1. Ngbanga ti nyen la lê ti azo ti Babylone atï na ndö ti prophète Daniel?

 PROPHÈTE DANIEL ayeke lani maseka na ngoi so azo ti Babylone amû lo na Jérusalem ague na lo na kanga na Babylone, so ayo mingi na kodro ti lo. Atâa so Daniel ayeke lani maseka, lê ti akota zo ti Babylone atï na ndö ti lo. Ala bâ lani “gï ye so lê ti [zo] ayeke bâ,” ala bâ so ‘mbeni mbage ti terê ti Daniel abuba ape, lo yeke pendere’ nga lo londo na yâ ti sewa ti akota zo (1 Sam. 16:7). Tongaso, ala fa ye na lo ti tene lo sara kua na yangbo ti gbia.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Jéhovah abâ lani Daniel tongana nyen? (Ézéchiel 14:14).

² Jéhovah aye lani Daniel, pëpe ndali ti pendere ti lo wala ndali ti akota kua so lo yeke sara na yangbo ti gbia, me lo ye maseka so ndali ti asarango ye ti lo. Ti vrai ni, na ngoi so Jéhovah atene Daniel ayeke tongana Noé nga na Job, peut-être Daniel ayeke lani gï na ngu 20 tongaso. Tongaso, Jéhovah abâ Daniel so ayeke maseka tongana Noé na Job, so ayeke mbilimbili, so asara na lo be-ta-zo na yâ ti angu mingi (Gen. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; diko Ézéchiel 14:14.) Daniel ate gigi aninga nga lo sara akota ye na yâ ti gigi ti lo, na Jéhovah angbâ ti ye lo.—Dan. 10:11, 19.

3. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

³ Na yâ ti article so, e yeke bâ asarango ye ti Daniel use so asara si Jéhovah abâ lo na nene ni mingi. Kozo ni, e yeke bâ asarango ye ni oko na oko nga e yeke bâ na angoi wa la lo fa ni. Na pekoni, e yeke bâ nyen la a-aidé lani Daniel ti duti na asarango ye ni so. Na nda ni, e yeke bâ tongana nyen la e peut ti mû tapande ti lo. Atâa so article so ayeke ndali ti amaseka, e kue e peut ti manda ye na lege ti tapande ti Daniel.

4. Tongana nyen la Daniel afa so lo sara ye na mbeto ape? Mû mbeni tapande ti fa ni.

⁴ Mbeto apeut ti sara azo so ayeke sara ka ye sân mbeto, me ala yeke zia pëpe si a kanga lege na ala ti sara ye so ayeke na lege ni. Daniel ayeke lani mbeni maseka so asara ye na mbeto oko ape. Bâ aye use so na yâ ni lo fa so lo sara ye na mbeto ape. Kozo ye ni asi peut-être ngu use tongaso na peko ti so azo ti Babylone afuti Jérusalem. Nébucadnezzar, gbia ti Babylone, abâ li ti lo, na yâ ni, lo bâ mbeni kota statue so asara si lo gi bê ti lo mingi. Lo tene lo yeke fâ awandara ti lo kue, so Daniel ayeke na popo ni, tongana ala fa na lo pëpe bango li ni nga na ndani (Dan. 2:3-5). Daniel adoit lani ti sara ye hio; tongaso ape, gbâ ti azo ayeke kui. Lo ‘gue na ndo ti gbia, na lo hunda gbia ti mû na lo ngoi ti fa na lo nda ti bango li ni.’ (Dan. 2:16). Ye so afa so Daniel asara ye na mbeto ape nga lo yeke na mabe. Ye oko afa ape so Daniel afa nda ti mbeni bango li kozo. Lo hunda na amba ti lo so azo ti Babylone amû na ala iri ti Shadrak, Méshak na Abednégo ‘ti sambela Nzapa ti yayu ti sara nzoni bê na ala, si lo fa na ala nda ti tënë so a honde ndani so’. (Dan. 2:18). Jéhovah akiri lani tënë na asambela so. Nzapa a-aidé Daniel ti fa nda ti bango li ti Nébucadnezzar. Ye so asara si Daniel na amba ti lo asö fini ti ala.

