1, 2. (a) Ngbanga ti nyen la tapande ti Noé, ti Daniel nga na ti Job alingbi ti mû ngangu na e? (b) Aye wa la asara si Ézéchiel asû atënë so ayeke na Ézéchiel 14:14?

MO YEKE na akpale? Na tapande kpale ti kobela, ti nginza wala a sara ye ti ngangu na mo? Na ambeni ngoi mo bâ so a yeke ngangu na mo ti ngbâ ti sara kua ti Jéhovah na ngia? Tongana a si na mo tongaso, tapande ti Noé, ti Daniel nga na ti Job alingbi ti mû ngangu na mo. Ala yeke lani mbilimbili-kue ape nga ala wara amara ti akpale so e wara laso so mingi, ambeni kpale ni alingbi ti gue na zo na kuâ. Ye oko, ala ngbâ lani be-ta-zo, na Nzapa abâ ala tongana atapande ti azo so ayeke na mabe nga amä yanga.—Diko Ézéchiel 14:12-14.

² Ézéchiel asû atënë ti versê so ayeke mama-tene ti article so na Babylonie na ngu 612 kozo na ngoi ti e  * (Ézéch. 1:1; 8:1). Na ngoi ni  so, a ga lani nduru ti futi Jérusalem so azo ni ayeke a-apostat, na a futi ni na ngu 607 kozo na ngoi ti e. Gï kete wungo ti azo la asara ye tongana Noé, Daniel nga na Job, na a zia marque ti songo kuâ na ndö ti lê ti ala (Ézéch. 9:1-5). Na popo ti azo so, a yeke wara Jérémie, Baruch, Ébed-Mélec nga na azo ti mara ti Récab.

3. Nyen la e yeke sara tënë na ndö ni na yâ ti article so?

³ Legeoko nga laso, gï ala so Jéhovah abâ ala tongana azo so tënë ayeke na li ti ala ape, tongana Noé, Daniel nga na Job, la a yeke zia marque ti songo kuâ na ndö ti lê ti ala na ngoi so a yeke futi sioni dunia so (Apoc. 7:9, 14). Tongaso, zia e bâ ngbanga ti nyen la Jéhovah asara kua na akoli so tongana atapande ti azo so ayeke mbilimbili. Na ngoi so e yeke sara tënë na ndö ti zo oko oko, e yeke luti mingi na ndö ti (1) akpale so lo wara nga (2) tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe nga ti mä yanga tongana lo.

4, 5. Akpale wa la Noé awara lani? Ngbanga ti nyen la gbungo ngangu ti lo apika bê mingi?

⁴ Akpale so Noé awara lani. Na ngoi ti Hénok, âta ti babâ ti Noé, azo akpe Nzapa oko ape. Ala yeke tene même “atënë ti songo bê” na terê ti Jéhovah (Jude 14, 15). Sarango ye ti ngangu na zo ague gï guengo na li ni lani. Na ngoi ti Noé, “sese asi singo na sarango ye ti ngangu.” Asioni ange amû terê ti azo ala mû awali na ala dü amolenge so ayeke sioni mingi (Gen. 6:2-4, 11, 12). Me Noé afa so lo yeke nde. “Noé anzere na lê ti Jéhovah. . . . Na popo ti azo ti ngoi ti lo, lo la sarango ye ti lo alingbi kue. Noé atambela na tâ Nzapa.”—Gen. 6:8, 9.

⁵ Atënë so afa nyen na e na ndö ti Noé? Kozoni, Noé atambela na Nzapa na yâ ti sioni dunia so aga kozo na kota ngu so apika gï pëpe ngu 70 wala 80 tongana ti so azo mingi ayeke ngbâ na fini na ngoi ti e laso. Lo vivre na yâ ti dunia ni nduru na ngu 600 (Gen. 7:11). Use ni, nde na ti e laso, lo yeke lani pëpe na ambeni mba ti lo so ayeke voro Nzapa na yâ ti mbeni congrégation, nga peut-être lo yeke même na ambeni ita ape, so lo lingbi ti bâ ndo na mbage ti ala ti mû maboko na lo na lege ti yingo. *

