarango nzoni na zo so Jésus asara tënë ti ala ayeke lani azo wa? Ambeni ye so a sû mbeti dä, alê ti pata nga na ambeti afa so aGrec nga na aRomain ayeke ne ka akota zo nga na azo ti komande na lege so a mû na ala iri ti Évergète, wala Azo ti sarango nzoni na zo. A mû na ala iri so ndali ti so akoli so asara mbeni ye so ayeke ndali ti nzoni ti azo kue.

A mû iri so na agbia mingi. Na popo ti ala a yeke wara azo ti komande ti Égypte so a hinga ala na iri ti Ptolémée III (ngu 247-222 tongaso kozo na ngoi ti e) nga na Ptolémée VIII (ngu 147-117 tongaso kozo na ngoi ti e). A mû nga iri so na Jules César (ngu 48-44 kozo na ngoi ti e), nga na Auguste (ngu 31 kozo na ngoi ti e ti si na ngu 14 ti ngoi ti e), so ayeke azo ti komande ti Rome; a mû nga iri so na Hérode ti Kota, gbia ti Judée. Peut-être Hérode awara iri so ndali ti so lo mû blé na mbeni kodro nde lo ga na ni ti mû maboko na azo ti lo na ngoi so kota nzara atï na yâ ti kodro ni, nga lo kangbi abongo na azo so abezoin ni.

Adolf Deissmann, mbeni wandara ti Bible ti Allemagne, atene so iri Zo ti sarango nzoni na zo amû ndo lani mingi. Lo tene: “A yeke ngangu ape ti tene na yâ ti kete ngoi mo wara aye ahon ngbangbo oko [so a sû iri so dä].”

Tongaso, Jésus aye ti tene nyen tongana lo tene na adisciple ti lo, lo tene: “Ye oko, ala sara ti ala tongaso pëpe”? Eskê Jésus ayeke tene lani na ala ti pensé pëpe na ndö ti nzoni ti azo so ayeke na terê ti ala? Ên-ën. Na bango ni, ye so agbu bê ti Jésus mingi ayeke ye so apusu ala ti mû aye mingi na azo.

Na ngoi ti Jésus, azo ti mosoro agi ti wara nzoni iri na lege so ala mû nginza ti tene a sara na athéâtre nga na angia ti awanguru na yâ ti stade, ti sara na aparc nga na atemple nga ti mû maboko na ambeni ye tongaso. Ye oko, ala sara ni ti tene azo agonda ala, ti tene iri ti ala awu wala ti tene azo avoté ala. Mbeni mbeti atene: “Atâa so ambeni zo na popo ti azo so aye biani ti mû aye mingi na azo, fani mingi ala sara ni ndali ti so ala ye ti ga akota zo ti poroso.” Bibe ti gango kota zo nga na gingo gï nzoni ti zo wani ayeke aye so Jésus awa lani adisciple ti lo ti kpe ni.

Ambeni ngu na pekoni, bazengele Paul aluti mingi na ndö ti oko kota tâ tënë so, so andu dutingo na nzoni bango ndo na ndö ti mungo ye. Lo tene na amba ti lo aChrétien na Corinthe, lo tene: “Zia zo oko oko asara tongana ti so lo leke na bê ti lo ti sara, na vundu na bê pëpe wala a gbu lo gbungo na ngangu pëpe, ndali ti so Nzapa andoye zo so amû ye na ngia.”—2 aCor. 9:7.