5. Mbeni ye nde wa la na yâ ni Daniel abezoin lani ti sara ye na mbeto ape?

⁵ Ambeni ngoi na peko ti so Daniel afa nda ti bango li na ndö ti kota statue ni, mbeni ye nde akiri asi so na yâ ni lo bezoin ti sara ye na mbeto ape. Nébucadnezzar akiri abâ mbeni bango li so asara si lo gi bê ti lo mingi. Na yâ ti bango li ni, lo bâ mbeni kota keke. Sân mbeto, Daniel afa na gbia ni nda ti bango li ni, lo tene nga même na lo so fou ayeke sara lo nga lo yeke duti gbia ape teti mbeni ngoi (Dan. 4:25). Gbia ni apeut lani ti pensé so Daniel ayeke wato ti lo nga lo peut ti fâ lo. Me Daniel asara ye na mbeto ape, lo fa nda ti bango li ni.

6. Nyen la peut-être a-aidé lani Daniel ti sara ye na mbeto ape?

⁶ Nyen la peut-être a-aidé lani Daniel ti sara ye na mbeto ape na yâ ti gigi ti lo kue? E peut ti duti sûr so babâ na mama ti Daniel azia na lo nzoni tapande na ngoi so lo de maseka. Kite ayeke dä ape so ala sara lani ye alingbi na aye  so Jéhovah ahunda na ababâ na amama so ayeke azo ti Israël, nga ala fa na molenge ti ala Ndia ti Nzapa (Deut. 6:6-9). Daniel ahinga lani aCommandement bale-oko, lo hinga nga anzene nzene ye na ndö ti Ndia. Na tapande, lo hinga akobe so zo ti Israël apeut ti te na ati so lo peut ti te ape (Lév. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). b Daniel ahinga nga mbaï ti awakua ti Nzapa nga lo hinga ye so asi na ala na ngoi so ala ke ti sara ye so Jéhovah ahunda (Dan. 9:10, 11). Aye so asi na Daniel na yâ ti gigi ti lo asara si lo yeke na confiance so Jéhovah nga na a-ange ti lo so ayeke ngangu mingi ayeke mû maboko na lo.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Mbeni ye nde wa la a-aidé Daniel ti sara ye na mbeto ape? (Bâ nga foto.)

⁷ Daniel amanda lani ambeti so aprophète ti Nzapa asû, so na popo ni mo yeke wara aprophétie ti Jérémie. Ambeni ngoi na pekoni, mandango ye ni a-aidé Daniel ti hinga so angu mingi so aJuif asara na ngbâa na Babylone aga nduru ti hunzi awe (Dan. 9:2). Kite ayeke dä ape so, so Daniel abâ aprophétie ti Bible aga tâ tënë asara si lo yeke na confiance mingi na Jéhovah; azo so ayeke na confiance mingi na Nzapa apeut ti sara ye na mbeto oko ape. (Bâ aRomain 8:31, 32, 37-39.) Ye so ayeke kota mingi ayeke so Daniel asambela Babâ ti lo ti yayu fani mingi (Dan. 6:10). Lo fa lani asiokpari ti lo na Jéhovah nga lo fa na Lo atënë ti bê ti lo. Daniel ahunda nga na Jéhovah ti aidé lo (Dan. 9:4, 5, 19). Lo yeke lani zo tongana e, tongaso a dü lo dungo na sarango ye sân mbeto ape. Me lo ga zo so asara ye sân mbeto na lege ti mandango ye, sambela nga sarango confiance na Jéhovah.

8. Tongana nyen la e peut ti gi ti ga zo so ayeke sara ye sân mbeto?

⁸ Ti ga zo so ayeke sara ye sân mbeto, nyen la e doit ti sara? Babâ na mama ti e apeut ti wa e ti sara ye na mbeto ape, me ala lingbi ape ti sara si e duti zo so asara ye na mbeto ape, même tongana ala yeke azo so asara ye na mbeto ape. Ti gi ti sara ye na mbeto ape ayeke tongana mandango mbeni fini kode. Mbeni lege so mo peut ti hinga kode ni nzoni ayeke ti bâ nzoni asarango ye ti zo so ayeke fa ni na mo nga ti mû tapande ni. Legeoko nga, e yeke manda ti sara ye na mbeto ape na lege so e bâ nzoni azo so ayeke sara ye na mbeto ape nga e mû tapande ti ala. Tongaso, nyen la e manda na lege ti tapande ti Daniel? Tongana lo, e bezoin ti hinga Bible nzoni. E doit ti ga nduru mingi na Jéhovah na lege so fani mingi e fa na lo ye kue so ayeke na bê ti e. E doit nga ti sara confiance na Jéhovah, na e hinga so lo yeke mû maboko lakue na e. Tongaso, tongana mbeni ye atara mabe ti e, e yeke sara ye na mbeto ape.

