A dü mbi na 1941 na Paris, na France, sewa ti e ayeke lani na nginza mingi ape. Mbi ye lani mingi ti manda ye, me imaginé vundu ti mbi na ngoi so, na ngu bale-oko, mbi wara kobela ti kota körö na mbi doit ti zia ti gue na ekole. Adocteur ahunda na mbi ti ngbâ na gbogbo, tongaso si fufu ti mbi awoko ape. Tongaso, teti anze mingi mbi mû ngoi ti diko mbeni dictionnaire nga ti mä acour so université ti Sorbonne na Paris ayeke sara na radio. Terê ti mbi anzere lani mingi na ngoi so na nda ni docteur ti mbi atene so mbi wara sava awe nga mbi peut ti kiri na ekole. Mbi tene na mbi wani, mbi tene: ‘Adocteur asara kua ti ala pendere mingi!’ Depuis na ngoi ni so, mbi ye ti sava kobela ti azo. Na ngoi kue so babâ ti mbi ahunda mbi ti hinga nyen la mbi ye ti sara na yâ ti gigi ti mbi, mbi yeke tene lakue na lo: “Mbi ye ti ga docteur”. Tongaso, ti ga docteur aga ye so ayeke kota mingi na yâ ti gigi ti mbi.

Sewa ti e ayeke aCatholique. Mbi hinga ye mingi lani na ndö ti Nzapa ape nga mbi yeke na gbâ ti ahunda so mbi wara akiringo tënë na ni ape. A yeke gï na peko ti so mbi komanse ti manda mbeti na université ti ga docteur la, mbi ga ti hinga biani so Lo so acréé aye so ayeke na fini ayeke dä.

Mbi dabe ti mbi na ngoi so ti kozo ni mbi bâ acellule ti mbeni fleur na microscope. Li ti mbi akpe ti bâ tongana nyen la acellule ni ayeke bata terê ti ala na ngoi ti ndowa nga na ngoi ti dê. Mbi bâ nga tongana nyen la mbeni ye na yâ ti cellule ni so a iri ni cytoplasme ayeke ga kete tongana ingo andu ni nga ayeke kono tongana a zia na yâ ti ngu so ayeke propre. So acellule ayeke sara ye tongaso nga ala peut ti sara gbâ ti ambeni ye,  a mû lege na ala ti changé ti lingbi na ye so asi. So cellule oko oko kue ahon gbungo li ti zo asara si mbi hinga biani so a créé aye so ayeke na fini crééngo.

Na use ngu ti mbi na université, mbi bâ gbâ ti aye so afa so Nzapa ayeke dä. Na ngoi so e yeke manda aye ti terê ti zo, e bâ tongana nyen la fason so a leke na maboko ti e a-aidé e ti kanga ni nga ti zi yâ ni. Fason so nyama ti terê atingbi na abio nga aye kue asara kua legeoko ayeke pendere mingi. Na tapande, mbi manda lani so yâ ti kamba so atingbi mbeni nyama ti maboko ti e na use bio ti li ti maboko ti e akangbi use. Kamba so akangbi use so ague juska na ali ti maboko ti e asara si ala luti nzoni. Ambeni ye so ayeke ngangu atingbi abio ti li ti maboko ti e na akamba ti terê ni. Tongana fade a leke ali ti maboko ti e tongaso ape, yâ ti akamba ni ayeke woko ape nga ali ti maboko ti e ayeke sara kua nzoni ape. Mbi bâ polele so, lo so aleke terê ti zo ahinga ndo mingi.

Ye so apika même bê ti mbi mingi na ndö ti Lo so acréé aye ayeke fason so lo sara si mbeni bébé so a dü lo fini fini ayeke komanse ti wu pupu. Mbi manda lani so, na ngoi so mbeni bébé angbâ na yâ, lo bezoin ape ti wu pupu ndali ti so lo wara ni grâce na mama ti lo. A yeke ndani la pupu ayeke pëpe na yâ ti akete bozo ti pupu so ayeke na yâ ti fufu ti lo. Me ayenga kete kozo si a dü lo, mbeni ngu so ayeke tongana mafuta amû yâ ti akete bozo ni kue. Na peko ti so a dü bébé ni awe si lo komanse ti wu pupu, aye so apika bê mingi asi. Dû so ayeke na yâ ti bê ti bébé ni akanga, a sara si mênë ague na yâ ti fufu ti lo. Na ngoi ni so, ngu so ayeke tongana mafuta so akanga lege ti tene yâ ti akete bozo ni agbu terê, ye so asara si hio pupu asi yâ ni. Na lê ni lê ni, bébé ni ayeke komanse ti wu pupu lo wani.

