Gue na tënë ti yâ ni

Gue na li ti atënë ni

GIGI TI MBENI ZO

E manda ti sara lakue ye so Jéhovah ahunda na e ti sara

E manda ti sara lakue ye so Jéhovah ahunda na e ti sara

NA PEKO ti mbeni kota ngu so apika na ngangu pupu, ngu so e ye ti fâ abe, asuku hio na apusu akota tênë. E ye ti fâ ngu ni, me so ngu ni asua na ngangu mingi ahon na pont so ayeke na lê ni. Mbeto ahon ndö ti mbi na Harvey, koli ti mbi, nga na koli so ayeke fa yanga ti Amis na e, nga zo ti aidé e ayeke dä ape. Na ngoi so e komanse ti fâ ngu ni, aita so ayeke na mbage ti ngu ni ayeke gi bê ti ala. Kozoni, e mû kete oto ti e e zia na peko ti mbeni kota oto. Na pekoni, kota oto ni akomanse ti hon yeke yeke na yâ ti ngu ni atâa so mbeni kamba wala mbeni chaine ti kanga na oto ti e ni ayeke dä ape. E fâ ngu ni gbä, me e si nzoni na mbage ni kâ. E voro terê na Jéhovah na yâ ti sambela na ngoi so e yeke fâ ngu ni. A yeke lani na ngu 1971 la. E yeke lani na est ti Taïwan na terê ti kota ngu-ingo yongoro na ndo so a dü e dä. Zia mbi fa na ala mbaï ti fini ti e.

E MANDA TI YE JÉHOVAH

Harvey ayeke lani na aita ti koli ota, lo la lo yeke yaya ni. Sewa ti lo amanda tâ tënë na kete gbata ti Midland na ouest ti Australie na yâ ti angu 1930 na ngoi so yere ayeke lani mingi na yâ ti kodro ni. Yeke yeke Harvey aye Jéhovah na lo wara batême na ngu 14. Hio lo manda ti yeda ti sara akua kue so a mû na lo na yâ ti congrégation. Na ngoi so lo ngbâ lani maseka mingi, mbeni lâ lo ke ti diko Tour ti Ba Ndo na ngoi ti bungbi, ndali ti so lo pensé so lo lingbi ape. Me ita-koli so ahunda na Harvey ti diko Tour ti Ba Ndo ni amû maboko na lo ti changé bango ndo ti lo, lo tene: “Tongana mbeni zo ahunda na mo ti sara mbeni ye na yâ ti bungbi ti Jéhovah, andâ lo bâ so mo lingbi awe.”—2 aCor. 3:5.

Mbi manda tâ tënë lani na Angleterre tongana ti mama ti mbi na yaya ti mbi ti wali. Na tongo nda ni, babâ ti mbi aye aTémoin ti Jéhovah ape, me a gue ngbii lo kue lo ga Témoin. Mbi wara batême gï na ngu gumbaya atâa so babâ ti mbi aye ape. Mbi leke na bê ti mbi ti sara kua ti pionnier nga na pekoni ti ga missionnaire. Ye oko, babâ ti mbi atene so a lingbi mbi wara ngu 21 awe si. Mbi ye lani ti ku ngbii tongaso ape. Tongaso na ngoi so mbi wara ngu 16, lo zi lege na mbi ti gue na Australie na ndo ti yaya ti mbi ti wali so asara kodro kâ. Na nda ni, na ngoi so mbi yeke na ngu 18, mbi komanse kua ti pionnier.

Lango ti mariage ti e na ngu 1951

Mbi na Harvey e wara terê na Australie. E use kue e yeke na nzara ti sara na Jéhovah tongana amissionnaire. E sara mariage na ngu 1951. Na peko ti so e sara kua ti pionnier ngu use, a hunda na e ti sara kua ti circonscription. Circonscription ti e amû kota mbage ti ouest ti Australie, tongaso fani mingi e yeke gue na oto na ando so ayo na so ahule.

E WARA LEGE TI SARA YE SO E YE LANI TI SARA

Mungo diplôme ti Ekole ti Galaad na ngu 1955 na Yankee Stadium

Na ngu 1954, a tisa e ti sara klase 25 ti Ekole ti Galaad. Fafadeso e yeke ga amissionnaire tongana ti so e ye lani. E si na New York na bateau, na e komanse mbeni ngangu mandango ye na ndö ti Bible. Kâ na Ekole ti Galaad, e doit nga ti manda Espagnol, me a yeke lani ngangu na Harvey ndali ti so lo lingbi pëpe ti di gere-mbeti “r” tongana ti so a yeke di ni na Espagnol.