9. Tongana e sara ye na mbeto ape, nzoni ti nyen la e yeke wara na pekoni?

⁹ Tongana e sara ye na mbeto ape, e yeke wara aye ti nzoni mingi na pekoni. Bâ tapande ti Ben. Lo sara lani ekole na Allemagne; na yâ ti ekole ni, azo kue amä na bê na évolution nga ala bâ so tënë so Bible atene na ndö ti création ayeke tâ tënë ape. Mbeni lâ, a mû lege na Ben ti luti na devant ti amba ti lo ti klase ti fa ndani so lo mä na bê so a créé aye so ayeke na fini crééngo. Sân mbeto, lo fa aye so lo mä na bê na ni. Ye ti peko ni ayeke nyen? Ben atene: “Zo so ayeke fa mbeti na mbi amä mbi nzoni nga lo sara copie ti mbeti so mbi fa na nda ti aye so mbi mä na bê na ni na ndö ti création lo mû ni na a-élève ni kue.” Amba ti Ben ti klase asara ye tongana nyen? Ben atene: “Mingi ti ala amä tënë so mbi yeke na ni ti tene nga ala gonda mbi.” Tongana ti so ye so asi na  Ben afa, mingi ni azo so asara ye na mbeto ape, azo ayeke ne ala. Ala peut nga ti aidé ambeni zo ti gi ti hinga Jéhovah. E yeke biani na anzoni raison ti gi ti sara ye na mbeto ape.

10. Ti duti be-ta-zo aye ti tene nyen?

¹⁰ Na yâ ti Bible, tënë ti Hébreu so a kiri peko ni na tënë “dutingo be-ta-zo” wala “tâ ndoye” a ye ti tene ti ngbâ ti ye mbeni zo, na fani mingi a ye ti sara tënë ti ndoye so Nzapa ayeke na ni na mbage ti awakua ti lo. Oko tënë so aye nga ti sara tënë ti ndoye so awakua ti Nzapa ayeke na ni na popo ti ala (2 Sam. 9:6, 7). Tongana ngoi ayeke hon, e peut ti duti be-ta-zo ahon ti kozo. Bâ tongana nyen la tënë so ayeke tâ tënë na ndö ti Daniel.

11. Tongana nyen la Daniel afa so lo yeke be-ta-zo na ngoi so lo yeke mbakoro? (Bâ foto ti couverture ni.)

¹¹ Na yâ ti fini ti Daniel, gbâ ti aye ayeke lani dä so na yâ ni lo doit ti fa so lo yeke be-ta-zo na Jéhovah wala pëpe. Me lo wara mbeni ngangu kpale na ngoi so ngu ti lo ahon 90. Na ngoi ni so, azo ti Médie na ti Perse amû Babylone na ngangu nga Gbia Darius la ayeke komande. Azo ti yangbo ti gbia ni aye lani Daniel ape nga ala ne pëpe Nzapa so lo yeke voro. Tongaso, ala leke ti tene a fâ Daniel. Ala sara si gbia ni asû maboko ti lo na gbe ti mbeni mbela so ayeke sara si Daniel afa wala lo yeke be-ta-zo na Nzapa ti lo wala na gbia ni. Ye so Daniel adoit ti sara ti fa so lo yeke be-ta-zo na gbia ni nga ti fa so lo sara ye tongana azo kue ayeke ti zia ti sambela Jéhovah teti lango 30. Daniel asoro ti duti be-ta-zo na Jéhovah. A sara si a bi lo na yâ ti dû ti abamara. Me Jéhovah afuta Daniel ndali ti so lo yeke be-ta-zo na lege so lo kanga yanga ti abamara ni si ala sara sioni na lo ape (Dan. 6:12-15, 20-22). Tongana nyen la e peut ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah tongana Daniel?

