“BABÂ,” “PAPA,” “TONTON.” Fani mingi, amaseka mingi ti Béthel ayeke iri mbi na a-iri so. So mbi yeke na ngu 89, a nzere na mbi. Mbi bâ a-iri so ayeke atënë ti yengo zo so tongana mbeni futa so Jéhovah amû na mbi ndali ti so mbi sara ngu 72 na kua ti ngoi kue. Nga, anzoni ye so asi na mbi na yâ ti kua ti Jéhovah asara si na bê kue mbi lingbi biani ti dë bê ti amaseka, mbi tene: ‘Ala yeke wara futa ti peko ti kua ti ala, tongana ala zia pëpe si maboko ti ala anze.’​—2 Chron. 15:7, kete tënë na gbe ni.

Babâ na mama ti mbi azia Ukraine ague na Canada. Ala sara kodro na Rossburn, mbeni kete gbata na Manitoba. Mama ti mbi so aye e mingi adü e akoli 8 na awali 8, lo dü angbo ape. Mbi la mbi yeke 14 molenge ni. Babâ aye lani Bible mingi na lo yeke diko ni na e lakue na dimanche na ndapre, me lo bâ so ye so agbu bê ti akota zo ti nzapa mingi ayeke nginza ti azo me pëpe mungo maboko na ala. Fani mingi, lo tene tënë so ti he ala, lo tene: “Mbi ye ti hinga zo wa la afuta Jésus ndali ti fango tënë ti lo nga na fango ye ti lo?”

Na nda ni, aita ti mbi miombe, ala ti koli osio na ti wali osio, ayeda na tâ tënë. Ita ti mbi Rose asara kua ti pionnier juska na kuâ ti lo. Na andangba lango ti fini ti lo, lo wa azo kue ti pensé na Bible, lo tene: “Mbi ye ti bâ ala na fini dunia.” Ted, yaya ti mbi ti koli, ayeke lani kota zo ti nzapa so afa tënë mingi na ndö ti enfer ti wâ. Dimanche oko oko na radio, lo yeke tene lakue na ngangu na azo so ayeke mä lo so awasiokpari ayeke gbi ande lakue lakue na yâ ti wâ ti enfer so a lingbi ti mingo ni ape. Ye oko, na mbeni ngoi na pekoni, lo ga mbeni wakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo so ayapu ti fa tënë.

Mbeni lâ na juin ti ngu 1944 na ngoi so mbi londo na ekole mbi kiri na yanga-da, mbi wara mbeni brochure (Coming World Regeneration *) na ndö ti table so e yeke te ka ye dä. Mbi diko kozo lembeti ni, na pekoni mbi diko use lembeti ni, na mbi lingbi pëpe ti zia ti diko ni. Na peko ti so mbi diko brochure ni kue awe, mbi mû mbeni desizion: Mbi ye ti sara na Jéhovah tongana ti so Jésus asara na lo lani.

Brochure so alondo tongana nyen la asi na ndö ti table ti e? Yaya ti mbi Steve atene so akoli use so ayeke kä abuku na abrochure aga fade na da ti e. Lo tene: “Mbi vo brochure ni so ndali ti so ngere ni  ayeke kete.” Akoli use so akiri aga na dimanche so aga na pekoni. Ala tene na e so ala yeke aTémoin ti Jéhovah na ala yeke sara kua na Bible ti kiri tënë na ahundango ndo so azo alingbi ti duti na ni. A nzere na e ti mä tënë so ndali ti so babâ na mama ti e afa na e na ngoi so e yeke kono ti bâ Bible na nene ni. Akoli use so atene nga na e so aTémoin ayeke lani nduru ti sara mbeni kota bungbi na Winnipeg, gbata so ita ti mbi ti wali Elsie alango dä. Mbi mû desizion ti gue na kota bungbi ni.