6. Na alege wa la Noé afa so lo sara ye na mbeto oko ape?

⁶ Noé apensé lani ape so gï dutingo nzoni zo alingbi awe. Na mbeto ape, lo fa na azo mabe so lo yeke na ni na Jéhovah. Bible atene so lo yeke mbeni “wafango tënë ti ye so ayeke mbilimbili”. (2 Pi. 2:5). Bazengele Paul atene: “Na lege ti mabe ti lo, lo fâ ngbanga na ndö ti dunia ni.” (aHéb. 11:7). Kite ayeke dä ape so Noé ahinga lani so azo ahe lo nga ala ke lo, peut-être ala ye même ti sara ye ti ngangu na lo. Me lo “dö na mbeto na lê ti azo” ape (aProv. 29:25). Lo yeke na ngangu so Jéhovah amû na awakua be-ta-zo ti lo.

7. Na ngoi so Noé ayeke leke arche, akpale wa la lo wara lani?

⁷ Na peko ti so Noé atambela na Nzapa ahon ngu ngbangbo oku, Jéhovah atene na lo ti leke mbeni arche ti sö fini ti azo nga na ti anyama (Gen. 5:32; 6:14). Na bango ni, kua ti lekengo arche ni ayeke kete kua ape na ambeni ye nga asara si ayeke ngangu. Kite ayeke dä ape so Noé ahinga lani so azo ayeke kiri encore ti he lo nga ti ke lo ande mingi ndali ni. Me lo mä yanga nga lo sara ye na mabe. “Lo sara gï tongana ti so a hunda.”—Gen. 6:22.

8. Tongana nyen la Noé azia bê ti lo na Jéhovah ti mû ye na lo?

⁸ Mbeni kpale so Noé awara ayeke ti mû aye ti mitele na wali ti lo nga na amolenge ti lo. Kozo na kota ngu so apika, a lingbi azo asara lani kua ngangu ti wara kobe. Kite ayeke dä ape so Noé adoit nga lani ti sara tongaso (Gen. 5:28, 29). Atâa so kue, lê ti lo ayeke lani  gï na ndö ti kua ti Nzapa, me pëpe na ndö ti aye ti sese. Même na ngoi so Noé ayeke leke arche ni, so peut-être asara ngu 40 wala 50, lo zia lê ti lo gï na ndö ti songo ti lo na Nzapa. Lo ngbâ ti sara tongaso ngu 350 na peko ti kota ngu so apika (Gen. 9:28). So ayeke nzoni tapande ti mabe nga na ti mango yanga.

9, 10. (a) Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe nga ti mä yanga tongana Noé? (b) Tongana mo sara ye alingbi na andia ti Nzapa, nyen la mo yeke na kite na ni ape?

⁹ Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe nga ti mä yanga tongana Noé? E yeke sara ni tongana e mû mbage ti mbilimbili ti Nzapa, e mû mbage ti dunia ti Satan ape nga e ngbâ ti zia Royaume na kozo ndo na yâ ti fini ti e (Mat. 6:33; Jean 15:19). Kite ayeke dä ape so so e yeke sara tongaso anzere na azo ti dunia so ape. Biani, même laso, so e yeke sara kue ti sara ye alingbi na andia ti Nzapa, na tapande andia so andu mariage nga na lango-sioni, asara si azo ayeke tënë mingi asioni sango na ndö ti e na yâ ti ambeni kodro. (Diko Malachie 3:17, 18.) Ye oko, tongana ti Noé, e yeke kpe Jéhovah me azo ape. E hinga so gï lo oko la lo yeke mû fini ti lakue lakue na zo.—Luc 12:4, 5.

¹⁰ Ka ti mo? Eskê mo yeke ngbâ ti ‘tambela na Nzapa’, même na ngoi so azo ahe mo wala akasa mo wala na ngoi so kpale ti nginza atara mabe so mo yeke na ni na Lo so ayeke mû ye na mo? Tongana mo sara ye na mabe nga mo mä yanga tongana Noé, mo yeke duti na confiance so Jéhovah ayeke bâ lege ti mo.—aPhil. 4:6, 7.

