1. Ti ga aChrétien so akpengba, nyen la e doit ti sara?

 TONGANA e bâ tongana nyen la mbeni molenge ayeke kono hio lo ga kota zo, li ti e ayeke kpe. Na bango ni, amolenge ayeke kono sân ti sara effort. Me ti tene e ga aChrétien so akpengba e doit ti sara effort (1 aCor. 13:11; aHéb. 6:1). b Ti sara ni, e bezoin ti duti na kpengba songo na Jéhovah. E bezoin nga yingo vulu ti Nzapa ti aidé e ti gi ti duti na apendere sarango ye nga na anzoni kode nga ti leke terê ti e ti sara ande ambeni kua.—aProv. 1:5.

2. Genèse 1:27 afa na e nyen? Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

² Jéhovah asara azo koli na wali. (Diko Genèse 1:27.) A yeke ngangu ape ti bâ so koli ayeke nde na wali, me ala yeke nde na ambeni lege nde nga. Na tapande, Jéhovah asara koli na wali ti sara ambeni mbilimbili kua, tongaso ala bezoin asarango ye nga na akode so ayeke aidé ala ti sara akua ti ala (Gen. 2:18). Na yâ ti article so, e yeke bâ aye so mbeni ita-wali so ade maseka apeut ti sara ti ga mbeni Chrétien so akpengba. Na yâ ti article ti peko, e yeke bâ aye so aita-koli so ade maseka apeut ti sara.

3-4. Aita-wali so ade maseka apeut ti wara anzoni tapande na ndo wa ti mû peko ni? (Bâ nga foto.)

³ Bible asara tënë ti gbâ ti awali so ayeke na apendere sarango ye so aye Jéhovah nga asara na lo. (Na ndö ti jw.org, bâ  article “Awali so Bible asara tënë ti ala: Nyen la e peut ti manda na ndö ti ala?”) Ala yeke lani na asarango ye so versê so ayeke mama-tene ti article so afa: “sarango ye ti terê ti ala ayeke lakue nzoni” nga “ala yeke be-ta-zo na yâ ti aye kue.” Na ndö ni, ala peut ti wara na yâ ti congrégation ti ala aita-wali so akpengba so ala peut ti mû tapande ti ala.

⁴ Aita-wali so ade maseka, ala gbu li na ndö ti aita-wali so ala hinga ala so ayeke na anzoni sarango ye, so ala peut ti mû tapande ti ala. Bâ apendere sarango ye ti ala, na pekoni bâ tongana nyen la mo peut ti mû tapande ni. Na yâ ti aparagraphe so ayeke ga, e yeke sara tënë na ndö ti akpengba sarango ye ota so aita-wali abezoin ti duti na ni.

5. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene mbeni ita-wali so akpengba asara terê ti lo kete?

⁵ Sarango terê kete ayeke mbeni kota sarango ye so Chrétien so akpengba adoit ti duti na ni. Tongana mbeni ita-wali asara terê ti lo kete, lo yeke duti na nzoni songo na Jéhovah nga na azo (Jacq. 4:6). Na tapande, mbeni wali so aye Jéhovah ayeke sara terê ti lo kete lo mä yanga ti azo so Babâ ti lo ti yayu amû na ala komandema (1 aCor. 11:3). Jéhovah amû komandema na ambeni zo na yâ ti congrégation nga na yâ ti sewa. c

6. Nyen la aita-wali so ade maseka apeut ti manda na ndö ti sarango terê kete na lege ti tapande ti Rébecca?

⁶ Bâ tapande ti Rébecca. Lo yeke lani mbeni wali so ayeke na ndara so na yâ ti gigi ti lo kue amû adesizion sân mbeto nga lo hinga ngoi so lo doit ti sara mbeni ye nga tongana nyen ti sara ye ni (Gen. 24:58; 27:​5-17). Me lo ne azo nga lo yeke nduru ti sara ye alingbi na afango lege (Gen. 24:​17, 18, 65). Tongana mo sara terê ti mo kete tongana Rébecca nga mo mä yanga ti azo so Jéhovah amû na ala komandema, mo yeke duti nzoni tapande ndali ti azo kue na yâ ti sewa ti mo nga na yâ ti congrégation.