12. Tongana nyen la Daniel aga zo so angbâ lakue be-ta-zo na Jéhovah?

¹² Ti duti be-ta-zo na Jéhovah, e doit ti ye lo mingi. Daniel angbâ lani be-ta-zo na Jéhovah ndali ti so lo ye Babâ ti lo ti yayu mingi. Kite ayeke dä ape so Daniel aye Jéhovah mingi tongaso ndali ti so lo mû ngoi ti gbu li na ndö ti asarango ye ti Lo nga na fason so Lo fa ni (Dan. 9:4). Daniel agbu nga lani li na ndö ti anzoni ye kue so Jéhovah asara ndali ti lo nga na azo ti Lo na lo kiri singila ndali ni.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Akpale wa la amaseka ayeke wara so na yâ ni ala doit ti fa so ala yeke be-ta-zo? Fa mbeni tapande ni. (Bâ nga foto.) (b) Tongana ti so vidéo ni afa, tongana nyen la mo yeke kiri tënë na azo so ahunda wala aTémoin ti Jéhovah ayeke mû mbage ti ahomosexuel?

 ¹³ Legeoko tongana Daniel, amaseka ti e ayeke na popo ti azo so ane pëpe Jéhovah nga na aye so lo hunda. Mara ti azo tongaso apeut ti ke zo kue so aye so lo mä na bê na ni wala bango ndo ti lo ayeke nde na ti ala. Ambeni ayeke gi même ti zia mbeto na yâ ti amaseka ti e tongaso si ala ngbâ be-ta-zo na Jéhovah ape. Na tapande, bâ ye so asi na Graeme, mbeni maseka-koli so ayeke na Australie. Lo wara lani mbeni kpale na ngoi so lo gue na lycée. Zo so ayeke fa mbeti na ala ahunda a-élève ni atene ala yeke sara ye tongana nyen tongana mbeni kamarade ti ala atene so lo yeke homosexuel. Wafango mbeti ni atene na a-élève kue ti yâ ti klase ni atene azo so atene a yeke sioni ape ti tene mbeni kamarade ti ala aduti homosexuel aluti na mbage ge, na ala so ake ni aluti na mbage kâ. Graeme atene: “Azo ni kue aluti na mbage ti azo so atene a yeke sioni ape ti duti homosexuel, gï mbi na mbeni mba ti mbi Témoin la e luti nde.” Ye so asi na pekoni asara si a yeke kete ye ape na Graeme ti duti be-ta-zo na Jéhovah. Lo tene: “Na yâ ti tanga ti l’heure ti cours ni, tanga ti a-élève ni nga même wafango mbeti ni agi yanga ti e nga azonga e. Mbi kanga bê mbi sara ye kue so mbi peut ti sara ti gbu koko ti mabe ti mbi na mbeni nzoni lege, me kue gbä, ala mä mbi ape.” Ye so asara Graeme tongana nyen? Lo tene: “Na ngoi so amba ti mbi ti klase azonga mbi, a nzere na mbi ape, me mbi yeke lani na ngia mingi ndali ti so mbi ngbâ be-ta-zo na Jéhovah nga mbi gbu koko ti aye so mbi mä na bê na ni.” c

14. Mbeni lege so e peut ti ga zo so angbâ lakue be-ta-zo na Jéhovah ayeke so wa?

¹⁴ E peut ti ga zo so angbâ lakue be-ta-zo na Jéhovah tongana, legeoko tongana Daniel, e ye Lo mingi. Tongana e manda ye na ndö ti asarango ye ti Jéhovah, e yeke ye lo mingi. Na tapande, e peut ti manda ye na ndö ti aye so lo créé (aRom. 1:20). Tongana mo ye ti ye Jéhovah nga ti ne lo mingi, mo peut ti diko anduru article wala ti bâ avidéo na mbage “Eskê mbeni zo la asara ni?” Mo peut nga ti diko abrochure La vie a-t-elle été créée? nga na Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Mä tënë so Esther, mbeni ita-wali ti Danemark so ade maseka, atene na ndö ti abrochure so: “Fason so a fa na atënë ni ayeke pendere mingi. Abrochure ni afa na mo ape ye so mo doit ti mä na bê na ni, me a fa gï na mo aye ni na mo la mo yeke mû desizion.” Ben, so e sara tënë ti lo fade, atene: “Ambeti so akpengba mabe ti mbi mingi. A fa na mbi so Nzapa la acréé aye so ayeke na fini.” Tongana mo manda ambeti so, peut-être mo yeke yeda na atënë ti Bible so, so atene: “Jéhovah, mo so mo yeke Nzapa ti e, mo lingbi biani ti wara gloire, nengo nga na ngangu ngbanga ti so mo la mo sara aye kue.”—Apoc. 4:11. d