11. Akota kpale wa la Daniel na amba ti lo ota awara na Babylone? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

¹¹ Akpale so Daniel awara lani. Daniel ayeke lani ngbâa na Babylone, mbeni gbata so azo mingi ayeke voro ayanda nga ayeke sara yorö dä. Na ndö ni, azo ti Babylone abâ lani aJuif tongana ambumbuse zo, ala yeke he ala nga ala yeke he Jéhovah, Nzapa ti ala (Ps. 137:1, 3). Ye so adoit ti son lani bê ti aJuif so ayeke be-ta-zo, na tapande Daniel. Nga, lê ti azo kue ayeke lani na ndö ti Daniel na amba ti lo ota, Hananiah, Mishaël na Azariah, ndali ti so a doit ti fa na ala tongana nyen ti sara kua na ndo ti gbia. A fa même na ala fango kobe so ala doit ti te. Kete na pekoni, tënë ti kobe nga na ti ye ti nyongo ni aga mbeni kpale ndali ti so Daniel aye lani ti “ga sioni pëpe na lege ti anzoni kobe ti gbia”.—Dan. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Sarango ye ti Daniel ayeke lani tongana nyen? (b) Jéhovah abâ Daniel tongana nyen?

¹² Mbeni kpale ti Daniel so peut-être zo apeut ti bâ ni hio ape andu lani kota ndara so lo yeke na ni, so asara si lo wara ambeni pasa so ayeke nde (Dan. 1:19, 20). Atâa so kue, lo ga zo ti baba pëpe, wala lo bâ pëpe so lo la lo hinga ye kue, me lo ngbâ ti sara terê ti lo kete, lo mû gonda ti aye so lo sara lakue na Jéhovah (Dan. 2:30). A yeke ngbene ye na ngoi so Daniel angbâ lani maseka la Jéhovah abâ lo tongana tapande ti zo so ayeke mbilimbili legeoko na Noé nga na Job. Confiance so Nzapa azia na Daniel ayeke na lege ni ape? A yeke na lege ni, ndali ti so Daniel angbâ be-ta-zo nga lo mä yanga juska na kuâ. Peut-être lo yeke lani nduru na ngu 100 na ngoi so na nzoni bê ange ti Nzapa atene na lo: “Daniel, mo so a bâ mo na nene ni mingi.”—Dan. 10:11.

13. Mbeni raison so Jéhovah amû maboko na Daniel ti ga kota zo alingbi ti duti so wa?

¹³ Jéhovah asara tufa na ndö ti Daniel, lo ga kota zo na gbe ti komandema ti Babylone nga na ti Médo-Perse (Dan. 1:21; 6:1, 2). Peut-être Jéhovah la aleke tongaso ti tene na lege ti Daniel azo ti lo abâ nzoni, tongana ti so na lege ti Joseph azo ti lo so ayeke na Égypte abâ nzoni nga na lege ti Esther na Mardochée azo ti lo na Perse abâ nzoni * (Dan. 2:48). Tara ti  bâ tongana nyen la ye so adoit ti dë bê ti aJuif so ayeke angbâa, même Ézéchiel kue, ti bâ maboko ti Jéhovah na yâ ti aye ni tongaso.

14, 15. (a) Tongana nyen la dutingo ti e ayeke tongana ti Daniel? (b) Nyen la ababâ na amama alingbi ti manda na lege ti babâ na mama ti Daniel?