7. Tongana nyen la aita-wali so ade amaseka apeut ti mû tapande ti Esther so abâ lani terê ti lo kete?

⁷ Bango terê kete ayeke mbeni sarango ye  nde so aChrétien kue so akpengba abezoin ni. Bible atene so “azo so abâ terê ti ala kete, ala yeke na ndara.” (aProv. 11:2). Esther abâ lani terê ti lo kete nga lo yeke be-ta-zo na Nzapa. So lo bâ terê ti lo kete, lo ga pëpe zo ti baba na ngoi so lo ga gbia-wali. Lo mä wango so fami ti lo Mardochée amû na lo, na lo sara ye alingbi na ni (Esther 2:​10, 20, 22). Mo peut ti fa so mo bâ terê ti mo kete tongana mo gi nzoni wango nga mo sara ye alingbi na ni.—Tite 2:​3-5.

8. Ti gue oko na 1 Timothée 2:​9, 10, tongana nyen la bango terê kete ayeke mû maboko na mbeni ita-wali ti mû nzoni desizion na ndö ti yungo bongo nga na lekengo terê ti lo pendere?

⁸ Esther afa lani so lo bâ terê ti lo kete na yâ ti mbeni ye nde. Lo yeke lani “pendere wali mingi”; me lo gi pëpe ti sara si azo kue abâ gï lo (Esther 2:​7, 15). Tapande ti Esther apeut ti aidé aita-wali tongana nyen? Kozo mbeti na Timothée 2:​9, 10 afa tongana nyen la tapande ti lo apeut ti aidé ala. (Diko ni.) Paul awa aita-wali ti yü bongo na mbeni fason so afa so ala ne Nzapa. Tënë ti Grec so Paul asara kua na ni afa so a yeke nzoni wali ayü bongo lakue na lege ni nga yungo bongo ti lo afa so lo ne azo. A nzere na e mingi so aita-wali so akpengba ayeke yü bongo nzoni.

9. Nyen la e peut ti manda na lege ti tapande ti Abigaïl?

⁹ Bango yâ ti aye nzoni ayeke mbeni sarango ye so aita-wali kue abezoin ti gi ti duti na ni si ala ga aChrétien so akpengba. Bango yâ ti aye nzoni ayeke nyen? A yeke ngangu so zo ayeke na ni ti hinga ye so ayeke na lege ni nga na ye so ayeke na lege ni ape na ti soro ti sara ye so ayeke na lege ni. Bâ tapande ti Abigaïl. Koli ti lo amû lani mbeni sioni desizion so aye ti ga na ngangu kpale na ndö ti azo kue ti yâ ti da ti lo. Abigaïl asara lani ye hio. So lo bâ yâ ti aye nzoni, lo sö fini ti azo (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Bango yâ ti aye nzoni ayeke aidé nga e ti hinga ngoi ti sara tënë nga ngoi ti duti kpô. A yeke aidé nga e ti fa so e pensé na azo sân ti sara si ala duti nzoni ape.—1 aThes. 4:11.

10-11. Tongana mo hinga ti diko nga ti sû mbeti nzoni, a peut ti aidé mo nga na amba ti mo tongana nyen? (Bâ nga foto.)

¹⁰ Mbeni ita-wali abezoin ti gi ti duti na anzoni kode. Ambeni kode so mbeni molenge-wali amanda na ngoi so lo de kete ayeke aidé lo na yâ ti gigi ti lo kue. Bâ ambeni tapande ni.

¹¹ Manda ti diko nga ti sû mbeti nzoni. Na ambeni ndo, a bâ so a yeke kota ye ape ti tene awali amanda ti diko mbeti nga ti sû ni. Me a yeke kota ye ti tene aChrétien kue amanda ti diko mbeti nga ti sû ni (1 Tim. 4:13). d Tongaso, zia pëpe si mbeni ye akanga lege na mo ti manda ti diko nga ti sû mbeti  nzoni. Mo yeke bâ nzoni dä tongana nyen? Ti hinga ti diko mbeti nga ti sû ni apeut ti aidé mo ti wara kua. A yeke duti nga ngangu na mo ape ti manda Bible nga ti fa ni na azo. Ye so ayeke nzoni mingi ayeke so, tongana mo diko Bible nga mo gbu li na ndö ni, mo yeke ga nduru mingi na Jéhovah.—Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. A-Proverbe 31:26 afa na mo nyen?

¹² Manda ti sara lisoro nzoni na azo. A yeke kota ye ti tene aChrétien ahinga ti sara lisoro nzoni na azo. Na ndö ti tënë so, disciple Jacques amû na e nzoni wango, lo tene: “A lingbi zo oko oko kue aduti nduru ti mä tënë, ti sara tënë hio hio pëpe.” (Jacq. 1:19). Tongana mo mä azo nzoni, mo yeke fa so mo ‘hinga ti zia terê ti mo na place ti amba ti mo’. (1 Pi. 3:8). Tongana mo yeke sûr ape so mo comprendre tënë so mbeni zo atene wala mo hinga tënë ti bê ti lo ape, hunda ambeni tënë na lo. Na pekoni, gbu li kozo si mo sara tënë (aProv. 15:28). Hunda terê ti mo: ‘Eskê tënë so mbi ye ti tene ayeke tâ tënë nga ayeke kpengba zo? Eskê a ne zo nga ayeke nzoni tënë?’ Manda ye na mbage ti aita-wali so akpengba so ahinga ti sara lisoro nzoni na azo. (Diko aProverbe 31:26.) Bâ tongana nyen la ala yeke sara tënë na azo. Tongana mo manda ti sara lisoro nzoni na azo, songo ti mo na ala ayeke ga nzoni mingi.