Mbi kpe na vélo kilomètre 320 tongaso ti gue na Winnipeg, me mbi luti na Kelwood, kete gbata so aTémoin use so aga lani na da ti e alango dä. Na ngoi so mbi lango kâ, mbi gue na mbeni bungbi na mbi hinga lani ye so a iri ni congrégation. Mbi ga ti hinga nga so a lingbi akoli kue, awali kue nga na amaseka kue ague da na da ti fa ye, tongana ti so Jésus asara lani.

Na Winnipeg, mbi wara yaya ti mbi Jack so alondo na mbage ti nord ti Ontario ti ga na kota bungbi ni. Na kozo lango ti kota bungbi ni, mbeni ita atene so a yeke batize azo. Mbi na Jack e mû desizion ti wara batême na kota bungbi ni so. E leke na bê ti e ti komanse kua ti pionnier hio na peko ti batême ti e. Jack akomanse ti sara kua ti ngoi kue tâ gï na peko ti kota bungbi ni. Mbi yeke lani na ngu 16, na a lingbi mbi kiri na ekole, me na ngu so aga na pekoni, mbi nga kue mbi ga pionnier permanent.

Mbi na Stan Nicolson e komanse kua ti pionnier na Souris, mbeni kete gbata na Manitoba. Hio, mbi ga ti hinga so a yeke lakue kete ye ape ti sara kua ti pionnier. E bâ tongana nyen la nginza ti e ague ti hunzi, me e ngbâ lani ti fa tënë. Mbeni lâ, e kiri na yanga-da na peko ti so e fa tënë na yâ ti lango ni kue, e yeke na pata oko ape na nzara asara e ngangu. Li ti e akpe kue ti bâ mbeni kota bozo ti kobe na terê ti yanga-da ti e. Juska laso, e hinga zo so azia ni ape. Na lakui ni so, e te ye tongana agbia. So pendere futa si e wara ndali ti so e zia pëpe si maboko ti e anze! Ti tâ tënë ni, na hunzingo ti nze ni, nengo ti mbi ahon ti kozo.

A sara nze mingi pëpe na pekoni a tokua e na Gilbert Plains, mbeni kete gbata so ayo kilomètre 240 na mbage ti nord ti Souris. Na ngoi ni so, congrégation oko oko ayeke na mbeni kota tableau na ndö ti estrade so a fa tondo ti fango tënë ti congrégation nze oko oko na lê ni. Na mbeni nze, aita afa tënë mingi tongana ti kozo ape, tongaso mbi mû mbeni diskur na congrégation ti fa na ala so a lingbi ala sara kua nzoni ahon ti kozo. Na peko ti bungbi ni, mbeni ita-wali so aga mbakoro so ayeke pionnier na so koli ti lo ayeke na yâ ti tâ tënë ape atene na mbi na ngu ti lê na lê ti lo, atene: “Mbi tara ti sara effort, me mbi lingbi pëpe ti fa tënë ahon ti so mbi yeke sara.” Mbi kue ngu ti lê ti mbi aga, na mbi hunda pardon na lo.

Legeoko tongana ti so a si na mbi, a yeke ngangu ape na aita-koli so ade maseka so ayeke na ngangu ti sara mara ti afaute so nga ti duti na vundu ndali ti afaute so ala sara. Me aye so asi na mbi afa na mbi so ahon ti tene zo azia si maboko ti lo anze, a yeke nzoni lo manda ye na lege ti mbeni faute so lo sara. A yeke futa akua so lo ngbâ ti sara na bê ti lo kue.

A yeke lani mbeni kota pasa ndali ti mbi so mbi yeke na ngu 21 ti gue na klase 14 ti Ekole ti Galaad, so mbi wara diplôme ni na février, ngu 1950. Na popo ti a-élève 103, a tokua 25 na Quebec, na Canada, ndo so azo ayeke tene Français dä nga azo ayeke sara aye ti ngangu mingi na aTémoin. A tokua mbi na Val-d’Or, mbeni kete gbata so azo ayeke zi lor dä. Mbeni lâ, mbeni groupe ti e awafango tënë e gue ti fa tënë na kete kodro ti Val-Senneville so ayeke nduru na Val-d’Or. Prêtre ti ndo ni atene na e so a yeke sara sioni na e tongana e zia kete kodro ni hio ape. Atënë ti prêtre so asara si mbi gue na lo na gbele ngbanga. A mû na prêtre ni amende.