Mbi ye lani ti hinga lo so acréé aye so apika bê mingi so tongaso mbi komanse ti diko Bible nzoni. Andia na ndö ti seni so Nzapa amû lani na azo ti Israël asara ngu 3000 awe apika bê ti mbi mingi. Nzapa ahunda lani na azo ti Israël ti lu saleté so asigi na yâ ti ala, ti sukula terê ti ala lakue nga ti zia nde mbeni zo so ayeke na aye so afa so lo yeke na mbeni kobela so apeut ti gbu amba ti lo (Lév. 13:50; 15:11; Deut. 23:13). Bible asara tënë ti fason so mbeni kobela ayeke mû ndo me awandara ahinga ni a sara gï ngu 150. Mbi ga nga ti hinga so andia na ndö ti bungbingo koli na wali so a sara tënë ni na mbeti ti Lévitique a-aidé azo ti Israël kue ti duti na nzoni seni (Lév. 12:1-6; 15:16-24). Na nda ni mbi comprendre so Lo so acréé aye kue amû lani andia so na azo ti Israël ndali ti nzoni ti ala nga lo sara tufa na ndö ti azo so asara ye alingbi na acommandement ti lo. Mbi ga ti hinga biani so a sû Bible na gbe ti yingo ti Nzapa, Nzapa so mbi hinga iri ti lo ape na ngoi ni so.

Na ngoi so mbi yeke manda lani mbeti na université ti ga docteur, mbi tingbi na mbeni maseka-wali so iri ti lo Lydie na mbi tï lo. E sara mariage na ngu 1965 na ngoi so mandango mbeti ti mbi asi na milieu. Ti si na ngu 1971, e yeke na amolenge ota na nda ni e yeke na amolenge omene. Lydie a-aidé mbi mingi na yâ ti kua ti mbi ti docteur nga na yâ ti sewa.

 Mbi sara kua ngu ota na yâ ti mbeni hôpital kozo ti zi clinique ti mbi. Kete na pekoni, mbeni couple, so ti tene afini zo use so mbi sara tënë ti ala fade na tongo nda ni, aga ti soigné terê ti ala. Na ngoi so mbi ye ti fa na koli ni ayorö so lo peut ti mû ni, wali ni atene: “Pardon docteur, yorö so mênë ayeke na yâ ni, e ye ni ape.” Li ti mbi akpe, mbi hunda lo mbi tene: “En-hein-hein? Ngbanga ti nyen?” Lo tene: “E yeke aTémoin ti Jéhovah.” Mbi mä lâ oko ape tënë na ndö ti aTémoin ti Jéhovah wala tënë so ala fa na ndö ti mênë. Wali ni asigi na Bible ti lo na lo fa na mbi versê so asara si ala mû mênë ape (Kus. 15:28, 29). Na pekoni, lo na koli ti lo akomanse ti fa na mbi aye so Royaume ti Nzapa ayeke sara ande; a yeke zi ande pasi, kobela nga na kuâ (Apoc. 21:3, 4). Na nzerengo terê mbi tene: “Tënë so ala yeke tene na mbi so ayeke ye so mbi ye lani na ngoi so mbi de kete. Mbi ga docteur ti yapu pasi ti azo.” Terê ti mbi anzere mingi, a sara si e sara lisoro l’heure oko na ndambo. Na ngoi so couple ni ahon, na yâ ti bê ti mbi, mbi yeke catholique encore ape nga mbi hinga so Lo so acréé aye kue so mbi ye lo mingi ayeke na iri, iri ti lo ayeke Jéhovah.

Mbi yeke wara lani terê na couple so ayeke aTémoin so fani ota na yâ ti clinique ti mbi; lakue tongana e wara terê e yeke sara lisoro ahon l’heure oko. Mbi tisa ala na da ti mbi tongaso si e peut ti wara ngoi mingi ti sara lisoro na ndö ti Bible. Atâa so Lydie ayeda ti sara étude ni lo ke ti yeda so ambeni fango ye ti Eglize Catholique ayeke na lege ni ape. Tongaso mbi tisa mbeni prêtre na ndo ti e. E sara kua gï na Bible ti pika patara na ndö ti afango ye ti Eglize ni juska l’heure ahon na bï. Lisoro so asara si Lydie ayeda so aTémoin ti Jéhovah ayeke fa tâ tënë. Na pekoni, so e ye Jéhovah Nzapa mingi, a sara si e use kue e wara batême na ngu 1974.

Aye so mbi manda na ndö ti ye so Nzapa aleke na bê ti lo ti sara ndali ti azo asara si mbeni ye nde aga kota mingi na yâ ti gigi ti mbi. Ti sara na Jéhovah aga na kozo ndo na yâ ti gigi ti mbi na Lydie. E leke na bê ti e ti bata amolenge ti e alingbi na aye so Bible afa. E fa na amolenge ti e ti ye Nzapa nga na azo, a sara si e ga nduru mingi na mba.—Mat. 22:37-39.