15. Mbeni ye nde so e peut ti sara ti kpengba songo ti e ti kamarade na Jéhovah ayeke so wa?

¹⁵ Mbeni ye nde so e peut ti sara ti ye Jéhovah mingi ayeke ti manda ye na ndö ti fini ti Molenge ti lo, Jésus. A yeke ye so Samira, mbeni ita-wali so ade maseka so ayeke na Allemagne, asara. Lo tene: “Mbi hinga Jéhovah nzoni mingi na lege ti Jésus.” Na ngoi so Samira ade kete, a yeke lani ngangu na lo ti comprendre so Jéhovah apeut ti duti kamarade ti lo nga ti ye lo. Me lo peut ti comprendre atënë  ti bê ti Jésus. Lo kiri lo tene: “Mbi ye Jésus ngbanga ti so lo sara ye na nzoni bê nga lo ye amolenge.” So lo manda ye mingi na ndö ti Jésus, lo hinga Jéhovah nzoni nga lo ye lo mingi. Ngbanga ti nyen? Lo tene: “Yeke yeke mbi comprendre so Jésus amû tâ gï sarango ye ti Babâ ti lo. Sarango ye ti ala akpa terê mingi. Mbi ga ti bâ so mbeni raison so ndali ni Jéhovah atokua Jésus na sese ayeke ti mû lege na azo ti hinga Jéhovah nzoni mingi.” (Jean 14:9). Tongana mo ye ti ga kamarade ti Jéhovah, mû ngoi mingi ti manda ye kue so mo peut ti manda na ndö ti Jésus. Tongana mo sara ni, mo yeke ye Jéhovah nga mo yeke duti be-ta-zo na lo mingi ahon ti kozo.

16. Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni e duti be-ta-zo? (Psaume 18:25; Michée 6:8).

¹⁶ Mingi ni azo so angbâ be-ta-zo na mba ayeke ga akamarade so angbâ aninga (Ruth 1:14-17). Na ndö ni, azo so ayeke be-ta-zo na Jéhovah ayeke na nzoni raison ti duti na siriri ti bê. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Jéhovah amû zendo ti duti be-ta-zo na azo so ayeke be-ta-zo na lo. (Diko Psaume 18:25; Michée 6:8.) Gbu li na ndö ti ye so: Atâa so e yeke kete mingi tongana a haka e na Lo so acréé aye kue, so ngangu ti lo ahon angangu kue, lo mû zendo ti ndoye e lakue. Na tongana lo ye e awe, mbeni kpale, mbeni zo so ake e wala même kuâ alingbi pëpe ti fâ yâ ti ndoye so ayeke na popo ti e na lo (Dan. 12:13; Luc 20:37, 38; aRom. 8:38, 39). A yeke kota ye mingi ti mû tapande ti Daniel nga ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah.

17-18. Mbeni ye nde wa la e peut ti manda na lege ti tapande ti Daniel?

¹⁷ Na yâ ti article so, e bâ gï ambeni sarango ye ti Daniel use. Me gbâ ti aye ayeke dä so e peut ti manda na mbage ti lo. Na tapande, Jéhovah afa lani na Daniel avision nga na abango li nga Lo mû ngangu na lo ti fa nda ti atënë ti prophétie. Gbâ ti aprophétie ni so aga tâ tënë awe. Ambeni afa anzene nzene ye so ayeke si ande kekereke so ayeke bâ azo kue so ayeke na ndö ti sese.

¹⁸ Na yâ ti article ti peko, e yeke gbu li na ndö ti aprophétie use so Daniel asû ni. Tongana e mä yâ ni nzoni, a peut ti aidé e kue, amaseka nga na ambakoro, ti mû anzoni desizion laso. A yeke aidé nga e ti leke terê ti e ti ku na ye so aga nduru ti si awe, ndali ti so e yeke ande na bezoin mingi ti sara ye na mbeto ape nga ti duti be-ta-zo na Jéhovah.