Ye so asi so nga na mara ti aye tongaso aga mbage ti “ngangu kangango lege na Quebec.” Eglize Catholique ti Rome ayeke komande lani na ndö ti Quebec ahon ngu 300. Akota zo ti nzapa nga na azo ti poroso so ala na ala amä terê asara aye ti ngangu na aTémoin ti Jéhovah. A yeke mbeni ngoi so ayeke ngangu mingi, nga e yeke lani mingi ape; me e zia pëpe si maboko ti e anze. Azo ti Quebec so aye tënë ti Nzapa mingi amä e. Mbi yeke na pasa ti manda Bible na azo mingi so ayeda na tâ tënë. Mbi manda  Bible na mbeni sewa so azo ni ayeke bale-oko. Azo ti sewa ni kue ato nda ti sara na Jéhovah. So ala sara ye na mbeto ape, tapande ti ala apusu ambeni zo ti zia Eglize Catholique. E ngbâ lani ti fa tënë, na nda ni e hon ndö ti kangango lege ni.

Na ngu 1956, a tokua mbi na Haïti. Mingi ti afini missionnaire ni ayeke sara ngangu ti manda Français, me azo amä ala. Stanley Boggus, mbeni missionnaire, atene: “Li ti e akpe kue ti bâ tongana nyen la azo ayeke sara kue ti mû maboko na e ti tene tënë nzoni na ala.” Na tongo nda ni, mbi wara kpale ape ndali ti so mbi manda Français na Quebec. Me kete na pekoni, e hinga so mingi ti aita ti Haïti atene gï Créole ti Haïti. Tongaso, tongana e amissionnaire e ye ti fa tënë nzoni, a lingbi e manda yanga ti kodro ti azo ni. E manda ni, na e wara futa na peko ti a-effort so e sara.

Ti mû nga maboko na aita, Bebungbi ayeda ti tene e kiri peko ti Tour ti Ba Ndo nga na ambeni mbeti na Créole ti Haïti. Hio, azo akomanse ti ga na abungbi mingi na yâ ti kodro ni kue. Na ngu 1950, Haïti ayeke na awafango tënë 99, me wungo ti ala ague na li ni ahon 800 na ngu 1960. Na ngoi ni so, a tokua mbi ti sara kua na Béthel. Na ngu 1961, a nzere na mbi ti fa ye na ngoi ti Ekole ti Kusala ti Royaume. E wara lege ti fa ye na aita 40, ambeni ayeke bâ ndo na ndö ti acongrégation nga ambeni ayeke apionnier spécial. Na kota bungbi ti janvier ngu  1962, e wa aita-koli ti Haïti so asara kua ti ala nzoni ti fa tënë mingi ahon ti kozo, na ambeni aga apionnier spécial. Ye so asi tâ na ngoi ni ndali ti so kangango lege ayeke hara e lani.

Na lango 23 ti janvier, ngu 1962, kete na peko ti kota bungbi ni, a gbu mbi na Andrew D’Amico, mbeni missionnaire, na Béthel, na a mû a-Zingo na lango! ti lango 8 ti janvier, ngu 1962, kue so e yeke na ni (na Français). Na yâ ti numéro ti Zingo na lango! so, a tene peko ti atënë so ambeti-sango ti yanga ti Français atene na ndö ti tënë ti sarango yorö na Haïti. Ambeni zo aye tënë so ape na ala tene so e la e sû article so na filiale. Ambeni yenga na pekoni, a  tomba amissionnaire na yâ ti kodro ni. * Me aita-koli ti Haïti so a fa ye na ala lani angbâ ti bâ lege ti kua ti fango tënë nzoni mingi. Laso, mbi yeke na ngia legeoko na ala ndali ti so ala gbu ngangu nga mabe ti ala akpengba mingi. Ala yeke fadeso même na Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na Créole ti Haïti, mbeni ye so e yeke na nzara ti wara ni lani.