Na ngoi ti ekole ni, awafango mbeti ni atene so azo kue so aye ti sara kua ti missionnaire na Japon alingbi ti sû iri ti ala ti manda yanga ti Japonais. E mû lani desizion awe so bungbi ti Jéhovah la ayeke soro ndo so a yeke tokua e dä. Kete na pekoni, Albert Schroeder, mbeni wafango ye na ekole ni, abâ so e sû iri ti e ape. Lo tene na e: “Ala kiri agbu li dä si.” So e zia iri ti e ape, Ita Schroeder atene: “Mbi na tanga ti awafango ye ni e zia iri ti ala dä awe. Ala gi ti manda Japonais.” A yeke ngangu ape na Harvey ti di atënë na Japonais.

E si na Japon na ngu 1955, na ngoi ni so na yâ ti kodro ni kue awafango tënë ayeke gï 500. Harvey ayeke lani na ngu 26 na mbi yeke na ngu 24. A tokua e na gbata ti Kobe, e sara kua kâ ngu osio. Na pekoni, a nzere na e so a kiri a hunda na e ti sara kua ti circonscription na e sara ni nduru na gbata ti Nagoya. E ye aye kue so andu kua ti e ni: aita, akobe nga na ndo ni. Me a ninga ape, e wara lege ti sara encore mbeni ye so Jéhovah ahunda na e ti sara.

MBENI FINI KUA AGA NA AFINI KPALE

Mbi na Harvey nga na ambeni missionnaire na Kobe, Japon, na ngu 1957

Na peko ti so e sara ngu ota na yâ ti kua ti circonscription, filiale ti Japon ahunda na e wala e ye ti gue na Taïwan ti fâ tënë na azo ti mara ti Amis. Ambeni ita so ayeke a-Amis aga a-apostat, na filiale ti Taïwan abezoin mbeni ita-koli so ayeke tene Japonais ti mû maboko ti kanga lege na ni. * E ye lani kua ti e na Japon mingi, tongaso a yeke mbeni ngangu desizion. Me Harvey amanda lani ti ke lâ oko ape mbeni kua so a mû na lo, ni la e yeda ti gue.

E si na Taïwan na novembre ngu 1962. Awafango tënë ayeke lani 2 271, mingi ti ala ayeke a-Amis. Me e doit lani kozoni kue ti manda Chinois. E yeke gï na mbeni mbeti oko nga zo so ayeke fa ni na e ahinga Anglais ape, me e manda ni lani.

Kete na peko ti so e si na Taïwan, a soro Harvey ti ga serviteur ti filiale. So Béthel ni ayeke lani kete, lo lingbi ti sara kua ti filiale nga ti sara kua legeoko na aita so ayeke a-Amis yenga ota nze oko oko. Nga na ambeni ngoi, lo sara kua ti surveillant ti district, tongaso lo yeke mû nga adiskur na akota bungbi. Lo lingbi lani ti mû adiskur na Japonais, na aita so ayeke a-Amis ayeke mä yâ ni. Ye oko, gouvernement amû lege ti tene a sara abungbi ti vorongo Nzapa gï na Chinois. Tongaso, atâa so ade Harvey ahinga Chinois nzoni ape, lo mû adiskur na Chinois na mbeni ita akiri na peko ni na yanga ti Amis.

Taïwan ayeke lani na gbe ti komandema ti aturugu, tongaso ti tene aita asara akota bungbi, a lingbi a mû lege na ala si. Ti wara mbeti so amû lege ti sara akota bungbi ayeke lani kete ye ape, na mingi ni azo ti lapolice ayeke mû mbeti ni na aita hio ape. Tongana a si na yenga ti kota bungbi ni si ade lapolice amû mbeti ni na aita ape, Harvey ayeke ngbâ na lapolice ni juska ala mû ni na lo awe si. So kamene asara azo ti lapolice ti tene mbeni wande angbâ na lapolice ngbii, ala yeke mû mbeti ni na aita hio.