13. Tongana nyen la mo peut ti manda ti sara kua ti da nzoni? (Bâ nga foto.)

¹³ Manda ti sara kua ti da nzoni. Na ando mingi, awali la ayeke sara mingi ti akua ti da. Mama ti mo wala mbeni nzoni ita-wali apeut ti aidé mo ti hinga kua ti da. Mbeni ita-wali so iri ti lo Cindy atene: “Mbeni nzoni ye so mbi manda na mbage ti mama ti mbi ayeke so ti sara kua ngangu ayeke ga na zo ngia. So mbi manda ti tö ye, ti sukula yâ ti da, ti fü bongo nga ti vo ye asara si gigi ayapu na mbi nga a-aidé mbi ti sara kua ti Jéhovah mingi. Mama afa nga lani na mbi tongana nyen ti yamba agene, a aidé mbi ti wara terê na aita so ayeke na apendere sarango ye so mbi peut ti mû tapande ti ala.” (aProv. 31:​15, 21, 22). Wali so asara kua ngangu, so ahinga ti yamba agene so amanda ti sara kua ti da nzoni ayeke sara si azo ti sewa ti lo nga na aita ti congrégation aduti na ngia.—aProv. 31:​13, 17, 27; Kus. 16:15.

14. Tapande ti Crystal afa na mo nyen? Nyen la a yeke nzoni mo zia li ti mo na ndö ni?

¹⁴ Manda ti wara aye so mo bezoin ni mo wani. A yeke kota ye ti tene aChrétien kue so akpengba amanda ti wara aye so ala bezoin ni ala wani (aPhil. 4:11). Ita-wali Crystal atene: “Babâ na mama ti mbi awa lani mbi ti mû acours so apeut ti aidé mbi ande na yâ ti gigi ti mbi. Babâ ti mbi ahunda lani na mbi ti sara comptabilité, na a aidé mbi mingi.” Gï ti wara nginza alingbi ape, gi nga ti hinga tongana nyen ti sara kua nzoni na  nginza so mo wara (aProv. 31:​16, 18). Zia li ti mo na ndö ti aye so mo ye ti sara na yâ ti kua ti Jéhovah na lege so mo sara bon senge senge ape nga mo duti na aye mingi ape na yâ ti gigi ti mo.—1 Tim. 6:8.

15-16. Aita-wali so angbâ kumbamba ayeke aidé azo tongana nyen? (Marc 10:​29, 30).

¹⁵ Tongana mo gi ti duti na asarango ye so anzere na Jéhovah nga mo manda anzoni kode, a yeke aidé ande mo ti mû anzoni desizion na yâ ti angoi so ayeke ga. Bâ ambeni ye so mo peut ti sara la.

¹⁶ Mo peut ti ngbâ kumbamba teti mbeni ngoi. Tongana ti so Jésus atene, ambeni ita-wali asoro ti ngbâ kumbamba, atâa so na ndo so ala yeke dä a bâ dutingo kumbamba tongana nzoni ye ape (Mat. 19:​10-12). Ti ambeni, ala ngbâ kumbamba ndali ti ambeni raison nde. Hinga biani so Jéhovah na Jésus abâ aita so ayeke kumbamba tongana ambumbuse zo ape. Na yâ ti dunia kue, aita-wali so angbâ kumbamba azia nzoni tapande na aita ti congrégation. So ala ye azo nga ala pensé na ala, ala ga tongana aita nga amama ti azo mingi.—Diko Marc 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2.

17. Tongana nyen la mbeni ita-wali so ade maseka apeut ti leke terê ti lo laso ndali ti kua ti ngoi kue?

¹⁷ Mo peut ti sara kua ti ngoi kue. Aita-wali ayeke mû mbage mingi na yâ ti kua ti fango tënë so a yeke sara na yâ ti dunia kue (Ps. 68:11). Eskê mo peut ti leke terê ti mo laso ti sara ande kua ti ngoi kue? Mo peut ti ga pionnier, volontaire ti construction wala Béthelite. Sambela ndali ti kua so mo ye ti sara. Sara lisoro na azo so aleke lani na bê ti ala ti sara mara ti akua so na ala sara ni, na gi ti hinga ye so mo bezoin ti sara ti sara kua ni. Sara aye so ayeke aidé mo ti si na ye so mo leke ti sara. Tongana mo sara kua ti ngoi kue, lege ayeke zi na mo ti sara gbâ ti apendere ye ndali ti Jéhovah.

18. Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni mbeni ita-wali asoro koli so lo ye ti mû nzoni? (Bâ nga foto.)

¹⁸ Mo peut ti soro ti sara mariage. Anzoni sarango ye nga na anzoni kode so e sara tënë ni fade ayeke aidé mo ti ga nzoni wali ti koli. Tongana mo yeke pensé ti sara mariage, a yeke nzoni mo soro koli so mo ye ti mû nzoni. So ayeke mbeni oko ti akota desizion so mo yeke mû. Girisa ape so tongana mo mû koli, lo la lo yeke komande ande mo (aRom. 7:2; aÉph. 5:​23, 33). Hunda terê ti mo: ‘Eskê  lo yeke Chrétien so akpengba? Eskê lo zia Jéhovah kozo na yâ ti fini ti lo? Eskê lo yeke mû anzoni desizion? Eskê lo peut ti yeda na afaute ti lo? Eskê lo ne awali? Eskê lo peut ti aidé mbi ti ngbâ ti duti na kpengba songo na Jéhovah, ti mû na mbi aye so mbi bezoin ni nga ti duti nzoni kamarade ndali ti mbi? Eskê lo yeke sara akua so a mû na lo nzoni? Na tapande, akua wa la lo yeke sara na yâ ti congrégation? Lo yeke sara ni tongana nyen?’ (Luc 16:10; 1 Tim. 5:8). Ti vrai ni, tongana mo ye ti wara nzoni koli, mo bezoin ti duti nzoni wali.

19. Ngbanga ti nyen la kua ti “zo ti mungo maboko” ayeke mbeni kua so ane zo?

¹⁹ Bible atene so nzoni wali ayeke “zo ti mungo maboko” na koli ti lo nga lo ‘lingbi na lo.’ (Gen. 2:18). Eskê a ye ti fa so wali ayeke mbumbuse zo? Ên-ën. Kua ti zo ti mungo maboko so a mû na wali ane lo. Ti vrai ni, fani mingi Bible afa so Jéhovah ayeke “zo ti mungo maboko”. (Ps. 54:4; aHéb. 13:6). Mbeni wali ayeke duti tâ zo ti mungo maboko na koli ti lo tongana lo mû maboko na lo. Na tapande, tongana koli ni amû adesizion ndali ti sewa ni, lo yeke sara kua maboko na maboko na lo ti tene adesizion ni aga na nzoni ye na azo ti sewa ni. So lo ye Jéhovah, lo yeke sara kue ti tene azo abâ anzoni sarango ye ti koli ti lo (aProv. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11). Mo peut ti leke terê ti mo laso ti ga wali ti koli na lege so mo gi ti ye Jéhovah mingi nga mo aidé azo ti da ti mo nga na aita ti congrégation.

20. Anzoni ye wa la mama apeut ti sara na azo ti sewa ti lo?

²⁰ Mo peut ti ga mama. Na peko ti so mo sara mariage, mo na koli ti mo apeut ti dü amolenge (Ps. 127:3). Tongaso, a yeke nzoni mo gbu li na ndö ti aye so mo bezoin ti sara ti duti nzoni mama. Anzoni sarango ye nga na anzoni kode so e sara tënë ni na yâ ti article so ayeke aidé mo tongana mo ga wali ti koli nga mama. Tongana mo ye azo, mo sara ye na nzoni bê nga mo kanga bê, mo yeke aidé sewa ti mo ti duti na ngia nga amolenge ti mo ayeke bâ so ala yeke nzoni.—aProv. 24:3.

21. Tënë ti bê ti e na ndö ti aita-wali ayeke so wa? Ngbanga ti nyen? (Bâ foto ti couverture ni.)

²¹ Aita-wali, e ye ala mingi ndali ti aye kue so ala yeke sara ndali ti Jéhovah nga na azo ti lo (aHéb. 6:10). Ala yeke sara ngangu ti duti na anzoni sarango ye nga na anzoni kode so ayeke sara si gigi anzere na ala nga na azo so angoro ala, nga ala yeke leke terê ti ala nzoni ndali ti akua so ala yeke sara ande. Ala mû maboko mingi na bungbi ti Jéhovah.