Na peko ti so mbi sara kua na Haïti, a tokua mbi na Centrafrique ti sara kua ti missionnaire. Mbeni ngoi na pekoni, mbi wara lani pasa ti sara kua tongana surveillant ti circonscription nga na pekoni tongana surveillant ti filiale.

Na ngoi ni so, aDa ti Royaume mingi ayeke tâ simple. Mbi manda ti fâ apere na ngonda ti leke na li ti da. Azo so ayeke hon ayeke luti ti bâ mbi na ngoi so mbi yeke sara ngangu ti leke ali ti da. Kua so mbi sara so apusu nga aita ti mû mbage mingi na lekengo aDa ti Royaume ti ala wani nga ti bâ lege ni. Akota zo ti nzapa ahe e ndali ti so ada ti a-eglize ti ala ayeke na tôle me aDa ti Royaume ti e ayeke na pere. E sara sanka ti hengo ndo ti ala, e ngbâ ti leke aDa ti Royaume ti e na pere. Azo ahe e encore ape na peko ti so mbeni kota pupu aya na Bangui, li-kodro ni. A zi li ti mbeni eglize so ayeke na tôle a bi ni na ngangu na ndö ti kota lege. Ali ti aDa ti Royaume ti e so ayeke na pere angbâ ti ala na place ni. Ti tene e bâ ndo na ndö ti kua ti Royaume nzoni, e leke mbeni fini bureau ti filiale nga na mbeni da ti amissionnaire gï na yâ ti nze oku. *

Na ngu 1976, a kanga lege na kua ti Royaume na Centrafrique, na a tokua mbi na N’Djamena, li-kodro ti Tchad, kodro so ayeke na terê ti Centrafrique. Mbeni nzoni ye so mbi wara ayeke so mbi wara terê na Happy, mbeni pionnier spécial so ayeke zo ti Cameroun so ayapu na fango tënë. E sara mariage na avril ngu 1978. Na yâ ti oko nze ni, bira alondo na yâ ti kodro ni nga, legeoko tongana ti azo mingi, e kpe e gue na sud ti Tchad. Tongana bira ni akaï awe, e kiri na da ti e me e bâ so mbeni groupe ti azo so ayeke na angombe amû lani da ni aga ndo so ala yeke sara aye ti ala dä. E perdre pëpe gï ambeti ti e me nga robe ti mariage ti Happy nga na acadeau ti e ti mariage. Me e zia pëpe si maboko ti e anze. E yeke lakue na terê ti mba, nga lê ti e ayeke gï na ndö ti akua so e ye lani ti sara na pekoni.

Ngu use tongaso na pekoni, a zi lege na kua ti e na Centrafrique. E kiri kâ na mbi sara kua ti surveillant so ague na ando nde nde. Da ti lango ti e ayeke lani mbeni oto so na yâ ni e yeke na mbeni gbogbo so a plié ni pliéngo, mbeni bidon ti ngu ti litre 200, mbeni frigo so asara kua na gaz nga na mbeni ye so e yeke tö na ye so asara kua na gaz. Ti voyagé ayeke lani kete ye ape. Na ngoi ti mbeni voyage, e luti na abarrière ti lapolice 117 tongaso.

Fani mingi, ndo achauffé juska 50 degré. Na ambeni ngoi na akota bungbi, ngu ayeke mingi ape ti tene a batize azo na yâ ni. Tongaso, aita azi adû na ando so ngu ayeke lani dä si ahule, na yeke yeke ala wara ngu so alingbi ti tene a batize na azo, fani mingi a yeke batize azo na yâ ti tûku.