¹⁴ Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe nga ti mä yanga tongana Daniel? Laso, e yeke na yâ ti dunia so sarango ye ti sioni nga na vorongo anzapa ti wataka amû ndo. Babylone, Ngangu gbata, abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue, so Bible atene a yeke “ndo ti lango ti asioni yingo,” la asara si sarango ye ti azo ni abuba (Apoc. 18:2). Me e yeke tongana awande na yâ ti dunia ni. Ye so asara si azo alingbi ti bâ so e yeke nde mingi, na ala lingbi ti he e (Marc 13:13). Tongaso, tongana Daniel, zia e ga nduru na Jéhovah, Nzapa ti e. Tongana e zia bê ti e na Jéhovah na lege so e sara terê ti e kete na e mä yanga ti lo, e nga kue lo yeke bâ e na nene ni mingi.—Ag. 2:7.

¹⁵ Ababâ na amama alingbi ti manda ye na lege ti tapande ti babâ na mama ti Daniel. Na lege wa? Atâa so sarango ye ti sioni ayeke mingi na Juda na ngoi so Daniel ade kete, lo ndoye Nzapa. Ye so asi gï tongaso ape. A fa so babâ na mama ti lo afa lege na lo nzoni (aProv. 22:6). Iri ti Daniel, so ndani aye ti tene “Juge ti mbi ayeke Nzapa”, afa so babâ na mama ti lo ayeke azo so akpe mbeto ti Nzapa (Dan. 1:6, kete tënë na gbe ni). Tongaso ababâ na amama ala zia amolenge ti ala ape, ala kanga bê ala fa ye na ala (aÉph. 6:4). Ala sambela na ala nga ala sambela ndali ti ala. Tongana ala sara ngangu ti yôro tâ tënë ti Bible na yâ ti bê ti amolenge ti ala, ala yeke mû lege na Jéhovah ti iri tënë nzoni mingi na ndö ti aye so ala yeke sara ti aidé ala.—Ps. 37:5.

16, 17. Akpale wa la Job awara lani?

¹⁶ Akpale so Job awara lani. Gigi ti Job achangé lani mingi. Kozo ti tene lo wara tara, lo yeke lani “kota ahon tanga ti azo ti Est kue.” (Job 1:3). Lo yeke lani zo ti mosoro, azo ahinga lo mingi nga azo ane lo mingi (Job 29:7-16). Me atâa so kue, Job abâ terê ti lo kota ape wala lo bâ pëpe so lo bezoin Nzapa ape. Ni la Jéhovah airi lo “wakua ti mbi”. Jéhovah atene nga, atene: “Lo yeke mbeni koli so ayeke sara ye lakue mbilimbili, lo kpe mbeto ti Nzapa nga lo kpe ye ti sioni.”—Job 1:8.

¹⁷ Gï na yâ ti kete ngoi, gigi ti Job achangé ngangu. Lo tï na yâ ti kota yere nga lo bâ so mbeni ye ti sarango ni ayeke dä ape. E hinga so zo so asara aye so lani ayeke Satan, zo ti pango zo, so atene mvene atene Job ayeke  voro Nzapa gï ndali ti aye so lo yeke na ni. (Diko Job 1:9, 10.) Jéhovah asara sanka ti sioni tënë so Satan abi na li ti Job so ape. Me Nzapa azia lege na Job ti fa so lo yeke be-ta-zo na lo nga ti fa so lo voro lo ndali ti so lo ye lo.

18. (a) Nyen la apika bê ti mo na ndö ti dutingo be-ta-zo ti Job? (b) Nyen la sarango ye ti Jéhovah na mbage ti Job afa na mo na ndö ti Lo?

¹⁸ Satan aga na angangu kpale nde nde na ndö ti Job, ye so ague na Job ti bâ so Nzapa la aga na lo akpale ni so (Job 1:13-21). Na pekoni, azo ota so atene ala ga ti dë bê ti Job adiko asioni tënë na li ti Job, ala tene mbilimbili so Nzapa la ayeke sara na lo ye so lo lingbi na ni (Job 2:11; 22:1, 5-10). Me Job angbâ ti duti be-ta-zo. Na mbeni ngoi lo sara tënë kirikiri, me Jéhovah ahinga vundu so asara Job (Job 6:1-3). Nzapa abâ so Job atourné peko na lo lâ oko ape atâa so vundu ahon ndö ti lo. A yeke mo bâ mo tene Satan abi Job na sese na lo sara si a diko asioni tënë ti mvene so ason mingi na terê ti lo. Na ngoi so tara ni ahunzi, Jéhovah amû na Job aye so lo yeke na ni kozo na tara ni fani use nga lo zia na lo ngu 140 na ndö ti fini ti lo (Jacq. 5:11). Na yâ ti ngoi ni so lo ngbâ ti voro Jéhovah na bê ti lo kue. E hinga ni tongana nyen? E hinga ni ndali ti so Job akui lani angu ngbangbo mingi kozo ti tene Ézéchiel asû versê so ayeke mama-tene ti article so.