Amolenge ti e ahinga so lakue mbi na Lydie e mä terê na ndö ti adesizion ti e, tongana e pensé na ni anzere na e. Ala hinga so na yâ ti sewa ti e, e yeke sara ye alingbi na tene ti Jésus so lo tene “zia ‘en’ ti ala angbâ gï ‘en,’ wala ‘ên-ën’ ti ala angbâ gï ‘ên-ën’”. (Mat. 5:37). Na tapande,  na ngoi so kota molenge ti e ti wali so ayeke na ngu 17 ahunda na Lydie ti tene lo na groupe ti ambeni maseka asigi, Lydie ake. Mbeni mba ti lo ti yâ ti groupe ni atene na lo atene: “Tongana mama ti mo ake, hunda babâ ti mo ma!” Me, molenge ti e ni atene na lo atene: “A yeke changé ye oko ape. Yanga ti ala ayeke lakue gï oko.” Amolenge ti e omene kue abâ so e yeke beoko na sarango ye alingbi na amama-ndia ti Bible. E kiri singila na Jéhovah so laso mingi ti azo ti sewa ti e ayeke sara na lo.

Atâa so tâ tënë achangé aye so ayeke akota ye na yâ ti gigi ti mbi, mbi ye ti sara kua na aye so mbi manda tongana docteur ti mû maboko na azo ti Nzapa. Tongaso, mbi sara kua tongana docteur so ayeke volontaire na Béthel ti Paris nga na pekoni na fini Béthel ni, so ayeke na Louviers. Mbi sara kua tongana volontaire na Béthel nduru na ngu 50 awe. Na angoi ni so mbi wara ambeni kota kamarade na yâ ti sewa ti Béthel, fadeso ngu ti ambeni ahon 90 awe. Li ti mbi akpe na ngoi so mbi wara terê na mbeni fini Béthelite. Mbi bâ so mbi la mbi aidé lani mama ti lo ti dü lo a sara ngu 20 awe.

Teti angu mingi, so mbi bâ tongana nyen la Jéhovah afa lege na azo ti lo nga lo bata ala na lege ti bungbi ti lo, a sara si mbi ye lo mingi. Na tongo nda ti angu 1980 na États-Unis, Bebungbi azia na sese mbeni kapa so ayeke mû maboko na adocteur nga na azo so ayeke soigné azo ti comprendre ndani so aTémoin so terê ti ala ason ayeke mû mênë ape.

Na pekoni, na ngu 1988, Bebungbi azia na sese mbeni fini ndokua na Béthel so a iri ni Ndokua so abâ lege ti songo na ada-nganga. Na tongo nda ni, ndokua so ayeke bâ ndo na ndö ti aKomite so abâ lege ti songo na ada-nganga, so a créé ni na États-Unis ti aidé aTémoin so terê ti ala ason ti wara adocteur so ayeda na desizion ti e na ndö ti mênë. Na ngoi so a mû desizion ti zia akomite so na yâ ti dunia kue, a zia ambeni na France. Li ti mbi akpe ti bâ tongana nyen la na ndoye bungbi ti Jéhovah a-aidé aita so terê ti ala ason na ngoi so ala bezoin ni.

Kozo ye so mbi ye ayeke lani ti ga docteur. Me so mbi gbu li na ndö ti aye so ayeke akota ye, mbi ga ti bâ so ye so ayeke kota ye ayeke ti soigné azo na lege ti yingo, so ti tene ti mû maboko na azo ti kiri ti lë songo na Jéhovah Nzapa so acréé aye so ayeke na fini. Na peko ti retraite ti mbi, mbi na Lydie e ga apionnier permanent na e mû al’heure mingi ti fa nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa nze na nze. E ngbâ ti sara ye kue so e peut ti sara ti sara kua ti songo azo so.

Mbi ngbâ ti sara ye so mbi peut ti sara ti aidé azo so terê ti ala ason. Me mbi ga ti bâ so même mbeni docteur so ayeke nzoni ahon adocteur kue apeut ti kaï akobela kue ape wala ti kanga lege na kuâ ape. Tongaso, mbi yeke ku kungo ngoi so pasi, kobela na kuâ ayeke duti dä encore ape. Na yâ ti fini dunia so aga nduru, mbi yeke ngbâ ande na fini lakue lakue ti manda ye na ndö ti aye so Nzapa acréé, na tapande fason so lo leke na terê ti zo so apika bê mingi. Tâ tënë, ye so mbi ye lani na kete ti mbi aga nduru ti ga tâ tënë kue awe. Mbi hinga na bê ti mbi kue so nzoni ye angbâ na devant.