Na ngu 1980, a tokua e na Nigeria. Kâ, teti ngu use na ndambo, e mû maboko ti leke aye ndali ti fini Béthel so a ye ti leke ni. Aita avo mbeni ngbene da ti batango akungba dä so ayeke na étage oko so a leke ni na mbeni fason so a lingbi ti zi yâ ni. Ala ye ti zi yâ ni ti gue ti leke ni na place ti lekengo fini Béthel. Na mbeni ndapre, mbi monté na ndö ti da ni so ayo na nduzu ti mû maboko ti zi yâ ni. Nduru na midi, mbi komanse ti descend na même lege so mbi monté fade na ni. Me so a zi yâ ti ambeni mbage ti da ni, ye ni achangé, na mbi yôro gere ti mbi na yâ ti pupu mbi tï. Na bango ni, mbi wara ngangu kpale, me na peko ti so a sara a-examen nga na radio ti place so ason mbi, docteur ni atene na Happy ti gi bê ti lo ape mbi yeke wara ngangu na yâ ti yenga oko wala use.

 Na ngu 1986, e gue na Côte d’Ivoire na mbi sara kua ti surveillant so ague na ando nde nde. Kua so asara si e gue na Burkina Faso, kodro so ayeke na terê ti Côte d’Ivoire. Mbi pensé lâ oko ape so ngu mingi na pekoni, e yeke kiri ti sara kodro na Burkina Faso teti mbeni ngoi.

Mbi zia Canada na ngu 1956, me na ngu 2003, ngu 47 na peko ti so mbi hon, mbi kiri na Béthel ti Canada, me ti so ni so, Happy ayeke na terê ti mbi. Na lê ti mbeti, e yeke azo ti Canada, me e bâ ti e so e yeke azo ti Afrika.

Na ngu 2007, na ngoi so mbi yeke na ngu 79, e kiri e gue na Afrika. A tokua e na Burkina Faso, kâ mbi sara kua tongana membre ti Komite ti Kodro. Mbeni ngoi na pekoni, bureau ti kodro ni aga mbeni bureau ti traduction so ayo na Béthel so filiale ti Bénin ayeke bâ ndo na ndö ni, nga na août, ngu 2013, a tokua e na Béthel ti Bénin.

Atâa so mbi yeke na ngangu mingi encore ape, kua ti fango tënë angbâ ti gbu bê ti mbi mingi. Na yâ ti angu ota so ahon, grâce na mungo maboko ti a-ancien na nzoni bê nga na mungo maboko so wali ti mbi amû na mbi na ndoye, azo use so mbi manda Bible na ala, Gédéon na Frégis, awara batême na anzere na mbi mingi. Laso ala yeke sara na Jéhovah na bê ti ala kue.

Na yâ ti ngoi ni so, a tokua mbi na wali ti mbi na filiale ti Afrique du Sud, ndo so na nzoni bê sewa ti Béthel ayeke bâ lege ti seni ti mbi. Afrique du Sud ayeke mbasambala kodro ti Afrika so mbi yeke na pasa ti sara kua dä. Na nze ti octobre, ngu 2017, e wara mbeni kota tufa. E wara lege ti gue na kota ndokua ti e na Warwick, New York, na ti duti dä na ngoi so a mû ni na Jéhovah. So ayeke mbeni kota ye so e lingbi ti girisa ni lâ oko ape!

Na yâ ti Annuaire ti ngu 1994 na lembeti 255, a tene: “E wa azo kue so agbu ngangu na yâ ti kua ni teti angu mingi, e tene: ‘Zia ala sara ye tongana koli nga zia si maboko ti ala anze pëpe, ndali ti so ala yeke wara ande futa ti peko ti kua ti ala.’​—2 Chron. 15:7.” Mbi na Happy e leke na bê ti e ti ngbâ ti sara ye alingbi na wango so na ti wa amba ti e ti sara nga tongaso.