19, 20. (a) Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe nga ti mä yanga tongana ti Job? (b) Na yâ ti sarango ye ti e na mbage ti azo, tongana nyen la e lingbi ti mû tapande ti Nzapa so abâ mawa ti zo?

¹⁹ Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe nga ti mä yanga tongana Job? Atâa ye wa la asi na e, zia e ngbâ lakue ti zia Jéhovah na kozo ndo na yâ ti fini ti e, e zia bê ti e kue na lo nga e mä yanga ti lo na bê kue. E yeke na araison mingi ti sara ni ahon ti Job. Bâ kete: E hinga aye mingi na ndö ti Satan nga na alege so lo yeke sara na ye (2 aCor. 2:11). Mbeti ti Job ayeke mbeni ye so afa na e ndani so Jéhovah azia lege na pasi. Na lege ti prophétie ti Daniel, e hinga so Royaume ti Nzapa ayeke mbeni gouvernement, so Jésus Christ ayeke Gbia ni, so ayeke komande ande dunia kue (Dan. 7:13, 14). E hinga nga so na yâ ti kete ngoi Royaume so ayeke zi ande apasi kue biani biani.

²⁰ Aye so asi na Job amû nga lege na e ti bâ so e bezoin mingi ti bâ mawa ti amba ti e aChrétien so ayeke na yâ ti akpale. Tongana ti Job, ala lingbi même ti tene tënë kirikiri na ambeni ngoi (Zo-ti. 7:7). E yeke fâ ngbanga na ndö ti ala ape, me e yeke sara ye na ndara nga e yeke bâ mawa ti ala. Tongana e sara tongaso, e yeke mû tapande ti Babâ ti e, Jéhovah, so asara ye na ndoye nga na nzoni bê.—Ps. 103:8.

21. Tongana nyen la atënë so ayeke na 1 Pierre 5:10 afa ye so asi na yâ ti fini ti Noé, Daniel nga na Job?

²¹ Atâa so Noé, Daniel na Job ayeke lani na fini na angoi nde nde nga aye so asi na ala ayeke nde nde, ala kanga bê na yâ ti akpale so ala wara. Mbaï ti gigi ti ala adabe ti e na atënë ti bazengele Pierre so, lo tene: “Na peko ti so ala bâ pasi kete awe, Nzapa ti kota nzobe kue . . . ayeke hunzi lekengo ala. Lo yeke sara si ala luti ngangu, lo yeke sara si ala kpengba, lo yeke sara ande si mbeni ye ayengi ala pëpe.”—1 Pi. 5:10.

22. Nyen la e yeke bâ ande na yâ ti article ti peko?

²² Na lege ti atënë ti Pierre so, Jéhovah afa na e so lo yeke sara si awakua ti lo ayeke luti ngangu nga ala yeke kpengba. Atënë so abâ nga awakua ti Nzapa laso. E kue e ye ti tene Jéhovah akpengba e nga e ye ti ngbâ ti luti ngangu ti voro lo. Tongaso, e ye ti sara ye na mabe nga e ye ti mä yanga tongana Noé, Daniel nga na Job. Na yâ article ti peko, e yeke bâ so akoli so awara lege ti ngbâ be-ta-zo ndali ti so ala hinga lani Jéhovah nzoni mingi. Ni la ala “mä yâ ti aye kue” so lo hunda na ala (aProv. 28:5). E nga kue e lingbi ti sara tongaso.