MBI MONTÉ HOTO TI KOZONI

Fango mbeni ngu so alï ape na Taïwan ti gue ti fa tënë

Na ayenga so e sara kua legeoko na aita, e yeke tambela l’heure oko wala ahon ni, e monté ahoto nga e fâ angu. Mbi dabe ti mbi na ngoi so mbi monté hoto ti kozoni. Na peko ti so e te ye kete, na 5 h 30 e mû mbeni bus ti gue na mbeni kete kodro so ayo, e fâ mbeni ngu so akono nga e monté mbeni hoto. So montengo hoto ni ason mingi, mbi yeke bâ gï gere ti ita-koli so ayeke na devant ti mbi.

Na ndapre ni so, Harvey na ambeni ita-koli ti ndo ni la afa tënë, mbi fa ti mbi tënë mbi oko na kete kodro so azo ni atene Japonais. A si na 13h tongaso, mbi fatigué kue ndali ti so mbi te ye ape teti ambeni ngbonga. Na ngoi so mbi wara Harvey, zo oko ayeke na terê ti lo ape. Harvey amû ambeti lo changé na para ti kondo ota. Lo fa na mbi tongana nyen ti nyon para ni. Atâa so anzere ape, mbi nyon oko. Me zo wa la ayeke nyon tanga ni so? Harvey amû ni na mbi ndali ti so lo pensé so tongana mbi fatigué lo peut ti yô mbi ape.

FASON TI SUKULANGO NGU SO AYEKE NDE

Na mbeni kota bungbi ti lango oko, mbi tingbi na mbeni ye so ayeke nde. E lango lani na da ti mbeni ita-koli so da ti lo ayeke nduru na Da ti Royaume. So a-Amis abâ sukulango ngu tongana kota ye, wali ti surveillant ti circonscription aleke aye kue ndali ti e ti tene e sukula ngu. Harvey ayeke lani na akua mingi tongaso lo tene na mbi ti sukula ti mbi kozo. Ti sukula ngu, mo bezoin aye ota: mbeni seau ti ngu ti dê, mbeni ti ngu ti wâ nga na mbeni bassine so yâ ni ayeke senge. Li ti mbi akpe so wali ti surveillant ti circonscription ni azia aye ni na gigi na ndo so aita so ayeke na Da ti Royaume si ayeke leke aye ndali ti kota bungbi ni apeut ti bâ ni. Mbi hunda na lo mbeni rideau. Lo ga na mbi mbeni bongo so a yeke bâ ndo na yâ ni. Mbi pensé ti gue na peko ti da, me kâ andeke so a iri ala a-oie ayeke dä na mbi sara mbeto ti tene ala dë mbi. Tongaso, mbi pensé mbi tene: ‘So aita-koli so ayeke na kua mingi, ala peut ti bâ mbi na sukulango ngu ni ape. Nga tongana mbi sukula ngu ape, a yeke sara ala nzoni ape. Mbi yeke sukula gï ni!’ Tongaso mbi sukula ngu ni.

E yü bongo so a-Amis ayeke yü kati sara na matanga

A SIGI NA AMBETI NDALI TI A-AMIS

Harvey aga ti bâ so a yeke ngangu na a-Amis ti gue na li ni na lege ti yingo ndali ti so ala hinga ti diko mbeti ape nga ala yeke na ambeti na yanga ti kodro ti ala ape. So a komanse ti sû mbeti na yanga ti Amis ade ti ninga ape, na bango ni a yeke nzoni ti fa na aita ti diko ye na yanga ti kodro ti ala wani. A yeke lani mbeni kota kua, me yeke yeke aita akomanse ti manda ye na ndö ti Jéhovah na yanga ti kodro ti ala. A komanse ti sigi na ambeti ti e na yanga ti Amis na ngu 1967 tongaso, nga na ngu 1968, a komanse ti sigi na Tour ti Ba Ndo na Amis.

Me gouvernement akanga lege na ambeti so ayeke na yanga ti Chinois ape. Tongaso ti wara tënë ape, a sigi na Tour ti Ba Ndo ti Amis na alege nde nde. Na tapande, teti ambeni ngoi a sara kua na ayanga ti kodro use na yâ ti Tour ti Ba Ndo, Mandarin nga na Amis. Tongana mbeni zo aye ti hinga ye na ndö ni, lo yeke bâ so e yeke sara kua na mbeti ni ti fa na a-Amis yanga ti Chinois. Ti londo na ngoi ni so ti ga na ni, bungbi ti Jéhovah asigi na gbâ ti ambeti na Amis ti mû maboko na a-Amis ti manda atâ tënë ti Bible.—Kus. 10:34, 35.

MBENI NGOI TI ZINGO ASIONI YE

Teti angu mingi, aita mingi so ayeke a-Amis ayeke sara ye ague nde na aye so Nzapa ahunda. So ala mä yâ ti amama-ndia ti Bible nzoni ape, ambeni angbâ na yâ ti lango-sioni, ambeni ayeke nyon sämba ahon ndö ni wala ala yeke nyon manga nga na mbeni ye so ayeke tourné li ti zo. Harvey asara vizite na gbâ ti acongrégation, lo gi ti mû maboko na aita ti hinga bango ndo ti Jéhovah na ndö ti aye so. A yeke na ngoi ti mbeni vizite ni la ye so mbi sara tënë ni na tongo nda ti article so asi.

Aita so asara terê ti ala kete ayeda ti sara achangement, me mawa ni ayeke so aita mingi ayeda ape, na wungo ti awafango tënë na Taïwan akiri na gbe ni na yâ ti ngu 20, a londo na 2 450 a kiri na 900 tongaso. Ye so adécouragé zo mingi. Me e hinga so Jéhovah alingbi ti sara tufa lâ oko ape na ndö ti mbeni bungbi so sioni ayeke dä (2 aCor. 7:1). Yeke yeke, a zi asioni sarango ye na yâ ti acongrégation na grâce na tufa ti Jéhovah, laso awafango tënë ahon 11 000 na Taïwan.

Ambeni ngoi na peko ti ngu 1980, e bâ so acongrégation ti Amis ague na li ni, na Harvey amû ngoi mingi ti fa tënë na aChinois. A nzere na lo mingi ti mû maboko na akoli ti aita-wali mingi ti ga aTémoin ti Jéhovah. Mbi dabe ti mbi so lo tene so, so ngia si lo yeke na ni na ngoi so mbeni oko ti akoli so asambela Jéhovah ti kozoni. Mbi nga kue mbi yeke na ngia mingi so mbi wara lege ti mû maboko na awali mingi ti ga nduru na Jéhovah. Mbi yeke même na ngia ti sara kua lani na Béthel ti Taïwan legeoko na molenge ti koli nga na ti wali ti mbeni oko ti azo so mbi manda lani Bible na ala.

KOLI TI MBI AKUI

Laso, koli ti mbi ayeke dä ape. Na peko ti so e sara mariage a sara nduru na ngu 59, Harvey akui na cancer na lango 1 ti janvier, ngu 2010. Lo sara nduru na ngu 60 na yâ ti kua ti ngoi kue. Lo manke mbi mingi. Mbi yeke lani na ngia so mbi na lo e sara kua na yâ ti akodro use so sarango kua ti Jéhovah dä ayeke pendere mingi. E manda ti tene ayanga ti kodro use ti Asie so akpengba mingi, na Harvey amanda nga ti sû ni.

Ngu osio tongaso na pekoni, Bebungbi abâ so a yeke nzoni mbi kiri na Australie ndali ti so ngu ti mbi ague na li ni mingi. Kozo ye so aga na li ti mbi ayeke so: ‘Mbi ye ti quitté Taïwan ape.’ Me Harvey afa na mbi lani ti ke lâ oko ape ye so bungbi ti Jéhovah afa na mbi ti sara, tongaso mbi gue. Ambeni ngoi na pekoni, mbi ga ti bâ so, so mbi gue, mbi sara ye na ndara.

Na Béthel, a nzere na mbi ti sara vizite na azo na yanga ti Japonais nga na ti Chinois

Laso, mbi yeke sara kua na Béthel ti Australasie na yâ ti yenga me na anda-yenga mbi yeke sara kua na mbeni congrégation ti ndo ni. Na Béthel, a nzere na mbi ti sara vizite na azo na yanga ti Japonais nga na ti Chinois. Na bê ti mbi kue, mbi yeke ku kungo zingongo ti akuâ so Jéhovah amû zendo ni. Mbi hinga so Jéhovah ayeke dabe ti lo na Harvey, so amanda ti sara lakue ye so Jéhovah ahunda na lo ti sara.—Jean 5:28, 29.

^ par. 14 Atâa so yanga ti Chinois la ayeke yanga ti kodro so a yeke sara na kua laso na Taïwan, teti angu mingi kozo, yanga ti Japonais la a yeke sara lani na kua. Tongaso, amara mingi na Taïwan ayeke tene nga lani Japonais.